Jackson
lijkt een
'eeuwige
tweede'
te blijven
Presidentskandidaat, die
Amerikanen weinig bóeit
eteren communisten hun positie ondanks Portugal?
tWARTET ZATERDAG 14 JUNI 1975
BUITENLAND 17
fmocraat Henry Jackson
]al jarenlang als één van
bloedrijkste leden van de
kaanse Senaat. Aan am-
ontbreekt het hem even-
kis 63-jarige is hij nu vol-
I de slag voor het meest
frde ambt, dat iemand
kan wensen: het presi-
chap van de Verenigde
h. Met grote ijver en toe-
!.g probeert hij zichzelf
e man te brengen, maar
esultaten zijn totnutoe
bemoedigend.
j 'Scoop' Jackson deed in
|ok mee aan de presidents-
eingen, maar hij ging toen
f voorrondes van de Demo-
che partij kansloos ten on-
le senator uit de staat Was-
»n was te onbekend in den
ii en begon te laat om daar
Sts aan te kunnen verande-
hoeft zichzelf niet te
jten dat hij er deze keer
"niet op tijd bij was. Pas
jaar moeten de Amerika-
jaar de stembus, maar Jack-
tampagne is al lang begon-
yier maanden geleden stelde
formeel kandidaat. Daar
liemand van op, want Jack-
ad vorig jaar al bij vele
heden laten merken dat
l^n zinnen op het Witte Huis
i «jezet.
de formele aankondiging
lijn kandidatuur had de se-
j het Plaza Hotel in Los An-
gekozen. De ruim duizend
pn-aanhangers kregen daar
betaling van tenminste 250
een goed maal en een saaie
l"faak, waar zelfs dit zeer wel
de publiek niet geestdriftig
werd. De rest van het volk
:rde hij diezelfde avond voor
t» winnen met een televisie-
ran maar liefst vijf minuten,
'■er het hele land werd uitge-
n. Zoiets kost tienduizenden
maar Jackson zit goed bij
Jet enige trots laten zijn
zo nu en dan 'uitlekken'
iij over een verkiezingsfonds
ntenminste 1.5 miljoen dollar
:n*ikt en dat het geld regelma-
nnen blijft komen.
f<M
I belangstelling
een gebrek aan belangstel-
>n publiciteit heeft deze De-
al evenmin te klagen,
naam is zeer frequent in het
fs en zijn lange gezicht ver-
ït vaak genoeg op de televi-
)ver het gehele land wordt
litgenodigd voor spreekbeur-
Volgens zijn eigen opgave
ende hij daar vorig jaar ruim
I dollar extra mee, maar hij
de goede gewoonte zijn bij-
-lensten voor het grootste deel
i te maken naar fondsen, die
febeurzen verstrekken.
inks alle publiciteit heeft
y Jacksen het nog steeds
tot grote populariteit .weten
door Rimmer Mulder
te brengen. Uit de vele opiniepei
lingen, die in de VS onophoude
lijk worden geproduceerd, blijkt
steeds weer dat de grote massa in
hem niet de nationale leider ziet,
die hij zo graag zou willen zijn.
Bij geen enkele nationale peiling
eindigt hij bovenaan. Binnen zijn
eigen partij kan hij niet tippen
aan de populariteit van Kennedy
en de conservatief Wallace. Maar
ook mensen met veel minder aan
trekkingskracht dan dit tweetal
(zoals Muskie, Humphrey en
McGovern) scoren meestal hoger
dan Jackson. En tegenover de Re
publikeinse president Gerald Ford
(zelf ook geen adembenemend
succes naar het oordeel van fie
Amerikanen) zou hij op dit mo
ment geen kans hebben.
Eeuwige tweede
Voor Jackson en zijn aanhangers
zijn dit bedroevende resultaten,
want als dit beeld van 'de eeuwige
tweede' er eenmaal goed in zit bij
de kiezers kunnen zij de presi
dentsverkiezingen van 1976 verder
wel vergeten. Naar de oorzaak
hoeven zij niet lang te zoeken.
Iedereen, die senator Jackson een
paar maal heeft zien optreden
kan het zeggen: de man inspi
reert niet. Hij demonstreert
voortdurend een grote kennis van
zaken op velerlei gebied en neemt
zelden standpunten in waaraan de
goegemeente zich zou kunnen er
geren, maar hij slaagt er maar niet
in het vertrouwen te winnen van
de grote menigte. Daarvoor mist
hij de brede lach en de sierlijke
kuif van de Kennedy's, de per
soonlijkheid van een McGovern of
de gepeperde retoriek van een
Wallace. 'Jackson is de vlees ge
worden saaiheid', verzuchtte een
Amerikaanse journalist eens.
De staf, die hem moet verkopen,
doet er van alles aan. Elk optre
den in het openbaar wordt op
video vastgelegd om naderhand
zorgvuldig bestudeerd te kunnen
worden. De senator heeft zich al
aan een lui ooglid laten helpen en
hij is vijftien pond lichter dan
tijdens zijn campagne in 1972 om
er wat vitaler uit te zien. Maax
zijn verschijning blijft weinig op
windend en dat kan funest zijn
zijn argument, waarmee hij be
wees in elk geval de bakens te
kunnen verzetten als wet getij keert.
Even diep als het antt-communls-
me zit bij Jackson de liefde voor
Israël. De Israëli's hebben in hem
ook nu nog een warm pleitbezor-
ger. Daar staat tegenover dat de
senator heel wat financiële steun
krijgt van de joodse gemeenschap
in de VS. In dit beeld past uitste
kend de enorme stennis, die Jack
son gemaakt heeft over het Ame
rikaans -Russische handels verdrag
De senator bleef erop hameren
dat de Sowjet-Unie alleen betere
handelsvoorwaarden kon krijgen
als zij de emigratie van joden
(naar Israël) zou vrijlaten. Zijn
vasthoudendheid op dit punt liep
uit op een fiasco: Moskou liet het
hele verdrag schieten en de emi
gratie van Russische Joden is nog
moeilijker geworden.
Deze politieke blunder kwam hem
op een openbare berisping te
staan van één van zijn gewichtig
ste aanhangers tot dat moment:
de zeer machtige en patriarchale
vakbondsleider George Meany.
Dat moet hard aangekomen zijn
bij Jackson, die zich in het Con
gres altijd zeer vakbondsgetrouw
heeft gedragen en daarom op. veel
steun uit die kringen rekent.
Socialist
Om goede maatjes met de vak
bonden te blijven hoef je je in
Amerika allerminst tot vijand van
de ondernemers te maken en daar
heeft Jackson ook wel voor opge
past. Toch krijgt hij uit die hoek
wel eens het verwijt te horen dat
hij socialistisch is. Dat heeft hij
te danken aan zijn opvatting dat
een wat krachtiger controle van
de overheid heilzaam zou kunnen
zijn voor de Amerikaanse econo
mie. In het verleden pleitte hij
eens voor (beperkte) nationalise
ring van eleotricitelts bedrijven.
Vorig jaar ondernam hij op het
hoogtepunt van de energiecrisis
een frontale aanval op de grote
olie-maatschappijen, die hij ver
weet- 'onbeschoft grote winsten' te
maken. Hij stelde voor de rege
ring meer greep te geven op het
doen en laten van de olie-indus
trie en deze te dwingen de invoer
af te remmen en meer Ameri
kaanse bronnen te ontwikkelen.
Bij de economische malaise in de
VS tapt hij uit een soortgelijk
vaatje. Hij wil de werkloosheid
bestrijden met onder meer uit
breiding van de sociale woning
bouw en directe steun van de
overheid aan bedrijven in moei
lijkheden.
Met een dergelijke visie zet Jack
son zich duidelijk af tegen presi
dent Ford en diens Republikeinen,
en loopt hij aardig in de pa6 met
zijn eigen partijgenoten. Voor de
Democraten zou hij daarom op dit
moment best een aanvaardbare
presidentskandidaat kunnen zijn.
Z'n visie op het buitenland mag
dan nogal ouderwets zijn, maar
daar zal de grote meerderheid
zich in het geheel niet aan stoten.
Maar de Washing tonse senator
krijgt nog nauwelijks steun van
de grote partijbazen. Ondanks
zijn grote ijver wil de trein, die
hem naar het Witte Huis moet
rijden, nog maar niet in beweging
komen.
Links: Enrico Berlinguer, secretaris-generaal van
de Italiaanse communistische partij.
Rechts: Fanfani, sterke man van de christen
democraten, die na de regionale verkiezingen
wellicht een toontje lager zal moeten zingen.
sturen op vervroegde parlements
verkiezingen, waar zij zelf hoopt
van te profiteren. Volgens Fanfani
bestaat deze mogelijkheid al als de
socialisten een stemmenwinst van 4
procent behalen. Het moet voor
hem geen prettig vooruitzicht zijn,
want opiniepeilingen geven aandui
dingen dat de -partijen van Links
vooruit zullen gaan ten koste van
die van het midden en rechts. Als
deze gegevens door de verkiezings
resultaten worden bevestigd, wordt
de positie van Fanfani hachelijk.
Om vervroegde parlementsverkie
zingen die vrijwel zeker in het
nadeel van de DC zouden uitvallen
te voorkomen, zullen de chris
ten-democraten zich misschien van
Fanfanii afkeren en een gesprek
met de PSI beginnen.
Zouden zij dit laatste niet doen.
dan riskeren zij een vervroegde
stembusstrijd, die belangrijke ver
anderingen teweeg kan brengen op
het politieke toneel van Rome.
Morgen mogen de Italianen name
lijk voor het eerst op 18-jarige
leeftijd gaan stemmen. De veran
deringen die daardoor al op regio
naal, provinciaal en gemeentelijk
niveau kunnen optreden, zullen
hun uitwerking op de nationale po
litieke verhoudingen niet missen.
Zijn zij nadelig voor de traditionele
regeringspartijen, dan mag worden
aangenomen dat ook bij eventuele
parlementsverkiezingen soortgelijke
verschuivingen te zien zullen zijn.
Zo heeft men al uitgerekend dat de
christen-democraten niet langer de
grootste partij zullen hebben, als
hun DC 6 a 7 procent zou verliezen
en de PCI 3 a 4 procent zou win
nen.
Het ziet er niet naar uit dat de
christen-democraten het zo ver zul
len laten komen. Eerder zullen zij
proberen tijd te winnen om beter
op parlementsverkiezingen voorbe
reid te zijn als deze normaal maar
onvermijdelijk aan de orde komen.
Deze omstandigheid kan in het
voordeel werken van premier Moro,
die als vertegenwoordiger van de
linkervleugel van de Democrazia
Cristiana een minder sterke positie
inneemt dan het door hem beklede
ambt zou doen vermoeden. Zodra
echter de christen-democratische
partijleiding gaat Inzien dat nau
were samenwerking met de socia
listen de DC uit een onmogelijke
situatie kan helpen, heeft zij een
politicus als Moro nodig om aan dit
samengaan vorm en inhoud te ge
ven.
Jarenlange ervaring heeft evenwel
geleerd dat samenwerking tussen
christen-democraten en socialisten
in de praktijk zoveel moeilijkheden
oplevert, dat zij nooit van lange
duur kan zijn. De Democrazia Cris
tiana zal concessies moeten doen
om de socialisten ervan te weer
houden. alsnog op vervroegde par
lementsverkiezingen aan te sturen.
Het voortbestaan van een kabinet
'Lnks 'van het midden' zal dan ook
afhankelijk zijn van de mate, waar
in de rivaliserende groepen in de
DC re in slagen, hun tegengestelde
belangen naar de achtergrond te
dringen. Onder normale omstandig
heden is zulks ondenkbaar, maar de
komende ontwikkelingen als gevolg
van de morgen te houden verkie
zingen kunnen er wel eens een
bittere noodzaak van maken.
Voorlopig gaat de belangstelling
echter voornamelijk uit naar de
resultaten van morgen voor 15 re
gionale, 86 provinciale en 6000 ge
meentelijke raden. De 'rode coali
ties' ln de drie regio's waarin de
steden Bologna. Florence en Peru
gia zijn gelegen (welke regio's ook
wel de 'rode gordel' van Italië wor-
dn genoemd) hebben op bestuur
lijk gebied geen slechte indruk ge
maakt. De mogelijkheid ls niet uit
gesloten dat ook Liguria (met de
stad Genua, waar de socialisten on
langs de samenwerking met de
christen-democraten hebben opge
zegd om samen met de communis
ten te gaan regeren) en, zij het in
mindere mate, Lombardije (met
Milaan, waar voor het eerst de lei
dende positie van de Democrazia
Cristiana ernstig in gevaar is) aan
deze 'rode gordel' worden toege
voegd. Maar nogmaals: de gebeur
tenissen in Portugal kunnen mor
gen de verhoudingen scheef trek
ken ondanks de obligate, maar
daarom niet minder duidelijke kri
tiek van de PCI-leider Berlinguer
op de houding van zijn geestver
wanten ln dat land.
voor een presidentskandidaat.
Henry's loopbaan is al even dege
lijk als de man zelf lijkt te zijn.
Hij stamt uit een Noorse emi
grantenfamilie, die zich in de vo
rige eeuw vestigde in de staat
Washington in het noordwesten
van de VS. Henry Martin werd in
1912 geboren in Everett. Zijn va
der was betonwerker. De jonge
Jackson blonk niet uit op school
of op het sportveld. Wel verwierf
hij de onderscheiding 'meest toe
gewijde bezorger' van de plaatse
lijke krant. Aan de stripfiguur
van deze krant heeft Henry zijn
bijnaam 'Scoop' te danken. Na
zijn rechtenstudie in Seattle werd
Henry Jackson gekozen tot open
baar aanklager in zijn geboorte
plaats. In die functie verwierf hij
enige faam als fel bestrijder van
gokken, drankgebruik en prostitu
tie
Dat bezorgde hem een andere
bijnaam: 'Soda-pop'. Al op 28-
jarige leeftijd werd hij door zijn
geboortestreek afgevaardigd naar
het Congres in de hoofdstad Was
hington. Daar diende hij eerst
twaalf jaar het Huis van Afge
vaardigden. In 1952 maakt hij de
promotie naar de Senaat.
Jackson trouwde op 49-jarige
leeftijd met een receptioniste van
28. Zijn vrienden verzekerden dat
hij daarvoor nauwelijks enige om
gang had gehad met vrouwen. Hij
heeft twee kinderen: een dochter
van twaalf en een zoon van acht
jaar.
Anti-communist
Politiek gezien is Henry Jackson
veel boeiender. 'Ik ben samenge
steld uit verschillende delen', zegt
hij van zichzelf en het valt inder
daad niet mee hem in een vakje
te plaatsen. Zijn opvattingen over
buitenlands beleid zijn gemakke
lijk te kwalificeren als conserva
tief. Jackson heeft een diep ge
worteld wantrouwen jegens het
communisme in het algemeen en
de So wjet-Unie in het bijzonder.
Het Kremlin vindt hem één van
de gevaarlijkste politici van tie
VS. Geruchten dat de koude oor
log tussen Washington en Moskou
zou zijn beëindigd noemt hij on
zin. Jackson vindt daarom dat de
VS ervoor moeten zorgen dat hun
bewapening op peil blijft en pleit
altijd voor verhoging van de de
fensiebegroting. Alle 34 jaren dat
hij nu in het Congres zit is hij
een trouw bondgenoot geweest
van het Pentagon. Momenteel
beijvert hij zich bijvoorbeeld voor
de ontwikkeling van een nieuwe
super-bommenwerper (ter vervan
ging van de B-52) en betere
atoomraketten.
Zijn anti-communisme dreef
Jackson ook naar de voorstanders
van een hard Amerikaans optre
den in Vietnam. Toen president
Nixon eind 1972 Hanoi nog eens
liet bombarderen was Jacksons
kernachtige commentaar: 'Dat is
zes jaar te laat'. Met deze havik
achtige houding heeft hij zich
gehaat gemaakt bij veel liberalen
onder de Democraten, maar hij ls
aan het bijdraaien. Zo was hij
tegen Fords plannen begin dit
jaar nog eens 300 miljoen dollar
te investeren ln het wankele re
giem van Thieu in Saigon. 'Zij
hebben ons beloofd dat de rege-
ring-Thieu democratisch zou wor
den en dat is niet gebeurd', was
Hoe hjj zich ook uitslooft, senator Jackson is nog steeds geen hoogvlieger, eerder een eenzame
fietser.
compromis'. Zij weet zich gesteund
door het feit dat ook de Socialisti
sche Partij (de PSI van de als een
welgesteld man levende Francesco
de Martino) er niets voor voelt. De
socialisten hebben geen sterke po
sitie in de Italiaanse politiek. Dit is
te wijten aan hun onduidelijke op
treden sinds het einde van de
tweede wereldoorlog. Zij bleken
niet opgewassen te zijn tegen de
wervingskracht van de Communis
tische partij en als gevolg daarvan
was de PSI veroordeeld tot het
spelen van een ondergeschikte rol.
De PCI van Berlinguer heeft onge
veer een kwart van de kiezers ach
ter zich, de PSI slechts een tiende
gedeelte. Het falen van de socialis
ten tegenover de communisten is
intussen wel één van de voornaam
ste oorzaken van de politieke pro
blemen in Rome.
Omdat de socialisten na een
vergeefse poging om via hereniging
met de sociaal-democraten van Gi
useppe Saragat (de PSDI) naar een
invloedrijke positie te streven
geen duidelijke keus maakten, ga
ven zij de PCI in feite vrij spel. De
PSI, verscheurd door interne tegen
stellingen. steunde tenslotte wel
door christen-democraten geleide
kabinetten, maar wilde tegelijker
tijd de deur openhouden voor sa
menwerking met de PCI. Deze was
hierdoor in staat de DC openlijk
met haar 'historische compromis'
onder druk te zetten en zichzelf te
doen beschouwen als een burgerlij
ke partij, die bereid en in staat is
binnen een parlementaire democra
tie regeringsverantwoordelijkheid te
dragen.
Toeschouwers
De socialisten hebben er zelf toe
bijgedragen dat hun PSI en de
andere kleinere partijen tot toe
schouwers werden gedegradeerd in
de confrontatie tussen de beide
grote partijen, de DC en de PCI.
Naarmate deze tegenstelling gestal
te krijgt in het resultaat van ver
kiezingen dreigt de PSI nog meer
in de verdrukking te komen. Zij
kan dan alleen nog hopen op stem
men van mensen die totnogtoe de
DC of de PSDI steunden. Tenzij de
vrees voor een 'Portugese situatie'
toeneemt. Vooral het feit dat de
Socialistische Partij van Mario Soa-
res het meest heeft te lijden onder
het soms kwalijke optreden van de
Portugese communisten, kan in het
voordeel van de PSI perken
ondanks de kritiek die PCI-chef
Berlinguer heeft uitgeoefend.
Om te voorkomen dat het 'histo
risch compromis' tussen christen
democraten en communisten wer
kelijkheid wordt, heeft de PSI ge
probeerd eenzelfde verbond met de
DC te sluiten, waarin de socialisten
de bevoorrechte partners van de
christen-democraten zouden wor
den. De sociaal-democraten en re
publikeinen (die thans met de DC
een minderheidskabinet vormen
dat afhankelijk is van de parle
mentaire steun van PSI. PSDI of
de kleine Liberale partij) zouden
dan naar het tweede plan moeten
verschuiven. De christen-democra
ten hebben echter geen behoefte
aan een dergelijk verbond en be
roepen zich dan ook op de omstan
digheid dat het geen meerderheid
in het parlement zou hebben en
daardoor volledig afhankelijk zou
zijn van de overige partijen.
Onregeerbaar
De PSI is er alles aan gelegen dat
de verkiezingen van morgen niet
het startsein worden van een
'tweekamp' tussen christen-demo
craten en communisten. Zij heeft
tijdens de verkiezingscampagne
waarvan de betekenis ver uitgaat
boven het regionale, provinciale of
plaatselijke karakter ervan meer
invloed op het regeringsbeleid in
Rome geëist en het dreigement
geuit dat zij haar parlementaire
steun aan het kabinet van Moro
(die tot de linkervleugel van de DC
behoort) zal onttrekken. Boekt de
PSI morgen winst en voert zij haar
dreigement uit, dan wordt Italië
onregeerbaar. Want er mag niet
worden aangenomen dat gepro
beerd zal worden, met de hulp van
de neo-fascistische MSI (Movimen-
to Sociale Itallano) verder te rege
ren. Dat kan de DC zich niet ver
oorloven.
Amintore Fanfani laat zich als lei
der van de christen-democraten
echter niet door de socialisten on
der druk zetten. De man die bijna
15 jaar geleden de 'apertura sini
stra' (opening naar links) mogelijk
maakte en zo de socialisten toe
gang verschafte tot de regering in
Rome, geeft nu openlijk toe. zich
destijds te hebben vergist. Hij is
vastbesloten zich zo lang rfiogelijk
te verzetten tegen 'linkse invloe
den' en zegt er bij dat hij gaarne
de leiding uit handen zal geven als
de partij hem deze niet langer zou
toevertrouwen. In werkelijkheid
echter verdedigt Fanfani zijn sleu
telpositie met hand en tand. Alleen
een duidelijke nederlaag van de DC
kan er toe leiden, dat het leider
schap hem uit handen wordt geno
men.
De stembus
Boeken de socialisten morgen winst
en weigeren de christen-democra
ten hun eisen in te willigen, dan
zal de PSI vermoedelijk snel aan-
Aldo Moro, de huidige premier die in zijn christen-demo-
che partij minder invloed heeft dan men verwacht.
j. den Boef
rlinguer, de leider van de Italiaanse communistische par-
i) heeft vorige week geen blad voor de mond genomen toen
bezorgdheid uitsprak over de ontwikkelingen in Portugal,
interview met de Milanese Corriere della Sera veroordeelde
Ier omwegen de houding van de Portugese communistische
Dmdal deze in strijd is 'met wat wij verstaan onder demo-
le vrijheden, pluralisme (of meervoudigheid) eneenmachts-
ïg. Onze opvatting over het naderbij brengen van socialisme
lemocratie,' aldus Berlinguer, 'onderscheidt zich wezenlijk
welke de Portugese communisten schijnen te huldigen.'
gen van morgen, die als een gene
rale repetitie beschouwd kunnen
worden. In enkele van de 15 regio's
had de partij pi aangetoond dat zij
ook op bestuurlijk terrein een posi
tieve bijdrage kan leveren, al dan
niet in samenwerking met socialis
ten en plaatselijk soms zelfs met
christen-democraten. Geruime tijd
al streeft Berlinguer bovendien
naar samenwerking met de chris
ten-democraten op regeringsniveau
in Rome. Hij noemt een dergelijk
samengaan een 'historisch compro
mis'. Maar de Democrazia Cristiana.
waarvan de leiding nog stevig ln
handen is van de oude rot Aminto
re Fanfani, houdt de boot af.
ler had een speciale reden
zo duidelijk uit te spreken
Portugese geestverwanten,
and met de regionale, pro-
en plaatselijke verkiezin-
morgen worden gehouden,
-Jij wel op overtuigende wijze
nemen van een slecht
van samenwerking met
ten op regeringsniveau.
;t hier niet om nationale
maar de resultaten
belangrijke gevolgen heb-
ir de politieke verhoudingen
zowel voor het kabinet
christen-democraat Aldo
voor verschillende partij-
iet bijzonder de Democrazia
begrijpelijk dat Berlinguer
is voor een (voor de PCI
|e) invloed van de gang van
i Portugal op de verkiezln-
De socialisten
De DC is echter niet de enige partij
die geen heil ziet in dat 'historische
