G wacht nog met gulp aan Portugal 'Vooral de armsten van de armen helpen' Goede kans voor gesprek tussen EG en Arabieren iailand herziet rhouding met VS Smith stelt Afrikanen ultimatum Arme landen zouden er in kwart eeuw niet op achteruit zijn gegaan ladering Bangkok-Hanoi Turkije wil bij Westeuropese Starfighter-groep Britse minister Judith Hart: Egypte en Ierland optimistisch Brit die Doebtsek volgde uitgewezen Sjah bestelt 1200 tanks in Engeland Weer twee Russen in ruimtestation J V/KWARTET DINSDAG 27 MEI 1975 BUITENLAND /LISSABON (Reuter, UPI, AP, ANP) De Europese Economische Gemeenschap is bereid tot handels- en hulpbetrekkingen met Portugal maar haar houding zal wel worden beïnvloed politieke ontwikkelingen in dat land. Zo vatten ingewijden de conclusie samen, waarover de nisters van buitenlandse zaken in Dublin het eens werden na een bespreking van twee on tegenstrijdige rapporten van de permanente vertegenwoordigers in Brussel over een even- ïlpverlening aan Portugal. De voorzitter van de raad van ministers, de Ier Garret Fitzgerald ïdag naar Lissabon om het standpunt van de EEG uiteen te zetten. uitdrukkelijke verklaring ptoere betrekkingen van de Portugal afhankelijk zijn ere stappen ter versterking n democratie in dat land. zal e komen. Dit zou kunnen he opgevat als Inmenging in anj ie aangelegenheden. Maar isters in de raad zouden degelijk verband tussen .anbrengen. Het duide- het gedaan door de West- ninister van buitenlandse ans-Dietrich Genscher, die et economische herstel van Tj vooral de stabilisatie van *I< eke toestand daar vereist, '^fjslieden. Genscher is vorige eerste bewindsman in aderd door de nieuwe mi- n buitenlandse zaken van Ernesto Melo Antunes, die aV(Heek een beroep op de pu- ;;enblnie in West-Europa deed snel conclusies te trekken le de ontwikkeling in Por- renscher verklaarde naar >Kijook dat de Portugese beta- jns behoefte heeft aan een toeristenindustrie en een van buitenlandse investe- iain dat geen van die beide av veel kans maken bij de onzekerheid in het land. Frans bezwaar Volgens het ANP waren de belem meringen voor een hulpovereen komst met Portugal niet alleen ge legen in de onzekere politieke situ atie maar ook in bezwaren van Frankrijk, volgens welk land er eerst een nieuwe overeenkomst moet zijn tussen de EEG en Portu gal voordat het tot financiële steun zou kunnen komen. De Fransen waren aanvankelijk ook niet geluk kig met het voorgenomen bezoek van Fitzgerald aan Lissabon Gis- card ou liever zelf een verklaring namens de EEG hebben afgestoken op aanstaande zondag wanneer preanier Vasco Goncalves Parijs be zoekt. De Portugezen willen verder vooral hulp van de EG op het gebied van industrie en landbouw. Verder hopen zij op steun bij het weer inpassen van Portugese gastarbeiders bij hervestiging in hun eigen land. Het land zoekt op de Europese markt afzet voor onder meer kurk, textiel huidige en papier. De EEG-ministers besloten om tij dens de Europese topconferentie die half juli in Brussel wordt ge houden apart overleg met minister Antunes te gaan voeren. Carvalho J* minister drong hierop al tan, namelijk toen de Vere- Itaten mariniers naar Thal- mrden die moesten probe door Cambodja opgebrachte yaguez vrij te krijgen. vertrouwt erop dat Thal- tn Noord-Vietnam spoedig t betrekkingen zullen aan- i Een Noord-Vietnamese de- brengt op het ogenblik een aan Thailand. Tot nu toe tt contact tussen de twee via de ambassades in de inse hoofdstad Vientiane. »d heeft Noord-Vietnam ge- de steun aan Thaise commu- guerrilla's stop te zetten, I Noord-Vietnam liet weten le Amerikaanse militairen id uit moeten zijn voordat iloog kan beginnen, uidelljk is of Bangkok en een akkoord zullen bereiken veertigduizend Vietnamese llngen die in noordoost- Voor de tweede keer binnen een week kwam gisteren de 250 officie ren en manschappen tellende as semblee van de Beweging van de Strijdkrachten bijeen om zich te beraden over de crisis tussen de socialistische en de communisti sche partij. Voor het eerst werd openlijk het voorstel ingediend om alle politiek partijen te verbieden. Generaal Carvalho, hoofd van de militaire veiligheidsdienst en be kend om krasse uitspraken die hij later soms weer met groot gemak terugneemt, zei tot de journalisten dat de partijstrijd leidt tot grote verdeeldheid onder de werkende volksmassa's. 'Voor mij lijkt het een groot voordeel als we deze par tijtwisten terzijde zouden kunnen schuiven. Ofwel we bouwen met de Beweging van de Strijdkrachten en de partijen werkelijk aan het soci alisme ofwel we schuiven de partij leidingen aan de kant en vestigen zelf het rechtstreekse contact met het volk.' Met die contacten be doelde hij arbeiderscomité's in de fabrieken, wijkraden' en andere groepen aan de basis.' Voor een werkelijk socialisme acht Carvalho de sociaal-democratie van geen en kel belang. 'De Europese sociaal democratie is slechts een dekman tel voor het internationaal kapita lisme', zei hij. De spanning in Lissabon is verder toegenomen door een driedaagse NAVO-oefening voor de westkust van Portugal. Twee uiterst linkse groepen hebben opgeroepen tot een betoging uit protest tegen de NAVO- manoeuvres. Oorzaak In een Interview met Le Monde heeft Mario Soares de communistische partij van Alvaro Cunhal betiteld als een stalinistische partij die 'uit de lange nacht van het fascisme tevoorschijn is gekomen zonder een evolutie van haar denken te heb ben doorgemaakt.' Naar zijn me ning brengt de houding van de Portugese communistische partij de ontspanning in Europa in gevaar. De twist tussen de socialisten en communisten wordt veroorzaakt door de afwijzing door de commu nisten van een meer-par tij en- systeem. Hij bevestigde dat hij tij dens zijn bezoek aan Frankrijk een langdurig gesprek over 'socialisme en democratie' had gevoerd met de leider van de Spaanse communisti sche partij, Santiago Carrillo. ^Jjin is het door het oude regime opgetrokken overwinningsbeeld door *We bewindhebbers in triomf van zijn sokkel gehaald. De foto werd [als ,ort door een van de 78 buitenlandse journalisten en fotografen die -n(fc met een Russisch vliegtuig uit Vietnam terugkeerden. fcOK (Reuter, UPI) De eerste minister van Thailand ij heeft gezegd dat alle akkoorden tussen de Verenigde Sta- I Thailand binnen twee maanden zullen worden herzien. Al- [rikaanse militairen moeten binnen een jaar uit Thailand l teruggetrokken, zo zei hij. Thailand verblijven. Bangkok wil ze naar huis sturen, maar Hanoi heeft hiertegen bezwaar gemaakt. De Cambodjaanse regering heeft berichten dat het Thailand zeven dagen heeft gegeven haar troepen van de Thais-Cambodjaanse grens weg te halen bestempeld als 'laster en provocatie'. Persfotograaf SALISBURY (Reuter) De eerste minsiter van het blanke minder heidsbewind in Rhodesië, Ian Smith, heeft de overkoepelende A- frikaanse nationalistische beweging een ultimatum gesteld. De Afri kaanse nationale raad (ANC) moet volgens Smith instemmen met een grondwetgevende conferentie over de toekomst van Rhodesië, anders zal Smith de besprekingen afbre ken. De ANC gaat niet akkoord met een grondwetgevende conferentie met de regering Smith. Deze kan alleen worden gehouden door de Britse regering, aldus de ANC, Smith heeft eenzijdig de macht in de voormali ge Britse kolonie aan zich getrok ken en mist de bevoegdheid onaf hankelijkheid uit te roepen. Smith zei dat hij de ANC duidelijk heeft gemaakt dat 'we op de vol gende bijeenkomst overeenkomen een conferentie te houden of zeg gen dat het afgelopen is en de reden noemen waarom'. Smith verwcht over enkele weken een nieuw gesprek met de ANC. Vo rige week heeft weer een gesprek plaats gevonden. Dit heeft kenne lijk weinig opgeleverd. Smith dreigde dat hij zich zal wen den tot andere Afrikaanse groepe ringen. Volgens Smith neemt onder 'verantwoordelijke Afrikanen' het gevoel toe dat de ANC niet tegen zijn taak is opgewassen. Edson Sl- thole, woordvoerder van de ANC, heeft gezegd dat Smith zichzelf voor de mal houdt als hij denkt te kunnen onderhandelen met andere Afrikanen dan die van de ANC. Volgens Sithole zijn eerdere pogin gen van de regering-Smith om bui ten de ANC om met stamhoofden te onderhandelen mislukt'. ANKARA (Reuter) De Turkse mi- niseter van defensie, Ferit Melen, heeft maandag gezegd, dat zijn land zich graag zou voegen bij het Euro pese vierlanden-consortium, dat de verouderde Starfighters gaat ver vangen door nieuwe Franse of Ame rikaanse toestellen. Hij zei dat zijn land het meest geïrriteerd was in de Franse Mirage. Zijn land had Neder land, België. Denemarken en Noor wegen van dit verlangen in kennis gesteld. Turkije heeft sinds het door het Amerikaanse Congres opgelegde wapen-embargo naar andere leve ranciers voor wapens gezocht. Frankrijk en Engeland konden niet als bron dienen gezien hun relaties met Griekenland. LUXEMBURG (ANP) Het is van groot politiek belang dat de minis ters van landbouw tot overeenstem ming komen over hoe er met de Maghrelanden verder onderhandeld moet worden over de invoer van landbouwprodukten uit die landen. Ik durf echter niet te voorspellen of we er morgen uitkomen. Dat heeft de Nederlandse minister van landbouw, mr. Van der Stee, maandag in Lu xemburg na afloop van de Europese Landbouwraad verklaard. Judith Hart samen met de Nederlandse minister Jan Pronk tijdens het symposium in Den Haag. door Nico Kussendrager 'Wij moeten vooral de armsten van de armen ondsr de ontwikkelingslanden helpen.' Dit zinnetje komt verschillende malen terug tijdens een gesprek met de Britse minister van ontwikkelingssamen- werking, Judith Hart. CAIRO,/DUBLIN (ANP, Reuter) Zowel Ierland als Egypte heb ben optimistische geluiden laten horen over het doorgaan van het gesprek tussen Arabische landen en de Europese Gemeenschap. Een Noordvletnamees passagiers vliegtuig heeft 80 buitenlanders, waaronder de Nederlandse persfoto graaf Hugh van Es. vanuit Saigon naar de Laotiaanse hoofdstad Vien tiane gebracht. Van Es en vier andere Journalisten waren uitgewezen door het nieuwe regiem in Saigon. De reden van deze eerste uitwijzing van persver tegenwoordigers is niet bekend. De overige passagiers waren voorna melijk Fransen die onder het vori ge bewind gevangen hadden geze ten. De Ierse minister van buitenlandse zaken zei in Dublin dat hij tijdens een reis door Egypte, Syrië, Jorda nië en Libanon opheldering heeft kunnen geven over het verdrag dat de EG en Israël onlangs hebben gesloten. De Arabische landen had den na dit akkoord gedreigd het gesprek met de EG niet te laten doorgaan. Fitzgerald zat in Dublin een vergadering van EG-ministers van buitenlandse zaken voor. De Egyptische minister Mandouh Salem heeft nu echter gezegd dat 'bevredigende garanties' zijn gekre gen ten aanzien van het verdrag. De Arabische landen willen onder andere zeker weten dat het verdrag niet de door Israël tijdens de oor log van 1967 bezette Aablsche ge bieden behelsde. Ook vroegen de Arabieren zich af of het feit dat de EG 'evenwicht' wil zoeken in de overeenkomsten met de landen rond de Middelland se Zee betekent dat de Gemeen schap neutraal wil blijven met be trekking tot Israël. Minister Fitzgerald zei dat hij ln de Arabische landen had uitgelegd dat het verdrag tussen de EG en Israël gesloten is met de stó&t Israël en dat de EG niet van plan is mee te werken aan gezamenlijke industrië le ondernemingen in de bezette ge bieden. Het woord 'evenwicht' komt verder niet voor in enig EG-document en betekent in het geheel niet 'neutra- lireit'. De EG blijft vasthouden aan de verklaring van 6 november 1973. Toen riep de EG Israël op zich terug te trekken uit de bezette ge bieden en wees op de rechten van de Palestijnen. aldus de Ierse be windsman. Wachten Het wachten is nu op de secretaris generaal van de Arabische Liga, Mahmoud Riad. Deze zal op korte termijn moeten beslissen of op 10 juni deskundigen van de EG en van de Arabische Liga elkaar kun nen ontmoeten om te spreken over een economische, financiële en cul turele samenwerking tussen de le den van de EG-landen en de lan den van de Arabische Liga. De Israëlische minister van buiten landse zaken Allon heeft inmiddels gezegd dat het akkoord tussen de EG en Israël bewijst dat de Ge meenschap Arabische druk kan weerstaan, ondanks de Europese af hankelijkheid van Arabische olie. Allon sprak ln de Knesset, het Is raëlische parlement. LONDEN (Reuter) De Britse Journalist Brian Vine van de 'Daily Express' schrijft maandag in een voorpagine-artikel in zijn blad dat hij door de Tsj echo Slowaakse auto riteiten is uitgewezen omdat hij de vroegere leider Alexander Doebtsek naar zijn werk had begeleid. Vine schrijft dat hij Doebtsek volgde van zijn huis in een buitenwijk van Bratislawa en met hem in een tram zat naar zijn werk bij de gemeente lijke houtvesterij. Bij het uitstap pen zei Doebtsek ln het Engels tot Vine: 'Dit zal mij geen goed doen.' Vine was bij zijn terugkeer bij zijn hotel in een auto gestopt en naar het politiebureau gereden waar hij zestien uur werd ondervraagd. Hij kreeg een boete van ongeveer 50 gulden wegens 'Inbreuk op het par ticuliere leven van een burger' en werd het land uitgezet. Zij was de afgelopen dagen in Ne derland voor de bijeenkomst over de 'nieuwe economische orde' die in Den Haag werd gehouden. Wat betekent die nieuwe economische orde voor haar? 'Een verhouding van gelijkheid tus sen de rijke, geïndustrialiseerde landen en de arme, ontwikkelings landen. En die kan niet worden bereikt in de huidige, zogenaamde vrije markt-economie. Er moet een nieuw economisch stelsel komen ten behoeve van de ontwikkelings landen'. Sommigen vragen zich af hoe ver die nieuwe economische orde moet gaan', aldus mevrouw Hart, 'maar de meesten zijn van goede wil. Dat heb ik ook in Den Haag weer ge merkt. Zij die betrokken zijn bij ontwikkelingssamenwerking en de ontwikkelingslanden uit ervaring kennen brengen thans het meeste begrip op. De tegenstand tegen de nieuwe economische orde komt vooral van hen die minder betrok ken zijn bij de derde wereld. Ik denk, zonder iemand te blameren, aan ministers van financiën en van economische zaken in de westerse landen. Zij denken allereerst aan de economische problemen hier. 'Die instelling zal wel veranderen want vooral deze groep tegenstan ders wil een botsing, een confron tatie tussen het arme en het rijke deel van de wereld vermijden. En dat kan alleen door een ingrijpende wijziging van de bestaande econo mische orde'. Wiens belang? Is er geen belangentegenstelling tussen de ontwikkelingslanden? Sommige voeren veel grondstoffen uit en hebben belang bij hoge prij zen, andere moeten vooral grond stoffen invoeren en zijn gebaat bij lage prijzen. Er moeten prijsrege lingen komen die ook en vooral ten voordele van de armste en dichtst bevolkte ontwikkelingslanden zijn'. 'Ik geloof dat we veel kunnen be reiken door grondstoffenakkoorden, allereerst voor produkten die de armste landen uitvoeren. Voor thee (van Ceylon), voor jute (uit Bangladesj) bijvoorbeeld'. De Britse eerste minister Harold Wilson heeft onlangs tijdens een Gemenebest-conferentie op Jamai ca een voorstel voor dergelijke grondstoffenakkoorden ingediend. De ontwikkelingslanden binnen het Gemenebest waren er nogal kri tisch over. Dit soort akkoorden geeft hen wel evenwichtiger prijzen (geen uitschieters naar boven en beneden meer) voor grondstoffen, maar het prijspeil hoeft er niet werkelijk door omhoog te gaan. Mevrouw Hart: 'Het is niet zo dat de andere Gemenebestlanden Wil sons voorstellen helemaal hebben afgewezen, ze hebben wel een aan tal aanvullingen en verbeteringen gegeven. Een commissie bestudeert nu wat we daarmee tijdens de spe ciale zitting van de Verenigde Na ties over de nieuwe economische orde (ln september in New York) mee kunnen doen'. 'Het meer evenwichtig maken van grondstof fenprijzen (stabiliseren) is voor mij een eerste stap. Een koppeling van de prijzen van grondstoffen aan de prijs van de industrieprodukten die de arme landen van de rijke moeten kopen (indexering) geeft grote problemen. Ik zeg niet dat die niet kunnen worden opgelost, maar het zou te lang duren. Vandaar dat grondstof fenakkoorden een begin kunnen zijn, waarbij vooral de armste ont wikkelingslanden baat hebben'. Verdrag van Lomé Enige tijd peleden heeft de Europe se Gemeenschap een akkoord (het verdrag van Lomé) gesloten met 46 ontwikkelingslanden, veel voorma lige Britse koloniën. Belangrijk bij dat verdrag is de vrije toegang van veel produkten uit ontwikkelings landen tot de Europese Gemeen schap (geen heffingen aan de grenzen meer) maar vooral een fonds waaruit deze landen steun krijgen als de prijzen voor de grondstoffen die zij leveren een tijdlang ongewoon laag zijn. Een inkomenszekerheid voor de ontwik kelingslanden dus. Het verdrag is gegispt omdat het wereldwijde regelingen tussen arme en rijke landen in de weg zou kunnen staan en omdat de ver diensten van de ontwikkelingslan den uit grondstoffen niet werkelijk worden vergroot. Mevrouw Hart: 'Ik vind het ak koord een stap vooruit. Het ls geen belemmering maar kan juist een voorloper zijn van een wereldwijd akkoord. Een overeenkomst die de negen (EG-landen sluiten met 46 ontwikkelingslanden moeten alle rijke landen toch met alle arme landen kunnen bereiken'. De Britse minister bespeurt een nieuw vertrouwen bij de ontwikke lingslanden. 'De meeste zijn de af gelopen vijftien jaar onafhankelijk geworden. Eerst waren zij naar binnen gekeerd, bezig met de eigen problemen. Maar er groeit nu een nieuw zelfbewustzijn. De ontwikke lingslanden willen niet langer be handeld worden als arme, kleine kinderen. Die verandering in het denken viel samen met de oliecri sis. Plotseling bleek hoe afhankelijk de industrielanden waren van grondstoffen (in dit geval olie) uit de ontwikkelingslanden. De kracht van de derde wereld is nu dat die psychologische en die economische factor samen zijn gekomen'. Zakendoen 'Het nieuwe vertrouwen van de ontwikkelingslanden blijkt ook uit hun optreden tegenover de multi nationals. de grote ondernemingen. De derde wereld wil nu zelf het beheer over natuurlijke hulpbron nen. over grondstoffen, over bij voorbeeld olievoorraden, kopermij nen, bananenplantages, fabrieken'. 'Investeringen in ontwikkelingslan den zijn vaak ten onrechte gezien als ontwikkelingshulp: 't is gewoon zakendoen. De Verenigde Naties be pleiten dat rijke landen Jaarlijks één procent van het nationaal in komen gebruiken voor ontwikke lingshulp. Daar mogen dan investe ringen van bedrijven worden bijge- rekend. Ik ben daar fel tegen'. 'Lange tijd', aldus mevrouw Hart, 'is gedacht dat ontwikkelingshulp alleenzaligmakend was. Daarna ontstond het idee dat de handels mogelijkheden voor de ontwikke lingslanden verruimd moesten wor den om ze zo meer kans te geven. Ik geloof dat we het beide moeten doen. De twee (ontwikkelingshulp en handelsverruiming) zijn niet los van elkaar te zien. Door steun kun nen wij het platteland (waar ne gentig procent van de bevolking van de derde wereld woont) ont wikkelen. Zo kunnen exportproduk- ten worden voortgebracht ook door de armste landen die de economie doen groeien*. De arme landen zijn er de laatste 25 jaar ten opzichte van de rijke landen niet op achteruit gegaan. Dit blijkt volgens zegslieden uit een rapport dat deskundigen uit de in dustrie- en ontwikkelingslanden hebben opgesteld. Tot nu toe is er steeds vanuit gegaan dat de positie van de arme landen verslechterde omdat zij steeds meer moesten betalen voor industrieprodukten (tractoren, ma chines, kunstmest) uit de rijke lan den, terwijl hun eigen inkomsten uit grondstoffen leveranties niet navenant toenemen. De prijzen van industrieprodukten stijgen sneller dan die van grondstoffen, zo werd aangenomen. Volgens de commissie kunnen op korte termijn wel grote schommelingen ln de prijzen optre den maar over een periode van 25 jaar is van een verslechtering niets merkbaar. De commissie is Ingesteld door de Verenigde Naties om de mogelijk heden voor een koppeling van de prijs van grondstoffen aan die van industrieprodukten te koppen, de zogenaamde Indexering. Dit zou be tekenen dat de ontwikkelingslan den er ten opzichte van de indus trielanden niet op kunnen achte ruit gaan, dat hun 'ruilvoet' gelijk blijft. De commissie zou het niet eens geworden zijn of zo'n koppeling er moet komen en hoe zij eventueel moet worden uitgevoerd. LONDEN (Reuter) De sjah van Perzië heeft in Engeland 1200 Chieftain tanks besteld. Met de or der van deze 50 ton zware tanks, die voorzien zijn van de modernste instrumenten is een bedrag ge moeid van ongeveer 150 miljoen pond (meer dan 825 miljoen gul den Perzië kocht al 800 tanks van dit type en krijgt op het moment 250 lichte Scorpion tanks geleverd van uit Engeland. MOSKOU (Reuter, UPI) De Russische ruimtevaarders luite nant-kolonel Pjotr Klimoek (33) en boordwerktuigkundige Witali Se- wastlanow (40) zijn als tweede be manning aan boord gegaan van het ruimtelaboratorium Saljoet4. ZIJ waren zaterdag met de Sojoez 18 ln een haan om de aarde gebracht. De Saljoet4 was vijf maanden geleden gelanceerd. De toestand van de ap paratuur aan boord bleek bevredi gend. Er zullen een paar dingen worden gerepareerd of vervangen. Volgens wetenschappelijke kringen in Moskou was het denkbaar dat de twee ruimtevaarders veertig tot vijftig dagen voor wetenschappelijk en technisch onderzoek boven zou den blijven. In januari was de Sal- joet4 al dertig dagen bemand ge weest. Anderhalve maand geleden moest de lancering van een beman de Sojoez worden afgebroken we gens een storing in de derde trap van de drcagraket; de bemanning kwam veilig weer aan de grond. Bemanning van eerdere Saljoets door twee opeenvolgende beman ningen is tot nog toe door storln-

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1975 | | pagina 7