Relatie Syrië en
|*ak verslechtert
Canadese correctie op
Einstein zet klok gelijk
Martelingen in
Rhodesië door
regering Smith
|welddadigheden in
iskenland laaien op
Machtsvertoon VS
Bevolking Saigon
geniet van
het nieuwe leven
f
rtugese minister wil
middelen in Angola
uwe inval Israël in Libanon
«ter stervend na politieverhoor
Verschil van miljoenste seconden per jaar
W/KWARTET WOENSDAG 14 MEI 1975
:Np
BUITENLAND
PRH7-S0
1. D
isn|AD, DAMASCUS, BEIROET (Reuter, UPIAP, DPA) Syrië heeft gistermiddag zijn lucht-
ud( esloten voor Iraakse vliegtuigen. Deze beslissing betekent een verdere verslechtering van de
cho ringen tussen de twee aan elkaar grenzende landen.
ien
üsche minister van vervoer
'^termiddag dat de Syrische
c heeft gekregen niet over
s 1 grondgebied te vligen. De
dei in zijn genomen uit protest
ot« ^at Syrië noemt 'de barbaar-
u onmenselijke behandeling
^'n ichtvaartemployé's op het
)0U van de Syrische maat-
.juj J in Bagdad en tegen de
n tie van Syrische passagiers',
dei esloot enkele dagen geleden
iet kantoor in Bagdad en de
'i| vestiging in Damascus te
1U1!> De moeilijkheden tussen de
in Irak en Syrië be-
p uit rivaliserende Baath-
cht i vloeien voort uit be-
i gingen van Irak dat Syrië
n ter van de Eufraat met een
let. >u tegenhouden, zodoende de
t) van Iraakse boeren in ge-
1 rengend. Het m eningsverschil
s; e verdeling van het water
ct Eufraat, die in Turkije ont-
duurt al twaalf jaar. Zowel
!Ou als Syrië hebben een aantal
vocnunen aangelegd en reser-
e s ebouwd, waardoor Irak aan
;d[( id van de stroom in een
kr lelige positie zit. De moei-
Ve^n zijn vooral verergerd door
Zo, w van twee grote dammen,
uil Turkije en één in Syrië.
a4
Hddeling
ptische president Anwar Sa-
momenteel een bezoek aan
abische landen brengt, heeft
r ging gedaan te bemiddelen
n van zijn naaste medewer-
et zowel Syrië als Irak be-
gen te laten voeren. De
Q che president streeft naar
lng tussen de beide landen
i te kunnen concentreren op
pk agstuk van Israël en de Pa-
Tijdens zijn rondreis wil
de meningen van de Arabi-
ijknden verzamelen voor hij op
ilflin Oostenrijk met de Ameri-
gei president Ford zal spreken.
Cche troepen zijn gisteren
ie tweede maal in twee dagen
ien van Libanon binnen ge-
zo|Het twee kilometer over de
deiggende dorp Aitaroun werd
i Hit en volgens een militaire
letteerder in Tel Aviv werden
va ensen, die verdacht worden
ddrrorisme' voor een verhoor
:ol sraël gebracht. Een rege-
ro; ordvoerder van Libanon in
heeft verklaard de vrijla-
id ,n de gevangenen te willen
dï en via waarnemers van de
sul
Verenigde Naties. Een Israëlische
póging om in een ander dorp een
actie uit te voeren mislukte toen de
twee helicopters, waarmee men een
verrassingslanding wilde maken
onder vuur kwamen te liggen.
De al maanden durende kabinets
crisis in Libanon verergerdé giste
ren toen de ministers van justitie
en defensie aftraden. T weederden
van het kabinet hebben zich nu
van premier Rasjid Solh afgekeerd.
De ministers zijn afgetreden in
verband met de manier waarop
Solh heeft ingegrepen bij de ge
vechten tussen Palestijnen en fa-
langisten. Het Libanese parlement
zal morgen de verslechterde situatie
bespreken. Inmiddels controleren
door pantsereenheden ondersteunde
veiligheidstroepen bij tal van ver
sperringen het verkeer naar de
hoofdstad Beiroet.
LONDEN (Reuter/AP) In het noorden van Rhodesië, waar de
zwart-nationalistische guerrillabeweging actief is, heeft de veilig
heidspolitie van de blanke minderheidsregering Smith de zwarte
burgerbevolking stelselmatig gemarteld en gebrutaliseerd.
Dit is de conclusie van een verslag
dat is samengesteld door de in Sa
lisbury gevestigde Rooms-katholie-
ke commissie voor recht en vrede
in Rhodesië. Het verslag is in Lon
den gepubliceerd door het eveneens
katholieke instituut voor internati
onale betrekkingen, een Britse or
ganisatie.
Het verslag, aldus dit instituut
wordt in Londen uitgegeven omdat
iedereen die iets dergelijks in Rho
desië zou proberen 'het grootst mo
gelijke risico loopt te worden ver
volgd'.
Het verslag telt 22 pagina's en
draagt de titel 'Mens tussen twee
vuren'. Het bevat een zeldzaam ge-
detaillerd overzicht van wat de
zwarte bevolking moet lijden die
klem zit tussen de guerrillabewe
ging en de daar fel op jagende
veiligheidstroepen van het blanke
regiem.
Het bevat uitvoerig gedocumenteer
de verhalen over mannen en vrou
wen die, zo wordt beweerd, tijdens
verhoren door de veiligheidspolitie
zijn gegeseld en met elektrische
schokken gemarteld. De gevallen
10 (UPI, AP) Een nieuwe golf van geweld dreigt in het
JjSe Baskenland nadat twee priesters door onbekenden in
dn zijn geslagen, een andere priester na ondervragingen door
Uitie stervend in een ziekenhuis is opgenomen, Baskische
zijn overvallen en auto's in brand zijn gestoken.
ef ii
-ies worden gezien als het
*%d van rechtse groeperingen
de Baskische afscheidings-
ïg ETA toegeschreven aan-
op politiemannen. Naar aan-
hiervan werd een 31-jarige
twee dagen lang door de
van Bilbao ondervraagd,
moest hij in kritieke toe-
n een ziekenhuis worden op-
lUen, waar hij volgens woord-
xs reeds zou zijn bediend
'^Bisschop Antonio Anoveros.
^teft volgens het ziekenhuis
J Ige bloedingen.
p in elkaar geslagen pries-
londen bekend als sympati-
van de ETA. Een derde,
le priester kreeg verwondin-
n hoofd en rug toen hij bij
ing werd aangevallen door
>nge mannen, die gewapend
met machinegeweren en pis-
staatssecretaris van binnenlandse
zaken van Spanje Luis Peralta in
Bilbao een scherpe aanval deed op
Frankrijk en het buurland er van
beschuldigde de internationale re
gels te overtreden door onderdak te
verlenen aan leden van de ETA.
Het Spaanse volk. zo ;zei Peralta,
kan het ongelooflijke gedrag van
de Franse regering niet gedogen.
Hij vroeg de regering in Madrid om
diplomatieke stappen te onderne
men.
Na afloop van de bijeenkomst, waar
Peralta sprak, staken jongelui au
to's met Franse nummerborden in
brand en werd er gedemonstreerd
bij het Franse consulaat. De ver
nielingen in 23 Baskische winkels
en hotels worden toegeschreven
aan de uiterst rechtse groepering
'De guerrillastrijders van Christus
Koning', een organisatie, die ge
worden nader toegelicht door foto's
van de slachtoffers en van volledig
met de grond gelijk gemaakte dor
pen.
'Als we de politie inlichtingen ge
ven, vermoorden de guerrillastrij
ders ons. Als we onze mond dicht
houden, worden we door de politie
gemarteld', zegt een van de slacht
offers. 'Zelfs als we de politie alles
vertelen wat we weten, worden we
even goed geslagen en ervan be
schuldigd dat we de soldaten in een
val trachten te lokken. We weten
ons geen raad meer'.
Schrikbewind
In de inleiding wordt gezegd dat
dit dossier van een schrikbewind is
samengesteld uit berichten die bij
de commissie, een lichaam van de
Rhodesische katholieke bisschop
pensynode, zijn binnengekomen.
'Voor zover dat uitvoerbaar was',
aldus het verslag, 'zijn de verhalen
nagetrokken en alleen die welke
konden worden geverifieerd zijn in
dit verslag opgenomen. Andere ver
halen zijn niet gebruikt'.
Het verslag acht het zonneklaar
bewezen, dat ook de guerrillastrij
ders zich schuldig hebben gemaakt
aan gruwelen. Maar zo vervolgt
het: 'uit het volledige bewijsmate
riaal blijkt dat de Rhodesische au
toriteiten bij hun pogingen om de
trouw van de bevolking in de be
treffende gebieden terug te winnen,
zelf hun toevlucht hebben genomen
tot methoden die daar niet funda
menteel van verschillen.
'Er is stelselmatig en op grote
schaal gebruik gemaakt van illegale
en gewelddadige verhoorsmethoden,
van intimidatie en bestraffing van
de onschuldige zwarte bevolking die
toevallig woont in de gebieden
waar guerrillera's actief zijn', aldus
het rapport. Het is veelzeggend dat
alle gevalen die in dit dossier zijn
opgenomen mensen betreffen die
noch zijn gearresteerd, noch in
staat van beschuldiging gesteld
onschuldigen in de ogen der wet'.
Het Amerikaanse vliegdekschip Coral Sea is naar de Golf van
Thailand gezonden in verband met de entering door Cambodja
van het Amerikaanse containerschip Mayaguez.
Vervolg van pag. 1.
het Witte Huis wilde niet mee de
len of president Gerald Ford mili
taire acties tegen Cambodja over
weegt.
De president heeft onmiddellijke
teruggaaf geëist maar daaraan geen
ultimatum verbonden. Hij probeert
thans langs diplomatieke kanalen
het schip vrij te krijgen. Aangeno
men wordt dat de besprekingen via
Peking lopen waar zowel Cambodja
als de Verenigde Staten bureau's
hebben.
De Chinese vice-premier Teng Hsi-
ao-ping heeft in Parijs gezegd niets
te weten over bemiddeling door Pe
king .'Er is niets dat China kan
doen', aldus de bewindsman.
Amerikaanse verkenningsvliegtui-
geh hebben inmiddels vastgesteld
Het verslag stelt voorts dat de Rho
desische luchtmacht terreurbom-
bardementen heeft uitgevoerd op
dorpen die van de aardbodem wer
den weggevaagd en waarbij on
schuldige mannen, vrouwen en kin
deren werden gedood of blijvend
verminkt.
Monseigneur Donal Lamont, voor
zitter van de commissie en bisschop
van Umtali, waarschuwde in zijn
voorwoord dat het beleid van de
Rhodesische regering 'een ideale
voedingsbodem schept voor toene
mend geweld, voor de volledige
mislukking van elk streven naar
verzoening en voor de uiteindelijke
ovewinning van een marxistische
of maoistlsche ideologie'.
dat de Mayaguez voor anker is ge
gaan bij het eiland Kon Tang, der
tig mijl uit de kust van Cambodja.
Een woordvoerder van het Witte
Huis had eerder gezegd dat het
schip was opgebracht naar de Cam
bodjaanse haven Kompon Som.
Er is ook bekend geworden dat het
schip een lading lichte wapens aan
boord had toen het werd geënterd.
Het Russische persbureau Tass zin
speelde er gisteren op dat het ook
voor spionage-doeleinden werd ge
bruikt maar maakte dit niet 'hard'.
Ford wordt voortdurend op de
hoogte gehouden van de verwikke
lingen rond het schip. Gisteroch
tend vroeg belegde hij opnieuw een
zitting van de nationale veilig
heidsraad. Een woordvoerder heeft
gezegd dat Ford het congres zal
raadplegen vóór hij besluit tot het
gebruiken van geweld.
Hoewel het congres het inzetten
van gevechtstroepen in Indo-Chlna
heeft verboden wordt aangenomen
dat de president krachtens de
grondwet de bevoegdheid behoudt
actie te ondernemen ter bescher
ming van Amerikaanse levens en
eigendommen.
De democratische senator Robert
Byrd, plaatsvervangend fractielei
der in de senaat, zei dat de Vere
nigde Staten een ultimatum moe
ten stellen, van bijvoorbeeld 48 uur,
en dan moeten overgaan tot maat
regelen om het schip terug te krij
gen. Sommige senators vielen hem
bij, maar anderen drongen aan op
voorzichtigheid en op een diploma-
Een verslaggever van het Amerikaanse persbureau United
Press International (UPI) verbluft op het ogenblik in Saigon.
Gisteravond seinde htf het onderstaande relaas over de toe
stand in de stad.
SAIGON De bevolking van
Saigon aanvaardt, en geniet zelfs
van, het nieuwe leven onder
communistisch bewind. De mo
gelijkheid van een plotseling
bloedbad is weggenomen en
hoewel er nog enige onzekerheid
bestaat over de toekomst is er
geen angst meer voor het heden.
De soldaten en officieren die de
afgelopen tien vredige dagen
Saigon binnenkwamen doen hun
uiterste best zo aardig mogelijk
te zijn. Inwoners van Saigon die
tien dagen geleden angstig in
hun huizen bleven terwijl tanks
in overwinningsparades door de
hoofdstraten rolden houden nu
soldaten op straat aan om een
babbeltje te maken. 'Ze zijn
werkelijk erg aardig" zei een
burger. 'Ze praten erg vriende
lijk, niet zoals de oude soldaten
van de vorige regering.' Tijdens
de afgelopen dagen heeft zich
bijvoorbeeld in Saigon nog geen
incident voorgedaan waarbij sol
daten betrokken waren. Ook zijn
er geen gevallen gesignaleerd
van dronken militairen die bars
en restaurants veria/ten en wei
geren de rekening te betalen.
Integendeel, het garnizoen van
Saigon en de militairen die naar
de hoofdstad worden gebracht,
kennelijk voor rust, recreatie en
bezichtiging, zijn zeer zorgvuldig
in het betalen van de consump
ties. Als een Inwoner van Saigon
of zelfs een buitenlander aan
schuift aan het tafeltje van een
soldaat van het nieuwe regiem
voor het drinken van een glas
cola of bier krijgt hij niet de
gelegenheid te betalen. De sol
daat diept zijn piasters uit een
kleine portefeuille of een plastic
portemonnee en roept om de
rekening.
Ongeveer 40 soldaten van de re
volutionaire troepen kwamen
enkele dagen na de machtsover
name in een buitenwijk van
Saigon aan en vroegen bewoners
om slaaprulmte en wat te eten.
Er werd wat rijst gekookt en vis.
De andere morgen vertrokken de
soldaten en de bewoners zaten
met het probleem dat het weini
ge voedsel dat ze bezaten ver
dwenen was. Ongeveer 2 uur la
ter kwam een Jeep In de buurt
aan en funktlonarissen overhan
digden de verraste en dankbare
bewoners 200 kilo rijst. Dergelij
ke kleine dingen betekenen veel
in Vietnam, met name nu de
werkloosheid hoogtij viert en
ook degenen die geld op de bank
hebben er niet over kunnen
beschikken, omdat de banken
gesloten zijn.
Guerrilla-lessen
De zorgvuldigheid in de omgang
met mensen is altijd een deel
geweest van de guerrilla-krijgs
lessen in de afgelopen 30 jaar
en er zijn weinig soldaten zo
zorgvuldig als die van de VRR.
'Neem van de mensen zelfs geen
naald of een stuk garen', luidt
één van de regels die elke man,
elke vrouw en elk kind in de
Vietnamese revolutie indachtig
moet zijn. Een buitenstaander
komt onvermijdelijk onder de
indruk te moeten constateren
hoe goed de lessen zijn geleerd.
Dit is ook de reden waarom het
leven in Saigon zijn normale
loop heeft herkregen, met hero
pende winkels, bedrijvige mark
ten en restaurants die weer'gaan
funktioneren. Er is geen enkel
bericht geweest van een wraak
actie in het gebied van Saigon.
Verhalen, toegedicht aan Ameri
kaanse funktionarissen, over
bloedbaden in enkele provincie
steden worden nu tegengesproken
door reizigers die geen reden
hebben te liegen. In Saigon is
sprake van verblijding dat er
vrede in Vietnam is gekomen.
En als er al onzekerheid bestaat
bij velen wegens het niet aan
vaarden van het communisme
hetgeen in Saigon nog niet
naar boven is gekomen is er
toch een dankbaar erkennen dat
het erger had kunnen zijn. 'Ik
had dood kunnen zijn, er had
den nog gevechten kunnen
plaatsvinden en in ieder geval
kan ik tegen deze soldaten pra
ten omdat het Vietnamezen
zijn', zei een inwoner van Sai
gon.
Groenteprljzen
Dertigduizend bewoners van de
agglomeratie Saigon-Cholon Gi-
adinh, die meer dan 3 miljoen
mensen telt, zijn met de hulp
van de autoriteiten geïnstalleerd
in de delta-provincie Banla. Dit
meldt radio-Gial Phong die in
Bangkok is opgevangen. De prij
zen van de groenten op de cen
trale markt van Ben Tanh in
Saigon zijn volgens de radio met
60 procent gedaald. De zakken
rollers en bedelaars zijn van de
markten verdwenen. De bewo
ners laten voorlopig hun siësta,
van 12 tot 2, voor wat het is en
zorgen voor een grote drukte In
Saigon.
De elf arrondissementen van
Saigon hebben elk hun revoluti
onair comité gekozen. Deze be
schikken over een eigen militie
voor de zelfverdediging. Het to
taal aantal leden van deze mili
tie beloopt voor de agglomeratie
11.000. Meer dan duizend werk
nemers van het Internationale
vliegveld Tan Son Nhoet hebben
opdracht gekregen het werk te
hervatten, maar een aanduiding
over heropening van het vlieg
veld voor het internationaal
vliegverkeer is niet gegeven. De
'luxueuze' villa's, met minimaal
tien slaapkamers, tuinen en ten
nisbanen. die toebehoorden aan
de vroegere commandanten van
de strategische zones, evenals
hun auto's, zijn door de revoluti
onaire comité's gekonfiskeerd en
genationaliseerd.
tleke benadering van het Incident.
Een woordvoerder in Washington
zei gisteren ook dat een Cambod-
jaans oorlogsschip ongeveer tien
dagen geleden een Zuldkoreaans
vrachtschip heeft beschoten in de
golf van Thailand, maar dit schip
niet heeft aangehouden. Een schip
onder Panamese vlag werd wel
aangehouden en 36 uur vastgehou
den. Hij kon niet zeggen waarom
de Amerikaanse inlichtingendien
sten na deze incidenten niet had
den gewaarschuwd.
zworen heeft de ETA aan belde
relddadigheden laaiden giste- zijden van de grens te zullen ver-
nadat de plaatsvervangend nietigen.
Leger wil Cabinda binnenvallen
jg NDA (Reuter) De Portugese minister van buitenlandse
IMelo Antunes, is gisteren onverwacht in Loeanda, de hoofd-
'an Angola aangekomen. Hij hoopt te praten met de leiders
free van de drie bevrijdingsbewegingen in het land. Deze drie
s n samen met de Portugese autoriteiten een overgangsrege-
n Angola in afwachting van de onafhankelijkheid van het
november.
Met de vraag hoe laat het nu (en hier) precies is, kan iemand die zich met natuur- of sterrekunde
bezighoudt, in lichte verwarring worden gebracht wanneer de nadruk in die vraag op het woord
'precies' ligt.
aan Internationale Atomaire Tijd
(AT).
ni
fist van de Portugese minis-
dt verband met de herhaal-
chten tussen twee bevrij-
egingen, de MPLA (Volks
voor de bevrijding van
en de FNLA (Nationale
or de bevrijding van Ango-
arbij zijn naar schatting on-
duizend mensen de afgeto
gen om het leven gekomen,
de beweging Unita (Nationa-
voor de onafhankelijkheid
gola) heeft samen met de
[een Portugees plan verwor-
samen met de MPLA een
ferentie te houden. Minister
otunes zei dat hij hiervan
'fideel op de hoogte was
Roberto de leider van de in
grenzende Zaire gevestigde
bevrijdingsbeweging FNLA, verweet
de MPLA gisteren dat zij met het
internationale communisme heult
en daarbij wordt gesteund door
linkse Portugese elementen.
De MPLA op haar beurt verwijt de
beweging van Roberta dat zij wordt
gesteund door 'rechtse, imperialisti
sche kringen' ln het buitenland.
Leden van de FNLA worden door
hun tegenstanders veelbetekenend
'Amerikanen' genoemd. Volgens de
leider van de MPLA Agostlnho Neto
bereidt een groot leger zich voor
om vanuit Zaïre Cabinda binnen te
vallen. Cabinda is een olierijke
'losliggende' Angolese enclave. Neto
zei niet welk leger hij op het oog
had. Volgens de MPLA-leider trekt
de FNLA troepen samen in het
zuiden van Cabinda.
Je zou namelijk naar de Universele
Tijd hebben kunnen vragen (en
dan maakt het nog verschil of je
UT1 of UT2 bedoelt), maar het had
ook kunnen zijn dat je de Interna
tionale Atomaire Tijd (AT) wilde
weten, of de Gecoördineerde Uni
versele tijd (UTC), die bij de tijd
gehouden wordt door hem precies
één seconden te laten verspringen
(na internationaal overleg) wan
neer hij dreigt om te veel op UT2
te gaan voor- of achterlopen.
Kortom, sinds we de tijd op een
paar miljoensten van een seconde
nauwkeurig kunnen bijhouden, is
het er niet eenvoudiger op gewor
den. Eenvoudig is het trouwens
nooit geweest. De oudste en meest
voor de hand liggende manier om
de tijd bij te houden is het op- en
ondergaan van de zon. Of, zoals we
sinds een paar eeuwen weten, de
draaïng van de aarde waardoor het
lijkt of de zon op- en ondergaat
hoewel die ten naaste bij stilstaat.
Of die draaiende aarde nu een de
gelijke klok oplevert, hangt er van
af of hij altijd even snel draalt, en
dat blijkt tegen te vallen. Maar
daar was wel iets aan te doen: door
op papier voor wat onregelmatighe
den in die draaïng te corrigeren
kon men achtereenvolgens tot UT1
en UT2 komen, universele tijdscha
len die resultaten leveren alsof de
aarde wél regelmatig ronddraait.
Op dat moment was aardig afge
sproken hoe laat het was, maar dat
Teer punt
werd door de techniek rap weer op
losse schroeven gezet. Tegen het
eind van de jaren vijftig werd na
melijk de atoomklok ontwikkeld.
De bewegingen van elektronen
rond een atoomkern zijn aanzien
lijk regelmatiger dan het tollen van
de aarde (zelfs na correcties)
Atoomtijd
Het resultaat van die bewegingen ls
ln veel gevallen het uitzenden van
licht van een zeer bepaald aantal
(miljarden) trillingen per seconde.
Zodra op dat principe een klok te
bouwen was, werden tijdmetingen
van ongekende precisie mogelijk.
Vandaar dat het Internationale
Tijdbureau in Parijs (BIH) op 1
januari 1958 0.00 uur (UT2) een
atoomtijd begon bij te houden, die
werd aangeduid als Al. Maar er
bleken piepkleine addertjes onder
het gras te zitten.
De sterrekundlgen. die er als wei
nig andere wetenschapsbeoefenaars
belang bij hebben te weten, hoe
laat iets gebeurd is, bereikten dat
men in 1967 overging op een tijd
schaal A3 die berustte op het ge
middelde van drie atoomklokken.
Behalve de Parijse was dat er een
ln West-Duitsland en een in Ame
rika. De trillingsgetallen werden
per radio vergeleken. Tussen de re
gels door blijkt dat de atoomklok
ken, hoewel atomen zich erg regel
matig gedragen en Amerikaanse
atomen in niets van Duitse ver
schillen, toch niet helemaal gelijk
liepen. Hoe laat het precies was,
kon voortaan niet meer direct wor
den gemeten, maar alleen op grond
van verschillende metingen worden
uitgerekend.
Intussen werd de techniek weer
verder ontwikkeld. Eind 1968 werd
een wereldomvattend netwerk van
dertig radiostations in gebruik ge
nomen die elk heel nauwkeurige
tijdsignalen gaven. Het systeem
heette Loran-C, waarin Loran de
Engelse afkorting was voor 'lange-
afstand hulpmiddel voor navigatie'.
Nauwkeurige plaatsbepaling bijna
overal ter wereld was namelijk mo
gelijk door de verschillen tussen de
tijdsignalen ter plaatse op te ne
men. (De radiosignalen van de ver
schillende stations planten zich
voort met de snelheid van het licht.
Wanneer ze op een bepaalde plaats
aankomen hangt dus af van de
afstand tot de stations. Uit de ge
meten tijdsverschillen kan de
plaats van de ontvanger worden
bepaald).
Met dat radionetwerk werd het ge-
lijkzetten van atoomklokken ook
eenvoudiger, dat lukte tot op een
vijfde van een miljoenste seconde.
Het eerbiedwaardige gezelschap van
standaardklokken die aan het In
ternationale gemiddelde mochten
bijdragen werd in 1969 uitgebreid
tot zeven, en hun tijd heette voort-
Dat nam niet weg dat ook deze
zeven volgens de beste metingen
niet helemaal gelijk liepen. Dat was
kennelijk een teer punt, want over
passende correcties is men het tot
op vandaag niet eens geworden.
Het internationale bureau in Parijs
heeft zelf maar een serie correc-
tietjes ingevoerd waardoor die ver
schillen verdwijnen.
Moeizaiher, maar wel veel mooier,
ls de oplossing die de Canadezen
W. H. Cannon en O. G. Jensen
hebben uitgewerkt (Nature, vol.
188, pag. 317-328; aan hun artikel
ls ook deze geschiedenis van de
verschillende tijdschalen voor een
belantrljk deel ontleend).
Volgens de algemene relativiteits
theorie van Einstein wordt de
loopsnelheid van een klok beïn
vloed door de zwaartekracht. Waar
de zwaartekracht groter is, loopt
een klok wat langzamer. Niet om
dat er met die klok lets mis ls,
maar omdat de tijd daar langzamer
gaat. Dat is een moeilijk idee om
aan te wennen, maar het hele werk
van Einstein komt er nu eenmaal
op neer dat ruimte, tijd en bewe
ging niet alleen Iets met elkaar te
maken hebben, maar elkaar beïn
vloeden op manieren die niet zo
erg voor de hand lijken te liggen.
Hoe dat ook zij, in de theorie van
Einstein komt een nogal eens
vergeten veronderstelling voor,
dat een beweging van de klok als
geheel, geen invloed zal hebben op
de loopsnelheid. Dat ls eigenlijk
vrij wonderlijk, omdat de theorie
overigens Juist neerkomt op een
gelijkwaardigheid van versnellingen
door zwaartekracht en door bewe
gingsverandering. En de zwaarte
kracht heeft nu Juist wél Invloed
op een klok.
Correctie
Als beweging zo'n invloed nu ook
had, dachten Cannon en Jensen.
Die zeven klokken bewegen elk op
een verschillende manier: de
draaïng van de aarde geeft klokken
dichter bij de evenaar een grotere
snelheid. Zij werkten een aanvul
ling van de theorie uit, en pasten
de daaruit voortvloeiende correctie
toe. En zie: toen bleken zes van de
zeven klokken in wezen gelijk te
lopen. Dat is een Indrukwekkende
aanwijzing dat hun idee zinnig
was, en dat de algemene relativi
teitstheorie wat bijgeschaafd moet
worden.
Als zij gelijk heben, heeft dat op
zijn minst twee opmerkelijke gevol
gen. Ten eerste blijft het Britse
observatorium in Greenwich zitten
met de enige atoomklok die écht
fout loopt. Ten tweede Is de aarde
aan de evenaar één dag Jonger dan
aan de beide polen. Omdat de tijd
daar wat langzamer gaat. Dat ver
schil van één dag op een leeftijd
van 4.5 miljard jaar, laat overigens
zien om hoe kleine verschillen het
gaat. En hoe nauwkeurig men te
genwoordig kan meten hoe laat het
ls.
