Wezenlijke vraag: kan PvdA in kabinet blijven? MEDISCH COMITÉ NEDERUND-VIETNAM immentaar •dA en NAVO (1) Triest 'dA en NAVO (2) irdA en NAVO (3) Grootste regeringspartij gaat beslissen - maar waarover? Rechter stelt fabrikant jenever in het gelijk Zonnetje weerrapporten Verklaring van Weinreb zelf in eindrapport DRINGEND NODIG IN DE NIEUW BEVRIJDE GEBIEDEN lUW/KWARTET DONDERDAG 10 APRIL 1975 BINNENLAND partij die in ons politiek bestel ingsverantwoordelijkheid wil dra- moet ermee leren Teven dat aan bewegingsruimte betrekkelijk re grenzen zijn gesteld. Wie zich een extreem voorbeeld te noe- ten doel stelt, de particuliere lemingsgewijze produktie te ver in door een stelsel van gesociali- |e of genationaliseerde produktie- lelen, betrekt daarmee een stelling zozeer in strijd is met de politieke van de meerderheid van de bevol- I en trouwens ook met de feiten armee de Europese werkelijkheid laat werken, dat hij zich buiten li» centrum plaatst waarbinnen regc- gspolitiek kan worden bedreven. jn fundamenteel gegeven is ook het iriandse lidmaatschap van de NA- eO. Het overbekende, plechtige, maar rom nog niet onjuist cliché luidt de NAVO de hoeksteen is van e{Je vredes- en veiligheidspolitiek ie maar: van het regeringsbeleid. n luiven wij die hoeksteen eronder idaan, dan verzakt het huis en rdt het onbewoonbaar. is daarom dat de betekenis van PvdA-congres over vrede en vei- leid dat vanmiddag begint, niet te lerschatten is. Men kan zeggen dat :r dagen de grootste regeringspartij zichzelf te rade gaat of zij de VO als fundamenteel gegeven van ;eringsbeleid nog kan aanvaar- De PvdA beslist in feite of zij Iregeringsgezind kan zijn. eerste, berichten uit kringen van de i -ÜA geven de indruk dat het congres van dit alles terdege bewust is. ziet ernaar uit dat de partij zich ieuw zal wringen in de smalle fï ges die ook de buitenlandse poli- begrenzen, al was het slechts om :oalitie met de christen-democraten op het spel te zetten. vraag rijst of de PvdA de NAVO een beetje meer van harte zou en ondersteunen, of zij het wat Ier van het negatieve uit en met krachtiger innerlijke overtuiging móeten doen. De ministers Den en Van. der Stoel hebben daar- de afgelopen weken sterke argu- ten aangedragen: de premier door partij voor te houden dat het n (genootschap een zekering tegen sluiting is: de minister van buiten- se zaken door aan te voeren dat knd zijn internationale invloed verliezen, wanneer het buiten de ^VO zou treden ómdat 'onze stem wildernis niet wordt gehoord'. ir de heer Den Uyl heeft zich wel laat in de publieke discussie ge- gd (al blonk zijn bijdrage uit door tuiging en een bewonderenswaardi- stijl) en minister Van der Stoel van zijn partijgenoten meer bit- inrechtvaardige verguizing verdu- dan dat zij hem steunen. Voor de rdering die hij verdient, kan hij bij de Kamerfractie van de PvdA :ht, maar wel bij de socialisten Israël en Griekenland. ssen valt op dat de ministers Den en Van der Stoel aan de ene en meeste van hun NAVO-kritische ijgenoten aan de andere kant in ig opzicht langs elkaar heenpra- De eersten hanteren begrippen en imenten die zijn ontleend aan een istische kijk op wat in de buiten- se politiek wel en niet mogelijk is ian de ervaring dat wij ook op dit :in slechts met kleine stapjes voor- kunnen kómen. Opmerkelijk is dat argumentatie iets is verschoven: accent ligt niet meer op de veron- telde agressieve bedoelingen van Warschau-pakt en de noodzaak daartegen te weer te stellen, maar de kansen die het lidmaatschap de NAVO ons biedt om deel te en aan internationaal beleid dat hede en ontspanning gericht is. tegenpartijders daarentegen be ien ten dele nog de argumenten ten tijde van de koude oorlog in ussie waren en nu min of meer iteerd zijn. En voorts richt zich weerzin vooral tegen de omstan- ■H dat de NAVO ons heeft ge- promitteerd en nog compromit- met zaken als: de dictaturen van ugal en Griekenland en de Ameri- ise rol in Indo-China. Die weerzin laar al te goed te begrijpen. Hij [ïfslechts worden overwonnen door besef dat het bondgenootschap doel is in zichzelf, maar alleen 11 onvolmaakt, soms zelfs wat droef- fllig middel dat men kan gebruiken zonder dat men er een overmaat enthousiasme voor opbrengt. kfct de PvdA niet meer van harte er de NAVO gaan staan? Laat zij eite oneigenlijke overwegingen (de s tot het voortbestaan van het net) niet te zwaar wegen? Wij li nen de redenering ook omdraaien: het waar is dat het dragen van rijksverantwoordelijkheid de A tot steun aan de NAVO brengt, zou dit wel eens een goede reden nen zijn om deze partij in de ;ring te houden. De nieuwste cijfers over de werkloos heid wijzen uit, dat de economische toestand in ons land zich op korte termijn niet verbetert. En uit net Centraal economisch plan - 1975 blijkt overduidelijk, dat de verwachtin gen op iets langere termijn ook met zo fleurig zijn. Nu zou men kunnen denken dat het Centraal Planbureau (CPB) een insti tuut is met sombere, sinistere figuren. Maar dat is niet juist. Nog niet zo lang geleden (september 1974) was de verwachting van het Centraal Planbu reau dat de werkloosheid in 1975 tot een gemiddelde omvang van circa honderdvijfenvijftigduizend personen zou stijgen. En het CPB meldde erbij, dat het niet uitgesloten zou zijn, dat in de loop. van 1975 een keerpunt ten goede zou optreden. Wij weten intussen helaas beter. De werkloosheid ligt nu boven de tweehonderdduizend en zoals ge zegd, de toekomstverwachtingen zijn niet optimistisch. Deze constatering is ook geen verwijt aan het Centraal Planbureau, want het is niemand van ons gegeven in de toekomst te kijken. Wanneer wij nu uit de veelheid van gegevens van het CPB een enkel cijfer nemen, namelijk het rendement op bedrijfswinsten (van alle bedrijven) en het blijkt dat deze tot ongeveer twee procent (na aftrek van belastingen) is gedaald, dan kan de overheid voor zo een benauwende ontwikkeling toch niet blind zijn. Ter informatie van de lezer is het wellicht goed, eraan te herinneren dat het rendement in de jaren 1955-'56 nog 5,7 procent na aftrek van de belastingen bedroeg. Een ander spre kend cijfer is het volgende: een beper king van de loonstijging van één procent (één punt) betekent al een verlichting van één miljard gulden voor het bedrijfsleven, dat is tien maal zoveel als een verlaging van de vennootschapsbelasting .met één punt (zoals door het CDA voorgesteld). Maar het zijn niet alleen de cijfers van het CPB die tot ernstig nadenken stemmen. Het is ook een teken aan de wand, als grotere bedrijven als Philips en VMF, om maar enkele te noemeri, laten weten, dat zij verdere uitbreidin gen niet in Nederland, maar over de landsgrenzen hopen te realiseren. Dat betekent dat dergelijke grote ooncerns ook niet meer zullen bijdragen in de verbetering van de werkgelegenheid in ons land. Het is uit al deze gegevens overduide lijk, dat in de komende jaren loons- stijgingen uit den-boze zullen zijn en het is onze overtuiging dat velen een loonmatiging wel zullen accepteren, zeker als deze uitgaat van een kabinet van de huidige samenstelling. Een andere voorwaarde lijkt ons de vol gende: de grote massa van de werkne mers zal daartoe iets gemakkelijker bereid zijn, als in de allereerste plaats de rijkeren (dat is ongeveer tien pro cent van ons volk) af wil zien van elke verhoging of verbetering in hun inkomenspositie. En als men ons dan tegenwerpt dat dit een psychologische voorwaarde is, dan heeft men gelijk. Ten diepste hebben we hier namelijk ook met een mentaliteitskwestie te maken. Wij moeten goed beseffen, dat het hier om een zeer ernstige zaak gaat. Vandaag zullen meer dan tweehonderd duizend mensen In ons land de nieu we dag beginnen met het gevoel er niet bij te horen. En daarom is het uiterst triest dat overheid, onderne mingsorganisaties en vakbeweging er nog steeds niet in slagen, een dusda nig gezamenlijk beleid te ontwikkelen, dat aan deze toestand een einde komt. Van der Stoel Den Uyl Vredeling door Ferry Mingelen DEN HAAG 'Het is weer het oude conflict. De partij zegt hoe de wereld eruit behoort te zien, terwijl wij proberen er in de huidige troep nog wat van te maken. Dat noemen ze dan techniek, daar willen ze niets mee van doen hebben.' Een wat bittere ontboezeming van de PvdA-defensie- specialist Piet Dankert aan de vooravond van het PvdA-congres over vrede en veiligheid. Met 'wij' bedoelt Dankert dan de realisten, de voorstanders van voorzichtige kleine stappen op het ontwape ningspad, mensen als Van der Stoel, Vredeling en Dankert zelft, die het op het congres wel weer voor hun kiezen zullen krijgen. de regering. De confessionele partijen hebben de laatste weken herhaaldelijk ge waarschuwd dat. hoe scherper het congres zich jegens de NAVO op stelt. des te moeilijker de samenwer king in de regering zal worden. Een congres-uitspraak tegen het NAVO- lidmaatschap zal aan deze samen werking zonder twijfel een einde maken. Kan de PvdA in de regering blij ven, is een tweede kabinet Den Uyl mogelijk, dat is de wezenlijke vraag waarop het congres een antwoord zal geven. Het is daarom niet toe vallig dat premier Den Uyl vorige week in Gouda, de verdediging van het NAVO-lidmaatschap inpakte in een uitvoerig betoog over hoeveel voortreffelijks dit kabinet, ondanks alle tegenslagen tot stand heeft weten te brengen. 'Ik zie het con gres met plezier tegemoet, ik ver wacht een duidelijke aanmoediging door te gaan met het werk dat begonnen is. Onze partij heeft een merkwaardig goed instinct ontwik keld te weten wat politiek is: een zaak van geven en nemen', zei Den Uyl. Deze bezweringsformule zal zijn invloed op het congres niet missen. Maar dat houdt nog niet in dat de PvdA, die in meerderheid zeer kri tisch jegens de NAVO staat omdat ze zich grote zorgen maakt over de ophoping van wapens in Oost en West, nu maar bij de pakken moet neerzitten wegens het hoge belang van de regeringssamenwerking. Het mag niet betekenen dat de partij deze dagen het gevoel van machte- 'oosheid over ongrijpbare, ingewik kelde internationale verhoudingen, nog een keer krachtig naar buiten brengt om het dan voor de rest maar aan de heren in Den Haag over te laten. Arrogantie van de macht In een voortreffelijke rede begin maart in Amsterdam legde minister Van der Stoel verband tussen het internationale veiligheidsprobleem en de zogeheten arrogantie van de macht, het verschijnsel dat grote landen vaak onbewust hun macht ten koste van anderen gebruiken. 'Hoe groter iemands macht, hoe meer hinderlijke tegenkrachten hij ontmoet, waarvan hij het gevoel heeft dat hij er zonder veel ophef een eind aan zal kunnen maken', zei Van der Stoel. Dat congres: maandenlang is er naar uitgezien, het had de partij in zijn greep. Talloze voorbereidende discussies, enquêtes, ministers op tournee door de partijafdelingen, en nu, vandaag, morgen en over morgen is het dan zover, nu gaat de PvdA. de grootste regeringspar tij, beslissen. Maar wat precies, waarop zal dit congres wezenlijke invloed hebben? Strijdpunten Er ligt een aantal duidelijke strijd punten: Nederland wel 'of niet de NAVO uit?, moeten de kernwapens van Nederlandse bodem? De discus sies op het congres zullen zich con centreren op de tekst van het par tijbestuur. Een soort geloofsbelijde nis van maar liefst 38 punten, vol van schone doelstellingen op lange re termijn, maar zonder ingrijpen de veranderingen van het beleid op kortere termijn. Twee duidelijke conclusies van het partijbestuur: Nederland moet, als kritische bondgenoot, in de NAVO blijven en, als meest vergaande uit spraak: Nederland moet de kernwa pens van eigen bodem verwijderen, indien de NAVO niet bereid is de vermindering van kernwapens in te brengen in het verleg over weder zijdse troepenvermindering (het zo genaamde MBFR-overleg), dat NA VO en Warschau-pact momenteel in Wenen voeren. Een uitspraak die, ondanks de bezwaren van Van der Stoel en Vredeling weinig poli tieke pijn kan veroorzaken, omdat er geen uiterste datum in wordt genoemd waarop deze eis moet zijn vervuld en omdat er geen claim wordt gelegd op het resultaat van deze onderhandelingen. Het voorstel van het partijbestuur leidde, voorspelbaar, tot een stroom van wijzigingsvoorstellen uit de partij-afdelingen, lopend van het invoeren van ultimatieve data, via onmiddellijke verwijdering van de kernwapens uit Nederland tot het opzeggen van het NAVO-lidmaat- schap. Daar zal urenlang over ge praat worden, voor en achter de schermen. Er zullen slimme tussen oplossingen worden gevonden om kool en geit te sparen en uiteinde lijk zal er gestemd worden. Enquêtes in de partij de afgelopen maanden geven enig inzicht welke kant het daarmee op kan gaan. Slechts 25 procent van de onder vraagden was voor onmiddellijke 'Wapperen met een bedankbriefje voor NAVO' niet genoeg uittreding uit de NAVO, de rest wil er op bepaalde voorwaarden wel in blijven. Een ruime meerderheid, ongeveer zeventig procent, sprak zich wel uit voor verwijdering van de kernwapens uit Nederland, een voorstel daartoe maakt dus grote kans op het congres aangenomen te worden. Regeringssamenwerking Maar wat betekenen die uitspraken dan precies, wat hebben ze voor gevolgen? Toch niet dat Nederland inderdaad uit de NAVO treedt, of zijn kernwapens verwijdert? 'Con gressen beslissen niet over straalja gers', zei minister Vredeling laatst over een ander heet hangijzer. Congressen beslissen evenmin over het NAVO-lidmaatschap of- de aan wezigheid van kernwapens. Dat zijn regeringsbeslissingen, en zolang een linkse regering afhanke lijk blijft van de steun van KVP en AR, worden deze beslissingen in ieder geval niet genomen. Het con gres heeft geen directe invloed op het Nederlandse defensiebeleid, maar wel op de samenstelling van HAARLEM Twee bedrijven van Albert Heyn, Alberto b.v. en Miro b.v. mogen de jonge jenever van het merk Bokma niet tegen een lagere prijs dan ƒ13,25 per liter verkopen. Dat heeft de president van de rechtbank te Haarlem, mr. L. H. Schimmel pennick gisteren uitge sproken in een kort geding dat Bokma tegen dé bedrijven had aan gespannen. Voor verkoop tegen een lagere prijs geldt een dwangsom van 250 gulden per overtreding en voor het adverteren van een lagere prijs een dwangsom van 100.000.-. Van onze weerkundige medewerker Tijdens de passage van een trogsto ring in de nacht van dinsdag op woensdag, is Zeeland weer eens het winterse haasje geworden. Terwijl in het 'hoge noorden' van Neder land louter regen viel (8 mm), sneeuwde het in zuidwest-Neder land enige tijd. Middelburg (5 mm) kon na afloop een laagje sneeuw van 2 cm dikte meten. Een schip per uit Breskens meldde 5 tot 8 cm sneeuw op de luiken van zijn schip. Nog witter werd het in ZO-Enge- land, waar enkele stations in Kent tot sneeuwhoogten van 10 tot 15 cm kwamen. Het verschijnsel van sneeuw in Zeeland, en regen elders in Nederland is dit voorjaar al va ker voorgekomen, onder meer vlak vóór en op paas(-zondag). De kans hierop is vooral aanwezig bij een noordwesteldijke circulatie. De poollucht koelt boven het Engelse 'continent' eerst vrij sterk af (in de nacht van dinsdag op woensdag vroor het daar 2 tot 3 graden). Doorslaggevend is vervolgens de lengte van het traject dat de lucht overzee heeft af te leggen. Dat tra ject is op de breedte van Zeeland veel kleiner dan bijvoorbeeld ter hoogte van de Waddeneilanden: verhouding 1:3. De lucht is bij aan komst aan de Zeeuwse kust dus in de onderste niveaus minder opge warmd dan bijvoorbeeld in de kop van Noord-Holland of op de Wad deneilanden, waardoor de uit hoge re lagen vallende sneeuw niet meer de gelegenheid krijgt te smelten voor zij op aarde aankomt. Ook in west-België. waar de lucht uit En geland in nog minder opgewarmde toestand arriveert dan bijvoorbeeld in Zeeuws-Vlaander en en op Wal cheren, kent men zo een 'Engelse winter'. Zo lag er in de ochtend van goede vrijdag in Kortrijk circa 7 cm op daken van auto's. Weerrapporten weer. maximum Amsterdam De Bilt Deelen Eelde Eindhoven Den Helder Luchth. R'dam Twente Vlisslngen Zd. Limburg Aberdeen Athene Barcelona Berlijn Bordeaux Brussel Frankfort Genève Helsinki Innsbrtick Kopenhagen Lissabon Locarno Londen Luxemburg Madrid Malaga Mallorca Münpben Nice Oslo Parijs Rome Split Stockholm HOOG WATER van gisteravond temperaturen en e licht bewolkt half bewolkt half bewolkt licht bewolkt regen onbewolkt licht bewolkt zwaar bewolkt half bewolkt regen sneeuwbui licht bewolkt regenbui zwaar bewolkt half bewolkt sneeuw geheel bewolkt sneeuw regenbul sneeuw regenbui licht bewolkt onweer licht bewolkt zwaar bewolkt licht bewolkt onbewolkt zwaar bewolkt sneeuw zwaar bewolkt half bewolkt licht bewolkt zwaar bewolkt licht bewolkt zwaar bewolkt In de zomer heeft de meer Engels- continentale inslag van het weer in ZW-Nederland juist gunstige gevol gen: niet zelden is het aantal zon- uren aan de AW-kust bij een hoge- druktoestand met noordwestelijke winden dikwijls enigszins groter dan elders in ons land. De depressie boven zuid-Zweden vult op. terwijl er vandaag een rug van hogere druk overtrekt. Daar door zijn er meer opklaringen en zonnige peioden dan gisteren. Daarna volgt het optreden van een volgende kleine depressie uit het IJslandse, die de barometer daar gistermorgen al 8 millibar in drie uur tijd deed dalen, en gisteravond nog 2 mb, zelfs na de passage bij oostelijke wind. Vestmannaeyjar aan de zuidkust meldde een ooster storm van gemiddeld 100 km/u. kracht 10 Beaufort), en dat bij matige tot zware regen en sneeuw. In Ierland kwam gisteren plaatse lijk onweer bij buien voor. In de Oostenrijkse bergen sneeuwde het gisteravond nog licht tot matig, met een neerslagaftapping in Mari- azell van 6 mm en op de Sonnblick (ruim 3.000 m) 4 mm. Door de nadering van de IJslandse depres- lngen: 3.10-15.23. IJmulden: 3.43-15.56, Den Helder: 7.22-19.44. Harllngen: 9.57- 22.03. Delfzijl: 12.08-0.00. «TSNEEUW néBOL. BEWOLKING NAXTEMR. «I» MIN. TE MA. WINDRICHTING sie kan wat zachtere oceaanlucht later in de week wat terrein win nen in het Noordzee-gebied, vooral ook nu het Atlantische maximum van 1.034 mb. zich wat meer naar de Azoren terugtrekt. Die arrogantie hoeft zich echter niet te beperken tot grote staten, maar kan zich op kleinere schaal ook voordoen bij ministers, kamer leden. Hie prettig lijkt het tenslotte niet voor ministers van buitenland se zaken of defensie, zonder hin derlijk binnenlands gekrioel, in prettige omgang op hoog niveau hun beleid te kunnen voeren. Hoe gemakkelijk kan een minister niet onder de voet gelopen worden door in zichzelf haast automatische pro cessen van wapenvervanging, mo dernisering, uitbreiding, de belang rijkste bouwstenen van de wapen wedloop. Deze processen laten zich niet beteugelen door krachtige uit spraken en brede gebaren zonder effect. Hinderlijk volgen, het vuile werk, de techniek van alle dag. waar Dankert over sprak, daar gaat het om. Wie Nederland werkelijk als kritische en lastige bondgenoot in de NAVO wil zien, moet zelf ook de handen uit de mouwen blijven steken. 'Wapperen met een bedank briefje'. zoals Den Uyl het in Gou da uitdrukte, is daarvoor niet ge noeg. Van een onzer verslaggevers AMSTERDAM Aan het eind rapport van de commissie van onderzoek in de zaak-Weinreb zal een verklaring van Weinreb zelf worden toegevoegd. Deze zegt daarin overtuigd te zijn van de onkreukbaarheid en goede trouw van de leden van de commissie van onderzoek. Zoals eerder al gemeld is de com missie tot de conclusie gekomen, dat het door Weinreb zelf opgehan gen verhaal over zijn rol in de oorlog (uiterst gedetailleerd en in de vorm van mémoires neergelegd in drie dikke banden 'Collaboratie en verzet') een verdichtsel is. Daar om is er naar het oordeel van de commissie geen aanleiding voor re visie van de vonnissen die vlak na de oorlog over Weinreb zijn uitge sproken door het bijzonder ge rechtshof en de bijzondere raad van cassatie. Weinreb had zich toen moeten verantwoorden wegens het verraden van joden aan de Duitse bezetters. De commissie van onderzoek be stond uit de heren drs. A. J. van der Leeuw. mr. D. Giltay Veth en J. van den Brink. Drs. De Leeuw is als historicus, verbonden aan het rijk sinstituut voor oorlogsdocumentatie te Amsterdam, mr. Giltay Veth is oud-raadsheer van het Amsterdam se gerechtshof (en aan de commis sie toegevoegd omdat mede een verzoek om revisie van het vonnis de aanleiding was voor een nieuw, onderzoek) en de heer Van den Brink is een ervaren speurder (ou d-inspecteur van de rijksrecherche- Blijkens het jaarverslag van het rijksinstituut voor oorlogsdocumen tatie heeft de commissie met meer dan vierhonderd getuigen gespro ken en is zij in de loop van het onderzoek in het bezit gekomen van belangrijke originele stukken uit de periode 1942-1948. Het on derzoek heeft zich uitgestrekt tot Israël. Daar heeft de heer Van der Leeuw nog gesproken met een tachtig getuigen. Het is te verwachten dat het zeer uitvoerige eindrapport van de com missie nog in de loop van dit jaar zal verschijnen. Daarvoor is de toestemming nodig van de ministe ries van justitie en onderwijs en wetenschappen, die de opdracht voor dit onderzoek hebben gegeven. (ADVERTENTIE) MELKPOEDER: Eén ton melkpoeder kost f2000.-. Dit komt overeen met 40000 dagporties voor kleu ters, die vrijwel allen ondervoed zijn. Vele tonnen zijn dus nodig! BABYVOEDING: Met name moederloze zuigelingen worden bedreigd door tekort aan voeding. Voor deze kinderen is babyvoeding letterlijk van levensbelang! KININE: Door de aanwezigheid van miljoenen bom- kraters (broedplaatsen voor de malaria muskiet), is in Zuid-Vietnam malaria nog steeds de grootste volksziekte. Met één kilo kinine (f600.-) kunnen 50 volwassenen effectief worden behandeld. MEDICAMENTEN: Infectieziekten kunnen gemakkelijk onder de verzwakte bevolking uitbreken en epi demische vormen aannemen. Antibiotica, met name middelen tegen TBC, zijn in onbeperkte hoeveelheden nodig. Ook vi taminepreparaten en andere geneesmid delen zijn onontbeerlijk. Stort uw bijdrage op postgiro t.n.v. de penningmeester MCNV-Amsterdam 'Je stamppot is erg lekker vandaag. Wat heb je verkeerd gedaan?'

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1975 | | pagina 5