)rie eeuwen kartografie
Gelderland gebundeld
Kampeerders restaureren
schaapskooi in Garderen
beekbergen kiest
oor dorpsraad
loog-Catharijne kost
)lke Utrechter
>en tientje per jaar
Personeel
GEB boos
op Van Duyn
Hondsdolheid breidt
zich steeds meer uit
'Overheid moet meer doen
voor agrarisch landschap'
'Tarieven van
specialisten
moeten lager'
'Actieve recreatie' in gezinskampen
uidelijke meerderheid
Bromfietser verongelukt
Roof na drie
jaar opgelost
Gelderse CBTB na bezoek aan Winterswijk:
Over opblaasbare dam door Ringvaart
Inbraak in gemeentehuis
Vier gewonden
bij kleine brand
Internationale
jeugdbende opgerold
Hl-
jin met Jacob van Deventer, geograaf van Karei V
ïnir Jac Lelsz
le«jin verband met het 75-jarig bestaan van Gelre, Vereeniging tot Beoefening van Geldersche Ge-
idenis, Oudheidkunde en Recht, dat nu al weer enkele jaren geleden werd gevierd, is bij de Wal-
Pers te Zutphen een bundel verschenen, gewijd aan drie eeuwen kartografie in Gelderland,
orici zijn gewoonlijk niet alleen voorzichtig als de slangen maar ook oprecht als de duiven, om
de Bijbel te spreken. Weliswaar is gestreefd naar volledigheid, maar deze was niet te bereiken,
fordt door het bestuur meegedeeld. Samenstelster van de jubileum-publicatie is dra. J. J. Vreden-
•Alink.
f«
ri 'Pr
uw. KWARTET ZATERDAG 31 MEI 1975
BINNENLAND
idenlijk wordt gesproken van
'roeve van een overzicht van
ikte kaarten van Gelderland
de kwartieren'. De periode,
van kaarten zijn afgedrukt en
ledbreven, omvat ongeveer de ja-
1550-1850. Mede dankzij een
iciële bijdrage van de provinc-ie
zojhet aan de uitgave ten grond
liggende onderzoek belangrijk
daïen uitgebreid, onder meer in
nt nlandse kaartenverzamelingen.
M ilve dat aan enkele Nederland-
n neest Gelderse, archieven be-
ïujrijk materiaal werd ontleend,
ook bibliotheken in Parijs,
len, Wenen en Brussel geraad-
Ook heeft de samenstelster
is genomen van interessante
.cties in het thans Duitse deel
het voormalige Overkwartier.
jacht is ook geschonken aan
er in dit opzicht bij enkele
iculieren voorhanden was.
de keuze van het materiaal is
tl mogelijk uitgegaan van een
eling in kaarten van Gelder-
in zijn geheel en van de vier
■tieren afzonderlijk. Gelderland
in 1814 een provincie. Er zijn
is drie kwartieren: de Veluwe,
ichterhoek en het Rivierenge
in het verleden waren er ech-
vler, namelijk de kwartieren
Veluwe, Zutphen en Nijmegen
en het Overkwartier. Hoofdstad van
het Overkwartier was Roermond-
Militair doel
Voor de kartografie van Gelderland
is het werk van vier personen be
langrijk geweest: Jacob van Deven
ter. Christiaan sGrooten, Nicolaes
van Geelkercken en luitenant-kolo
nel C. R. Th. Krayenhoff. Van De
venter was sinds 1543 koninklijk
geograaf van Karei V. en in dat
zelfde jaar voltooide hij ook zijn
kaart van Gelderland. De kaart
werd voor militaire doeleinden ver
vaardigd. Deze draagt het stempel
van de omstandigheden, waaronder
zij werd gemaakt. De opdrachtgever
was nog in oorlog met Gelre toen
Van Deventer zijn metingen moest
doen. oorzaak waarom hij niet al
tijd zo punctueel kon zijn als hij
wel wilde.
Door Van Deventer is ook een
reeks gewestelijke kaarten gemaakt.
Hij was de eerste die ze met eigen
terreinverkenning tekende. Bij zijn
metingen koos hij kerktorens en
heuveltoppen als oriënteringspunten
Zijn werk is bewerkt en verkleind
uitgegeven door verschillende Itali
anen. Omdat er voor Gelderland
behoefte bestond aan een betere
kaart kreeg Christiaan sGrooten
hiervoor opdracht, de hofgeograaf
van Philips II. sGrooten. die meer
teleurstellingen boekte zijn grote
werk. een atlas van de Nederlan
den. initiatief van Alva. verscheen
nooit in druk), vervaardigde een
kaart van Gelderland, die meer ar
tistieke schoonheid had dan die
van zijn voorganger, maar ook
bezwaard was met een aantal on
nauwkeurigheden. zoadat het Hof
te Arnhem er geen octrooi voor
wilde verlenen.
Vervolgens is er dan Nicolaes van
Geelkercken. Deze kreeg in 1628
van de Staten van Gelderland op
dracht kaarten te maken voor His-
toria Gelrica, de officiële Gelderse
geschied- en landbeschrijving, die
in 1639 door Johannes Isaicus Pon
tanus werd voltooid. Zijn werk was
minder kunstzinnig dan van
sGrooten. maar meer conform de
werkelijkheid. Er kortten ook we
gen. forten, molens en ruïnes op
voor. De IJssel *en enkele kleinere
waterlopen vertonen wijzigingen
ten opzichte van voorgaande kaar
ten. Anderhalve eeuw lang bleef dit
kaartbeeld vrijwel onveranderd.
Tenslotte is er dan luitenant-kolo
nel C. R. Th. Krayenhoff. die in
1880 begon met zijn driehoeksme
ting voor Nieuwe Kaart van de
Kaart van het Kwartier van Nijmegen uit 1662.
Bataafsche Republiek. Door de wis
selende politieke situaties werd de
zogehaamde Chorotopograflsche
Kaart van de Noordelijke Provinciën
van het_ Koninkrijk der Nederlan
den van Krayenhoff in 1823 vol
tooid. De Gelderse kaart van W.
Kuijk Jzn uit 1843 gaat uit van een
combinatie van gegevens va^
Krayenhoff en van het kadaster.
Een goede kaart, maar spoedig ach
terhaald door de Topographische en
Militaire Kaart van het Koninkrijk
der Nederlanden, die in 62 bladen
tussen 1850 en 1864 verscheen, een
kaart die de moderne katografie
inluidde. Dit werk wordt in het
boek van dra. Vredenberg. ajs val
lende buiten het kader van haar
studie, niet verder besproken.
Zij beperkt zich bij het beschrijven
tot de kaarten, die gebaseerd zijn
op het werk van Van Deventer,
sGrooten, Van Geelkercken en
Krayenhoff. En dat zijn er, on
danks zoals gezegd, onvolledigheid,
altijd nog bijna 250. Daarvan wer
den er zestien afgedrukt. Handzaam
is de namen-index.
Er is over kartografie al heel wat
geschreven en mevrouw Vredenberg
heeft daarvan blijkens de litera
tuurlijst nogal ,wat doorgenomen.
Voorzover op de kaarten wapens
voorkomen, wordt daarop een toe
lichting gegeven door mr. P. J. W.
Beitjes. Hij attendeert erop dat aan
die wapens nogal eens wat man
keert. ook al omdat de kaarten
meestal buiten de provincie werden
vervaardigd. Zo komt het in het
hertogelijke wapen bijvoorbeeld
voor dat de twee leeuwen zijn ver
wisseld of beide ongekroond zijn.
Het boek van mevrouw Vredenberg.
dat 25 gulden kost en 137 pagina's
telt, geeft op eigen wijze een boel
ende kijk op de historie van Gel
derland. Maar het blijft stof voor
een kleine groep mensen. Het vergt
een speciale neus.
Van een verslaggever
UTRECHT De specialisten
tarieven voor poliklinische be
handeling kunnen met vijftien
procent omlaag, meent de 'Kon-
taktcommissie landelijke orga
nisaties van ziektekostenverze
keraars'.
De commissie (eën samenwerkings
orgaan van particuliere verzeke
raars bij wie ruim 2,5 miljoen men
sen verzekerd zijn) herinnert er in
een brief aan minister Lubbers aan
dat de laatste jaren getracht is de
ziekenfonds- en particuliere tarie
ven dichter bij eikaar te brengen;
was die verhouding in 1969 nog één
tegen drie. nu is die al terugge
bracht tot één tegen 2.6. Die ont
wikkeling dreigt nu weer te worden
omgebogen. Het is de bedoeling dat
de specialisten per 1 juli aan de
ziekenhuizen geen huur meer zullen
betalen voor gebruik van ruimte,
apparatuur en dergelijke in de poli
klinieken; de ziekenhuizen gaan
dan de daarmee gemoeide bedragen
zelf aan de patiënt in rekening
brengen. De ziekenfondsorganisa
ties en de Landelijke Specialisten
Vereniging zijn nu overeengekomen
de vergoeding voor poliklinische
hulp met vijftien procent te ver
minderen. De commissie meent dat
de particuliere honoraria nu even
eens met vijftien procent vermin
derd moeten worden.
De specialisten-vereniging is vol
gens dé commissie van plan de
honoraria te verlagen met nomina
le bedragen die uit de regeling met
de ziekenfondsen voortvloeien.
Daardoor zouden de ziekenfondsta
rieven en de particuliere weer ver
der uit elkaar groeien. De commis
sie meent dat de specialisten nu
maar eens moeten tonen dat het
hun ernst is de tarieven naar el
kaar toe te laten groeien.
e zouden er veel leuks voor kunnen doen
TRÉCHT Van het gemeente-
li budget van zeventien miljoen
ïlden voor 1976 moet bijna drie
ljoen gulden afgetrokken wor-
n als verlies op het Winkelcom-
;x Hoog-Catharijne. Voor dit
ld zouden we als gemeente veel
ike dingen kunnen doen. Het is
r slot van rekening geen tientje
r Utrechter, aldus de Utrechtse
ithouder van financiën J. Ro-
iberg op een persconferentie
er het gemeentelijk budget voor
Igend jaar.
t rijk en Hoog-Catharijne voe-
er niets voor om financieel bij
springen. De verliezen zijn.
lgens de gemeente het gevolg
n de inflatie Toen het erf-
ichtscanon elf jaar geleden
*d afgesloten kon niet worden*
orzien dat de rentestand Zo snel
ïhoog zou gaan. De rentestand
draagt nog steeds vijf procent,
rwijl tegenwoordig negen pro
nt al heel normaal is.
Dit jaar is het verlies van Utrecht
op Hoog-Catharijne 3,1 miljoen
gulden, volgend jaar zal dit waar
schijnlijk 2.9 miljoen gulden be
dragen. Het verlies tot het jaar
2000 op het grote winkelT en kan
toorcentrum zal zeker een miljard
gulden bedragen.
Wethouder Rosenberg heeft de
hoop op financiële steun nog
steeds niet verloren. 'Wij blijven
met Hoog-Catharijne in onder
handeling. Hoog-Catharijne be
weert dat ze geen financiële
ruimte hebben om die tekorten
voor hun rekening te nemen. Wij
willen als gemeente aan de hand
van de boeken kijken of die be
wering klopt'.
Wanneer de onderhandelingen
stuk lopen dan zal het verlies op
het gemeentebudget blijven .druk
ken in ieder geval tot 1995, want
volgens het contract mag pas in
dat jaar het rentepercentage wor
den herzien.
Van een onzer verslaggevers
GARDEREN Vandaag wordt op het landgoed Klein Boeschoten te Garderen een schaapskooi af
geleverd, die door een aantal AN\yB-landgoedkampeerders in enkele seizoenen vanaf de fundamenten
is gerestaureerd. De schaapskooi is het eigendom van de Groningse archeoloog, prof. dr. J. D. j/an
der Waals, maar staat op het terrein van zijn moeder, mevrouw C. E. van der Waals-Nachenius.
n een onzer verslaggevers
ELDOORN/BEEKBERGEN De meerderheid van de bevolking
Beekbergen (gemeente Apeldoorn) heeft zich per referendum
gesproken voor een dorpsraad. Toen alle stemmen geteld waren,
ïek dat 2104 van de 2181 opgekomen Beekbergenaren 'ja' had-
n gezegd tegen een dergelijk gekozen adviesorgaan. Alle kies-
'echtigden hadden een oproep thuisgekregen en daarvan nam
76 procent de moeite om naar het stemlokaal te komen.
De schaapskool is een van de pro
jecten. die door ANWB-landgoed-
kampeerders mede in het kader van
het Monumenten jaar 1975 onder
handen zijn genomen. Het is juist
tien jaar geleden dat de ANWB met
dit soort gezinskampen begon. De
kampen worden speciaal gehouden
ten gerieve van mensen, die gemo
tiveerde natuurliefhebbers zijn en
bovendien van actieve recreatie
houden. Op het landgoed Klein
Boeschoten zelf dat wil zeggen
in de bossen, is ook al veel werk
verzet.
In 24 weekends hebben vijftien
landgoedkampeerders de sterk ver
vallen schaapskooi afgebroken en
vervolgéns herbouwd. Alleen het
nieuwe rieten dak werd door vak
mensen aangebracht, omdat dat
een te gespecialiseerde 'klus' is.
Wanneer een dergelijk karwei vol
ledig moest worden uitbesteed, zou
het onbetaalbaar zijn. Het is een
kwestie van prestatie en tegen-pres
tatie, want de landgoedkampeer
ders mogen in deze gevallen vrije
lijk hun tenten opslaan, in een
fraai stuk natuur, dat wel toegan-
Van een verslaggever
TERNEUZEN De 41-jarige Ter-
neuzenaar J. Helmendag is vrijdag
bij het sluizencomplex in zijn woon
plaats om het leven gekomen toen
hij met zijn bromfiets de rijweg
overstak en werd gegrepen door een
personenauto.
kelijk maar waar geen sprake is
van massaal toerisme.
Aan de landgoedkampen doen te
genwoordig 'jaarlijks achthonderd
jaar geleden mee begon. De
schaapskooi in Garderen wordt niet
als zodanig gebruikt. Waarschijnlijk
zal prof. Van der Waals er een
gezinnen mee, ongeveer drie maal tentoonstellingsruimte op zijn ge-
zo veel als toen de ANWB er tien bied van maken.
Van een verslaggever
AMSTERDAM Wethouder
Roel van Duijn van personeels
zaken heeft in een brief het per
soneel van het Gemeentelijk
Electriciteitsbedrijf te Amster
dam laten weten, dat niet kan
worden ingegaan op het verzoek
voor een voorschot. Het perso
neel had daarom gevraagd om
dat het compensatie wilde 'voor
de sterk gestegen tarieven van
gas en electriciteit.'
Volgens de woordvoerders kwam
die stijging gemiddeld neer 'op het
dubbele van wat wij er zelf op 1
januari van dit jaar aan verbete
ringen voor 1975 bij hebben gekre
gen'. In afwachting van het tot
stand komen van een uitkering
voor een dertiende maand, waaro
ver allang een discussie aan de
gang is. vroeg het personeel alvast
op die regeling een voorschot.
Doelend op een algehele salarisver
betering schrijft de wethouder het
personeel nu: 'Dit soort zaken
wordt op regeringsniveau voor het
gehele overheidspersoneel geregeld,
na overleg met de vakorganisaties.
Ik geef u dan ook in overweging
zich ter zake tot uw vakorganisatie
te wenden'.
De Initiatiefnemers zijn over de
brief uiterst verontwaardigd. 'De
verwijzing naar de vakbeweging
raakt kant noch wal', zo betogen zij
in hun als reactie opgestelde brief
aan het gehele gemeentepersoneel.
'Wij wijzen de brief van perso
neelszaken af. Met dit soort bu
reaucratische afdoening van serieu
ze verzoeken van grote groepen
ambtenaren is personeel noch Am
sterdam gediend Het initiatiel-
comité zal nu de raadsleden per
soonlijk benaderen en er bij hen op
aandringen 'te doen wat de wet
houder tot dusver naliet'.
Rapport gezondheidsorganisatie:
Van eën verslaggever
GENÈVE Hondsdolheid (rabies) breidt zich over de gehele
wereld uit en vormt een steeds groter gevaar voor de mens,
aldus een rapport van de WHO, de wereldgezondheidsorgani
satie van de Verenigde Naties.
joen mensen behandeld zijn. 430
mensen stierven ln dat jaar aan
hondsdolheid, de meesten ln La
tijns-Amerika en Azië. Het be
langrijkste wapen tegen honds
dolheid is de voorbehoedende
vaccinatie. Zowel honden als
katten zouden hiermee ingeënt
moeten worden. Verschijnselen
van hondsdolheid zijn hydrofo-
bie (angst voor het drinken van
water), een pijnlijke keel. stuip
trekkingen en tenslotte verlam
ming van de spieren tot de dood
erop volgt. Wanneer men door
een verdacht dier gebeten is
moet Inen direct de wond gron
dig wassen met water en zeep.
Zo snel mogelijk daarna moet
een anti-rablesserum worden
aangewend. Twee weken lang
moet het vaccin dan Intramu-
sculair worden toegediend, ge
volgd door een stimulerende in
jectie.
De ziekte zet in Europa haar
opmars voort. In Frankrijk is ln
1974 het aantal gevallen verdub
beld. Verder komt hondsdolheid
in heel Oost- en West-Duitsland
voor, trekt door België en Ne
derland en heeft zich naar het
zuiden verbreid via Oostenrijk
en Zwitserland naar Italië, Joe
goslavië en Griekenland. De
'hoofdschuldige' in Europa is de
vos en ook de loslopende honden
en katten kunnen de ziekte ver
breiden.
In de Verenigde Staten is het
stinkdier de voornaamste ziekte-
overbrenger, ln Latijns-Amerika
zijn dit vleermuizen en diverse
soorten vee, in Afrika zijn dit
apen (vooral de zwartkopmaka-
ki's) en ook wel jakhalzen.
Het rapport van de wereldge
zondheidsorganisatie vermeldt
dat ln 1973 meer dan een mil-
gemeente Apeldoorn is een zeer
jestrekte gemeente. Wat opper-
tte betreft, een der grootste ge
enten van Nederland. Toen de
irdoostpolder nog niet als zoda-
bestond. was het zelfs de groot-
gemeente. Van de ongeveer
000. inwoners wonen er meer
i honderdduizend in het stede
gedeelte. De anderen zijn ver-
eid over een groot aantal dor-
Om deze meer 'stem/ te geven
het beleid wil Apeldoorn een
ks dorpsraden instellen. Behalve
■psraden zullen er ook wijkraden
nen in Apeldoorn-stad. Apel-
irn doet dit alles (het is daar-
e koploper in den lande) op
ind van artikel 61 van de ge-
entewet.
oorlopig
het fraaie agrarische Beekber-
waar ook vele forensen wonen,
ictloneert al een voorlopige
'psraad. Deze heeft reeds een be-
orlijke Inbreng gehad bij de tot-
ndkoming van een structuurplan
or dit dorp. Een dorpsraad moet
lóórd worden alvorens de ge-
lenteraad kan beslissen in zaken.
met name dat dorp aangaan,
voorbeeld zaken op het gebied
h de ruimtelijke ordening. Nu
ig het onder meer om de vraag
men met die dorpsraad moet
Grgaan.
ngenomen werd dat bij opkomst
n eenderde van de bevolking van
representatieve uitspraak ge
roken zou kunnen worden. Meer
n de helft van de opgeroepenen
rscheen en daarmee bleek burge-
rester mr. F. Th. Dijckmeester
st tevreden te zijn. Van de deel
nemers aan het referendum was
bijna honderd procent vóór. Er wa
ren slechts 68 tegenstemmers. Ver
der waren er nog een paar ongeldi
ge stemmen.
De voorlopige dorpsraad en de ge
meente zullen nu samen in het
najaar de verkiezingen organiseren
voor een dorpsraad, die binnen het
raam van de gemeentewet gaat
opereren. In Beekbergen zullen de
kandidaten gesteld worden door
een tiental buurtgespreksgroepen.
De heer B. Veenstra. voorzitter van
de voorlopige dorpsraad: 'Het ge
beurt dus niet door de verschillen
de partijen. We houden de politiek
buiten de deur'.
Van een verslaggever
SOEST De juwelenroof die bij
het echtpaar Sassoon in de Rem-
brandtlaan in Soest gepleegd werd
op 18 januari 1972 is opgelost.
Vast staat dat de roof, waarbij een
half miljoen aan juwelen en bank
biljetten buitgemaakt werd, ge
pleegd is door de Hongaar M. S.
(37) de Oostenrijker T. B. 463) en
de Oostduitser D. P. (33). De politie
is de daders op het spoor gekomen
na een anonieme brief aan de poli
tie in München. M. S. en D. P. zijn
voortvluchtig. T. D. zit vast in
Duitsland. Vermoedelijk zal het
drietal bij verstek berecht worden
omdat hun uitlevering niet ge
vraagd zal worden. Bij de roof werd
het echtpaar gekneveld.
king zal slechts nieuwe argwaan
wekken, indien niet eerst een scha
deregeling voor reeds geldende be-
lemmwingen worden ontworpen.
Verder moet het voortbestaan van
een gezonde landbouw beduidend
worden gewaarborgd.' Aldus het be
stuur van de Gelderse CBTB na het
werkbezoek.
Van een onzer verslaggevers
ARNHEM/WINTERSWIJK Het bestuur van de Gelderse Chris
telijke Boeren- en Tuinders Bond is na een werkbezoek aan Win
terswijk tot de conclusie gekomen dat het nemen van een proef
met een lanschapspark nauwelijks zin heeft als geen nieuwe basis
wordt gelegd voor vertrouwen bij de betrokken boeren.
Zo'n basis zou naar de mening van
het CBTB-bestuur kunnen worden
gezocht in het geven van vergoe
dingen voor bestaande houtopstan
den. die landbouw schaden. Deze
houtopstanden betekenen voor de
boeren een toenemende belemme
ring bij de fnodernlsering. waarvoor
geen enkele tegemoetkoming be
staat. Door het compenseren van
de schade zou een basis kunnen
worden gevonden voor verder ge
sprek.
De CBTB verwijst in dit verband
naar de enige Jaren geleden ge
voerde discussie rond het berucht
geworden Zelhemse bosje. Een boer
uit Zelhem vroeg toen vergunning
aan voor het kappen voor een voor
hem hinderlijk bosje. De gemeente
Zelhem weigerde zijn kapvergun-
nlng maar besliste vervolgens posi
tief over een verzoek van de boer
om schadevergoeding. Gedeputeerde
Staten onthielden evenwel hun
goedkeuring aan het raadsbesluit.
'De overheid hééft de betekenis van
het agrarische landschap tot hier
toe slechts met de mond beleden.
Naarmate de noodzaak tot moder
nisering voortschrijdt, worden de
houtopstanden voor de boeren
steeds nadeliger en neemt de span
ning tussen landbouw en landschap
toe. Het moment voor een redelijke
vergoeding van de onevenredig gro
te schade is al lang aangebroken.
Elk voorstel tot nog verdere beper-
Enkele statenleden van Noord-Holland lopen hier over een opblaasbare schulpdam. Deze dam ligt bij Leimuiden
in de ringvaart om de Haarlemmermeer. De statenleden «aren op werkbezoek. 7.1J woonden ook de officiële ope
ning bij van de afvalwale-installatie Haarlem-Schalkwijk.
Van een verslaggever
SUSTEREN Uit een brandkast in
het gemeentehuis in Susteren
(Limburg) is achtduizend gulden
gestolen. Inbrekers hebben de kast
met een snijbrander bewerkt.
AMSTERDAM Vier personen
hebben bij een kleine brand in een
woning aan de Grote Wittenburger-
straat te Amsterdam verwondingen
opgelopen. De brand ontstond,
doordat een smeulende peuk ln de
bank van de woonkamer van de
familie T. was achtergebleven. De
hoofdbewoner, zijn vrouw en hun
zoontje en de bovenbuurvrouw wer
den ln het Onze Lieve Vrouwe-
Gasthuis behandeld.
AMSTERDAM De Amsterdamse
recherche heeft een internationale
Jeugdbende opgerold, die ln het af
gelopen Jaar tussen Luxemburg en
Amsterdam talrijke autodiefstallen
en inbraken heeft gepleegd. De
Jongelui (zeven Luxemburgers, twee
Duitsers en een Oostenrijker In de
leeftijd van zestien tot twintig
jaar) worden ervan verdacht 85 au
todiefstallen en ongeveer veertig
inbraken te hebben gepleegd. Ook
werden drie Amsterdammers op
verdenking van hMlnT aangehou
den.
