Limburg stemde op
NSB uit protest
dichtbij
Commentaar
4 mei
Tegenstellingen (1)
Tegenstellingen (2)
Onderzoek naar kiesgedrag in de jaren dertig
1940 - 1945 - 1975
30 JAAR BEVRIJDING
April zeer somber
Landverraders
weerrapporten
vergeet de zaagzuchtiger niet
bevrijding
dweiltjesdag
TROUW/KWARTET ZATERDAG 3 MEI 1975
BINNENLAND
5
Voor degenen die de bevrijding in
1945 bewust hebben meegemaakt, is
H het eigenlijk onbegrijpelijk dat het nu
al dertig jaar geleden is dat op 4 mei
een einde kwam aan de tweede wereld
oorlog. Een oorlog, waarin ons land
met grote tegenzin werd betrokken en
k waarbij aan een zeer lange periode
I van rust en vrede gezapigheid
L soms ook op wrede wijze een
einde werd gemaakt.
Slechts enkelen wisten toen welke ge-
varen ons bedreigden en hoe moreel
gevaarlijk in feite onze zo hoog gepre-
zen politieke neutraliteit tussen de
r- grote mogendheden was.
Maar voor de meesten gold toch dat
zij volstrekt onvoorbereid werden los-
ls gerukt uit het bestaan en volstrekt
ï- onvoorbereid «werden geconfronteerd
ï.n met een wrede indringeren brute
bezetter.
Te lang heeft het geduurd voor wij
-r werkelijk door hadden dat deze bezet-
ter handelde vanuit een pervers hei-
3° dendom; dat deze vijand slechts één
i- doel had: van ons volk een amorfe
33 massa slaven te maken.
In dat eerste stadium van de oorlog
waren er maar bitter weinig mensen
die dat alles door hadden dikwijls
ook mensen van wie niemand het bij
5 oppervlakkige beschouwing zou heb-
T ben verwacht, maar die het eenvoudig
vertikten zich er bij neer te leggen;
die vanuit hun diepste overtuiging
hebben geweigerd om toe te staan dat
onze cultuur en samenleving kapot
werd gemaakt en vernietigd.
Daarom was het verzet in de eerste
plaats een door-en-door geestelijke
strijd, tegen de tyrannic, tegen de
onderdrukking, tegen het geweld. Te-
gelijk is het ook goed te bedenken dat
5 de motieven om tot het verzet over te
i gaan vaak wel verschillende uitgangs
punten hadden; uitgangspunten die
niet alléén te maken hadden met een
religieuze levensbeschouwing. De mo
tieven lywamen vaak ook voort uit een
grote solidariteit en sympathie met
onze joodse landgenoten, zij ontspro
ten ook dikwijls uit een diep gekwetst
zijn door de rechtsverkrachting, tegen
de terreur die werd uitgeoefend
kortom: tegen de ontmenselijking, die
op een cynische wijze bijna dagelijks
werd zichtbaar gemaakt.
Daarom blijft het een morele plicht
dat wij onze gevallen landgenoten op
deze dag blijven herdenken. Zij zijn
het geweest, die ten volle begrepen
lebben dat 'de kracht van een volk
ligt in zijn geestelijke structuur'. Dat
rijn de woorden die mevrouw prof.
Gesina van der Molen heeft uitgespro
ken op 9 augustus 1946 bij de doden
herdenking van 23 werkers van de
Trouw-groep, die in het concentratie
kamp Vught werden gefusileerd.
De problemen rondom de vermogens-
aanwasdeling (kortweg: VAD) die het
kabinet-Den Uyl deze week gevaarlijk
dicht bij een crisis hebben gebracht,
rijn grondeloos ingewikkeld. De be
langrijkste achtergrond van het con
flict is echter dóódsimpel en die is dat
Lubbers er tabak van heeft.
Het meningsverschil binnen het kabi
net past precies in de klassieke rolver
deling die binnen elk kabinet geldt
tussen de minister van sociale en die
van economische zaken. De eerste
vertegenwoordigt visie en belang van
de werknemers; de tweede verpersoon
lijkt de gezichtspunten van de onder
nemerswereld en is eerst verantwoor
delijk voor de werkgelegenheid.
Er is niets bijzonders aan dat, zeker
in een tijd van forse economische
teruggang, deze twee posities aan
het begin van een discussie in de
ministerraad tegenover elkaar staan.
Dat is misschien zelfs bijna een voor
waarde voor het bereiken van een
standpunt dat zowel de werknemers
als werkgevers kan overtuigen.
Het conflict dat deze week aan de
orde was, göld de prijs die moet
betaald om de werknemers tot mati
ging van hun looneisen te brengen: de
vermogensaanwasdeling. Boersma pro
beert die regeling voor de werknemers
zo overtuigend mogelijk te maken,
maar Lubbers waakt ervoor dat de
prijs die aan de werknemers wordt
betaald niet zo hoog is dat de rende
mentspositie van de ondernemingen
nog verder wordt uitgehold. Het is
een klassieke tegenstelling die telkens
weer moet worden overbrugd.
Het vreemde is nu dat dit aanvanke
lijk ook was gelukt. Vorige week
vrijdag was het kabinet het in algeme
ne zin eens geworden over de nota
inkomenspolitiek en over de V.A.D.-
fegeling die daarin is vervat. Pas
achteraf is Lubbers met bezwaren ge
komen bezwaren van kennelijk zo
ernstige en principiële aard dat hij de
samenwerking binnen het kabinet op
het spel wilde zetten (dat hij 'zijn
consequenties zou trekken', zoals dat
Om het wat eenvoudiger te zeggen:
vindt Lubbers het alle
maal best, maar na er een nachtje
>ver te hebben geslapen (dan wel dat
Jachtje te hebben doorwaakt) komt hij
'ot de ontdekking dat hij het toch niet
nemen. Het is nauwelijks te gelo-
Hier moet meer achter zitten dan
^at nog onder de noemer van zakelij-
meningsverschillen kan worden ge-
'racht: het is de tabak waar de
«nhef van dit commentaar van
preekt.
Dc kwestie is dat naar ingewijden
vermoeden Lubbers sommigen van
zijn collega's in'het kabinet niet ver
trouwt en dat hij zich zo nu en dan
voor de gek gehouden voelt. De sa
menwerking binnen het kabinet is hem
bar tegengevallen. Lubbers had net
als zijn collega Van Agt gedacht
dat er niets mooiers kon zijn dan in
een progressief kabinet mee te bou
wen aan de nieuwe samenleving. Pro
gressiviteit staat immers ook voor:
openheid, harmonie, onderling ver
trouwen, vriendschap en zachtmoedig
heid.
Maar het blijkt dat ook in dit progres
sieve kabinet allerminst 'verheven' po
litiek wordt bedreven: er zitten inte
gendeel harde, weerbarstige vechters
bazen in die aanhoudend en zonder
pardon of scrupules knokken tot zij
hun zin hebben gekregen. Lubbeis (en
ook Van Agt) verdenkt er met name
Boersma en Den Uyl van dat zij
bovendien in het geniep handje-plak
spelen om hem, Lubbers, beentje te
lichten. Die verdenking berust op het
feit dat Den Uyl en Boersma het
meestal eens zijn. Dat heeft echter
minder te maken met handje-plak spe
len dan met de omstandigheid dat Den
Uyl en Boersma beiden beter dan
Lubbers in de gaten hebben wat er
nodig is om de vakbeweging binnen
de lijnen te houden.
Daartegenover staat dat Lubbers naar
eigen besef onvoldoende gehoor vindt
wanneer hij de visie van de onderne
merswereld vertolkt. Hij vindt dc ma
nier waarop zijn collega's naar buiten
treden soms dom, dikwijls onwaarach
tig en in elk geval vulgair. Hij weet
tegenover hen zijn houding vaak niet
te bepalen. Soms loopt hij gewoon
weg uit de vergadering van de minis
terraad, zoals onlangs bij de vaststel
ling van de eindtekst van de werkgele-
genheidsnota. Lubbers vermoedde, 's
nachts om een uur of drie, dat hij er
weer eens tussen genomen werd, kreeg
een rode kop, pakte zijn tas en ging
er vandoor. Veel van zijn collega's
dachten: die zien we niet meer terug,
die is naar de Koningin om zijn
ontslag te nemen. Maar de volgende
dag was hij er weer en hij deed zelfs
of er niets aan de hand was. Een
nachtje slapen kan ook sussend wer
ken.
Maar vaker nog begint Lubbers pas
achteraf te denken dat hij voor de gek
gehouden is. Dan schrijft hij een brief
aan de minister-president en moet het
overleg over wat eerst afgerond leek,
van voren af aan beginnen. Dat is wat
er deze week weer is gebeurd; zij het
dat 's ministers wantrouwen dit keer
heviger was dan ooit en het kabinet
als gevolg daarvan werkelijk even op
het randje van een crisis heeft geba
lanceerd.
Het gebeurde zo plotseling dat zelfs
KVP-fractieleider Andriessen nergens
van wist. Geschrokken snelde hij toe
om, samen met vooral Aantjes en
minister Van der Stee, beginnende
scheuren te krammen. Een crisis over
de VAD zou de KVP uiterst ongele
gen komen en het CDA ernstig be
dreigen.
Het stop- en plakwerk is tenslotte niet
zonder succes gebleven. Maar nie
mand kan voorspellen of er ooit weer
zoiets gebeurt en of dan een fatale
afloop kan worden voorkomen. En
zo'n fatale afloop is wel het laatste
waar dit land in deze omstandigheden
behoefte aan heeft.
UTRECHT Bij de in 1935 gehouden algemene verkiezingen wist de NSB in de provincie Lim
burg niet minder dan 11,69 procent van de stemmen te behalen. Het landelijke percentage bedroeg
7,94. In 1935 bleek de NSB in Limburg een grotere aantrekkingskracht te hebben dan in enige
andere provincie.
Dat succes van de NSB in met
name Zuid-Limburg vormt het on
derwerp van het proefschrift 'Ka
tholiek Zuid-Limburg en het fascis
me', waarop de historicus S. Y. A.
Vellenga (geboren in 1935) gisteren
aan de Rijksuniversiteit in Utrecht
is gepromoveerd. Promotor was dr.
H. W. von der Dunk. gewoon hoog
leraar in de geschiedenis van de
twintigste eeuw.
In zijn dissertatie heeft Vellenga
geprobeerd een antwoord te vinden
op de vraag wie in 1935 in Zuid-
Limburg hebben bijgedragen aan
het verkiezingssucces van de NSB
en. in mindere mate, van de radi
calere NSNAP. de Nationaal Socia
listische Nederlandsche Arbeiders
Partij. Uit bronnenonderzoek en
interviews met 'overlevenden' heeft
hij de conclusie getrokken dat de
rooms-katholieke Limburgers niet
fascistischer waren dan hun land
genoten. maar dc.t zij uit protest op
de NSB stemden.
Hoe opmerkelijk de verkiezingsuit
slag ook was, in de visie van Vellen
ga was die uitslag niet meer dan
een incident. Bij de volgende ver
kiezingen, in 1937, werd het hoge
percentage NSB-stemmers in Lim
burg meer dan gehalveerd tot
5,32. 'Het fescistoïde gevaar was
bezworen', schrift Vellenga. 'Lim
burg bleef in alle opzichten katho
liek'. Ongetwijfeld is die 'overwin
ning' mede te danken aan het bis-
schopipeljk verbod waardoor de
NSB in 1936 werd getroffen.
Falen RKSP
Uit een analyse van de verkiezings
resultaten in 1935 blijkt, dat de
NSB-stemmen vooral afkomstig wa-
ren uit de mijnstreek, uit het agra
risch gebied ten zuiden van de
Geul en uit Maastricht en omstre
ken 'een onderwerp apart' vormt,
heeft Vellenga zijn onderzoek be
perkt tot de agrarische en mijn
streek. Het is de in beide gebieden
heersende onvrede geweest, clon-
cludeert hij. die de kiezers in de
armen van de NSB heeft gedreven.
Het succes van de NSB betekende
tevens het falen van de RKSP, de
Rooms-Katholieke Staats Partij. De
'Limburgers, die zich tot ver in de
twintigste eeuw nauwelijks Neder
landers voelden, beschouwden de
RKSP als Noord-Nederlands. 'Men
sen van boven de rivieren raakten
de dienst uit; de Limburgers die
met de Brabandersde meeste stem
men leverden, hadden te weinig te
zeggen'. In de vroege jaren dertig
speelde dat de RKSP in Limburg
nog geen praten, maar halverwege
de jaren dertig verloor de partij
nog meer sympathie door haar
steun aan de regeringen-Colijn,
die, schrift Vellenga' 'als keihard
kapitalistisch, Noord-Nederlands
en autoritair worden gezien'. In de
crisistijd deed de RKSP in de ogen
van de Limburgers 'veel te weinig
voor het zuiden'.
Daarnaast moet het verlies aan
aanhang in Limburg worden toege
schreven aan de gebrekkige organi
satie van de RKSP. Omdat iedereen
toch wel katholiek stemde, had de
R.KSP zich nooit erg om die orga
nisatie bekommerd, waardoor zij.
toen in de crissisjaren de nood aan
de man kwam. anders dan in de
rest van Nederland haar kiezers
niet kon vasthouden.
Voor de linkse partijen viel er bij
de onvrede van de Limburgers geen
(ADVERTENTIE)
mg]] ACTUELE BOEKEN VAN
KOK KAMPEN
wim Kamater Een vrije dag5 mei
52 blz.. 4,90
Op begrijpelijke wijze wordt dit geïllustreerde boekje het verhaal
van de oorlog verteld. Waarom Duitsland de oorlog begon. Wat het
Nationaal-Socialisme inhield. Wat de jodenvervolging inhield. En
het verzet. Enz. Ramaker trekt zijn verhaal door naar het heden.
Er is nóg honger in de wereld. Er zijn nog altijd mensen niet vrij.
Een goed boek.
ds. j. overduin Hel en hemel van Dachau
208 blz., geb. 14,90, 7e druk
Een aangrijpend boek waarin ds. Overduin zijn ervaringen in vier
gevangenissen en twee concentratiekampen (vooral Dachau) be
schrijft.
Drs. a. ii. Paape Wij en de vrijheid
48 blz., 3,20
Een voortreffelijk werk over oorlog, bezetting en bevrijding. Met
actualiserende discussievragen en aangrijpend fotomateriaal.
BESTELBON
Hierbij bestel ik via boekhandel:
rechtstreek bij Uitgeverij Kok in Kampen
Naam:
Adres:
woonplaats:
U kunt deze bestelbon in open envelop zonder postzegels toezenden
aan UITGEVERSMAATSCHAPPIJ J. H. KOK, Antwoordnummer
18, Kampen.
garen te spinnen. Jarenlang was
het er bij de mensen ingepompt,
schrijft Vellenga, 'dat links het
ergste van het ergste was'. Daarbij
kwam dat een partij als de SDAP
niet al te tactisch had geopereerd
in Limburg. De NSB had het veel
handiger aangepakt. 'De beweging
gaf zich minder bloot dan de socia
listen in de jaren twintig en dertig.
De NSB moemde zichzelf christe
lijk, was trouw aan Oranje, wilde
Nederland groot maken, zei te spre
ken voor het hele Nederlandse volk,
wenste het zogenaamde algemeen
belang te dienen, was tegen de
klassenstrijd (en nog niet voor ras-
senstrijd)'.
De NSB sprak de taal van de kie
zers en maakte een veel 'nettere'
indruk dan de SDAP of andere
linkse partijen. 'Bepaalde pastoors
waren 11^. naast keurige burge
meesters. De leider in Limburg was
de van ouds gerespecteerde graaf,
M. V. E. H. J. de Marchant e
d'Ansembourg'. Vanaf de kansel en
ook door andere geestelijken dan
'bepaalde pastoors' was minder op
de gevaren van de SDAP dan op
die van de NSB gewezen. 'Men had',
aldus Vellenga. 'aanvankelijk met
deze partij niet al te serieus reke
ning gehouden'.
Van grote invloed op het kiesge
drag in Zuid-Limburg waren ten
slotte ook de relaties met Duitsland.
'Men voelde zich verbonden met
het nabuurland, cultureel, econo
misch, sociaal en misschien zelfs
'völkisch'. - Men voelde zich
door de eigen regering stiefmoe
derlijk behandeld. De resoluutheid-
waarmee Hitier het werkeloosheids-
vraagstuk scheen aan te pakken
moet op, bijvoorbeeld, de werklozen
een grote indruk hebben gemaakt'.
Boer Meertens
Werkloosheid en bedreiging van de
economische zelfstandigheid (in de
agrarische streek en onder de mid
denstanders in de mijnstreek) bo
den de NSB kans om te oogsten. Al
eerder was gebleken, dat ondanks
'de trouw aan de kerk en het tradi
tionele katholicisme', de RKSP niet
op onvoorwaardelijke steun van de
Limburgers kon rekenen.
Uitvoerig beschrijft Vellenga hoe al
in 1931 en 1933 de agrariër H. H.
Meertens politieke munt wist te
slaan uit de ontevredenheid van de
Zuidlimburgse boeren, die zich door
overheidsmaatregelen in hun be
staan bedreigd achtten. Meertens,
die overigens geen NSB-er was of
werd, was een soort Koekoek avant-
la-lettre, het prototype van 'de
boer die zich niet laat kisten door
het establishment'. Met zijn bewe
ging, die nauwelijks als politieke
partij kon worden aangemerkt, wist
hij de RKSP een aanzienlijk aantal
stemmen te ontfutselen.
Ook uit het succes van Meertens
zou kunnen worden afgeleid dat de
Limburgers niet hun stem aan de
NSB gaven, omdat het een fascisti
sche partij was. Dat fascistische
karakter van de NSB was in 1935
volgens Vellenga ook nog min of
meer verhuld. De partij zou bij de
verkiezingen in 1937 ook weer veel
aanhang hebben verloren, omdat
toen haar ware gezicht al duidelijk
te zien was.
Voor zover nodig, kunnen de Lim
burgers nog troost putten uit de
eerste van de zes stellingen die
Vellenga aan zijn proefschrift heeft
toegevoegd: 'Het feit dat iemand
stemt op een bepaalde partij wil
geenszins zeggen dat iemand daar
mee de beginselen van zo'n partij
onderschrijft'.
Van onze weerkundige medewerker
April 1975 is een zeer sombere
maand geweest. In De Bilt scheen
de zon in totaal maar 98 uur, ter
wijl 164 normaal is. Het kan nog
erger zoals deze eeuw bijvoorbeeld
bleek in 1918 (97 uur) en vooral in
1937 (41 uur, bijna ongelooflijk
laag.) Het contrast met vorig jaar
april, te weten 229 zonuren, was
toch wel enorm groot. De gemid
delde etmaaltemperatuur in De Bilt
bleef met 7.4 graden celsius (nor
maal 8.5) duidelijk te laag. In de
voorafgaande twee eeuwen was 66
van alle aprils warmer geweest. Ge
middelde dagelijkse maximum 11.5
graden celsius (13.3), gemiddelde
minimum 3.6 (3.9). Landelijk
neer slag gemiddelde 60 mm tegen 45
normaal en het regende in De Bilt
66 uur tegen 38 normaal.
Onze correspondent uit Oud-Beijer-
land herinnert nog eens aan een
van de zwaarste sneeuwstormen
van de laatste jaren, die begin april
Chicago teisterde. In twee dagen
viel er plaatselijk 40 centimeter
sneeuw. Een dergelijk intensieve
sneeuwval is voor april een grote
zeldzaamheid. Terwijl er in deze
stad jaarlijks gemiddeld 90 centi
meter sneeuw valt, krijgt april daar
slechts één centimeter van op een
hoeveelheid van 77 mm neerslag.
In de zeer lezenswaardige 'weer
spiegel', orgaan van de werkgroep
Weeramateurs lezen we dat de Sa-
hel dit jaar eind maart al de eerste
locale onweersbuien gekregen he-ft.
Reeds op 21 maart kwam de in-
tertropische convergentiezone na
derbij en nam in alle Sahellanden
de bewolkingsgraad toe. Mogelijk is
een naar het zuiden uitzakkende
trog van een depressie ten zuiden
van het Atlas-gebergte in de
Noord-Sahara, mee verantwoorde-
ADVERTENTIE)
2e druk verschenen
KOOS GROEN
wat deden we met ze?
Anthosboek, met foto's
prijs ƒ24.50
in de boekhandel
lijk geweest voor de onweersbuien
die vooral in het droge Niger op 30
en 31 maart losbarstten.
Het Amerikaanse waarnemingssta
tion Boulder meldt dat het relatie-
vè zonnevlekkengetal momenteel 71
bedraagt met twee nieuwe vlekken-
groepen. Enkele delen van de zon
worden eruptief genoemd: daar
doen zich uitbarstingen voor
Na de verregende vrijdag komen er
in de loop van het weekeinde op
verscheidene plaatsen zonnige peri
oden, maar de temperatuur blijft
aan de lage kant. Ook een bui is
nog best ynogelijk. Dit door de in
vloed van een hogedruk bij IJsland,
die de wind in de noordwest- tot
noordhoek doet belanden. In de
polaire lucht zal het vooral in de
nacht van zaterdag op zondag flink
koud worden.
IIOOG WATER VOOR ZONDAG 4 .MEI
lngen: 9.25-22.04 IJmulden: 10.14 -22.53
Den Helder: 0.25-13.12 Harllngen: 3,18-
15.49 Delfzijl 5.57-18.07
HOOG WATER VOOR MAANDAG 5 MEI
BBBBSBMigen:
11 26-0 00 Den Helder: 1 30-14 28 Harlln-
gen: 4.23-17.03 Delfzijl: 7.05-19.17.
max.
neer
weer
temp.
slag
Amsterdam
regenbul
12
5
De Bilt
regen
13
Deelen
regen
13
3
Eelde
regen
11
4
Eindhoven
regenbul
15
1
Den Helder
geheel bewolkt
10
5
Luchth. Rtd.
regen
13
5
Twente
regen
14
3
Vllslslngen
zwaar bewolkt
12
0.4
Zd.-Llmburg
zwaar bewolkt
16
0
Aberdeen
half bewolkt
12
2
Athene
zwaar bewolkt
21
0
Barcelona
onbewolkt
21
0
Berlijn
zwaar bewolkt
18
0
Bordeaux
onbewolkt
23
0
Brussel
half bewolkt
16
0
Frankfort
regen
20
0.1
Genève
zwaar bewolkt
20
0
Helsinki
regen
14
0.2
Innsbrflck
half bewolkt
19
0
Kopenhagen
zwaar bewolkt
12
0
Lissabon
onbewolkt
28
0
Locarno
licht bewolkt
25
0
Londen
regenbul
17
1
Luxemburg
zwaar bewolkt
17
0
Madrid
onbewolkt
22
0
Malag
onbewolkt
21
0
Mallorca
onbewolkt
23
0
Mtlnchen
licht bewolkt
18
O
Nice
onbewolkt
21
0
Oslo
half bewolkt
12
0
Parijs
zwaar bewolkt
19
O
Rome
onbewolkt
2
0
Spilt
zwaar bewolkt
20
0
Stockholm
licht bewolkt
10
4
Wenen
onbewolkt
20
0
Zürlch
zwaar bewolkt
20
0
Casa balnea
zwaar bewolkt
20
0
Istanboel
zwaar bewolkt
17
0
Las Palmas
half bewolkt
24
0
Tel Avlv
half bewolkt
22
0
Tunis
onbewolkt
22
0
onder redactie van loessmit
'Hulde aan de vrouw, aan opoe,
aan tante, aan schooljuffrouw,
aan dienstmaagd, aan bakvis!
Het nageslacht zal de herinne
ring aan jullie over schrokken
zaag zucht bewaren!' En dat die
zaagzuchtigen niet vergeten
worden, daarvoor zorgen illus
trator John C. Kennis en uitge
verij Van Holkema en Waren-
dorf wel. Kennis schreef en te
kende begin 1945, nog hartje
hongerwinter, bij het licht van
een carbidpitje een boekje dat
toen 'Hol van binnen, tóch be
ginnen' genoemd was en een
uitgave heette te zijn van 'Van
Tulpebol Pulpeknol' te Grooi-
Smullenburg en dat nu, na der
tig jaar, voor 4.95 opnieuw te
koop is als 'O. dat wintertje '45'.
Als V. Ribbentel-Magerbuicic
bracht Kennis niet alleen hulde
aan de zaagzuchtige dienst
maagd, opoe cn bakvis, (die in
plaats van de zich noodzakelijk
verstoppende mannen tussen 16
en 40 jaar houtjes voor de pot
kachel moesten hakken), maar
aan 'die Nederlanders die niet
eens meer het hoofd, maar
slechts de neus boven water
konden houden, die desondanks
hartelijk bleven lachen, zodat de
mond vol water liep en dan
zeiden: gelukkig, ik had juist
dorst.' Aan al die mensen die
zonder brandstof en zonder be
hoorlijk eten en licht die barre
winter moesten zien door te ko
men, droeg hij het handgeteken-
de, -geschreven en zelfs hand-
gedrukte (de pers werd met
mankracht gedraaid) boekje op.
Model voor zulke gezinnen staat
de uit vijf personen en een poes
samengestelde familie Pottel-
bergli, die na een inleidinkje
over de strijd tussen AMER1-
co's, ENGelen. RUSielokkers en
de Duivelse Rijke Derden ver
tellen hoe zij deze winter probe
ren te overleven. Negenjarige
Jaap Pottelbergh somt de voor-
en nadelen op van de in woon
kamer veranderde keuken.
Voordelen zijn bijvoorbeeld: 'de
keuken wordt veel gauwer warm,
want hij is veel kleinder: we
hebben nu een petroleumlamp
en de keuken is kleinder dus
Voorzover ze het nog niet gele
zen hebben of op de t.v. gezien,
kunnen de inwoners en bezoe
kers van Amersfoort in 'De Vlie
gende Hollander' nog eens haar
fijn nagaan hoe 'de bevrijding
van gansch Nederland' tot stand
is gekomen. Wie op bevrijdings
dag bij de 5 mei-feesten in de
stad is loopt grote kans een van
de tienduizend herdrukken van
De Vliegende Hollander in han
den te krijgen.
Het is een herdruk van het al
lerlaatste nummer (10 mei 1945)
van het blad. dat in Londen
door een redactie van Nederlan
ders. Engelsen en Amerikanen
werd samengesteld, eerst als
weekblad (sinds 22 mei 1943),
later vanaf 2 oktober 1944
als dagblad. Misschien lag het
aan de afstand tussen het redac
tielokaal (kantoor van Radio
Oranje) en het moederland dat
de Vliegende Hollander nog he
lemaal in de oude spelling ge
schreven is, want:
'Op zaterdag 5 mei vond In hotel
'De Wereld' te Wageningen de
conferentie plaats waar generaal
Blaskowltz de capitulatie onder-
teekende van alle strijdkrachten,
behoorend tot het 25ste Duit-
sche Leger'. En eindredacteur L.
de Jong (dé dr. L. de Jong)
schrijft in Het Logboek: 'Als Ne
derlander wil lk hier en naar
ik hoop, namens tallooze landge-
nooten voor wie de Vliegende
Hollander geen onbekende is ge
weest een woord van hartelij-
ken dank neerschrijven aan al
onze bondgenooten die ons ge
holpen hebben bij het samen
stellen en verspreiden van het
blad.' Die verspreiding ging door
de lucht. Vanuit Engeland vloog
de geallieerde luchtmacht de
kranten naar ons land en dropte
ze daar. Zo had de contactcom
missie het maandag ook boven
Amersfoort willen doen, maar
dat gaat niet door omdat de
burgemeester dan een verkeers
chaos, zo niet ongelukken
vreest. Nu zal de ACC de tien
duizend herdrukken gelijkvloers
uitdelen, waarin de lezers behal
ve veel tekst een aantal histori
sche foto's vinden, waaronder
een van het Britse koninklijk
gezin op het balkon van Buc
kingham Palace met 'in het
midden de architect der victorie:
Winston Churchill'.
geeft meer licht en we zitte toch
allemaal om de tafel omheen
beina opmekaar.' Maar een na
deel is weer: 'als Jan gietaar
speelt kan ik niet lezen en als
Pa zitte praten kan Jan niet
gietaarspelen en als moeder gaat
mee zingen met Jan ken Pa niet
zitte praten zegtie en als Pa
zitte roken kan de was niet dro
ge zegt Trees.' Problemen overal,
niet alleen in de keuken, maar
ook daarbuiten als er om eten
bij de boer geschooid moet wor
den, als de tabak op is, als er
houtjes gezocht moeten worden,
de prijzen op de zwarte markt
omhoog vliegen en de gaarkeu
kensoep naar vuile voeten, afge
leefde pijptabak en vieze haren
met shampoo smaakt.
Dat alles gebeurde toen vol
gens een getekend kaartje
'Braafbant, Slimburg en I See-
land' voor een deel al bevrijd
waren, maar Ophol-land, Be-
vriesland, het Gijzélmeer en
trouwens alles boven de Betere
Uwe nog bezet door het 'Goor-
manenland.'
Wat er allemaal niet in de gaar
keukensoep gedaan werd! Een
illustratie' uit 'O, dat wintertje
'45'
'Daar verscheen een wildeknaap
met eikenloof tussen z'n oren in
de deuropening, en sprak: Mach
keine Sorgen! Wij komen hier
alleen maar logeren, met de lief
ste bedoelingen. Daarom lachen
we en kijken vriendelijk. Zijn
onze iedikantjes al gespreid?
Dat deed de deur dicht. Te laat
helaas. Opeens stond Toontje
achter ons: Precies wat ik be
doel, zei hij. Wijs die dappere
jongelui hun kamers! Ze komen
hier eerst logeren om zich dan
blijvend te vestigen. Geef ze
warm water mee en katjesdrop.
Dat hebben ze verdiend na al
jullie gemene verraderspraktij
ken. Allez hop!'
Een stukje uit een beeldroman
over vijf jaar Duitse bezetting,
van dezelfde John C. Kennis die
ook over het 'wintertje '45'
schreef. Omdat hij zijn stripver
haal schreef toen de puitsers
het land nog niet uit waren
deed Kennis het in code en zo
werd 'De Sprinkgermanenplaag'
een 'kinderverhaal', waarachter
volwassenen de waarheid wisten
te vinden: Ons aller Moeke
beeldde koningin Wilhelmina
uit, Oom Tommy was Churchill,
Iesie de joodse Nederlander,
Toontje Mussert en Oom
Brommy Hitler. En zo wist de
lezer ook dat Hou Badkuip! na
tuurlijk 'houzee' betekende, het
Biebiesie-kamertje de studio van
de BBC en Dweiltjesdag bijltjes
dag. Van Holkema en Warendorf
in Bussum heeft 'De Sprinkger
manenplaag' voor 5.95 opnieuw
in de handel gebracht.
Klaverblad-reünie Wi
deel uitmaakte van het bataljon
4-5 RI ('klaverblad-bataljon') en
nog niets over de reünie-met
nasi op hemelvaartsdag heeft
gehoord, kan zich pijlsnel opge
ven bij de heer Rozema in het
Friese Bergum (tel. 05116-2267).
Het feest vindt plaats in de
Westerbergkazerne in Schalk
haar, vanwaar het bataljon In
dertijd naar Indonesië vertrok.
CAN De CAN (club actieve
niet-rokers) heeft de tweede ka
merleden in een verontruste
brief gevraagd er voor te zorgen
dat het op korte termijn wette
lijk verboden wordt te roken op
plaatsen als scholen, ziekenhui
zen, overheidsgebouwen en trei
nen en bussen.
.Hou hem In de gaten. Hij slipt vaak vroeger weg..
