'Lebensborn' broedplaats
voor duizendjarig rijk
Ontwikkelingshulp
via vakcentrales
KOLONISTEN IN MINNESOTA
op de fiets
Radio en televisieprogramma's
Allemaal
Even
puzzelen
Bevrijding toen
en nu
Minister Pronk wijst drie miljoen toe
Meisje (18) geschept
Eerste mei niet
levensvatbaar
Gehannes met huren
moet ophouden,
vindt het NKV
TROUW/KWARTET VRIJDAG 2 MEI 1975
BINNENLAND/RADIO-TV PS4/RH4
Film legt fundamenten bloot van rassenwaan
SMIDJE VERHOLEN
door Ton Hydra
HILVERSUM Schokkende gebeurtenissen zijn moeilijk of in het geheel niet na te spelen. Wordt
het toch geprobeerd, dan stemt het resultaat volgens ooggetuigen vaak te weinig overeen met de
werkelijkheid. Een waanzinnige realiteit uit nazi-Duitsland komt wèl tot leven in de vanavond door
de VARA uit te zenden documentaire Lebensborn, zo genoemd naar de tehuizen, waar Hitier 'edel-
germanen' liet kweken.
Over het door de staat gepropa
geerde buitenechtelijke geslachts
verkeer wordt niet veel meer ver
nomen. Duitsers achter deze le
vensbron, die in de film onder
vraagd worden, hebben hun les nog
altijd niet geleerd of verdoezelen de
waarheid achter onnozele antwoor
den. Zo vertelt een soort verpleeg
ster dat blonde haren en blauwe
ogen destijds in de mode waren.
Alsof zij niet weet dat het ging om
enkele hoofdkenmerken van het
nieuwe Germaanse ras.
Met de kweek van dat ras werd in
1936 begonnen. De fanatieke poli
tiechef Heinrich Himmler stichtte
de organisatie Lebensborn als on
derdeel van zijn SS. Op alle moge
lijke manleren werden jonge vrou
wen aangespoord 'hun Führer' een
kind te schenken. Als zij 'raszuiver'
en gezond bleken te zijn, kregen zij
een geselecteerde SS-er toegewezen
voor het bevruchtingsritueel.
In de documentaire, waaraan de
journalisten Clarissa Henry en
Marc Hillel een paar jaar hebben
gewerkt, wordt gezegd dat vooral
vrouwen uit betere kringen bereid
waren Hitlers 'erebruiden' te wor
den. Dit duidt erop, dat een deel
van de Duitse elite zich aangespro
ken voelde door de theorieën voor
een superras.
Over de aantallen verwekte 'Über
menschen' die bij voorkeur wer
den ondergebracht in SS-gezinnen
lopen de meningen uiteen. De
cijfers variëren van enige tiendui
zenden tot meer dan een miljoen.
Of de aanwas van edelgermaantjes
ten achter bleef bij de prognoses
van de nazibonzen weet ik niet.
Het geeft wel te denken dat zij zich
niet beperkten tot bloed van eigen
bodem.
In de bezette gebieden, onder an
dere in Polen, Tsjecho-Slowakije,
Rusland en Joegoslavië, ging het ge
spuls zelfs over tot kinderroof op
grote schaal. Vele duizenden kinde
ren werden met bruut geweld van
hun ouders losgerukt. Wie blonde
haren, olauwe ogen en ook nog een
rechte neus had, was 'prijskonijn'
voor de nazi-jagers.
Overal waren Duitse wetenschaps
mensen in touw om te onderzoeken
of de geroofde kinderen beant
woordden aan de raskenmerken
van Hitiers godenzonen. Bij het
kijken naar de film dringt de vraag
zich op wat die kinderen hebben
ondergaan tijdens de vernederende
metingen en proeven. Alsof zij ten-
toonstelüngsdieren waren. En wat
zal er zijn geworden van de stak
kertjes die beneden de maatstaven
van Hitiers rassenwaan bleven?
De geselecteerde kinderen werden
eerst geducht gegermaniseerd. In
de tehuizen heerste een ijzeren dis
cipline. Verzet werd wreed gestraft.
De film toont het graf van een
Pools meisje. Zij weigerde Duits te
spreken. Haar 'opvoedster' sloeg
haar eigenhandig dood.
Waren de nationaal-socialistische
leefregels voldoende geïndoctri
neerd, dan verdwenen de kinderen
naar pleeggezinnen om de ont
heemding volledig te maken. Hier
door kan de kinderroof niet als een
'eenmahg' misdrijf worden be
schouwd. Er wordt tot op de dag
van heden een misdaad begaan je
gens ouders die nog altijd niet met
hun kinderen zijn herenigd.
In de film horen wij dat een in
middels met een Duitser getrouwde
vrouw niets meer met haar Poolse
verleden te maken wil hebben.
Aangrijpend zijn de slotbeelden als
haar 67-jarige moeder smeekt om
na dertig jaar toch eens iets van
zich te laten horen. Eén brief des
noods, voor het te laat is.
Met het kweken van edelgermanen
werden hoekstenen gelegd voor een
'duizendjarig rijk'. Hitiers bouwsel
is verwoest, maar nog overal ont
dekt men brokstukken van het fun
dament en het blijkt diep veran
kerd te zijn.
(ADVERTENTIE)
Deze week in
Hervormd Nederland o.a.:
0 Ik groeide op in Nazi-
Duitsland
0 Buskus: Het Is weer net
als in de jaren 30. Weini
gen onderkennen de drei
ging.
0 Mr. Burger: Er Is een an
dere geest over de mensen
gekomen.
0 Oorlogsherinneringen:
Sigaretten voor de Konin
gin.
0 Ben van Kaam: Hitier als
Navo-partner.
0 De boeren betalen de tol
van de welvaart.
Met deze week als extra bijlage
de oecumenische vrouwen
krant 1975 met als thema: De
vrouw In de kerk.
Ik abonneer
mij op/vraag
een
proefnummer
van
Hervormd
jij 1111 Nederland.
NAAM:
ADRES:
WOONPLAATS:
GIRONUMMER:
TELEF.NR.:
Abonnementsprijs 25,50 per
half jaar: ƒ51,— per Jaar.
Abonnementen kunnen elk
ogenblik Ingaan.
Bon Ingevuld in BLOKLET-
TERS in envelop (zonder
postzegel) verzenden aan:
Hervormd Nederland,
Antw.nummer 1776. Den Haag.
Van onze sociaal-economische redactie
UTRECHT Minister Pronk van ontwikkelingssamenwerking
heeft drie miljoen gulden uitgetrokken voor een reeks projecten,
die niet zoals tot nu toe gebruikelijk door de regeringen, maar
door de vakbeweging in de ontwikkelingslanden zullen worden
uitgevoerd.
NIEUW LEUSEN De 18-Jarige H.
Westerman uit Nieuw Leusen (Over
ijssel) is gisternacht bij een ver
keersongeluk in haar woonplaats om
het leven gekomen. Het meisje liep
te wandelen toen zij door een tege
moetkomende auto werd geschept.
Het slachtoffer is in het ziekenhuis
in Zwolle overleden.
De coördinatie van deze nieuwe
vorm van ontwikkelingshulp is in
handen van de Stichting Ontwikke
lingssamenwerking Vakcentrales
van NVV, NKV en CNV. Het is de
bedoeling dat ook in de volgende
jaren een minstens even groot be
drag naar de derde wereld gaat als
in 1975.
Van de drie miljoen gulden, die
minster Pronk dit jaar ter be
schikking stelt, is één miljoen be
stemd voor projecten die worden
ingediend door het internationaal
verbond van vrije vakverenigingen,
één miljoen voor projecten van het
wereldverbond van arbeid en één
miljoen voor steun aan projecten
van vakbonden, die niet bij een
van deze Internationales zijn aan
gesloten. Voor financiering komen
projecten in aanmerking op het.
terrein van vorming en scholing,
werkgelegenheid, coöperaties, land
bouw, industrie en vakbondsorgani
satie. Vooral die projecten krijgen
steun die de herkenbaarheid van
gemeenschappelijke belangen van
de werknemers in de rijke en arme
landen vergroten. Daarbij kan bij
voorbeeld worden gedacht aan
steun voor bestaande of op te rich
ten vakbonden bij vestiging van
multinationale bedrijven in ont
wikkelingslanden die hun hoofdze
tel in Nederland hebben zoals Phi
lips, Unilever, Akzo, Shell enz.
Uniek voor deze nieuwe vorm van
Nederlandse ontwikkelingssamen
werking is dat voor de vakbonds
projecten niet langer de toestem
ming nodig is van het betrokken
ontwikkelingsland. De vakbeweging
is weliswaar verantwoordelijk voor
de keuze van de projecten, maar de
minister kan voorgedragen projec
ten afwijzen. Dat is bij twee voor
1975 ingediende plannen gebeurd.
Die behelsden belde steun aan de
vakbeweging in Zuld-Afrika, een
land dat volgens minister Pronk
niet als een ontwikkelingsland kan
worden aangemerkt. De stichting
ontwikkelingssamenwerking vak
centrales ging er vanuit dat Zuid-
Afrika alleen maar een 'rijk' land is
voor de blanke bovenlaag van de
bevolking. Dé wel goedgekeurde
projecten komen ten goede aan
landen in Azië Afrika en Midden-
en Zuid-Amerika. Uit eigen midde
len verleent de SOSV ook ontwik
kelingshulp. Zo is de afgelopen vier
maanden 60.000 gulden uitgegeven
een steun, hoofdzakelijk bestemd
voor de vakbeweging in Zuid-Afrl-
ka.
Winkel uitgebrand
SPRANG-CAPELLE In het Bra
bantse Sprang-Capelle is gistermor
gen de winkel In sportartikelen van
Gerard van der Wiel (verzorger van
voetbalclub NAC in Breda) afge
brand. De schade wordt op een ton
geschat.
Mr. Schakel in
Sonja-'s avonds
Van onze rtv-redactie
HILVERSUM Het AR-kamerlid
M. W. Schakel zal een van de drie
bekende Nederlanders zijn, die aan
staande zondag door Son ja Barend
in haar 'Sonja-'s avonds' zal wor
den ontvangen. De heer Schakel
neemt in dit gesprek de plaats in
van mr. E. H. Toxopeus, de com
missaris der Koningin in de pro
vincie Groningen, die plotseling in
een ziekenhuis is opgenomen. De
gesprekspartners in 'Sonja-'s avonds'
dat door de AVRO-televilse
zal worden uitgezonden van 20.10
uur tot 21.00 uur via Nederland 2,
zijn mr. Anneke Goudsmit en Mi
chel van der Plas.
De viering van 1 mei gaf, voor wat
ik ervan op de televisie heb gezien,
weinig reden om de vlag uit te
steken. Willy Albertl zong dan wel
braaf in het Amsterdamse Carré dat
de humor nooit verloren gaat zolang
de lepel in de brijpot staat, maar
lepel en pot waren af en toe mooi
verdwenen.
De Vrijdenkers hadden tenminste
een vraagteken achter hun
programma geplaatst. '1 mei, een
strijddag of een feestdag?' vroegen
zij zich af. Ik heb het antwoord niet
afgewacht, dat kwam voor mij te
laat en bovendien was ik al tot de
conclusie gekomen dat de eerste
mei in ons welvarende land voor
strijd niet meer en voor feest nog
lang niet levensvatbaar is.
Wij zijn trouwens bij welke
gelegenheid dan ook het feestvieren
net zo verleerd als het knokken voor
een ideaal. We kozen een midden
weg de televisie. Via de kast kijken
wij hoe andere mensen het doen.
Er is daarom geen enkele reden om
ons zorgen te maken over een
geringe procentuele daling van die
bezigheid.
Wat dat betreft had Simon
Carmiggelt gelijk toen hij donder
dagavond zei: 'De programma's èn
kijkcijfers van dit seizoen bewijzen
dat de meeste mensen liever kijken
naar wat dan ook dan naar elkaar'.
Zo is het. We beloeren elkaar vla
het 'blauwe oog', maar komen we
elkaar 'life' tegen, dan zien we
mekaar haast niet staan.
Terwijl Ramses Shaffy een qua tekst
en melodie gekunsteld en onharmo
nisch prul stond voor te dragen,
schakelde ik over naar de show van
Eddy Becker. De laatste geloof ik, en
daar ben ik niet rouwig om. Ik erger
mij aan dat afschuwelijke automa
tische waarmee jonge mensen op de
maat van een stom liedje in hun
handen klappen. Puppets on a string,
zonder dat ze in de gaten hebben
dat zij niet zelf aan het touwtje
trekken.
Had ik voor de eerste aflevering van
Leo Moans serie Omzien naar Mor
gen veel waardering, met deel twee
wist hij me aanzienlijk minder en
thousiast te maken. Niet omdat het
over de vrouw ging, maar vanwege
de manier waarop. Harriet Freezer
trok als presentatrice alle registers
open van haar geëmancipeerd ge
moed. Het gevolg was wel een haast
monotone klaagzang over die ver
maledijde kerels die de Maria's en
de Eva's dcor de eeuwen heen ge
kluisterd hielden. Maria werd ten
onrechte als de dienstbare geïntro
duceerd inplaats van Martha: en dat
was niet de enige mistekening.
Honderd jaar geleden kon een
vrouw niet in de openbaarheid
treden zonder zich belachelijk
te maken. Aldus een van de talrijke
historisch onjuiste kreten bij dit
programma. Alsof er nooit een
Cleopatra, geen Catharina's en
Christina's, geen Elisabeth of
Victoria hebben bestaan. De lijst is
nog veel langer te maken met
namen van vrouwen die grote
invloed hebben uitgeoefend, zelfs
toen er geen parlementen waren.
Achter hoeveel mannen die
geschiedenis hebben gemaakt en
zogenaamd de baas speelden, stond
géén vrouw? Wie zou zich eigenlijk
gefrustreerd moeten voelen?
TON HYDRA
Van onze soc.-economische redactie
UTRECHT 'Er moet een eind
komen aan het gehannes met het
vaststellen van voorlopige en defi
nitieve huurprijzen van woningwet
woningen. De manier waarop dat
gebeurt leidt er vaak toe dat huur
ders jaren nadat ze de woning be
trokken hebben flinke navorderin
gen te betalen krijgen', aldus het
NKV in het blad 'NKV-Pamflet'.
Voor woningwetwoningen wordt op
basis van kostenramingen een
voorlopige huurprijs berekend.
Wanneer alle werkelijk gemaakte
kosten zijn berekend wat soms
jaren kan duren wordt een defi
nitieve huurprijs vastgesteld. Vanaf
dat moment moet de huurder de
definitieve huur betalen en boven
dien het verschil tussen de voorlo
pige en de definitieve huur. Word
bijvoorbeeld na vier jaar de defini
tieve huur 25 gulden hoger, dan
krijgt de huurder een navordering
van 1200 gulden.
178: Ter controle wierp de in poli
tiezaken zo doorknede Janus Paxse
ook nog even een blik op het klei
ne tralievenstertje, maar daaraan
was niets verkeerd. Dat zag je zó
wel. De spijlen zaten nog goed op
hun plaats en van Muizenis kon
dus niet door dat raampje zijn ont
snapt. Janus ordende echter zijn
verwarde gedachten en mompelde:
'Nou ja, hoe het is, is het..., maar
van Muizenis is wég!' *Welnee,
beste kerel', riep de heer van Mui
zenis vrolijk lachend uit. 'Ik ben
niet weg! Kijk maar, daar ben ik
al!' Met een plof liet hij zich naar
beneden vallen, pal bovenop Janus.
Deze luchtaanval was voor de dom
me koddebeier zó onverhoeds geko
men, dat hij zijn schietwapentje
werkeloos uit zijn hand liet vallen,
zodat er niet veelmeer te vechten
overbleef en de strijd al binnen
een seconde was beslist. De heer
van Muizenis had namelijk een
pracht van een kaakdreun op het
uiterste puntje van Janus' kin ge
plaatst, hetwelk een definitief ein
de betekende van alle weerstand,
die Janus misschien nog had willen
bieden. Dat de heer van Muizenis
verder over een aanzienlijke voor
raad fantasie beschikte, liet hij
vervolgens zien. Hij kon namelijk
wel zo'n beetje vermoeden, dat er
in Janus' sleutelbos een sleutel zou
zitten, die op het schandblok paste.
Zo was het ook. Vandaar dat Janus
even later al muurvast zat opgeslo
ten in dat schandblok, onmachtig
zich te verzetten tegen de ultkleed-
partij, die de heer van Muizenis op
touw zetten. Om te beginnen ver
ving deze heer zijn eigen malle
hoedje door des koddebeiers kolbak.
Omdat hij evenwel ook niet wilde,
dat Janus met geheel ontbloot
hoofd achterbleef, zette hij dat
hoedje op de kale bol van de veld
wachter, zodat deze geen kou kon
vatten. Ook tuniek en broek
wisselden van bezitter, waarbij op
te merken valt, dat de heer van
Muizenis in staat was Janus' uni
form over zijn eigen kleren aan te
trekken, wat overigens gemakkelijk
te begrijpen valt, want de kleren
van de lichtelijk gezette Janus wa
ren ruim genoeg. 'Ziezo, Janus!'
jubelde de heer van Muizenis toen.
'Ik ben vrij! Ik ga nu afrekenen
met de burgemeester! Dat zal een
aardige verrassing worden voor
Bullepeesje, denk Je ook niet?'
En intussen stond vriend rat toe te
zien en had de grootste pret
PELLI, PINGO EN HUN VRIENDEN
ifjsT
en/
DE VOETBAD 15 INEENS fYfi
,20 ZWAAR GEWORDEN
WE PROBEREN VHET WAS OOK EEN DOM IDEE VAN JOU!'
HETN06EEN5
FERDINAND
door Vilhelm Moberg
Copyriclit Hollnnilia B.v. Knarn
Radio vandaag
Overweging.
J.30 Nws. 8.36 Gymn. voor de huisvrouw.
8.45 De wonderlijke letter M. 9.40 School
radio. 10.00 (S) aubade met om 10.30
Nws. NOS: 11.30 Blik op de derde wereld.
11.45 Blik op Europa. KRO: 12.00 (S)
Van twaalf tot twee. (12.22 WIJ van het
land; 12.26 Meded.; 12.30 Nws; 12.41
Echo: 13.00 Raden maar...) 14.00 Lieven
en leven. 14,15 Schoolradio. 14.25 Idem.
14.45 (S) Interlokaal op vrijdag, met om
15.30 Nws. 17.00 Zonder grenzen. 17.10
(S) De hutsgeklutste kinderspelen. 17.30
Nws. 17.32 Echo magazine.
18.30 Nws. 18.41 Echo, 18.50 Verken
ning. 18.58 Marktberichten. 19.00 (S) uit
het operette album. 19.30 (S) In ant
woord op uw schrijven. 21.00 (S) De
blanke top. 22.25 Overweging. 22.30 Nws.
22.40 (S) Goal. 23.55-24.00 Nws.
HILVERSUM II
AVRO: 7 00 Nws. 7.11 Ochtendgymn.
7 20 (S) Dag met een gaatje. (8.00 Nws.
8.11 Radlojourn. 8.30 De Groenteman.)
9.00 Schoolradio. NOS: 9.20 Wat heeft
dat kind? 9.35 Waterst. 9.40 Toerlsmo.
AVRO: 10.00 (S) Voor de kleuters. 10.10
(S plus mono) Arbeidsvitaminen. (11.00
Nws. 11.03 Radlojourn.) 11.30 (S) Knip
perlicht. 11.55 Beursberichten. 12.00 (S)
Klass. gram.platen met comment. OVER
HEIDSVOORLICHTING: 12.30 Uitzending
voor de landbouw. AVRO: 12.40 (S) Kon.
Luchtm. Kapel. 12.55 Radlojourn. VPRO:
13 00 Nws. 13.11 Vandaag dit morgen dat.
13.25 Progr.overz. 13.30 Intervieuw. 14.00
Muz. 15.30 Permanent Wave. 16.00 Nws.
16.03 Vandaag dit. morgen dat. 16.05
Nova Zembla. 17.30 Welingelichte krin
gen. 17.55 Meded.
18 00 Nws. 18.11 Vandaag dit, morgen
dat. P.P.; 18.20 Christ, Hist..Unie. VPRO:
18.30 Progr.overz. 18,31 Embargo. 19.30
Radio Vrij Belgle. NOS: 19.50 Den Haag
vandaag. VARA: 20.00 Nws. 20.05 (S)
Radio Fllharm. Ork. met solist. 21.40
Theater- en fllmnws. 21.50 (S) Klarinet
en plano. 22. 10 (S) De Staalkaart. 22.55
(S) Jazzconcert. 23.55-24.00 Nws.
HILVERSUM III
EO: 7.02 (S) Gospelsound. 8.03 Klank
bord. 8.10 (S> Tussen thee en koffie. 9.03
(S) De muzikale fruitmand. TROS: 10.03
Pep op drie. 11.03 Drie draalt op verzoek.
NCRV: 12.03 (S) Drie tussen de middag.
13.30 (S) Hier en nu. 13.08 Drie tussen
de middag. NOS: 14.02 Pop-Kontakt I.
16.02 De Hltmeesters.
18.03 De Vakaturebank. 18.10 Joost
mag niet eten. 19.02 Drie loopt achter.
AVRO: 20.02 Burengerucht. 21.02 De Ne
gen-Uur-Show. 22.02 Radlojourn. 22.05
(S) Superclean Dremmachlne. 23.02 (S;
Speciaal
TV vandaag
0 Jeane van Munster praat met
ouders over hun ervaringen met
pleegkinderen
Ned. 2 19.05
0 De VARA zendt een veel ont
hullende documentaire uit over de
pogingen van de Hitlerkliek om via
de SS-organisatie Lebensborn het
uitgelezen ras te kweken dat het
derde rijk zou moeten belichamen.
Ned. 2 21.25
0 Na Kung Fu (21.15) geeft
AVRO's Televizler Magazine achter
grondinformatie. Onderwerpen
zijn: gebrek aan kennis bij de
schoolkinderen over de tweede we
reldoorlog, het jubileum van de Ho
ge Veluwe, verkiezingen in Ierland
en experimenten van de paranor
maal begaafde Matthew Manning
Ned. 1 22.05
0 Het drama Haben (hebzucht)
behelst het verhaal van de Hon
gaarse vroedvrouw Sui Ohla die
twintig jaar lang jonge vrouwen
instrueerde hoe zij hun oude en
welgestelde echtgenoot uit de weg
konden ruimen.
Duitsl. 1 22.55
0 België vertoont, de VARA-pro-
duktie, waarin prof. Jacqnes Presser
(hij stierf 30 april 1970) zijn per
soonlijk geschiedenisverhaal vertel
de.
België N 22.40
0 De Russische cellist Misja
Maisky speelt met het Radio Fil
harmonisch Orkest het Concert
voor cello en orkest in D van
Haydn
Hilv. 2 20.05
0 Meta de Vries presenteert de
Negen uur show.
Hilv. 3 21.02
Vanavond laat. 0.02 Radlojourn. 0.05
Weekend-Muzlek-Magazlne. 1.02 Soultime
U.S.A. 2.02 Continu de nacht door. 4.04
NEDERLAND I
NOS-NOT
10.45-12.00 Schooltelevisie
NOS
18.45 Paulus de Boskabouter
18.55 Journaal
AVRO
19.05 AVRO's Toppop presenteert
de Nationale Hitparade
NOS
20.00 Journaal
AVRO
20.21 De Mounties In Italië:
amusementsprogramma
21.15 Kung Fu, tv-serie
22.05 Televizler Magazine
22.45 AVRO's Sportpanorama
23.05 Wekelijks gesprek met de
Minister-President
NOS
23.15 Journaal
NEDERLAND II
TELEAC
18.15 Duitse les 8 (herh.)
NOS
18.45 Paulus de Boskabouter
18.55 Journaal
VARA
19.05 Jong geleerd, oud
gedaan: familieprogramma
NOS
20.00 Journaal
VARA
20.20 Daar komen de schutters
20.50 Voor tante Sophie:
muziekprogramma
21.25 Levensbron: dokumentalre
over Hitler's Edelgermanen
NOS
22.00 Journaal
37
De zwangerschap was het bewijs
dat God vertrouwen had in een
vrouw, het was een zegen. On
vruchtbaarheid was een vloek, een
straf, Daarom was Krlstlna opnieuw
een gezegende vrouw In haar gebe
den had ze nooit uitgesproken wat
ze diep in zich wenste. Hoe kon ze
vragen om toch vooral niet geze
gend te worden, maar liever ver
vloekt?
Dominee Törner kwam afscheid ne
men en Krlstlna was te verlegen
om hem Iets te vragen. Ze vond het
zo gênant om met een Jonge predi
kant over haar zwangerschap te
praten. Als het een oude dominee
was geweest, die ze als haar vader
had kunnen beschouwen, was het
iets anders gewees*
Dominee Törner beloofde dat hij in
de komende lente weer bij hen zou
komen om een gemeente te stich
ten in het dal van St. Croix. Hij
was aan zijn landgenoten hier ge
hecht geraakt, hij wilde hen op het
hart drukken zich niet van de wijs
te laten brengen door de veelheid
van godsdienstige speten ln Ameri
ka die onderling met elkaar over
hoop lagen: een gevecht om de
zielen was beter dan geestelijke on
verschilligheid. dat was een feit.
Kristina stond in de deuropening en
keek hem na. toen hij wegging. Ze
had niet gezegd dat er. als hij
terugkwamn, één mens meer ln de
blokhut zou zijn. Ze had uitgere
kend dat haar zevende kind in mei
geboren zou worden
November kwam, geen vogelkreten
klonken meer in de lucht, de trek
was voorbij. De eiken hadden hun
bladeren verloren. Het was nog
steeds vrij zacht en de grond vrij
van sneeuw.
Karl Oskar wilde naar de molen bij
Taylors Falls gaan om graan te
malen, nu er nog een wagen kon
rijden.
Hij laadde zijn wagen de avond
tevoren op: twee zakken rogge en
twee zakken gerst, elk van twee
bushels, een vracht die net niet te
zwaar voor de os was om te trekken
op het hobbelige bospad.
Voor het dag werd stond hij op en
spande Starkodder aan. hij was van
plan op pad te gaan, zodra het licht
was. Johan die altijd vroeg wakker
was wilde eraag mee. Zijn vader
had hem beloofd dat hij een keer
mee mocht naar Taylors Falls.
Maar nu had hij al een wagen vol
en Kristina vond dat de jongen
thuis moest blijven, hij moest die
hele lange weg heen en terug
steeds stil bitten, hij zou het koud
krijgen. Karl Oskar zei dat het nog
niet vroor en toen het kind aan
bleef dringen, gaf hij toe. Het zou
ook wel nuttig voor hem zijn mee
naar de molen te gaan, hij was al
bijna acht jaar en kinderen van die
leeftijd moesten eens wat /rondkij
ken. dan konden ze nog wat leren.
Kristina sloeg haar grote witte
omslagdoek om Johan heen, dan
kreeg hij het boven op de wagen
tenminste niet koud. Ze stond in
de deuropening en keek de ossewa-
gen na. die wegreed, het bos ln.
Karl Oskar liep er naast, de leidsels
in zijn ene hand. terwijl hij met
zijn andere hand de iading tegen
hield. Bovenop de zakken zat johan
die trots naar zijn moeder wuifde.
In haar sjaal, die hoofd en boven
lijf bedekte leek de jongen precies
een ineengedoken oud vrouwtje.
De ossewagen zwaaide ln de boch
ten en reed wiebelend door kullen.
Wat kon die vracht niet gemakke
lijk verglijden op die hobbelige
weg. die weinig meer dan een kar-
respoor was en vaak vol met kui
len.
Voorzichtig rijden Karl Oskar!
Dat Johan er niet afvalt!
Nu was de kar met man en kind
aan Kristina's oog onttrokken, ver
dwenen in de grauwe nevel van de
morgenschemering. Ze ging bij de
haard zitten en begon wol te kaar
den. Dat moest ze nu elke dag
doen, want ze hadden allen nieuwe
dikke kousen nodig, voor de winter
met zijn strenge koude kwam. Ze
moest steeds aan de kar denken, er
kon zoveel gebeuren: als Karl Os
kar op zijn beurt om te malen
moest wachten en zich daardoor
verlaatte, kon hij gemakkelijk op
de terugweg ln het donker verdwa
len. De wagen kon ook omvallen,
stel je voor dat hij eronder bedol
ven werd en gewond raakte. En als
de wagen eens stuk ging op die bar
slechte weg. dan stond hij daar met
zijn vracht en kon niet meer ver
der. En Johan kon er eens afvallen
en een arm of been breken.Zoals
ze daar zat en alle tijd had om te
denken, kwam er geen eind aan
alles wat er kon gebeuren op zo'n
tocht door het woeste bos.
Horizontaal: 1. uniform, 4. familie
lid, 5. oude lengtemaat, 7. schaap
kameel, 9. levenslucht, 11. meisjes
naam, 12. duikereend, 14. houten
bakje. 16. voorzetsel. 18. landbouw
werktuig, 19. lidwoord, 20. muziek
noot, 21. voorzetsel, 22. reeds, 23.
spil van een wiel, 25. Emeritus
(afk.), 27. wiel, 29. afstammeling,
31. vordering, 33. overblijfsel, 35.
verharde huid, 37. rondhout, 39.
maanstand. 40. karig.
Verticaal: 1. mak. 2. voorzetsel. 3.
plechtige gelofte, 4. makker, 6.
soort kabeljauw, 7. Chinese lengte
maat, 8. alinea (afk.), 9. in het jaar
der wereld (afk. Lat.), 10. familie
lid, 11. bereide dierenhuid, 13. rund,
15. verzekeringsbrief, 17. priem, 18.
plaats in Gelderland, 23, bloedhuis,
24. onmeetbaar getal, 26. zuivelpro-
dukt, 28. voertuig, 29. deel van de
bijbel, 30. muzieknoot. 32. afk. van
item, 34. slutskolk, 36. lof, 38. afne
mend getij.
ADVERTENTIE
Oplossing van gisteren:
Horizontaal: 1. hulde-kadi, 2. uier-
eek-on; 3. mis-Ira-els; 4. ogief-
pret; 5. rede-aar-ga; 6. klam-nr-
een; 7. alp-sa-aalt: 8. neo-aga-rei;
9. sonde-mede.
Verticaal: 1. humor-kans; 2. uiïg-
el-Leo; 3. les-Ida-pon; 4. drie-Ems-
ad; 5. eer-fan-age; 6. Kea-para-
AM: 7. aker-re-are; 8. dole-gel-ed;
9. instantie.
Neem de fiets mee!
Met vakantie? Een week-end j
weg? Uit logeren? Neem de
fiets mee! Dat is de titel
van het boekje waarin u 49K
alles kunt lezen over
fietsvervoer, met auto,
caravan, boot, trein, bode,
vliegtuig enz.
Te bestellen door over-
making van f 4,20 (incl. btw en I
verzendkosten) op postgiro
234567 tnv stichting: fiets!,
A'dam. Vermeld svp
ru "Neem de flets mee"
