EG-strijd kan begin worden
van politieke herverkaveling
Irak negeert
aanbod Syrië
Sancties gevraagd
tegen Zuid-Afrika
Hanoi wil betere
verhouding met VS
Politieke betekenis van
'n heropende waterweg
Stoelendans op niveau
Weer strijd in Angola
EUROPA
JA OF NEE?
y
Storm na Prentice's oproep tot nationale eenheid
Damascus van wapengekletter beschuldigd
'Normalisering betrekkingen'
Mrtugese
socialisten
stellen weer
ultimatum
Arrestaties
bij staking
in Madrid
Finse regering
afgetreden
JOUW/KWARTET DONDERDAG 5 JUNI 1975
BUITENLAND 7
Suezkanaal - weg naar vrede?
door Heinz Gstrein
De Franse koorddanser Henry Rechatin, die de broemde Niagara Water
vallen bij de Amerikaans-Canadese grens is overgestoken, toont hier zijn
evenwichtskunsten op twe stoelen en een leuning. Hij volbracht dit stuntje
op een hoogte van ruim 175 meter. Op de achtergrond zijn de watervallen
te zien.
NEW YORK (Reuter, UPI) Vijf niet-gebonden leden van de
Veiligheidsraad hebben invoering van verplichte economische
sancties tegen Zuid-Afrika voorgesteld omdat dit land weigert de
'illegale bezetting' van Namibië (Zuidwest Afrika) op te heffen.
De Verenigde Staten hebben zich
hiertegen in de Veiligeheidsraad
verzet en gepleit voor hervatting
van de onderhandelingen met 'Vijand'
Zuid-Afrika zoals dat land ook zelf
heeft aangeboden in een brief aan
secretaris-generaal Waldheim.
bodemschatten; er wonen minder
dan miljoen mensen.
Voorstel
De ongebonden landen Gyuana,
Irak, Mauretanië, Kameroen en Tan
zania hebben hun voorstel laten
circuleren als werkdocument om in
te dienen bij de Veiligheidsraad als
ontwerpresolutie. De raad is deze
week bijeen om over de kwestie
Nablmlbie te praten.
Afgelopen vrijdag legde de Zuldaf-
rlkaanse regering zoals verwacht
opnieuw een ultimatum van de
Verenigde Naties naast zich neer
om het bestuur over Namibië op te
geven. In 1920 kreeg Zuid-Afrika
het mandaat over Zuidwest-Afrika
een vroegere Westduitse kolonie.
Skndsdien is het daaruit niet meer
weg te branden ondanks herhaalde
lijke opdracht van de Verenigde
Naties Zuidwest Afrika is rijk aan
Tijdens de zitting van de Veilig
heidsraad die tot morgen voort
duurt ging ambassadeur Adjiba-
de van de Westafrlkaanse staat Da
homey 't verst. Hij zei dat de Afri
kaanse landen de bevrijdingsbewe
ging in Namibië zullen bijstaan met
materiële en morele steun om de
'vijand' op iedere plaats en op ieder
tijdstip aan te vallen.
Bezetting
CAIRO Hoe verdeeld ook de meningen van economen en
scheepvaartdeskundigen over de betekenis van het vandaag
te heropenen Suezkanaal mogen zijn de beoogde poli
tieke effecten ervan zijn niet moeilijk te raden. Het besluit
van president Sadat om de heropening al veel eerder te doen
geschieden dan algemeen werd aangenomen, was in de eerste
plaats politiek gemotiveerd.
Voor Egypte heeft de herleving
van de Kanaalzone grote bin-
nenlandse betekenis. Zowel als
een 'bezigheidsterapie' voor de
publieke opinie die al zolang
wacht op concrete resultaten
van de omtspanningspoliUek van
Sadat en op betere levensom
standigheden voor de bina 40
miljoen Egyptenaren als een
leniging van onmiddellijke no
den. De gevolgen van de herope
ning zullen buiten de steden
Port Said, Kantara, Ismaila en
Suez en de aangrenzende Ooste
lijke NIJldelta niet onmiddellijk
voelbaar zijn. Maar de terugkeer
van de Suezkanaalzone naar zijn
oude welstand en de te verwach
ten industriële ontwikkeling daar
zal voor het hele land een voor
beeld-karakter hebben. Zij zal
het vertrouwen in Sadats leiding
versterken, en de wilde erupties
van sociale onrust van de laatste
maanden voorlopig tot bedaren
brengen. Sadats openingsvaart
van vandaag aan de spits van
een uit Egyptische marine en
handelsschepen bestaand kon
vooi zal zijn effect ondanks le-
vensmiddelenschaarste en infla
tie niet missen.
Ook nadeel
Het Suezkanaal verbindt Egypte
bovendien weer directer en snel
ler met zijn belangrijkste Arabi
sche vrienden: Saoedi-Arabië en
de ollevorstendommen aan de
Golf. Ook de dit voorjaar ge
maakte as tussen Egypte en Soe
dan kan pas goed functioneren
als de scheepvaartverbinding
tussen de havens Alexandrie en
Pont Soedan niet meer helemaal
om Kaap de Goede Hoop hoeft
te lopen.
Zo verheugend als deze ontwik
keling voor Sadat, Noemeirl, Ko
ning Khaled en de andere be
houdende sjeiks is. zo sneu is zij
voor landen die van de jaren
lange sluiting van het Kanaal
geprofiteerd hebben, met name
Libië en Libanon. Khadaffl heeft
er al die jaren geweldig voordeel
bij gehad dat hij als enige grote
olleleverancier ten Westen van
de geblokkeerde waterweg zat
en zijn produkt rechtstreeks
naar Europa en verder overzee
kon verschepen. Dat nu de an
dere Arabische olielanden weer
mededingers van hem zullen
worden zeker als het Kanaal
verbreed wordt ten behoeve van
supertankers is een zware
slag voor Khadaffi, die Sadat
hem overigens niet ongaarne
toedient.
Maar de klap komt óók hard aan
voor Libanon dat in de afgelo
pen Jaren het bijna exclusieve
transitoland voor Jordanië, Saoe
di-Arabië en de Golfstaten was
geworden. De Jongste crisis in
het vroeger steeds zijn even
wicht hervindende Libanon kon
daar wel eens veel mee te ma
ken hebben.
Hoe welkom de heropening van
het Kanaal voor de Europese
Middellandse Zee-landen is,
hebben Griekse en Italiaanse
ministers onlangs nog tijdens
bezoeken aan Cairo duidelijk ge
maakt. De Arabische Liga, die
Athene en Rome te vriend wil
houden om druk te kunnen uit
oefenen op de Westeuropese
landen wat hun betrekkingen
met Israël betreft, houdt daar re
kening mee. Zin probeert te ver
mijden dat in andere landen
van het Midden-Oosten kritiek
wordt uitgeoefend op de ont-
spanningspolltiek van Sadat.
Sowjet-Unie
Intussen moet het belang van de
Sowjet-Unie bij de opening van
het kanaal niet worden overdre
ven. Aan een vaarweg naar de
wereldzeeën, die met wiskundige
zekerheid wordt 'verstopt' in ge
val van een conflict, kan de
Russen niet veel gelegen zijn.
Daarentegen ondersteunt het ge
baar van Sadat wezenlijk de po
gingen van de supermachten en
in het bijzonder de Verenigde
Staten, om een politieke oplos
sing voor het Midden-Oosten te
bereiken. De terugslag na het
falen van de missie van Henry
Kissinger kan door heropening
van het kanaal ongedaan wor
den gemaakt.
Van Israëlische zijde wordt het
nog nadrukkelijk bestreden,
maar ook in Jeruzalem kan
spoedig het inzicht komen dat
een open Suezkanaal de Arabi
sche landen in staat kan stellen
hun bezwaren tegen het bestaan
van Israël binnen de grenzen van
voor de oorlog van 1967 te over
winnen.
Volgens de vijf met gebonden lan
den vormt de voorrdurende bezet
ting van Namibië door Zuid-Afrika
een bedreiging voor de internatio
nale vrede en veiligheid. Deze om
standigheden die door de Vere
nigde Staten worden ontkend
zijn een voorwaarde om te kunnen
overgaan tot sancties zoals voorge
steld door de vijf. Deze willen voor
komen dat wapens, vliegtuigen mu
nitie alsmede vervangingsonderde
len aan Zuid-Afrika worden gele
verd. Tevens willen zij er bij de
leden van de VN op aandringen
hun diplomatieke, consulaire, cultu
rele en andere betrekking met
Zuid-Afrika te verbreken.
LOEANDA (Reuter) In Angola is
gisteren opnieuw fel gevochten
De gevechten vonden plaats in Ca-
binda de olierijke enclave die
apart van et eigenlijke Angola ligt
en in het koffiegebied in het
noorden. In het weekeinde kwamen
daar bij.gevechten al zeker elf
mensen om het leven.
Volgens de autoriteiten is de rust
in Cabinda Inmiddels hersteld maar
uit berichten die de Angolese
hoofdstad Loeanda bereiken blijkt
het tegendeel. Daarin wordt ook
melding gemaakt van het vertrek
van de Portugezen uit het gebied.
Zij vinden de situatie in Cabinda te
onveilig worden.
In de koffiestad Carmona in het
noorden is op het ogenblik geen
water en elektriciteit terwijl voed
sel schaars aan het worden ls-Hier
zijn honderden Portugezen gevlucht
naar de kazernes even buiten de
stad, maar ook deze zouden later
zijn aangevallen.
door Bert van Panhuis
>e
Keep
Britain
in Europe
Keep
Britain
iüEumno
■tfljlik.' i '.Npp
Keef
Brita
enlieid der geesten dwars door de partij scheidslijn en heen. De Britse
iberale leider Jeremy Thorpe, achten het katheder de voormalige conser-
atleve voorman en eerste minister Edward Heath en de labour-ministers
lennis Howell en Roy Jenkins (v.lJi.r.) tijdens een bijeenkomst om Groot-
Irittannië in de Europese Gemeenschap te houden. Vandaag vindt een refe-
mdum onder het Britse volk plaats.
BEIROET, TEL AVIV (UPI, Reuter) Irak is nog niet ingegaan op het aanbod van Syrië om het
jpnflict over het water van de Eufraat bij te leggen. De regering in Bagdad heeft haar beschuldi-
j dat Syrië troepen samentrekt langs de grens met Irak, zelfs hernieuwd.
Irak had een excursie voor journa-
Jsten georganiseerd naar het
rensgebied met Syrië,. De niet na-
aangeduide opperbevelhebber
vertelde de journalisten dat
jyrlë een aantal brigades infante
en pantsertroepen aan de
jrens heeft samengetrokken. Hij
beschuldigde de Syrische strijd
krachten er verder van de buiten
posten langs de grens te hebben
versterkt met tanks en zware wa
pens 'met het doel ons te provoce
ren'. Het wapengekletter aan de
andere kant van de grens was vol
gens hem in april begonnen. Irak
zou niet hebben gereageerd met
troepenconcentraties.
De verklaringen van de hoge Iraak-
se militair werden door het natio
nale persbureau verspreid vele uren
nadat Syrië bekend had gemaakt
dat het Irak de hand had toegesto
ken. Het persbureau noemde het
HONG KONG (Reuter, UPI) Eerste minister Pham Van Dong
heeft gezegd dat Noord-Vietnam zijn betrekkingen met de Ver-
fenigde Staten wil normaliseren als Washington de rechten en de
Onschendbaarheid van het grondgebied van Vietnam eerbiedigt.
ladio Hanoi meldde gisteren dat
'e eerste minister dit dinsdag heeft
gezegd bij de opening van de vijfde
latlonale vergadering. Hij zei ver-
'Op grond van het beginsel van
|elijkwaardigheid zal de regering
de democratische republiek
ffoord-Vietnam zijn betrekkingen
pet de Verenigde Staten normali-
eren, in de geest van artikel 32
fan de Parijse overeenkomst aan-
lande Vietnam en alle overige bcllgOn
westies met de Verenigde Staten
regelen'.
Hij zei dat zijn land de hulp van
elk land' of elke organisatie om te
helpen bij de wederopbouw toe
juicht. Pham Van Dong zei dat de
economie moet tegemoet komen
aan de steeds groeiende behoeften
van het noorden maar ook aan de
drukkende noden van het zuiden
dat nu geheel bevrijd is.
JSSABON (Reuter, UPI) De
'ortugese socialisten hebben ge-
reigd de regering zaterdag op-
ileuw te verlaten als er geen oplos
ing wordt gevonden voor het ge-
chil over het socialistische dagblad
Republica'.
il eerder besloten de twee socialis-
lsche ministers de zittingen van
iet kabinet niet meer bij te wonen
n verband met de affaire rondom
tepublica. Het Portugese ministerie
'an voorlichting sloot het dagblad
wee weken geleden nadat commu-
ilstische typograven hadden gepro-
>eerd het blad over te nemen en de
oclalistische hoofdredacteur Raul
lego hadden weggestuurd,
torige week vrijdag besloten de
oclalistische ministers weer deel te
aan nemen aan de kabinetszlttin-
en in de veronderstelling dat Re-
'ubllca weer spoedig zou verschij-
ien. Maar het blad is nog steeds
Het gesloten en de socialisten heb-
»en daarom weer een ultimatum
fcsteld.
Me leden van de militaire revolu-
tonaire raad (het machtigste or-
aan in Portugal) hebben sinds het
teekeinde onderhandeld met een
ommissie van de arbeiders, die het
'agblad wilden overnemen. Naar
'erluidt willen zij niet dat Rego
erugkeeri als hoofdredacteur. Rego
m enkele van zijn redacteuren
'ebben al tweemaal een soort
iood-uitgave van Republica kun-
ien vervaardigen sinds de sluiting
'an het blad.
Inmiddels heeft een vertegenwoor
diger van de Voorlopige Revolutio
naire Regering (VRR) in Zuid-
Vietnam verklaard dat zich ten
noorden van Saigon nog steeds mi
litairen van de verslagen rechtse
regering ophouden. De regering zal
een operatie ondernemen om deze
troepen uit te schakelen. Deze heb
ben regeringspatrouilles en bussen
met burgers overvallen om aan
voedsel en voorraden te komen.
Behalve ten noorden van de stad
ziet de nieuwe regering van Zuid-
Vletnam zich ook gesteld voor pro
blemen ln de stad zelf. Het zal
volgens generaal Tran Van Tra, de
voorzitter van de militaire be
stuurscommissie van de stad, nog
wel enige tijd duren voordat deze
problemen zijn opgelost. Een van
de verworvendheden van de afgelo
pen maand is volgens de generaal
de aanpak van de misdaad, de dis
tributie van rijst aan de armen en
het geleidelijke herstel van electrl-
clteits- en waterbedrijven, zieken
huizen, postkantoren en andere
openbare diensten.
De tweede stad van Zuld-Vletnam
na Saigon Da Nang, ls na
twee maanden van militair bestuur
weer onder een burgerbestuur ge
plaatst. Het Noordvletnamese pers
bureau meldt dat met behulp van
'massa-organisaties, de bevolking
en de bevrijdingsstrijdkrachten,
wet en orde zijn hersteld en het
leven in de stad ls genormaliseerd.
Tenslotte heeft de VRR acht Jour
nalisten gevraagd het land te ver
laten. Het zijn vier Japanners, drie
Amerikanen zijn er twee die meer
uitwijzing zou zijn geschied om het
aantal buitenlandse journalisten ln
de stad te verminderen. Er zijn er
nog nu zo'n twintig over. Onder de
Amerikanen zijn t twew die meer
dan tien Jaar in Vietnam hebben
gewoond, het land zeer goed ken
nen en weten wat onder de bevol
king leeft, aldus ln de stad achter
gebleven collega's.
Syrische aanbod om meer water
van de Eufraat door te laten ln het
geheel niet.
Beide landen hebben sinds ruim
twee maanden een hevig' conflict
over de verdeling van het Eufraat-
water.
Sinai
Israël heeft de gedeeltelijke terug
trekking van troepen en wapens uit
het gebied bij het Suez-kanaal gis
teren voltooid. Vijftien tanks en
3500 manschappen hebben nieuwe
posities Ingenomen in de Sinaï. Is
raël herhaalde gisteren dat het in
de toekomst het recht van vrije
doorvaart door het Suez-kanaal
voor zijn vrachtschepen wil. Egypte
wil die vrije doorvaart niet verle
nen zolang er geen definitieve vre
desregeling met Israël ls getroffen.
Gisteren werd er een vraaggesprek
met de Egyptische president Sadat
gepubliceerd ln Beiroet en daarin
herhaalde hij dat standpunt van
Egypte.
In het Israëlische parlement oefen
de de oppositie gisteren zware kri
tiek uit op de troepen terugtrekking.
Zij zei dat de vijand een dergelijke
maatregel zou zien als een teken
van zwakte. Premier Jitzak Rabin
antwoordde dat tot terugtrekking
was besloten om de spanningen ln
het geibied te verminderen en toe
nadering te zoeken tot Egypte.
MADRID (Reuter) In Madrid
heeft d ©politie woensdag 60 men
sen aangehouden die gehoor had
den gegeven aan een oproe pvan de
'democratische junta' om het werk
neer te leggen om aan eisen voor
meer burgerlijke vrijheden kracht
bij te zetten.
De 'democratische junta' wordt ge
vormd door ondergronds werkende
communistische, socialistische en
andere oppositiegroeperingen.
Bij de vervoersbedrijven en op de
markten werd geen gehoor gegeven
aan de stakrngsoproep. Bij 23 klei
ne ondernemingen legde echter on
geveer tien procent van de arbei
ders het werk neer. In de studen
tenwijken werden tientallen Jonge
ren aangehouden die probeerden
het verkeer tot stilstand te bren
gen.
HELSINKI (DPA) Het Finse ka
binet van premier Kalevi Sorsa ls
gisteren afgetreden nadat president
Urho Kekkonen had bekend ge
maakt dat op 21 en 22 september
nieuwe verkiezingen zullen worden
gehouden.
Sorsa heeft Finland sinds 4 sep
tember 1972 met een coalitie van
vier partijen geregeerd. Sorsa's coa
litie is uiteengevallen door ver
schillen van mening tussen de soci
aal-democraten, de centrumpartij,
de liberalen en de Zweedse volks
partij.
LONDEN Het referendum, dat vandaag in Groot-Brittannië
wordt gehouden lijkt hard op weg te zijn meer te omvatten dan
het al dan niet voortzetten van Engelands lidmaatschap van de
Europese Gemeenschap. Het zou weieens het begin kunnen zijn
van een nieuwe politieke indeling. Een herverkaveling, waarbij op
de lange duur de linkerkant van de Conservatieven en de rechter
kant van Labour elkaar vinden.
De man, die, naar hij zelf zegt
ongewild, het partijstelsel ln Groot-
Brittannië weer ln de schijnwerper
heeft gezet. Is minister Reginald
Prentdce. Samen met Roy Jenkins
(binnenlandse zaken) en Shirley
Williams (consumentenzaken)
vormt hij de groep van meest fer
vente pro-Europeanen binnen Ha
rold Wilsons kabinet. Samen met
hen deelt hij ook de aversie van
Labours linkervleugel.
Prentice, die anderhalf jaar geleden
de plaats op onderwijs overnam
van de huidige oppositieleider Mar
garet Thatcher, hield afgelopen
zondag ln de industriestad Leeds
een toespraak ln het kader van de
referendumcampagne. Voor hij nog
maar één woord had gezegd had de
van te voren gedistribueerde rede
al een storm veroorzaakt, met na
me binnen zijn eigen partij. Pren
tice hield namelijk een pleidooi
voor een gezamenlijke bestrijding
van Engelands enorme economi
sche problemen.
HIJ zei letterlijk: 'De EG-campagne
heeft de meerderheid van de realis
tische en gematigde politici in alle
drie de partijen (Conservatieven,
Liberalen en Labour) samenge
bracht. Het is voor ons een verfris
sende ervaring geweest voor een
gemeenschappelijk belang samen te
werken. Ik meen dat die samen
werking verwelkomd is door mil
joenen mensen, die de traditionele
gevechten tussen de partijen beu
zijn. We moeten de geest van een
heid niet kwijtraken na 5 Juni'.
Prentice, op de hoogte van de
storm, die al was opgestoken,
haastte zich om te verklaren dat
hij niet op een coalitieregering had
gezinspeeld en dat tegenwoordig ie
der kabinet een regering van natio
nale eenheid behoort te zijn. En,
zei hij erbij, het zou tegen de regels
en gebruiken van de Engelse poli
tiek zijn als een minister van een
zittende regering voor een coalitie
kabinet pleit.
Deze verklaringen van Prentice ne
men natuurlijk niet de teneur weg,
die uit zijn passage over de 'natio
nale eenheid' duidelijk naar voren
komt. De leiding van de partij was
zich daarvan bewust. De algemeen
secretaris van Labour Hayward gaf,
ongetwijfeld met instemming van
Wilson zelf, als reactie dat met
kwaadwillige honden nog altijd
slecht hazen vangen Is. Syd Bid-
well, de woordvoerder van de lin
kervleugel binnen Labour was nog
scherper en noemde Prentice een
'politieke analfabeet' en 'iemand
die binnen het kabinet toch al op
de schopstoel zit'.
Lange duur
Hoewel een herverdeling in Enge
lands partijstelsel een zaak van
heel lange duur zou zijn is het niet
uitgesloten dat het zover komt. Ze
ker nu rechts in de Conservatieve
partij een belangrijker plaats heeft
ingenomen en representanten van
de linkervleugel zoals oud-premier
Edward Heath en diverse van zijn
ministers naar de achterste banken
zijn geloodst.
Of het tot meer toenadering tussen
linkse conservatieven en rechtse
Labourleden zal komen hangt voor
een niet onbelangrijk deel af van
de uitslag van het referendum. Bij
een 'nee' van het Engelse volk en
een overname door het Britse par
lement van dit advies zullen zeker
twee ministers, namelijk Jenkins
en mevrouw Williams, opstappen.
En ofschoon Wilson de afgelopen
weken zeer zijn best heeft gedaan
ln de linkervleugel niet meer vijan
den te maken dan hij al heeft In
de handvol toespraken en inter
views over het referendum heeft hij
steeds het pro-EG standpunt weer
gegeven maar geen enkele maal
wie van de dissidente ministers dan
ook persoonlijk aangevallen het
ls natuurlijk de vraag of hij aan
kan blijven als eerste minister.
Kabinetsposten
Aangezien alles nog steeds wijst ln
de richting van een 'Ja' van het
volk lijkt de verdere carrière van
Tony Berin, de minister van Indus
trie en leider van de anti-Marke
teers méér in het geding. Enkele
weken geleden heeft Wilson aange
kondigd dat hij Benn naar een
minder belangrijk en ook minder
bij de EG betrokken departement
zal transporteren. Men vermoedt
dat het onderwijs zal worden, het
ministerie van Reg Prentice. De
kans is groot dat één van de ande
re anti's, minister Peter Shore van
handel, eveneens zal verhuizen om
dat zijn departement ook teveel
met de EG te maken heeft.
De veranderingen in het kabinet
zullen, zo ze er al komen, op groot
verzet stuiten van de linkse achter
ban van Benn en Shore. Bidwell
heeft namens de linkervleugel al
aangekondigd dat zij Wilson met
alle mogelijke middelen zullen at
taqueren. Het wordt voor de pre
mier voorzichtig manoeuvreren te
meer omdat hij na vandaag onge
twijfeld een reeks ingrijpende
maatregelen ter verbetering van de
economische toestand zal willen
nemen.
Dit is het vijfde en laatste artikel
in de serie over het EG-referen-
dum. De vorige artikelen versche
nen op 29, 30 en 31 mei en op 4
juni.
