Ik kan het kruis niet meer zien
Ds. Kok begint
precies om half elf
Kerk in de wereld
Vandaag
Zeer grote collecten
op zendingsdagen
flisulislil
Van der Laan
naar Geelong
Lutheranen bezig met de bijbel
Vaticaan zou
Gij sen Willen
Onze
adressen
Vierde mei een
boetedag in
Duitse kerk?
/Ilieu we boeken
TROUW/KWARTET VRIJDAG 2 MEI 1975
KERK
door Jac. B. Looijen
Joden hebben geprotesteerd, omdat er een krui s staat op de postzegel van de Portugese synagoge
in Amsterdam, die onlangs door de PTT is uitge geven. Moet ons dat verbazen? Naast me ligt een
boek met een plaat. Een jood, die ze een heksen hoed op z'n hoofd hebben gezet, is vastgebonden
aan een dikke paal. Hij staat op een stapel brand hout. De jood zal sterven in de vlammen, omdat
hij zijn geloof niet wil afzweren. Achter hem sta at een heel groot kruis. Dat kruis zal hij wel heb
ben gezien vóór hij werd vastgebonden. Wat he eft hij ervan gedacht? De plaat dateert uit 1601
en komt uit Mexico.
Ia dat een ver verleden? Vorig
najaar op een stille zondagmor
gen was ik in Auschwitz in Polen.
Ik ging niet naar de kerk, maar
wilde een bezoek brengen aan het
concentratiekamp, waar goed der
tig jaar geleden vier miljoen jo
den werden vergast. Ik liep rond
door de barakken, waar grote vi
trines waren opgesteld. Ik zag een
meterslange vitrine met mensen
haar. Dat konden de nazi' goed
gebruiken in hun textielindustrie.
Er was ook een vitrine met dui
zenden scheerkwasten. Ook één
met gebedsmantels. En een met
allemaal kunstbenen. Nee, die
werden in Auschwitz niet ver
brand. Wel de mensen. Tenslotte
zag ik een vitrine met lange rijen
kinderschoentjes. Toen kon ik
niet meer. Ik ben eruitgelopen.
Daarna hebben ze me een gaska
mer laten zien. Een grote zaal
met gaten in het plafond. Daaruit
kwam het dodelijke gif over de
mensen, die er in waren ge
stompt. Kinderen werden erbo-
venopgegooid. Eerst hadden die
mensen zich netjes moeten uit
kleden in de garderobe en hun
kleding moeten sorteren. Dat
hoefde dan achteraf niet meer
uitgezocht te worden. Zoals ik zei:
ik ging daar naar binnen op zon
dagmorgen. In de verte hoorde ik
een kerkklok beieren. Ik dacht:
dat hebben die Joden ook gehoord
toen ze die kamer binnengingen.
Wat hebben ze gedacht? Later be
keek ik die kerktoren. Op de spits
stond een groot kruis.
Een paar weken geleden zag ik bij
de IKOR-televdsie een film over
de kamparts van Auschwitz. Dat
was de man. die bij de aankomst
der treinen in Birkenau met een
snel hoofdknikje aangaf of ie
mand meteen naar de gaskamers
moest of nog enige tijd kon wer
ken in de fabriek van I. G. Far-
ben. Die fabriek stond vlak bij
het kamp en daar werden de gif
gassen gemaakt. In de tv-film
kwamen ook de weduwe en de
kinderen van de kamparts aan het
woord. Natuurlijk, zeiden ze, vader
was fout. Maar als hij er niet was
geweest, had een andere dokter
het gedaan en dat was erger ge
weest. Ik dacht: hoe erger? Hoe
dan toch?
Op de zondag na die tv-film zou
een rabbijn samen met een domi
nee spreken in een gereformeerde
kerk ergens in ons land. De rab
bijn is gegaan. Met grote tegen
zin. En onderweg heeft hij die
dominee uitgescholden. Wat be
zielt jullie om een goed woord te
laten zeggen over die man in
Auschwitz? Ik vervloek dat.
Kwaad, moet je kwaad noemen.
Anders gaat het weer mis. De
kinderen van de dominee hoorden
het ook. De rabbijn zei: ik scheld
je vader uit, omdat ik zoveel van
hem hou.
Op een Goede Vrijdag in de kerk
dienst van de christelijke neder
zetting Nes Ammim in Israël hoor
de ik de Duitse professor Heinz
Kremers preken. Hij zei: wij
christenen hebben gouden kruizen
op onze altaren gezet en we heb
ben het kruis verheven in onze
vaandels en op onze kerktorens.
Maar wie liepen er de eeuwen
door onder het kruis? Wie werden
versmaad, veracht, vertrapt? Rab
bijn Shalom Ben Chorin in Jeru
zalem, de schrijver van het fijne
boek 'Broeder Jezus', zei eens te
gen me: ik kan het kruis van
Golgotha niet meer zien zonder
de rokende schoorstenen van de
verbrandingsovens in Auswitz op
de achtergrond.
In hun optelsommetje zetten de
schoolkinderen in Israël niet ons
plusteken. Want dat is een kruis.
In plaats daarvan gebruiken ze
een T-vormig teken. Ik kreeg
eens een prospectus in handen,
waarin een Israëlische postzegelse
rie over het onderwijs werd aan
gekondigd. Daarop was ook de
wiskunde afgebeeld: a 4- b c. Ik
wist niet wat ik zag. Maar in
Jeruzalem hebben ze het op het
laatste moment ook gezien. Toen
de postzegels op de markt kwa
men, was van ons plusteken een
T-teken gemaakt.
Er zijn ook liberale joden in Ne
derland, die zich niet druk maken
over het kruis op de postzegel van
de Portugese synagoge in Amster
dam. Ze zeggen: ach zoiets kun je
verwachten in een niet-joodse sa
menleving. De mensen weten niet
beter. Ze weten niet wat ze doen.
Zo'n reactie zit me dwars. Nee, ik
vind het heel goed van die ande
re, rechtzinnige joden, dat ze pro
testeerden. Je weet dan waar je
aantoe. bent.
AMSTERDAM De gereformeerde
theologische hogeschool van Gee
long in Australië heeft de eerste
stap gezet tot uitbouw naar een
universiteit. Met ingang van 1 au
gustus is dr. H. van der Laan be
noemd tot hoogleraar in de wijsbe
geerte.
Dr. H. van der Laan, momenteel
met verlof woonachtig in Aalsmeer,
stond tot voor kort in dienst van
de zending van de gereformeerde
kerken in Nederland als docent aan
de theologische hogeschool te
Ujung Pandang (Makassar) op Ce
lebes. Hij is 42 jaar. Voordat hij in
1967 in zendingsdienst trad, was hij
predikant in Kantens en in Vleu
ten.
De hogeschool van Geelong is de
predikantsopleiding van de gerefor
meerde kerken van Australië en
Nieuw-Zeeland (die gevormd zijn
door Nederlandse emigranten) en
enkele kleine kerken van Schotse
oorsprong. Van 1956 tot 1971 do
ceerde prof. dr. K. Runia, thans te
Kampen, er dogmatiek. Dr. Van der
Laan gaat er colleges geven aan de
theologische studenten en daar
naast aanvullende colleges christe
lijke wijsbegeerte voor studenten
van Australische universiteiten.
door Ton van der Hammen
Op.de informatietoer gaan bij drs. P. H. G. C. Kok, synodepraeses van de evangelisch-lutherse kerk
in zijn antiek-deftige pastorie aan de Oudegracht te Weesp, vlak naast de plaatselijke notaris en
andere notabelen, pakt heel anders uit dan je bij iemand in zo'n hoogeerwaarde functie en vertoe
vend achter zo'n voornaam ogende gevel zou verwachten.
Na het aanbellen gaat het door je
heen dat zo meteen best een Saar-
tje met boezelaar de deur open zou
kunnen doen om je vervolgens bij
de dominee in zijn studeerkamer
aan te dienen. Maar niets daarvan:
het is de hoofdbewoner-zelf die je,
op z'n vrije tijds gekleed, joviaal
verwelkomt. Om je dan z'n levendi
ge gezinskring binnen te voeren
waartoe ook diverse honden en
ROME Volgens het Italiaanse
tijdschrift Panorama zou kardinaal
Alfrinx bedankt hebben voor de
eer, om nog enkele Jaren aan te
blijven als aartsbisschop van
Utrecht en zo de weg te banen voor
bisschop Gijsen als zijn opvolger.
Het blad beweert dat de kardinaal
(die op 5 juli 75 Jaar wordt) bij
zijn bezoek aan de paus op 10 april
zijn ontslag aangeboden zou heb
ben. De paus zou hem gevraagd
hebben, nog enkele jaren te blijven
èn eraan mee te werken, om de
benoeming van bisschop Gijsen ac
ceptabel te maken.
Maar op dit punt zou de kardinaal
volgens het Italiaanse Panorama
'hard' zijn gebleven. Hij zou tegen
de paus gezegd hebben, dat een
benoeming van bisschop Gijsen ln
Utrecht de r.k. kerk in Nederland
zou splijten. Hij zou nog wel enkele
jaren willen aanblijven, maar on
der voorwaarde, dat bisschop Gij
sen hem niet zou opvolgen. De
kardinaal zou volgens het blad bis
schop Ernst van Breda als zijn
opvolger wensen.
Van een onzer verslaggevers
HILVERSUM/ROTTERDAM Traditiegetrouw kwamen op Ko
ninginnedag vele duizenden mensen uit de rechterhoek van de
gereformeerde gezindte samen op hun zendingsdagen.
HOOFDKANTOOR:
Nieuwe Zijds Voorburgwal
276-280, Amsterdam.
Tel. 020-220383.
Postbus 859.
ROTTERDAM:
Westblaak 9-11, Rotter
dam. Tel. 010-115588.
Postbus 948.
DEN HAAG:
Parkstraat 22, Den Haag.
Tel. 070-469445.
Postbus 101.
LEIDEN:
Steenstraat 37, Leiden.
Tel. 071-31441.
Postbus 76.
DORDRECHT:
Scheffersplein 1, Dor
drecht. Tel. 078-33370.
Postbus 118.
GRONINGEN:
Nieuwe Ebbingestr. 25.
Groningen.
Tel. 050-125307.
Postbus 181.
ZWOLLE:
Melkmarkt 56, Zwolle.
Tel. 05200-17030.
Postbus 3.
De zendingsdag van de gerefor
meerde gemeenten in de Hilver-
sumse Expohal bracht tienduizend
mensen op de been. De Mbuma-
zending trok zevenduizend mensen
naar de Ahoyhal- in Rotterdam-
Zuid. Beide dagen zijn vooral ge
zinsdagen, waar dan ook opmerke
lijk veel kinderen waren.
In Hilversum werd 63.000 gulden
gecollecteerd. Met een cheque van
twintigduizend dollar, die vanuit
Amerika werd overhandigd, was het
totaal van deze dag 110.000 gulden.
De collecten in Rotterdam brach
ten 88.000 gulden op. Bovendien
had men daar nog 74.000 gulden
meegebracht als opbrengst van
plaatselijke acties. Totaal 162.000
gulden. Samen brachten deze beide
bijeenkomsten dus bijna drie ton
op.
Ds. H. Rijksen uit Zoetermeer gaf
in zijn openingswoord in Hilversum
informatie over het zendingswerk
van de gereformeerde gemeenten.
Zij hebben thans zestien zendings
krachten: drie predikanten,
een arts, twee technici, vier land
bouwkundigen en zes verpleegsters,
in West-Irian, Nigeria en Zuid-Af-
rika. Ds. Rijksen kon meedelen, dat
er plannen zijn om de post Nipsan
op West-Irian te heropenen. Vorig
jaar werd deze post overvallen,
waarbij dertien Inheemse medewer
kers gedood werden. Ook zijn er
plannen voqr een vijfde zendings-
post daar. Het eerste deel van de
bijbelvertaling in de Jall-taal (het
boek Handelingen) is in druk ver
schenen. In Nigeria werd het werk
het afgelopen jaar uitgebreid door
de opening van een post in het Izi-
gebied. In Zuid-Afrika werd een
bijbellandbouwschool geopend.
Groeten
Zuster J. S. van Rossum uit Nigeria
en de heer H. Looyen uit West-
Irian brachten de groeten over van
de werkers in het veld en de heer
John Spaans uit Corsica (Zuid-Da-
kota) van de zustergemeenten in
Amerika, vergezeld van een cheque.
Verdere sprekers in Hilversum wa
ren ds. J. Baayens uit Rotterdam,
die in zijn toespraak ook het evan
gelisatiewerk betrok, ds. J. Karens
uit Opheusden en de heer M. Nljsse
uit Middelburg, die vertelde over de
negentiende-eeuwse zendeling John
Williams op de Fidzji-eilanden.
De Mbuma-zending steunt het zen
dingswerk van de Schotse vrije
presbyteriaanse kerk in Rhodeslë.
Deze zending heeft haar begunsti
gers onder de oud-gereformeerden,
de gereformeerde gemeenten in Ne
derland, sommig hervormden en
Ln vrije gemeenten. Na de openiing
door voorzitter ds. C. Smits uit
Giessendam spraken in Rotterdam
achtereenvolgens ds. Donald Mac-
Lean uit Glasgow, ds. J. van
Prooijen uit Stavenisse, ds. E. du
March ie uit Voorthuysen uit Leer-
sum, ds. S. de Jong uit Ouddorp, de
heer L. M. P. Scholten uit Krimpen
aan den IJssel, ds. A. de Waard uit
Alblasserdam en ds. F. Mallan uit
Vlaardingen.
In september hoopt zuster J. van
Zanen uit Middelburg, die al een
jaar ln opleiding is in Glasgow, als
verpleegster te worden uitgezonden
naar Rhodesië. Ds. Petros Mzamo
uit Rhodesië, die ook deze dag aan
wezig zou zijn, kon niet komen
door visum-moeilijkheden.
poezen blijken te behoren en rjiet
te vergeten een huisduif, die zich al
gauw, klapwiekend, vertrouwelijk
op je kruintje zet.
Dominee Kok is geen man uit een
rijtje. Al was het alleen maar om
dat je in hem' behalve een predi
kant ook een glazenier ontmoet.
Twee beroepen die hijzelf helemaal
in eikaars verlengde ziet liggen. En
dat is waar. Want veel van zijn
werkstukken, overal in ons land te
vinden, willen toch eigenlijk ook
preken zijn. Op weg naar boven kan
ik me daarvan overtuigen.
In de hoge gang daar prijkt ook
een metershoog kruis met de lij
dende Christus, een neo-gothisch
werkstuk van een broer van de
befaamde dirigent Willem Mengel
berg. Die heb ik van de pastoor
hier in bruikleen, licht ds. Kok toe.
Want m'n collega wil het stuk wel
graag in zijn kerk terug 'als de
tijden nog eens keren'. Nou. ik
dacht zo dat het hier wel blijven
zal. Maar goed, het doel van het
bezoek. D^t heeft te maken met de
generale kerkelijke vergadering van
morgen in de Amsterdamse Lutjer-
kerk, waar synodeleden, gemeente
leden en predikanten zich zullen
buigen over wat officieel heet: 'fase
2 in het vierjarenplan voor de
evangelisch-lutherse kerk'. Het is
voor uw lezers misschien goed dat
ik het nog eens even op een rijtje
zet, begint dominee Kok en dan
geeft hij de volgende toelichting:
Onze kerk, die nu nog zo'n 40.000
belijdende- en doopleden telt, loopt
numeriek vrij snel achteruit, het
afgelopen jaar weer met 1200 men
sen. Enkele jaren geleden kwam
daarom in de synode aan de orde:
Hoe verder? Samen met een andere
kerk? Maar dat is moeilijk, onder
meer omdat de gemiddelde luthe
raan zich maar slecht bij andere
kerken thuis kan voelen. Om het
wat generaliserend te zeggen: kijkt
hij naar de reformatorische kerken,
dan voelt hij zich daar voor een
deel wel mee verbonden, maar dat
doet hij voor een ander deel eigen
lijk ook met de rk kerk. Ikzelf
bijvoorbeeld kan me een heel eind
met de Reformata identificeren,
maar bepaald niet met het daar
vaak nogal verstandelijke denken
over allerlei dingen. Din ligt het
rooms-katholieke-, meer mystieke
of laat ik liever zeggen veelal min
der rationalistische denken mij be
ter.
Wat is nu op onze synode besloten?
Verder gaan met onze afbrokkelen
de kerk, maar dan moeten we er
met z'n alleen wel veel harder te
genaan. Er werd een vierjaren toe
rustingsplan aanvaard, bedoeld
voor alle gemeenten. Eerste fase
huisbezoeken, tweede fase bijbel
studie, derde fase liturgie en kerk
dienst en laatste fase apostolaat
centraal.
De huisbezoekfase is nu achter de
rug. De meeste gemeenten deden
mee. Doel was confrontatie van ge
meenteleden met deze plannen, in
ventarisatie van de mogelijkheden,
informatie geven, misverstanden
wegnemen. Huisbezoekers waren
behalve ambtsdragers ook in veel
gevallen leken-vrijwilligers. De af
gelopen maanden zijn in de ge
meenten de resultaten besproken.
Het totaal-verslag moet nog komen.
Maar er kan al wel gezegd worden
dat dit huisbezoek heilzaam was en
doorgaat; dat er zich een begin van
een kader in gemeentetoerusting
gaat vormen; dat er qua betrok
kenheid veel is losgemaakt en dat
er in onze kerk een vernieuwde
belangstelling voor de bijbel is ge
constateerd.
Dé&r speelt de tweede fase op in,
die volgens mij van alle vier verre
weg de belangrijkste is, namelijk de
bijbel weer centraal. Ik zeg: weer,
omdat de bijbel in onze kerk, net
zo goed als trouwens in andere
kerken, erg slecht functioneert en
behoorlijk in discrediet is geraakt.
Maar we hebben het idee dat er
nieuwe generaties zijn, die er weer
nieuwsgierig naar worden. Die lui
tjes weten er bijna niet meer van
de meesten zijn niet meer op
een zondagsschool geweest, niet
meer op een christelijke school,
Drs. P. H. C. G. Kok
niet meer in de kerk, want 30 tot
40 procent van de lutheranen be
hoort maar tot de trouwe kerkgan
gers, al ligt dat plaatselijk natuur
lijk weer verschillend.
Wat wil nu de generale kerkelijke
vergadering van morgen? Ingeleid
door dr. K. A. Deurloo, de Amster
damse hervormde predikant die pas
tot hoogleraar ls benoemd (zijn
thema is 'opnieuw de bijbel') zal
onze commissie gemeentetoerusting
voor het komende winterseizoen
een map aanbieden met uitgebreid
studiemateriaal, te gebruiken in de
gemeenten.
Daarin komen ohder meer stukken
voor over het hoe van bijbelstudie
groepen; over de betekenis van de
bijbel: het begrijpen ervan, het ge
sprek ermee, het gezag van de
Schrift; over het verbond in de
bijbel (oude en nieuwe testament);
over 'de mens onderweg' naar aan
leiding van wat de Emmaüsgangers,
wat Fillppus en de kamerling over
kwam; over het boek Ruth, waarbij
naast elkaar de nieuwe concordante
vertaling en de vertaling in om
gangstaal van dat boek, net uitge
komen bij het Nederlands bijbelge
nootschap, worden gebruikt. Daar
zal dan in de vergadering groeps
discussie over volgen en een open
gesprek. Je zou het morgen een
soort stoom-cursus voor leiders van
die komende bijbelstudie kunnen
noemen.
Natuurlijk willen wij met die bij
belstudie precies hetzelfde als bij
het huisbezoek: het blijft niet tot
één jaar beperkt. We willen ermee
doorgaan. In de hoop, dat er meer
élan komt, meer betrokkenheid,
meer activiteit, meer gemeentelijk
functioneren en tenslotte ooit ook
weer nadrukkelijker apostolaat.
Dominee Kok tot besluit: Ik vind
het wel fijn dat u dit stuk een dag
tevoren plaats. Dat motiveert met
een de deelnemers, die we in een
groot aantal verwachten, weer ex
tra. Zeg maar, dat ze op tijd ko
men. Want ik open precies om half
elf. Tijdens die opening gaat de
deur onherroepelijk dicht.
door Aldert Schipper
'Het verbond van kerk en het oude
vertrouwde is ons zwaar te staan
gekomen. We hebben de christelij
ke vrijheid verraden, die ons toe
staat en gebiedt, levensvormen te
veranderen, waar het samenleven
van de mensen zulke veranderingen
eist. We hebben ontkend dat er een
recht bestaat op revolutie, maar we
hebben de ontwikkeling tot een ab
solute dictatuur geduld en goedge
praat'.
Dit is een zinsnede uit een stuk
kerkelijke tekst, die vandaag bij
zonder actueel is. Het is een regel
uit de verklaring, die de broeder-
raad van de Bekennende Kirche in
1947 opstelde, na alles van 1933 tot
1945 nog eens te hebben overzien.
'Wij hebben gedwaald door te den
ken met politieke middelen een
front te moeten vormen van de
goeden tegen de kwaden, van het
licht tegen de duisternis, van de
rechtvaardigen tegen de onrecht-
vaardigen. Daarmee hebben wij het
vrije aanbod van Gods genade, aan
allen door een politieke, sociale en
wereldbeschouwelijke frontvorming
vervalst en de wereld overgelaten
aan haar eigen zelfrechtvaardiging'.
Wij hebben gefaald door niet te
zien, dat het economische materia
lisme van het marxisme de kerk
had moeten herinneren aan de op
dracht en belofte voor de gemeente
ten aanzien van het leven en sa
menleven van de mensen hier en
nu. Wij hebben nagelaten de zaak
van de armen en rechtelozen te
maken tot de zaak van de chris
tenheid, zoals het evangelie van
Gods komende rijk zegt.'
Er kan moeilijk gezegd worden dat
de Duitse kerk in haar geheel zich
veel heeft aangetrokken van de
verklaring van Darmstadt. Met een
variant op het ironische cabaret
liedje kun Je haast wel zeggen:
'Toen men elkaar na de oorlog
terug zag, had iedereen bij de Be
kennende Kirche gezeten'. Maar
veel heeft dat niet geholpen.
Nu, na dertig jaar, kun je je afvra
gen of de kerk niet opnieuw een
christelijk front heeft gebouwd te
gen noodzakelijke vernieuwingen in
het maatschappelijk leven. Een
simpel voorbeeld is de steun, die de
christelijke politici hebben verleend
aan het voorkomen dat Duitse wer
kende jongeren een extra dag on
derwijs zouden krijgen. Een ander
voorbeeld is de kritiek die binnen
de kerk ontstond, toen de Berlljnse
evangelische bisschop Scharf een
pastoraal bezoek bracht aan enkele
leden van de Baader-Meinhof-
groep. Laten we het nog maar niet
hebben over dominees die de partij
van Helmut Schmidt te roze vinden
en zich aansluiten bij een partij
die voor herverdeling van het bezit
is.
Uit verdriet en zorg over de rich
ting, die de kerk na de oorlog heeft
gekozen heeft een groep Berlljnse
christenen ter gelegenheid van de
komende viering van de dertigste
verjaardag van de ondergang van
het georganiseerde nazisme in
Duitsland gevraagd boetediensten
te houden. De groep (een afdeling
van de christelijke vredesconferen
tie) heeft alvast maar een parafra
se van het Onze Vader gemaakt. Bij
de bede 'Leidt ons niet in verzoe
king, maar verlos ons van de boze'
schrijft de Berlljnse groep: 'Het is
onze verleiding te streven naar
macht en aanzien voor de kerk. Wij
zelf willen vaak alleen maar verlost
zijn van alles wat ons persoonlijk
onaangenaam voorkomt, in het bij
zonder van de noodzaak onze le
vensgewoonten, onze vooroordelen
en ons denken radicaal te verande
ren. Wij hebben niet willen inzien
dat wij in alle omstandigheden één
kwaad in het bijzonder moeten
vrezen: het kwaad dat wij elkaar
aandoen; het kwaad dat wij niet
verhinderen, dat ons niet meer
raakt, omdat het immers verweg in
Chili, Vietnam of tegen de Koerden
voltrokken wordt; het kwaad dat
wij waar mogelijk met vrome woor
den verdoezelen*.
DEMAGOGIE
Zoals men heeft kunnen lezei
heeft het comité 'Ontwaakt', p.a. d!
H. J. Hegger, leden van de gerefor
meerde kerken opgeroepen om eer
drieledig verzoek aan de general*
synode te doen. De motivering voo:
dat verzoek slaat alles op het ge
bied van demagogie. Demagogie ii
een vorm van beïnvloeding var
mensen waarbij het met de waar
heid niet zo nauw genomen wordt
Enkele hele duidelijke leugens zlji
de volgende. De eer van Ohristui
zou worden aangetast 'door di
loochening van de volkomen ver
zoening door Hem alleen'. Wie doe
dit in de gereformeerde kerken'
Men moet de bedoeling van he
proefschrift van dr. Wiersinga we
bijzonder slecht begrepen hebber
om hem ervan te beschuldigen, da
hij door zijn visie op de wijze de
verzoening ook maar in enig op
zicht de eer van Christus zou heb
ben aangetast. 'Door twijfel aai
Zijn opstanding' is de volgende be
schuldiging. Ook hier wordt eei
ieder, die zich een andere voorstel
Ling van de opstanding tracht t
vormen, dan misschien de mees
voorkomende, meteen maar geze
in de hoek van de twijfelaars en d<
eer-aanranders. Erger nog word
het als de gereformeerde kerkei
verweten wordt 'het voorstaan vai
het doden van ongeboren kinderer
zwakzinnigen, ongeneeslijk ziekei
en ouden van dagen'. Hier kaï
alleen nog maar gesproken wordei
van een bijna ziekelijk doorslaan ii
een onbehagen ten aanzien van d.
mening van anderen over bepaald
vraagstukken. Geen werkelijk mee
levend kerklid zal dan ook eei
dergelijke uitbarsting van ongenu
anceerde beschuldigingen kunnei
ondertekenen. Wie de waarheid ei
eenheid van de kerk zoeken, zullei
zich van deze heilloze weg afwen
den. Zij weten, waarop zo iets uit
loopt als het niet tegengehoudei
wordt.
NED. HERV. KERK
Beroepen te Denekamp (toez.)A
W. Vlieger te Westerwlrd; te Stel
lendam: J. H.- Gijsbertsen te Bo
ven-Hardinxveld; te Barneveld: dr
H. Vreekamp te Oosterwolde.
Bedankt voor Warnsveld (toez.): J
Zagema te Roden.
Intrede op 4 mei te Nieuwleusen: S
v. d. Oever uit Willemstad; te Brul
nisse: drs. R. H. M. de Jonge, kand
uit Leiden; te Blokzijl; drs L. J.
d. Brom kand. uit Bussum.
GEREF. KERKEN
Beroepen te Puttershoek: J. Hane
graaff te Holland (VS).
Aangenomen naar Den Helder: G
de Vries te Haarlem O.
Afscheid van Hippolytushoef: H
Procee wegens beroep naar Arapot
(Brazilië).
Intrede te Goes: W. Stolte uit Aal
ten; te Steenwijk: J. Vos uit Alp
hen aan de Rijn-Noord; te Heem
se: H. Wandnk uit Stedum; te IJls
selstein: drs. W. Westerveld kand
uit Biddinghuizen; te Doesburg
kand. M. J. Wattèl uit Nagele.
GEREF. KERKEN (VRIJG.)
Beroepen te Huizum-Minnertsga: F
J. Bijzet, kand. te Damwoude; ti
Heerenveen-Mildam: J. A. Boersmi
kand. te Amersfoort.
Intrede te Axel: J. Verkade uiï
Groningen.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Moerkapelle: R. Boog
aard te Leiden; te Veenendaal: A
Hofman te Scheveningen.
Intrede op 8 mei: te Arnhem: K. d(
Gier uit Den Haag Centrum.
Magie, de westerse overleverioj
door F. King. Uitg. Unieboek, Bus'
sum. 128 blz - ƒ17.90.
Het nieuwe kamerplanten ABC
door J. Baines en K. Key. 3e druï
Uitg. In de Toren, Baarn. 191 blz -
ƒ22.50 (na 31 aug. ƒ32.50).
ELEKTRO KOOKBOEK. 20ste drut
Uitgave van de n.v. tot keuring var
elektronische materialen, Arnhem
Het boek heeft bij die twintigst
uitgave zoveel verandering onder
gaan dat het een eigentijds recep
tenboek is geworden. Het eerst
deel van de 20ste druk geeft eei
uiteenzetting over de verschillend
fornuistypen en de daarbij te ge
bruiken pannen. Het tweede deel i
de afdeling recepten. Het betref
hier niet alleen de 'Hollandse keu
ken' maar ook gerechten uit d
'keuken over de grens' zijn er li
opgenomen. Ook grill- en fondue
recepten. Het boek is geïllustreer
met veel kleurenfoto's. Het aanta
pagina's is 352 en de prijs ƒ27 exc
verzend- en verpakklngskosten. He
boek kan besteld worden bij n.v
KEMA, Utrechtseweg 310, Arnhem
Het is ook verkrijgbaar bij elektri
citeitsbedrijven en de boekhandeL
Elisabeth en de moraal, door Har
riët Freezer. 4e druk. Uitg. Arbei
derspers. Amsterdam. 169 blz
14.50.
Auteursrecht in hoofdlijnen, mr I
van Lingen. Uitg. TJeenk Willlnï
Groningen. 156 blz - ƒ24.
Diamant, wonder kristal door S
Asscher. Uitg. Unieboek, Bussum
164 blz - 37.50.
Bij de Stichting IVIO, Lelystad ver
schenen Al-boekje 1559: 400 Ja»
Leidse Universiteit door R. E. 0
Ekkart, en nr. 1561: De onderwijs
man Posthumus, door K. J. Snij
ders. Prijs per deeltje 1.40.
