gen tegenstelling tussen
sneltrein en de metro
m
idelijk weer
n Antonioni
)Ce
'Suriname bijvoorbeeld',
een vrolijke satire
'Toneelnota geen
dirigistisch stuk'
Tentoonstelling van
plaathoes ontwerpen
CONCORDIA
■damse planoloog: Ontwikkeling langs weg van evolutie
LIJNEN NAAR
DE TOEKOMST
Voorrang voor de
trams lost de
problemen niet op
IPREMIERES VAN DEZE WEEK
Dep: reporter'
iedereen
èn een /ekker\
fef)
loge premie f
rWARTET VRIJDAG 16 MEI 1975
BINNENLAND/KUNST
fuen
edel
pis
(DAM De voornaam-
il voor het Rotterdamse
i vervoer is: hoe krijgen
»1 mogelijk passagiers,
pnen we de burgers zo
Igelijk, met zo weinig
kosten en ongemak?
|k houdt dat alle open-
foerders van welke stad
Maar Rotterdam heeft
lelijke begroting slüi-
ijgen als eerste grote
een bijzondere over-
j t gesloten met het rijk,
^"noral het openbare ver
acht kreeg. Het rijk
:osten van investering
[itatie over en kreeg
een heel dikke vinger
Zelfs de prijs van het
lag Rotterdam niet zelf
In een handomdraai
iet rijk dat kaartje tot
ite van Nederland.
Rotterdam een metrolijn
emtraal Station naar het
verder naar het zuid-
Hoogvliet toe. Er is een
deg van de binnenstad
«plein naar het uiter-
oosten, de woonwijk Om-
Rotterdam nog meer aan
ibare vervoer kan doen,
jn het geld, dat de mi-
likbaar stelt. De min is-
voorlopig hele-
vindt dat er heel wat
is en in die situatie
socialistische gemeente-
M. Linthorst .met een
f' plan: de lijn naar het
j metro uitvoeren tot een
'Jne Prins Alexanderpolder
a e van Kralingseveer, dus
I halverwege. Die metro
rjfen gaan als sneltram tot
en dan via een andere
JC er de stad terugleiden,
gewoon als tram rijdt. Dan 0
voor hetzelfde bedrag bpSnning
afdeling openbaar vervoer van de
Rotterdamse verkeersdienst: T>e
metro krijgt zijn stroomtoevoer via
een 'derde rail'. Als dat ding op een
trambaan komt en zich gaat men
gen met het wegverkeer kun je die
derde rail niet gebrutiken. Er moe
ten een bovenleiding en een tram
beugel komen. Dat wordt een ge
compliceerde constructie. Je zou die
oost-west metrolijn over de hele
lengte, dus ook in de tunnels, kun
nen uitrusten met bovenleiding en
trambeugels. Dan wordt het mate
rieel op de noord-zuid-lijn anders
dan dat op de oost-west-lijn. Wat
zijn daarvan de conseqienties? Hier
is een diepgaande studie noodzake
lijk. Als we ons bijvoorbeeld oriën
teren op Keulen, dan ziet men daar
metro-achtige voertuigen die zich
ook op straat kunnen bewegen, ge
mengd met het overige verkeer.
Maar die hebben geen derde rail'.
Drs. C. G. van Leeuwen van het
Rotterdamse gemeentelijke ver
voerbedrijf RET: 'Een voertuig, dat
zowel via een derde rail als via een
bovenleiding stroom toegevoerd
kan krijgen, rijdt nog nergens. Wat
niet wil zeggen dat zoiets niet kan
worden gebouwd. Het wordt wel
een kostbare zaak'.
De heer Gras: 'Het kruispuntenpro
bleem is heel wezenlijk. Goed, de
tram heeft op een kruispunt voor
rang. Maar daarmee ben je er nog
niet. Wat te doen als in het spits
uur een kruispunt vol zit? Dan
loopt je hele dienstregeling in de
war en dan is alle voordeel van de
tram met haar snell'e vervoer te
niet. Dan kun je van metro of
metro-sneltram niet mee spreken.
een serie artikelen over het
stadsvervoer, door haro
hielkema, tred lammers en
hans w. ledeboer
Heel waardevol is, dat de tram in
Rotterdam een eigen 'groenslgmale-
ring' bij kruispunten met verkeers
lichten kreeg: alle verkeer moet
Wachten tot de tram over het
kruispunt heen is. Maar ook dat
helpt niet als het kruispunt 'ver
stopt' is.
stellen groter en zwaarder zijn. Drs.
Van Leeuwen tilt daar niet zwaar
aan: 'In Den Haag was de stroom
spanning op de interlokale lijnen
buiten de stad altijd hoger dan op
de stadslijnen. De interlokale tram
passeert daar bij iedere rit een
punt waar de spanning verandert.
Wel is zo'n voertuig aanzienlijk
duurder dan een gewoon metro-
rijtulg, waarbij men echter met de
metro vast zit aan hoge investerin
gen voor tunnels en viaducten en
de autonome baan met wegkruisin-
gen op een ander niveau. Wil men
naar een tram, dan moet men eisen
aangaande de vervoerskwaliteit la
ten vallen. Dat is een politieke
keus'.
pliceerd
oog H. Gras, hoofd van de
Dan is er nog het verschil in
stroomspanning tussen tram en
metro. De .metro had een hogere
spanning nodig omdat de wagen-
Dan zijn er nog Schiedam en
Vlaardingen. De heer Gras zegt
daarvan: 'Belangrijk is, wat je als
uiteindelijke ontwikkeling voor
ogen hebt. Het is de bedoeling dat
in de toekomst de oost-west-li jn
van Vlaardingen naar Ommoord I\33rtj6
over een lengte van ongeveer 25
kilometer door bebouwd gebied
®aat rijden. Daarom is het onver
standig om nu al plannen te ma
ken of maatregelen te treffen die
deze ontwikkeling blokker eü.
Schiedam wil de metro om de stad
heen leggen. Rotterdam vindt da*
zinloos. Schiedam zou alleen wat
aan de metro hebben ails die in de
binnenstad kan komen. Nu is de
studie op alle gegevens aangaande
metro, tram en bus in volle gang.
Het zou dus vreemd zijn, als Schip-
dam die studie frustreerde. Dat
heeft Schiedam dan ook niet ge
daan'.
Evolutie
De heer Gras ziet geen tegenstel
ling tussen sneltram en metro:
'Toen de noord-zuiid-metrolijn in
1968 ging rijden is er een compleet
object klaar gekomen dat meteen
alles wat er was, afschreef. Een
breekpunt dus. Via een uitgroei van
tram via sneltram naar metro krijg
je géén breekpunten in je ver
voerssysteem. Een ontwikkeling
langs de weg van de evolutie dus.
Dat heeft zijn charme. Het gevaar
is dan wel, dat alle maatregelen,
die een bestaande tram 'op een
hoger Mveau moeten brengen, tel
kens hoge investeringen vereisen
en dat iedere stap afzonderlijk voor
zo'n hoge investering slechts een
marginale verbetering geeft. In de
politieke besluitvorming heeft men
te maken met prioriteiten en men
krijgt dan de neiging zo'n margina
le verbetering maar op de lange
baan te schuiven. Op die manier
kan de evolutiegedachte zich tegen
zichzelf keren. Bij alle planning
moet men zich van tevoren terdege
indekken tegen dit gevaar. Men zal
met afgeronde voorstellen moeten
komen en precies moeten weten
wat men uiteindelijk wil'.
Hij noemt het voorbeeld van de
Ruhr-bahn: 'Men dacht aan via
ducten en aan aarden banen. Er
was veel tegenkanting, iedereen
wilde het ding onder de grond. De
zaak werd onbetaalbaar en ging
tenslotte helemaal niet door'.
Metro-station in Rotterdam
kele jaren dienst. 'Toen de metro
ging rijden meenden wij, dat bij
massaal vervoer controle bij de in
gang noodzakelijk was. Het gevolg
was, dat er batterijen kaartjesappa
raten kwamen. Die ziet men in het
buitenland overal. Verleden jaar
Specifiek Rotterdams is de afschaf
fing van het metro-kaartje en het
uit dienst stellen van alle kostbare
kaartjes-apparatuur na slechts en-
namen we een enorm progressieve
sprong door al die apparaten af te
scha'ffen, eenzelfde kaartje te ge
bruiken op metro, tram en bus en
te controleren via steekproeven in
de wagens. Als ik dit mijn collega's
in het buitenland vertel, zeggen die
dat ik gek ben. Alleen Hamburg
doet het net zo en ik ben ervan
overtuigd dat wat we deden goed
was. Het is niet anders dan een
stap in de ontwikkeling van ons
openbare vervoer'.
Grote moeilijkheden met de burge
rij heeft Rotterdam niet gehad. Er
moesten voor de oost-west-lijn end-
ge panden in Kralingen worden
gesloopt. Dat wekte tegenstand. De
zaak werd opnieuw bekeken,
men kon volstaan met het slopen
van minder dan men aanvankelijk
dacht.
De wijk Ommoord Is geheel voor
een mietro ontworpen. Alle ver
keerswegen gaan erom heen, voor
zover er niet van een viaduct spra
ke is, want daar gaat alles gewoon
onderdoor. En de wijk tussen Om
moord en Rotterdam moet nog
worden ontworpen. In dat ontwerp
wordt de metro een wezenlijke fac
tor.
Viaduct
Er ligt in de noord-zuid-lijn een
viaduct in een oudere woonwijk.
Drs. Van Leeuwen zegt over dat
viaduct in de Mijnsherenlaa/n'In
dertijd heeft de gemeenteraad met
een kleine meerderheid om een be
trekkelijk gering kostenverschil tot
dat viaduct besloten. Als er nu zo'n
besluit zou worden genomen, denk
ik, dat hier een tunnel zou zijn
gebouwd, hoewel dat viaduct niet
zo'n erge hinder geeft. Men hoort
Inderdaad de metro in de huizen,
metroreizigers kunnen de woningen
binnenkijken. Maar ik vind het wel
merkwaardig dat ik nog noodt nare
dingen heb gehoord over het wel
heel lawaaierige spoorwegviaduct
door de hele binnenstad. Die sftua-
tie vind ik beslist slecht'.
De heer Gras: 'Ik zie in zo'n via
duct, als het geen geluidsoverlast
geeft, toch ook e^i ding dat het
stadsbeeld verlevendigt. Er zitten
twee kanten aan de zaak. ]?n ook
de betaalbaarheid is een wezenlijke
factor'. i
Vrije bssn
Tenslotte de vrije baan vdtft" bus of
tram. Daarmee kan men de bus,
net zoals de tram, bij verkeerslich
ten een eigen groensignalering ge
ven. Dat gebeurt ook. De heer
Gras: 'De moeilijkheid is, dat aller
lei verkeersdeelnemers zich aandie
nen om óók op die vrije baan te
mogen rijden, zoals politie, brand
weer, ambulanogs ,en in de Oranje
boomstraat ook- de taxi. Dagrin
schuilt een gevaar. Te grote toe
geeflijkheid maakt, dat verlenen
van voorrang bij kruispunt^®- niet
meer mogelijk isen er een soort
'derde verkeersstrook voor uitverko
renen' komt. Dan, krijg je l?ij de
kruispunten een continue verkeers
stroom en dan is"het gedaan met
de voorrang van de tram of de bus'.
Dit is het laatste artikel in deze
serie. De vorige plaatsten wij op 7
en 10 mei.
Lanse regisseur Michelangelo Autonioni, in 1912 geboren,
(jn speelfilm-carrière in 1950 met Cronaca di un amore
van een Liefde), kreeg bekendheid met II Grido (De
1957, door sommigen als zijn beste film beschouwd) en
—.zijn reputatie met een drietal fil msdie zich bezighielden
frustratie, de vervreemding, d eeenzaamheid en de verve-
Ie hoge Italiaanse bourgeoisie: l'Awentura (1960), La Not-
en l'Eclisse (1962).
Ims kan men ze niet noe-
wordt er duidelijk in ge-
maatschappij -structuren
rol spelen bij de psycho-
rervorming van de hoofd-
Ip Deserto Rosso (1964),
e kleurenfilm, bleek hoe
rd hij met kleuren wist te
ei een bepaalde gemoeds-
te schilderen. Blow Up
rd door zijn thriller-ach-
een groot kassucces,
kie Point (1969, in Ameri-
kt) leek het, alsof Anitóni-
overtuigingskracht had
Nu is hij terruggekomen
ifessione: reporter' (Be-
orter).
Khreef de Duitse filmpu-
Jpno Patalas: 'De conse-
van Antonioni's manier
is, dat hij zich tenslotte
zal bezighouden met
li handelingen, maar al-
met de omringende we-
in zich een toestand van
Ing en frustratie spiegelt.'
en van 'Öeroepreporter'
1 Patalas wel gelijk geven.
i herinnering blijft zijn
jen, in Afrika en Spanje,
dorre landschappen, die
prachtig soms. maar
een sfeer hangt van doffe
Antonioni heeft de intri-
Boor hem, maar door de
Mark Peploe bedacht)
eerd, hij heeft een ande-
toegepast om hem bijna
te maken, als sporen in
Hij maakt het verhaal zo
'zo onoverzichtelijk, schiet
len in die later hoofd-
:en te zijn, dat de toe
telkens de draad dreigt
raken en zifch overgeeft,
ook volledig, aan het
Antonioni-kiimaat.
Mag dan het verhaal niet te volgen
zijn als men niet uitermate goed
oplet, dat Antonioni de geestesge
steldheid van zijn hoofdpersoon in
de buitenwereld spiegelt is zonne
klaar. David Locke, een Engelse re
porter op zoek naar guerrillastrij
ders in Afrika, is zo versmolten met
zijn vak, het registreren zonder te
analyseren, dat hij vervreemd is
geraakt van zijn vrienden, zijn
vrouw en zichzelf. Als In zijn hotel
een zekere Robertson, een man die
uiterlijk wel enige gelijkenis met
hem vertoont, sterft, ziet hij een
kans, om te ontsnappen. Hij neemt
Robertson's identiteit over. Maar
hij moet daarmee ook diens vérle
den, dat van wapenhandelaar, aan
vaarden, terwijl hij tenslotte toch
blijft wie hij is. Het is een mislukt
avontuur, dat eiödigt in de dood.
Achtervolgd door zijn vrouw, die
argwaan heeft gekregen en door
vertegenwoordigers van zowel het
Afrikaanse establichment als de A-
frikaanse verzetsgroepen, vergezeld
door een meisje dat hij onderweg
heeft opgepikt, vlucht hij voor zijn
leven en verliest.
Jack Nicholson en Maria Schneider
spelen in deze film de hoofdrollen.
Ze zijn precies wat Antonioni wilde
dat ze zouden zijn: figuren die zich
lenen om in een landschap ge
symboliseerd te worden.
Als Antonioni door iets wordt be
dreigd. dan is het door zijn- aesthe
tic isme. Maar zolang hij in staat is,
al zijn beelden en b geldinstellingen
zo overtuigend met zijn persoon
lijkheid te doordringen als hij dat
in 'Beroep: reporter' deed, is dat
aestheticisme geen dode franje,
maar een levende kracht.
Amsterdam, Capylso en Kriterion,
14 jr.
(ADVERTENTIE)
Levensverzekering, teL 030 -333433, Utrecht
Maria Schneider en Jack Nicholson in: Beroep reporter.
TILBURG In het Cultureel Cen
trum De Koningswei te Tilburg
wordt tot en met 4 juni een ten
toonstelling gehouden van grafi
sche ontwerpen - voor grammofoon
platenhoezen. Naar schatting laat
twintig tot vijfentwintig, procent
van de kopers van een grammo
foonplaat zich sterk beïnvloeden
door de verpakking. Op de expositie
komt naar voren dat de ontwerper
van een platen-hoes zoals bij de
meeste toegepaste grafiek het
erg moeilijk heeft met het in even
wicht brengen van zijn artistieke
drang en de eisen die er commer
cieel aan het eindproduct worden
gesteld. Goede ontwerpen worden
vaak toch afgekeurd omdat ze niet
aan die eisen voldoen. Dat laat de
tentoonstelling ook zien.
Daarnaast is het wordingsproces
Nederlsndse films ns3r
DEN HAAG De film Keetje Tip
pel (van Rob Houwer en Paul Ver
hoeven) gaat op voorstel van de
Sowjet-autoriteiten naar het film
festival van Moskou dat van 10 tot
23 juli zal worden gehouden. Het
filmfestival van Berlijn dat van 27
juni tot 8 juli zal worden gehouden
heeft de film 'Zwaarmoedige verha
len' voor deelname aan het festival
van een hoes duidelijk te volgen,
vanaf het uitgangspunt: de foto,
tekening, of schilderwerk via mon
tage, en belettering naar het ge
drukte resultaat. Dat de tentoon
stelling uitsluitend werk van b.uien-
landse ontwerpers laat zien, is vol
gens het Kultureel Centrum niet
alleen het gevolg van het feit dat
de meeste hoes-ontwerpen in Ne
derland geïmporteerd worden:
maar de Nederlandse platenmaat
schappijen kennen de maker van
de hoes niet die plaats toe die hij
verdient.
De tentoonstelling is open: dins-
dègs tot en met vrijdags van 10.00
tot 18.00 uur, zaterdags en zondags
van 11.30 tot 16.30 uur en donder
dag- en vrijdagavonden van 19.00
tot 23.30 uur. Pinksterdagen geslo
ten.
buitenlandse festivals
aangevraagd. Deze film gebaseerd
op het gelijknamige boek van
Héere Heeresma, bestaat uit vier
korte verhalen, geregisseerd door
Bas van der Lecq, Guido Pieters,
Ernie Damen en Nouchka van Bra-
kel. Hij is met subsidie van CRM
geproduceerd door Matthljs van
Heyningen voor City Film BV.
door André Rutten
SCHEVENINGEN De Nieuwe
Komedie heeft woensdagavond
in het Theater aan de haven in
Scheveningen een nieuw pro
gramma laten zien, getiteld:
'Van twee kanten bekeken, Su
riname b.v.' De groep wil het
over 'informatie-vervuiling' heb
ben en gebruikt dan als con
creet voorbeeld voor wat er over
Suriname geschreven is en
wordt, in de geschiedenisboeken
en in kranten en tijdschriften.
Op de achterkant van haar affiche
'bij deze voorstelling zet de groep
twee soorten informatie naast el
kaar. De ene soort zegt: 'Sinds 1950
heeft de ekonomie van Suriname
een snelle ontwikkeling doorge
maakt dankzij de buitenlandse en
Nederlandse bedrijven, die door de
ontginning van de bodemschatten
(bauxiet), de exploitatie van de
bossen en door landbouwactivitei
ten (rijst, suiker, fruit)/ mede heb
ben bijgedragen tot de ontwikke
ling van een gezonde ekonomie en
tot een waardige plaats in de rij
der volkeren'.
De andere soort informatie zegt:
'Sinds 1950 is de invloed van bui
tenlandse ondernemingen op de
Surinaamse economie steeds groter
geworden. De rijkdom van het land
komt niet ten goede aan de bevol
king, maar aan de Nederlandse en
Amerikaanse ondernemihgen als
Suralco (bauxiet), Bruynzeel
(hout), de United Fruit Company
en de Algemene Bank Nederland
(suiker), Suriname's bodem bezorgt
óns een waardige plaats in de rij
der volkeren.
In de voorstelling, die als een vro
lijke satire is opgezet, worden die
twee soorten van informatie tege
nover elkaar geplaatst, maar wel zo
dat de eerst-geciteerde ontmaskerd
Wordt als vals en de daarna geci
teerde als reëel. Er "komt oolc in tot
uiting, waarom die eerste Inderdaad
vals is. Zij is historisch gegroeid -
in een ontwikkeling van eeuwen -
in de breinen van Europeanen, die.
in de periode van hun ontdekkings
reizen gebieden ontdekten waar zij
rijk aan konden worden, maar in
de werkende en pratende wezens,
die zij daar aantroffen, geen men
sen zagen, maar natuurlijke dingen,
die zij naar willekeur konden ge
bruiken om het prettiger te hebben.
En die zij lieten afranselen als zij
niet gewillig waren. Dat is in 1975
ogenschijnlijk wel, maar wezenlijk
niet veranderd.
Er is geen slavernij meer, er wordt
niet meer lijfelijk mishandeld,
maar als er gestaakt wordt schiet
de politie .wel, er vallen er wel
slachtoffers, niet bij fie bewapende
politie, maar bij de stakers. En de
Nederlanders en de Amerikanen in
dienst bij de grote bedrijven zijn
nog'altijd niet geïnteresseerd in de
mensen die er thuis horen.
Dat zit allemaal in de voorstelling,
al moet je het zelf wel aanscher
pen. Wat niet erg is, integendeel.
Het zit er ook op een tamelijk
speelse manier in, alhoewel het nog
veel speelser zou kunnen. Het zou
eigenlijk door goede caberetiers ge
daan moeten worden, en dat kan er
zich wel uit ontwikkelen.
Maar er blijven toch wel vragen.
Waarom kiest de Nieuwe Komedie
als voorbeeld voor informatie-ver
vuiling Suriname? Omdat het op
het punt staat ónafhankelijk te
worden ongetwijfeld, en omdat
daar vraagtekens bij te plaatsen
blijven: wat betekent staatkundige
onafhankelijkheid als er geen spra
ke ls van economische onafhanke
lijkheid? Maar waarom is er op
geen enkele manier sprake van de
problemen, die klaarblijkelijk de
aanwezigheid in Nederland van
nogal veel Surinamers veroorzaakt?
Waarom wort er zelfs geen ogenblik
expliciet ingegaan op de in dit
verband toch nogal zinnige tfraag,
wat zoveel Surinamers heeft doen
besluiten hun heil in Nederland te
zoeken? En dat is wel een ernstig
tekort. Voor de meeste Nederlan
ders ligt het acute probleem van
Surinam^ niet in dat 'bijna voor
malige overfceese gebiedsdeel, maar
bij De Surinamers in de Nederland
se samenleving. Waarom hebben de
makers van dit programmanat niet
gezien? Zij hadden er niet zo'n
grote, maar wel beslissendè stap
verder voor hoeven te doen. name
lijk echt partij kiezen. Dat hebben
zij niet gedaan. Zij stelden goede
vragen, maar durfden het scherpe
antwoord niet «aan. Jammer.
EINDHOVEN De discussie nota toneelbestel is niet een dirigis
tisch stuk, geschreven door machtshongerige tonelistendrijvers.
Maar het is een openbare uitnodiging aan al de betrokkenen om
tot een aantal afspraken te komen. Daarbij het materiaal aan
dragend dat recht doet aan de situatie.
Dat zei minister Van Doorn van
CRM, onder veel meer, donderdag
op het tweedaagse congres van de
Vereniging van Schouwburg en
Concertdirecties ln Nederland, dat
in Eindhoven werd, gehouden. Hij
gaf, op uitnodiging van die vereni
ging, een 'Profiel van een landelijk
toneelbestel', waarin hij, bij de 'ac
tie Tomaat' van de jaren zestig
beginnend* utgebreid op de daar
mee losgemaakte bezinning over
het oude toneelbestel inging. Uiter
lijk bleef het oude toneelbestel an-
vankelijk nog intact. Het oude re
pertoiretoneel in de grote toneelbe
drijven in Den Haag, Rotterdam en
Amsterdam bleef nog doordraaien.
Maar daarnaast ontwikkelde zich
een nieuw soort toneel met ais
eindstation: het vormingstoneel.
Men wil de mensen met de kunst
bereiken, niet terwille van de kunst
maar van hun bewustwording. De
Toneelnota wil recht doen aan de
erkenning dat kunst een maat
schappelijk gebeuren is dat men
niet uit die context moet lossnij
den.
De minister meent echter dat de
Toneelnota ook in zoverre een re
actie is op 'Tomaat' dat zij het
repertoie weer een duidelijk plaats
toekent ln het bestel. Zowel reper
toiretoneel als ontwikkellngs- .,.en
vormingstoneel moeten aan bod
kunnen komen. Op de puirillbpen
van het oude bestel, aldus de mi
nister. is een wildgroei', ontstaan.
De toneelnota probeert die chaos te
brengen binnen da ordenitfg die
een beleid nodig heeft. Een even
wichtig bestel moét zorgen 'dat er
geen gatep villen ln de toneelvoor
ziening omdat een bepaalde groep
van vandaag op morgen, of van het
ene seizoen op het andere van bij
voorbeeld _yormingstoneel op reper
toiretoneel overgaat.
