ierste 'ontmoeting' met
e duinen onvergetelijk
-luidarts voert actie voor Dode Zee-reizen
Pop OP
de plaat
F
loei: ziekenfondsen moeten huidpatiënten vergoeding geven
Duizenden
leden
Ray Davies:
stap voor en
stap achteruit
^/KWARTET VRIJDAG 30 MEI 1975
BINNENLAND RH 13
|e verslagen van wandelingen van F. W. van Eeden herdrukt
Henk van Halm
tien jaar was ik, toen ik
iet eerst de duinen zag.
weinig jonger dan Eli Hei
die rond de eeuwwisseling
samen met Jac. P. Thijs-
ichreven 'In de duinen' in
nantische taal van die tijd
erlangen naar en zijn eer-
indeling in het duin beel-
en voor ons gevoel wat
ravend beschreef. Toch
zijn opgetogenheid over
irste ontmoeting met de
erige natuur van het duin-
:hap na al die jaren nog
leien.
jne in de jaren vijftig ls al
jnvergetelijk ln mijn geheu-
ewaard gebleven. Tijdens de
cht erheen op die Hemel-
3ag zag je eerst uit het vlak-
d van de Haarlemmermeer de
ren van Haarlem opdoemen,
lauwlg daarachter de golven-
n van het beloofde land,
rer ik al zoveel gelezen had.
cht beboste Bloemendaal met
ellende wegen en karakteris-
binnenduinplanten in de ber-
af al een voorproefje van de
ocht, die pas echt begon bij
en Berg, waar drie nachteg'a-
gelijk zongen in de kreupele
waar de kleine paarse smal-
kke en de blauwe duinvleu-
bloem overal tussen het gras
den omzoomden,
op de berg de verrassende
van tientallen maanvaren-
■ldzame plantjes die gemakke-
'er het hoofd worden gezien,
waarop we door de boeken al
ndeerd waren. Het fluitende
.oe-lievan wulpen in
te lokte ons verder het duin
ngs grillig gegroeide dennen
'arte populieren. Daar zagen
or het eerst de grote lijster,
dagen minder vaak te ont-
in de omgeving van Am-
m dan tegenwoordig! Ontel-
luinsalomonszegels bogen zich
schaduw van de kardinaal-
en meidoornbosjes, met
witte klokjes bungelend
het als een afdak gespreide
en wat verderop troffen we
lescheiden groepje van het
me voorjaarshelmkruid tussen
se bloeiende dagkoekoeksbloe-
Hagedissen schoten weg tus-
et fakkelgras en bleven on-
lar' ln de dichte wirwar van
Een door de wind geteisterde zwarte populier aan de rand van het
Zeeveld in de Kennemerduinen. Foto: Henk van Halm
duindoorn, waaruit van ver de aan
houdende hoge ratel van de sprink-
haanrietzanger klonk. Kruipend ze-
negroen met zijn donkerblauwe
bloemtrossen, dat Ik tot dat ogen
blik alleen als, tuinplant kende,
groeide er zomaar langs de vele
konijnepaadjes, samen met het
lichtpaarse Rivinus' viooltje en
lichtgele voorjaarsganzerik. En als
hoogtepunt behalve voorjaarshelm
kruid en maanvaren de groep van
vijfendertig keverorchissen, geel
groene orchideeën waaraan een
buitenstaander zich niet zal verga
pen, maar die een beginnend ont
dekker van 'het duin een konlngs-
gevoel geven als hij ze voor het
eerst vindt.
Passie voor wilde flora
Beginnend ontdekker, want er zijn
heel wat zwerftochten ln verschil
lende jaargetijden te maken, eer je
kunt zeggen dat je de duinen wer
kelijk kent.
Zo'n duinkenner, van nog ver voor
Heiman's eerste tocht en tevens
een van de voornaamste inspirators
van diens grote verlangen, was
Frederik Willen van Eeden (1829-
1901), directeur van het Koloniaal
Museum aan de Haarlemse Dreef
en vader van de heel wat beroem
der dichter-schrijver Frederik van
Eeden. De laatste had zijn liefde
voor de natuur, die zo tot uiting
komt in al zijn werk, niet van een
vreemde, evenmin als zijn schrij
verschap. Want van wat Frederik
Willen op zijn zwerftochten door
Kennemerland, Texel, Terschelling,
Gelderland en Overijssel aan bota
nische verrukkingen beleefde, pro
beerde hij anderen deelgenoot te
maken in tijdschriftartikelen, die
in 1885 gebundeld werden in twee
deeltjes onder de provocerende titel
'Onkruid'. Onkruid, omdat het toen
al de populaire benaming was voor
alle gewas dat niet door mensen
hand was veredeld tot sierplant. En
juist de simpele wilde planten had
den Van Eedens belangstelling,
meer nog: ze waren zijn passie.
'Tussen den thijm slingeren zich de
kleine akkerwinden (Convolvulsus
arvensis) met hare pijlvormige
blaadjes en rozeroode, wit gestreep
te bloemen, die als kleine ogen in
het gras ons schijnen te vragen,
In een eeuw is
veel veranderd
waarom wij de dikke, topzware
hyacinthen en de stijve, kakelbonte
tulpen toch zoo schoon vinden, of
waarom wij het driekleurig viooltje
nevens haar minder achten dan de
reusachtige, maar eigenlijk wan
staltige pensées in onze tuinen. De
mensch verstoort het evenwigt der
natuur uit zucht naar afwisseling,
en noemt dit 'veredelen', lezen we
in het hoofdstuk 'De Flora der Hol
la ndsche Duinen'.
Teken aan de wand
Sinds deze uitgave is er heel wat
veranderd: door verharde wegen is
vrijwel alle duingebied ontsloten,
door wateronttrekking voor de
drinkwaterbehoefte van de steden
is het duin droger geworden, waar
door veel planben verdwenen. Een
eenzaam, woest gebied zijn de dui
nen al lang niet meer, maar voor
ons die de toestand van zo'n eeuw
geleden niet gekend hebben, blijft
Nog steeds ztfn de duinen een gebied met zeer gevarieerde plan
tengroei: duinriet, kardinaalsmuts, duindoorn en berken in een
dalletje, omzoomd door Oostenrijkse dennen, in de Kennemer
duinen. Foto: Henk van Halm
het een uitzonderlijk rijk gebied,
dankzij het voortdurend wisselende
landschap, de indruk van betrekke
lijke ongereptheid en de ondanks
de verschraling toch nog grote rijk
dom aan pante- en diersoorten.
Maar wie Van Eden's 'Onkruid' nu
leest, begrijpt pas goed wat we nu
moeten missen. Het belang van
zo'n Inventarisatie van zo lang ge
leden mag niet onderschat worden,
want die drukt ons met de neus op
het feit dat onze natuur schrikba
rend verarmt. Het totale areaal aan
Nederlandse natuurgebieden is in
de laatste dertig jaar met ruim
veertig procent geslonken. Meer
dan de helft van de door Van
Eeden genoemde hogere planten
soorten worden in hun voortbe
staan bedreigd en negentig soorten
zijn zelfs al geheel verdwenen.
Niet uit nostalgische overwegingen,
maar vooral om het waarschuwende
aspect is het goed dat de Vereenl-
fing Haerlem deze boekjes weer uit
e kast heeft gehaald en in een
nifeuw, maar niet modern, jasje in
één band opnieuw heeft laten uit
geven. Het is nu voorzien van een
inleiding door dr. ir. E. C. M. Ro-
derkerk, directeur van het nationa
le park 'De Kennemerduinen'. die
tevens zorgde voor zestien mooie
natuurfoto's. In een inleidend
woord haalt vogelkenner Jan P.
Strijbos persoonlijke herinneringen
op aan Van Eeden en biologieleraar
P. van Zalinge bewerkte de naam
lijst van planten naar de tegen
woordige stand van zaken. Een
aantal historische landschapsaf
beeldingen en diverse passages in
Van Eedens tekst maken dit boek
ook interessant voor lezers met
uitsluitend historische belangstel
ling.
F. W. van Eeden: Onkruid. Botani
sche wandelingen in Kennemer
land. op Tessel, Terschelling, in
Gelderland en Overijssel. Uitg.
Scliuyt, Haarlem. 422 blz. f 35, voor
leden Vereeniging Haerlem en
KNNV f 28.
if Dick Ringlever
NSCHEDE Tussen twee spreekuren door ontlucht dr. Edo van Zuiden
geprikkeld zijn gemoed: 'Dit is een onhoudbare zaak, maar we krijgen
ize zin, al zal het kabinet erop moeten vallen!'
maanden lange dialoog met zie-
ifondsen, particuliere verzeke-
rs, ministeriële ambtenaren en
lega's gevat in lijvige dossiers
zijn kast, lijken de Enschedese
darts niet noemenswaard te
iben ontmoedigd. Ongebroken
t hij door te blijven vechten
ir de 150.000 patiënten, die lij-
a aan de ongeneeslijke huid-
fcte psoriasis.
n doel: de ernstigste onder hen
kosten van ziekenfonds of par-
uliere verzekering vier weken
laten kuren in Ein Bokek aan
Israëlische Dode Zee. Al een
ar jaar staat daar een centrum
ir de behandeling van lijders
n deze ziekte, die op dit diepste
nt van het aardoppervlak (400
'ter onder de zeespiegel) baat
jken te hebben bij de invloed
ri het speciale, alleen hier voor-
mende, langgolvige zonlicht. Is-
ill's, Duitsers, Denen en Ameri-
nen komen er regelmatig ku-
Sinds vorig jaar ook Neder-
iders, maar hun aantal is be-
■kt. Niet alleen omdat het hier
Icieël maar bescheiden wordt
stimuleerd (nog maar weinig
ldartsen adviseren hun patlën-
een Dode Zee-reisje), vooral
k omdat de kosten. (2600 gul-
n. inclusief de vliegreis) veelal
eigen zak moeten worden be-
ild.
dat wil de Enschedese specia-
tevens secretaris van het be-
dit Jaar opgerichte Psoriasis
Ichting, gaan veranderen. Waar
kuren positieve resultaten blij -
n te hebben, vindt hij het niet
&er dan billijk, dat ziekenfond-
ii en verzekeringsmaatschappij-
deze kosten voor hun rekening
men.
zaak kwam ln beweging, toen
gin vorig jaar Koos Postema
aantal psoriasis-patiënten
or de televisie haalde en daar-
ee uit de schaduw, waarin ze tot
n hadden geleefd. Want een
oriasis-patiënt timmert niet aan
weg met zijn kwaal, uit vrees
lor zijn omgeving te worden ge-
eden. Zijn met schubben bedek-
huid wekt - ook al is de ziekte
et besmettelijk - weerzin op en
ijft hem ongewild in een isole-
ent.
Sinds de Vara-tv-uitzendin
over psoriasis zijn in vrijwel
alle provincies patiëntenvere
nigingen opgericht, met nu in
totaal enkele duizenden le
den. Wie zich daarbij wil
aansluiten of nieuwe vereni
gingen wil oprichten, kan
voor informatie terecht bij
het secretariaat van de Psori
asis Stichting in Enschede
(Mozartlaan 137, tel. 053-
842132).
De tv-reportage doorbrak dat min
of meer: leidde er in elk geval toe
dat vele honderden patiënten
naar buiten traden en zich vere
nigden in een tiental clubs, die
sinds februari werken onder de
paraplu van de Psoriasis Stich
ting. Niet alleen met het doel
grotere bekendheid aan hun pro
blemen te geven, ook om de ken
nis over de ziekte en de therapeu
tische mogelijkheden te ontwik
kelen en de psycho-sociale bege
leiding te verfijnen.
Dr. Van Zuiden, dermatoloog in
het Enschedese ziekenhuis Zie
kenzorg, al jaren begaan met het
lot van psoriasis-patiënten ('ik
ben in mijn praktijk altijd gewel
dig gegrepen geweest door het lij
den van deze mensen') werd de
secretaris van de stichting. En
zijn woning aan de Mozartlaan
het organisatiebureau, van waar
uit Informatie wordt gegeven en
correspondentie wordt gevoerd
met officiële instanties.
Therapieën
Zijn meest dringende probleem:
meer patiënten naar Israël te
krijgen omdat hij na verscheidene
bezoeken aan Ein Bokek in de
aan de Dode Zee toegepaste the
rapie gelooft.
Zich voorzichtig uitdrukkend: 'Ik
geloof, dat voor een aantal pa
tiënten deze remedie meer effect
heeft dan de in Nederland gehan
teerde behandelingsmethoden, ook
al wordt ook hiermee geen absolute
genezing bereikt'
Die andere methoden, dat zijn er
verschillende. De meest bekende
is de zalfkuur in een ziekenhuis.
De patiënt wordt dan een maand
lang regelmatig ingesmeerd met
vieze, stinkende zalven, die de
mensen wel enige tijd e.en 'scho
ne' huid leveren, maar die ook
onaangenaam zijn, zowel voor de
patiënt (zijn psychische spannin
gen verergeren er soms door) als
voor het verplegend personeel er
zijn ziekenhuizen, waar behande
ling van deze patiënten wordt ge
weigerd omdat het personeel er
niet tegen kan). En altijd zijn de
resultaten maar tijdelijk. De ver
schijnselen komen altijd, en vaak
snel, terug.
Een andere, sinds enige tijd toe
gepaste therapie is het inspuiten
met metho-trexaat. Maar dat
geeft soms, volgens dr. Van Zui
den, nare bijwerkingen en kan de
bloedcelaanmaak in het beenmerg
remmen.
En dan ls er ook nog de foto-
chemische methode, die een beet
je lijkt op de Dode Zee-kuur: de
patiënt neemt een bepaalde stof
en gaat dan onder een zeer speci
ale hoogtezon, die langgolvig licht
uitstraalt, liggen.
Dr. Van Zuiden: 'Zo bestaan er
nog een paar methoden. In Duits
land experimenteert men bijvoor
beeld met een therapie, waarbij
de patiënt wordt Ingesmeerd met
hormoonzalven en daarna in plas
tic wordt verpakt. Maar de meeste
van deze methoden hebben het
nadeel van bijwerkingen. Ik ben
ervan overtuigd, dat de Dode Zee-
kuur de meest onschadelijke is.
Bovendien ls het de voordeligste.
Kost een zalfkuur van 33 dagen in
een ziekenhuis zo'n zevenduizend
gulden, de Dode-Zee-therapie
vraagt maar 2600 gulden'.
Als wetenschapsman wil hij zo
lang nog geen officieel vergelij
kend onderzoek ls ingesteld niet
over betere resultaten spre
ken. Maar ervaringen van patiën
ten die de kuur in Israël volgden.
Dr. E. van Zuiden: Tot het bittere einde.
wijzen erop dat de meesten van
hen langer schoon blijven (tot
zelfs negen maanden) dan na ten
klinische behandeling.
'Bijkomend voordeel is ook nog,
dat de patiënten er geestelijk
enorm door opknappen. Stinkende
zalven zijn overbodig. Ze worden
niet nagekeken door medepatiën
ten, zoals in de ziekenhuizen. Het
enige medicijn dat ze in Ein Bo
kek moeten innemen, ls de zon.
En verder staat alleen een dage
lijkse duik in het aan mineralen
rijke Dode Zee-water op het pro
gramma'.
Bezwaren
Waarom ondanks die voordelen
dan toch nog reserve? Met name
omdat officiële instanties menen,
dat de voordelen van deze behan-
Kosten lager dan
ziekenhuiskuur
delingsmethode wetenschappelijk
nog niet overtuigend zijn bewe
zen. Dat vinden zowel de Neder
landse Vereniging van Dermatolo
gen als de ziektekosten-verzeke
ringsmaatschappijen en de zie
kenfondsen. De laatste op grond
van uitspraken van hun medische
adviseurs, die erop wijzen, dat
met andere methoden even goede
resultaten bereikt kunnen worden.
Niet uitgesproken, maar wel voor
stelbaar zou ook een achterlig
gend argument kunnen zijn: als
met vergoeding van dit soort ku
ren zou worden begonnen, zou het
hek wel eens van de dam kunnen
raken. Ofwel, dan zou men, net
als in Duitsland, kuren voor an
dere kwalen als astma en reuma
eveneens moeten gaan betalen.
En dat zou een zeef kostbare zaak
gaan worden.
Dr. Van Zuiden wuift al die be
zwaren weg: 'Ik blijf erbij, dat de
Dode Zee-kuur heilzaam werkt.
De praktijk heeft dat geleerd. En
als zo'n behandeling goed voor de
patiënt is, moet die ook worden
vergoed. Zeker als ze voordeliger
is dan andere methoden. Daar
blijven we voor vechten. Wat mij
betreft tot het bittere einde en
tot de hoogste instanties toe. We
hebben nog wel een paar potjes
op het vuur staan'.
door Willem-Jan Martin
Binnen afzienbare tdjd staat
buiiskijkend Nederland een
aardige verrassing te wachten.
Volgens de berichten is er ddep
in de VPRO-portemonnee
getast teneinde de uitzending
mogelijk te maken van de
'elevisieshow 'Starmaker', een
produktie uit de koker van
Kinksbaas Raymond Douglas,
ook wel: Ray Davies, die zelf
'en passant' de beide hoofdrollen
voor zijn rekening nam. Over de
precieze inhoud van dit
gebeuren is door anderen dan
Davies' landgenoten, die reeds
vorig jaar de opvoering van
'Starmaker' in hun
programmablad zagen genoteerd,
voorshands natuurlijk weinig te
melden. Wel is er sinds kort een
aardige aanduiding in welke
richting een en ander bij
benadering zal verlopen: Davies
nam het gegeven van deze show
tot uitgangspunt voor nieuw
plaatwerk van The Kinks,
werkte het om, breidde het
enigszins uit en stuurde het
tenslotte de wereld in onder het
motto 'The Kinks present a Soap
Opera featuring Norman and te
Starmaker' (RCA LPL-15081
Stereo).
De thema's, die Ray Davies in
deze Soap Opera verwerkt zijn
voor de gemiddelde Kinksganger
geen van alle zeer verrassend.
Reeds Jaren houdt Davies zich
bezig met de problemen van De
Moderne Samenleving, waarbij
het accent vooral werd en wordt
gelegd op de voortgaande de
personalisering, het individu in
het algemeen en de kleine man
in het bijzonder die het moet
afleggen tegen ondoordringbaar
geachte (bureaucratische)
structuren, de dodende
regelmaat van het dagelijks
bestaan, schaalvergroting op
allerlei terrein etc., waartegen
fikse porties alcohol, de
pillendoos of in het uiterste
geval: zelfmoord, tenslotte de
enige afweer lijken te bieden.
Soap Opera zet deze 'oude'
thema's echter in een ander
perspectief dan met name het
voorgaande, drieluikachtige
werkstuk Preservation Act en
vormt op deze wijze tegelijk een
stap vooruit en een stap achter
uit in de ontwikkeling van Ray
Davies' levensbelschouwelijk
denken. Vóóruit in die zin, dat
de op zijn minst vaag fascistoïde
'uitweg' uit de problemen, zoals
die op Preservation Act
doorschemerde, hier gelukkig
verlaten is. en achteruit doordat
nu gekozen werd voor de totale
onverantwoordelijkheid, een
natief soort escapisme van het
type 'laat de boel maar waaien,
het zal mijn tijd wel duren'.
Intussen is. los van deze
bezwaren, Davies' zeeprodukt
een aanmerkelijk amusanten en
cherenter geheel dan
Preservation Act, dat zeker
mank ging aan een loszanderige
veelheid. De zaken hebben hier
een logischer opbouw, men kan
de avonturen van de 'Starmaker'
op de voet volgenhet
fantasleprodukt van de tot in
alle uithoeken gefrustreerde
kantoorklerk Norman, en
tegelijk Davies zelf (de 'popstar',
nietwaar), die zich verplaatst in
het leven van 'de kleine man'
('to get background for his
songs', noteert de tekst van
Ordinary People) om
uiteindelijk tot de conclusie te
komen dat een ster ook maar
gewoon een mens is en iedereen
eigenlijk een ster, maar dat -
jammer voor Norman - de ster,
of in elk geval De Muziek, toch
steeds aan het langste eind
trekt. Die muziek overigens
steekt zeker ook gunstig af bij
datgene, wat Preservation Act te
bieden had.
Het is allemaal wat meer
afgewogen, wat intensiever en
beslist minder schetterend.
Alleen wil het er bij mij niet ln,
dat deze Kinksplaat volgens de
hoesvermelding ls opgenomen ln
de Konk studio's te Londen.
Dat bestaat niet....
Hoe het echter ook moge zijn,
een en ander laat nog maar
weinig ruimte voor de rest van
de popproduktle van deze week.
In een aantal gevallen is dat
niet zo'n ramp: Hot Tuna
(America's Choice) en Uriah
Heep-toetsenman Ken Hensley
(Eager To Please) leverden nu
niet dusdanige muziek af, dat dit
meer dan het nu gebruikte
aantal regels zou rechtvaardigen.
Anderzijds telt het pakket ook
elpees als Subtle as a Flying
Mallet van Dave Edmunds en
Kevin Coyne's Matching Head
and Feet, waarvan zeker de
laatste wel wat meer aandacht
zou mogen hebben. Misschien de
volgende keer.
