room als levensvulling oor de Zuidmolukkers Geld lenen Nieuwe muziek uit de oude doos Feike Asma nam Garrels-orgel weer in gebruik Humor in de muziek is zeldzaam element rwn 1 (jjïï Util Ju\J QU U Arabieren zouden zelf goedkope benzine aan pomp willen verkopen politieke ideeën vormen samen een vaag verhaal Overleg over Ijcao bij Akzo opgeschort Gevangenisstraffen voor geheime drukkers in Letland Twee concertseries afgesloten v ouw KWARTET MAANDAG 7 APRIL 1975 BINNENLAND/KUNST oor Jan Kuijk )e Zuidmolukkers koesteren dealen, die voor de meerderheid an ons volk onbegrijpelijk en mgrijpbaar zijn een droom Bisschien, die evenwel voor heel ?at van deze mensen levensvul- ng en daarmee een stuk reali st geworden is. ■och moet het niet moeilijk zijn zich =n ogenblik hun lot van deze men- n in te denken - ook niet voor de aktischen onder ons, die allang ibben uitgemaakt welke keuze zij »r zichzelf zouden hebben ge- aakt, omdat leven met dromen nu en maal een bepaalde mentaliteit jronderstelt. e Zuidmolukker is geïsoleerd; hij raat nog altijd een beetje uit de logte behandeld als een huurling n wie men ook het gedrag van n huurling verwacht - een man i wie iedereen als dat zo uitkomt >n heel ouderwets gedragspatroon ag uitleven en die geregeld op jn plaats moet worden gezet' - it wil zeggen: er regelmatig aan öet worden herinnerd dat zijn aats óf hier óf in Indonesië is en aarmee basta, eer op keer moet de man weer uren. dat hij verstandig doet geen olitieke rechten te claimen; dat een been heeft om op te staan en at er wel voortdurend over hem, laar steeds zonder hem moet wor- en gesproken. Kortom: een on- ïomdige voor de ene en een ge- larldjke gek voor de andere partij. ijsmaak fi? jSkke et vervelende van de politieke eeën van de Zuidmolukkers is, at die opvattingen voor heel wat ederlanders en Indonesiërs een are bijsmaak hebben omdat zij eel te maken hebben met het be- insel van de federatieve opbouw Indonesië. is dat op zichzelf niet zo'n caJje gedachte - een - groot land fleI iet een structuur als die van Indo- 1/1( eslë op te bouwen uit min of meer J uidelijk te herkennen zelfstandige leien. Die geluiden hebben al ver r„Soor de oorlog geklonken toen Ne- erland zijn kolonie Nederlands- ia, todië nog heel straf en centraal ■Jraouit Batavia bestuurde. —Achter die pleidooien zaten globaal ;ezien twee verschillende bedoelrn- en. De eerste groep wilde federa- 'fere opbouw om op die manier het i 'verceel en heers' te kunnen toe passen; een andere groep daarente gen zag het besturen in kleinere eenheden als een mogelijkheid om de bevolking veel nauwer bij dat lestuur te betrekken en haar op die ander meer bestuurservaring te iven met het oog op een onafhan- &jkheid, die overigens dan wel in ■n heel verre toekomst zou liggen. 11 (ans ,fl Ia de oorlpg heeft die tweede groep olitiek gezien plotseling een ge- reldige kans gekregen, maar door tijdstip en de omstandigheden ....ronder dat gebeurde Is die hele edachte in opspraak geraakt. Wat p zichzelf misschien niet eens zo .lecht bedoeld was van het Neder- e>indse bestuur-ln-zijn-nadagen, de ondertoon van een 'ver- orfeel-en-heers' in de oren van de Ionalisten, die veel meer'in ter- van een centraal bestuur --vhten. le fhajeb - de man die op de Indone- n lische ambassade belast is met de Spaken van de Molukkers hier in iederland - erkent dat de Zuidmo- ukkers een volstrekt legitieme po- m ïieke zaak verdedigen als zij de m edachte aan een federatieve op- Touw aan de orde stellen - ook al t hij zelf heel wat urgentere :en, die om een regeling vragen, mwens: er wonen in Indonesië nog wel meer aanhangers van een j, ederale staatsopbouw en een ge- Voor Indonesië bestaat RMS niet Zuidmolukkers demonstreren in Den Haag. Een foto die dateert uit de tijd dat De Quay minister president was (1959-1963). te maken antwoord: al in 1946/1947 waren er bij de Zuidmolukkers gro te bezwaren tegen het functioneren van de deelstaat Oost-Indonesië; het valt niet te ontkennen dat er sedert 1945 een echte Indonesische staatsburger groeit - dat was trou wens al het geval toen ik aan de T. H. in Bandung studeerde, maar het beperkt zich anderzijds wel erg tot de bovenlaag; het is waar: deze tijd vraagt naar grotere verbanden en het is eigenlijk een anachronis me om terug te verlangen naar zulke kleine staten - daarom zeg\jk ook dikwijs: men zal nog vreemd opkijken van de samenwerkings verbanden die wij zullen opbouwen als straks onze idealen zijn vervuld. bied als Atjeh bijvoorbeeld heeft binnen het geheel van de Indonesi sche eenheiddstaat een wat afwij kende, meer zelfstandige plaats. Een pikante bijzonderheid, waar Tjaheb zelf op^ wijsthij is Atjeher en dan bovendien nog één die in de oorlogsjarèn op de middelbare school een zekere ir. J. A. Manusa- ma als leraar wiskunde heeft ge had. In de visie van de Indonesische rege ring kan een federale opbouw nooit uitgangspunt zijn voor 'n gesprek over de Zuid-Molukken - ook al om dat in he}; verleden de Zuidmoluk kers (en rancuneuze Nederlanders die hen steunden) meer dan eens hebben laten doorschemeren dat een onafhankelijke republiek van de Zuid-Molukken een breekijzer moest zijn in de Indonesische staat, die voorbestemd was om uiteen te val len in een groot aantal kleine onaf hankelijke republieken. Daarom negeert de Indonesische regering - wie er ook het bewind voert in Djakarta - Steeds de hele RMS. De formulering is en was (en Thajeb herhaalt het nog eens): 'Voor Indonesië bestaat er geen Vraagstuk van de RMS. Dat is een louter Nederlahdse aangelegenheid. Wij erkennen wel de misère van de mensen en daarover willen wij met Nederland praten om gezamenlijk een oplossing te vinden. Deze oplos sing moet dam wel op individuen en niet op de groep gericht zijn'. Als Atjeh? Wat zeggen de Zuidmolukkers zelf over hun plaats in Indonesië? Zou den zij aan het eindpunt van een lange politieke strijd bereid zijn om genoegen te nemen met een apart plaatsje binnen de Indonesi sche eenheidsstaat, zoiets als Atjeh, of is het èlles (dus volstrekte zelf standigheid van een over gen groot aantal eilanden verbrokkeld minia tuur-staatje met een zwak econo misch draagvlak) of niets? Elke keer als ik de kans krijg, leg ik deze vraag voor aan de Zuidmo lukkers vooral aan de jongeren, die politiek zoveel bewuster zijn en heel ferm het hier in Nederland geleerde politieke jargon hanteren. Ik heb nog nooit een antwoord gehoord, dat zo belijnd was dat ik het in de krant zou durven afdruk ken. Eén conclusie dringt zich wel op: er wordt - ondanks of misschien juist door, het modieuze taalgebruik - nog steeds veel gedroomd. Con crete formuleringen zijn niet lever baar. Misschien is het ook wel een beetje onbillijk dat te eisen. Waar schijnlijk horen concrete formule ringen tot de tweede fase van de politieke strijd, waaraan men nog lang niet toe is. Twijfel In ieder geval heb ik wel de indruk dat als de vragen zo keihard gefor muleerd worden er iets te bespeu ren valt van twijfel aan de absolute geldigheid van de RMS-gedachte: 'Is die staat wel levensvatbaar - ook als wij met een zeer lage le vensstandaard genoegen zullen ne men?' Maar tegelijk ook met de twijfel is er iets merkbaar van woede aggressie tegen de vraag steller, alsof hij met onzedelijke voorstellen voor de draad gekomen is. Ik heb begin van dit jaar de vraag ook eens voorgelegd aan Ir. J. A. Manusama - de president van de Republiek der Zuid-Molukken en in zijn vrije tijd leraar wiskunde in Rotterdam; een vriendelijke en tot voorzichtige diplomatie geneigde man zonder militaire achtergrond genoten: beslist geen beroepspoliti cus ook: 'ik ben een man van het onderwijs; ik heb wiskunde gestu deerd om leraar te worden en ei genlijk: zou ik niets liever zijn dan leraar'. Ook bij hem kwam een omslachtig en nauwelijks concreet Een lang verhaal Een lang verhaal, waaruit hierbo ven een paar punten zijn weerge geven. Ik heb tenslotte dat hele verhaal, terwijl Manusama instem mend knikte, samengevat in één zin: 'Ik weet zeker dat onze idealen zullen worden verwezenlijkt, maar ik weet niet hoe dat ideaal er zal uitzien als het verwezenlijkt is'. Het blijft allemaal een vaag ver haal - een droom misschien en daarom is nauwelijks in concrete dagelijkse taal te vertalen. Zeker is dat de Zuidmolukkers het voorlopig met die droom zullen moeten doen in een omgeving die vrijwel geen aandacht voor hen heeft (of het moet zijn uit ressentiment tegeno ver Indonesië), of die hun zelfs het recht op deze droom willen ontzeg gen. Wat mijzelf betreft: ik geloof er als buitenstaander ook niet zo erg in, maar wie ben ik dat ik dat zal zeggen (en wie zijn die anderen die dat wél durven uit te sprekèn)? Ik zou als ik vele eeuwen geleden ge leefd had een groot aantal politieke realiteiten van vandaag ook niet hebben durven dromen. Dit Is de laatste van een serie van drie beschouwingen over de Zuid molukkers in ons land en hun poli tieke idealen. De twee voorgaande stukken stonden in onze krant van vorige week donderdag en zaterdag. il Pan onze sociaal-economische re- H lactie ITEECHT. De vakbonden heb ben het cao-overleg met de directie tan AKZO-Nederland opgeschort. 0 De. drie industriebonden, de beamb- tenbond Unie BLHP en de vereni- y Sing van hoger personeel akzo heb- ben verklaard dat uit het overleg is ebleken dat de akzo-onderhande- laars riiet bereid zijn tegemoet te komen aan de voorstellen van de bonden. Akzo zal volgens hen me- 3 nen dat er een bal moet worden opgeworpen om de dreiging, die de bonden op de werkgevers uitoefe ten, af te wenden. De heer B. Nieuwland van de In- 1 lustriebond CNV zei desgevraagd dat Akzo slechts een procent reële loonsverhoging wil toestaan. 'Hoe pel wij bereid waren op verschil- ende punten concessies te doen beeft men de vakbondsvoorstellen *an tafel geveegd. Akzo is kenne lijk van plan dc zaak hard te gaan spelen', aldus de heer Nieuwland. Hij zei dat Akzo ook niet bereid is de lijn te volgen van de CAO's die sl zijn afgesloten. In die cao's zijn ®et name voorzieningen getroffen foor deoudere werknemers en voor de laagstbetaalden. De bonden zullen °P 10 april overleg plegen met de loden van de cao-commissies. Dan aal ook worden besproken op welke Mjze de achterban moet worden geraadpleegd. (ADVERTENTIE) Gemakkelijk en betrouwbaar bij de NMB. Vooralle doeleinden. Ook voor het verbeteren van uw woning. Geen informatie bij werkgever. Kwijtschelding bij overlijden. Inlichtingen bij alle.NMB-kantoren. NEDERLANDSCHE MIDDENSTANDSBANK voor uw caravan voor uw auto voor uw boot voor uw meubilair voor uw keuken LONDEN Een groep Arabische investeerders wil in West- Europa benzinepompstations opkopen om zelf de benzine recht streeks tegen gereduceerde prijs aan de consument te kunnen verkopen. Dit bericht het Britse zondagsblad The Observer. De Arabische financiers zoudèn de mogelijkheden bekijken om zelf een verkoop-organisatie te stichten, waardoor ze niet meer afhankelijk zijn van d% internationale olie maatschappijen. Een van de deelnemers in de Ara bische groep is de ambassadeur van de Verenigde Arabische Emiraten in Londen, Mohammed Mahdi al- Tajir. Volgens de Observer zei hij: 'We willen er voor zorgen dat de consument zijn olie zo goedkoop mogelijk krijgt. De enige manier daartoe is het opzetten van een eigen verkoop-organisatie. We wil len de oliemaatschappijen niet uit zaken drijven. Als de mensen zien dat wij olie goedkoper kunnen le veren dan de oliemaatschappijen, zullen ze niet langer blijven gelo ven dat de Arabieren er op uit zijn de westerse economie te vernieti gen.' De Arabische groep meent dat de oliemaatschappijen buitensporige winsten maken met de verkoop van olie, aldus The Observer. Volgens Al-Tajlr krijgen de Arabische pro- RIGA De zeven medewerkers van de ondergrondde drukkerij van christelijke lectuur in Llgatne (Let land), die begin van dit jaar door de Russische geheime dienst werd ontdekt, zijn veroordeeld tot gevan genisstraffen van twee en een half tot vier jaar. Vijf jaar lang werden in deze druk kerij bijbels, bijbelgedeelten, ge zangbundels en christelijke lectuur in verschillende talen gedrukt, tot een totale oplaag van naar schat ting 300.000. De veroordeelden zijn allen baptisten. ducenten zelf 20 dollarcent per gallon (4.5 liter) terwijl een Britse automobilist aan de pomp 1.78 dol lar per gallon betaalt, waarvan 89 cent naar de belasting gaat. door R. N. Degens AMSTERDAM De twee concertseries die dit seizoen in het Am sterdamse Concertgebouw in totaal vijftien programma's met eigentijdse muziek brachten, zijn dit weekeinde afgesloten. Met in de kleine zaal zaterdagavond het zesde Rondom-concert, en zon dagmiddag in de grote zaal het negende concert van het Concert*- gebouworkest in de C-serie. Uit de gemiddelde zaalbezetting bij deze concerten zou je op het eerste gezicht de gevolgtrekking kunnen maken, dat de Róndom-concerten, die door Reinbert de Leeuw op een even ongedwongen als informatieve wijze worden ingeleid, de grootste belangstelling hebben; maar een volle kleine zaal bevat altijd nog minder toehoorders dan een half lege grote zaal. En het Is maar de vraag of de Rondom-concerten in de grote zaal méér publiek zouden trekken. Ze zouden daar in deze opzet ook niet passen, met hun programma's van hoofdzakelijk kamermuziek. Die werd deze laatste keer gebracht onder het motto 'Happy New Ears', een aan John Cage ontleende uit drukking die wil aangeven dat je naar eigentijdse muziek met nieu we oren moet luisteren. Oude oren Met oudere oren ging het deze avond ook best. Want het jongste stuk was "Piano Phase' uit 1967 van Steve Reich, en de grap van dit en vele andere stukken van Reich, is dat twee of meer uitvoerenden een eenvoudig thema in gelijk tempo beginnen, maar dan individueel het tempo verhogen of verlagen, waar door phaseverschulvingen ontstaan. Je krijgt dan in principe het effect van een paar ^ïet niet gelijk tik kende klokken óf druppelende kra nen. Het vraagt van de spelers (hier Reinbert de Leeuw en Maar ten Bon) een enorme concentratie. Het werd goed gedaan, en dan is het een spannend hoor-spelletje. 'Kreuzenspiel' van Stockhausen (uit 1951) voor klein ensemble was In teressant als een van de eerste voorbeelden van de zich -Vernieu wende Europese muziek. En wat John Cage In zijn 'Amores al in 1943 met een 'geprepareerde* piano (met allerlei Ijzerwerk en gummi waren tussen de snaren) deed, was destijds verrassend en nu nog leuk om naar te luisteren. Hélemaal uit de oude doos, maar getuigend van een geweldige gedre ven muzikaliteit, was de Sonate voor twee piano's en slagwerk van Béla Bertok, uit 1937. Een klassiek geworden stuk revolutionaire mu ziek dat wat mij betreft het hoog tepunt genoemd kan worden van dit programma. Aan deze avond werkten mee de pianisten Theo Bruins, Gérard van Blerk, Maarten Bon en Reinbert de Leeuw, de slag werkers Willy Goudswaard, Michael de Roo en Arthur Cune, de hoboïst Frank van Koten en basklarinettist Geert van Keulen. Muzikaal avontuur In de grote zaal ging het muzikale avontuur, zoals de serie daar geka rakteriseerd wordt, tot bijna vijftig jaar terug in de muziekgeschiede nis. Met Arnold Schönbergs"x-'Erwar- tung' 'uit 1909, Het is door de Ne derlandse Opera (ook dit seizoen) diverse malen scenisch uitgevoerd. Ondanks de ontegenzeggelijk in muzikaal-technische zin betere ver tolking deze zondagmiddag, kwam er toch weinig van de muzikaal- dramatische spanningen over. Doordat het reusachtige orkest bij een concertuitvoering niet wordt afgezwakt door de orkestbak en de solo zangstem teveel overstemt. Lach-concert weinig schokkend Alleen zo nu en dan hoorde men hoe diep Ingeleefd en technisch volmaakt Dorothy Dorrow de rol van de vertwijfelde naar haar ge liefde zoekende vrouw vertolkte. Bernard Haitink had kennelijk al leen oor voor de instrumentale uit barstingen van dit heftige expressi onisme. Die kwalmen er overdon derend uit, dat wel. Tussen dit monodrama en de Symfonie op. 21 (uit 1928) van An ton Webern, waarmee geopend werd. stonden twee stukken van Nederlandse componistenhet Blaaskwintet nr. 2 van Jan van Vlijmen uit 1972, en het Septet (1952) voor blazers van Kees van Baaren met contrabas en viool-solo (Theo Olof,) aan de uitvpering waarvan het Danzi Kwintet zijn medewerking verleende. Van Baareri maakt speels het zijn toehoorders van nu niet moeilijk in Dorothy Dorow: overstemd dit Septet dat, in tegenstelling tot het moeizaam -bedacht klinkende Kwintet van Van Vlijmen, helder en vlot geformuleerd is, en ondanks een streng gehandhaafde techni sche discipline, speels en levendig in de thematische verwerking, en vindingrijk van instrumentatie is. In deze tijd van snel wisselende normen en smaken ook al muziek uit een (betrekkelijk) oude doos; maar allerminst verouderd. door W. H. Wolvekamp MAASSLUIS He.t imposante Garrels-orgel is zaterdagavond voor een voltallig publiek (de Grote Kerk was praktisch geheel bezet) weer in gebruik genomen. De eerste fase van de grote res tauratie heeft onder Pols en Van Leeuwen zijn beslag gekregen. Het betrof hier een uitbreiding van de dispositie met een tertiaan 2 st. op het hoofdwerk, een trompet 8-vt. op het bovenwerk en, last but not least, een bazuin 32 vt. op het pedaal. Al deze stemmen zijn op een nieuwe windlade geplaatst. Vorige week hebben wij een en ander uitgebreid toegelicht. Als voorzitter van de orgelcommis sie heeft Feike Asma voor de aan vang van zijn concert de wense lijkheid van de dispositieultbreidlng aangetoond. Hij memoreerde iiier- bij niet alleen de groeiende belang stelling bij het orgelpubliek vopr de barok en de moderne orgelmuziek maar tevens zijn eigen bredere vi sie die hij than6 op de gehele orgelliteratuur heeft gekregen. De dwaze indeling die veel Asma-fans vroeger maakten tussen 'Feike As ma en zijn leerlingen' en 'de ande ren' behoort hiermede wel defini tief tot het verleden. Feike Asma opende zijn concert met Bachs C-Moll Passacaglia, ln een voorbeeldige voordracht, waar bij het polyfone lijnenspel niets aan duidelijkheid te wensen liet. Vervolgens klonk Bachs onvergete lijk schone Choraltrio 'Allein Gott ln der Höh sei Ehr' (BWV 676) •volkomen gaaf en tempovast ge speeld. Van Marius Monnikendam hoorden wij (na diens onlangs met veel succes uitgevoerde tweede Toc cata) een 'Postludium Supef Feike Asma' speciaal gecomponeerd ter gelegenheid van het weer in ge bruik nemen van het Garrels-orgei, bepaald een aanwinst van de mo derne vaderlandse orgelliteratuur. Guilmant was vertegenwoordigd met Choral et Fugue uit zijn 5e sonate op. 80. Feike Asma besloot zijn concert met Ré6urrection van Marcel Dupré uit diens Symphonie- passion. Alles bijeen een programma dat thans karakteristiek mag worden' genoemd voor Nederlands meest populaire organist. Die enerzijds zijn oude liefde, de Fl-anse roman tici, nimmer verloochende, maar anderzijds in later tijd tot een ver heugende veelzijdigheid is gekomen ten opzichte van zijn programma- samenstelling. Als bijzonderheid kan nog worden vermeld dat de zeer kostbare 32 vt. bazuin vervaar digd werd door de Nederlandse or gelpijpenmakers BV Jacq. Stimkens uit Zeist. Op zaterdag 19 april zal Klaas Jan Mulder het orgel ln de Grote Kerk te Maassluis bespelen. door Adr. Hager DEN HAAG 'Lachen bij het Residentie-orkest'. Deze aankondiging mpest het lokkertje zijn voor het laatste hot-concert, dat ditmaal werd .geleid door Paul Hupperts. De indruk bestaat echter, dat de belangstelling voor dit soort avonden terugloopt. Trekt men bij het Residentie-orkest de lijn van zaterdagavond door, dan kan het moeilijk verbazing wekken als deze negatieve tendens zich zou voortzetten. De weergave van Juillard Serenade van Maderna uit 1970 gaf eerder reden tot huilen dan tot lachen. Het geheel hing als los zand aan elkaar, een schoolse vertolking, waarbij Hupperts nauwelijks greep op de uitvoerenden had. Boeiender klonk de Berceuse élégiaque van Busoni in de toonzetting, van Schönberg. Een lyrisch werk met sfeervolle solo-momenten voor cello en viool, in deze geest weergegeven door Piet Veenstra en Willem Nos- ke. De Belgische tenor Lode De vos was solist. Hij was degene, die dit con cert de móeite waard maakte. De Paroles Tissées van Lutoslawski, de Poolse componist die in tal van werken bewezen heeft werkelijk iets te zeggen te hebben, werden door Devos Indringend vertolkt, vervuld van een emotionele uitdrukkings kracht. Poulenc, de veelzijdige ging voor zijn Cocardes populaires met textdichter Jean Cocteau de straat op en het geheel Is een kostelijk werk geworden, vol. van de humor waarmee meerdere van Poulencs composities doortrokken zijn. Lode Devos oogstte zeer. veel waar dering, hij toonde zich een vocalist, die in staat ls ook een werk als van Lutoslawski wezenlijk Inhoud te ge ven. Paul Huppert, die zich met het U.S.O.. al eerder voor deze Poolse componist heeft Ingezet - onder andere met de tweede symphonie - verzorgde een weliswaar correcte Instrumentale omlijsting, doch het spirituele element ontbrak of was in onvoldoende mate aanwezig. Humor is een moeilijk te wegen kwalificatie. Wat voor de één aan leiding ls 'van zijn stoel te vallen' van het lachen, kan door de ander ervaren worden als een flauwiteit, als zouteloze flauwekul. Persoonlijk acht ik het Scnearlo voor vijf ko perblazers van Simeon ten Holt zelfs niet haalbaar voor een kinder concert, al komen er dan ook ba- lonnen bij te pas. Het voorgeschre ven omtrappen van lessenaars en stoelen, het tussendoor drinken van een pilsje, het voortbrengen van piep-geluiden. dat alles »werd door een klein deel van het publiek, en collega's leuk gevonden. Daartegen is geen bezwaar, wel tegen het feit dat dit op een concert werd gepre senteerd. Mengelmoes Het dooreen mengen van tal van melodieën van bekende composities is op zich niets. Een zekere Peter Schickele heeft ook gegrasduind ln de muziekliteratuur en hèt resultaat ls de Unbegun Symphony. Mozart. Brahms, Rossini, Strauss, Hëndel enzovoort moeten er aan geloven. Met deze mengelmoes besloot Hup perts zijn gastoptreden en eindigde deze weinige schokkende serie.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1975 | | pagina 7