Zuidmolukkers herinneren ons eraan dat we rechtsstaat zijn Klimaat werknemers werkgevers nu beter Voor velen stortte in 1950 een wereld in Commentaar I Portugal (1) Portugal (2) Gasunie koopt Noors aardgas Geen parade Willemstad Nog te koud 'Voorbereidend jaar voor HTS moet blijven' Ook dit jaar nog lagere belasting Zuid-Afrika mag niet touwtrekken Den Uyl verwacht overeenstemming spreiding diensten Smith laat Sithole vrij TROUW/KWARTET ZATERDAG 5 APRIL 1975 BINNENLAND 5 Wat de uitslag van de verkiezingen in Portugal (op 25 april) ook wordt, het land zal de komende jaren in feite een militair bewind houden. Dat is de inhoud van de boodschap die de revo- lutionaire raad aan de politieke partij- en heeft overgebracht. Wat deze daar- I van vinden, moeten ze zelf weten. Ze j mogen zelfs tegensputteren, maar dt Beweging van de Strijdkrachten zal I zich er niets van aantrekken, j Uitingen van bezorgdheid daarover van landen of van Europese politieke groeperingen, die zich nooit hebben bekommerd om het lot van het Portu gese volk onder het oude regime, maken in Lissabon geen enkele in druk. Wel zijn de radicale militaire I leiders van het land geschokt door de j kritiek die komt van diegenen, die ben j vroeger tot verzet opriepen tegen de j regiems van Salazar en Caetano. Waarom hielpen jullie ons tegen Cae tano en werken jullie ons nu tegen, is een stereotiepe vraag aan journalisten uit andere West-Europese landen. Het motief waarom deze veelal idea listische officieren vonden dat Portu- gal zich geen parlementaire democra- j tie naar Westeuropese snit kan veroor- loven, komt er ten diepste op neer, dat het land er niet rijp voor is- De krachten die zich van zo'n democra- j tisch proces meester zouden maken, zouden naar hun mening de sociale wanverhoudingen in stand houden. I Daarmee zou de revolutie van vorig jaar vergeefs zijn geweest. Of, om het eens in de termen van een nieuw Nederlands cabaretliedje te zeggen: 'vrijheid, wil dat zeggen; honger? Dan is vrijheid niet genoeg!' j Portugal heeft in de periode vóórdat het Salazar binnenhaalde, in 1928, I met de parlementaire democratie niets dan ellende beleefd. Maar het zou verkeerd en paternalistisch zijn het land nu, in 1975 op dat verleden vast te pinnen. Achter de discussie over het politieke stelsel van Portugal gaat natuurlijke een heel andere schuil, namelijk die over het maatschappelijke stelsel. Dat j er zonder parlementaire inspraak een aantal harde economische maatregelen wordt getroffen in een desolate econo- j mie na een fascistische tijd van on recht en willekeur, behoeft niet bejam- merd te worden. Ook Lieftinck voerde in Nederland de geldzuivering door I toen er nog geen verkiezingen waren geweest. Maar in Portugal is méér aan de band. De radicale vleugel van de Beweging van de Strijdkrachten en de communistische partij zijn bezig Por tugal een streng-marxistisch model op te leggen omdat zij dat nodig achten voor Portugal zonder te weten of het volk daarom vraagt. Zij beroepen zich op de nood, de armoede en het onrecht die in het land en vooral in het achterland voortwoekeren en die volgens hen langs parlementaire weg niet zullen kunnen worden uitgeban nen. Zij bedoelen: niet op hun manier kunnen worden uitgebannen. In de an- j dere manieren waarin in West-Euro pa toch goede modellen zijn te vinden geloven zij eenvoudig niet. Dat I Portugal hard aan een sociale demo- cratie toe is en in reactie op het I fascisme voldoende krachten zal kun nen bundelen om krachtige hervormin gen door te voeren zoals de socia listen en middenpartijen denken 1 wordt door hen niet geloofd. De militairen en de communisten ge- ven daarmee aan het Portugese volk een brevet van onvermogen dat wij j onmogelijk kunnen beamen. Dat zou verschrikkelijk paternalistisch zijn. I GRONINGEN De Gasunie heeft j een tweedee contract gesloten voor de invoer van aardgas voor Neder- I lands verbruik uit de Noorse gas- velden in het Ekofiskgebied in de Noordzee. Onder dit tweede con tract zal Nederland van 1 oktober 1977 af ongeveer een miljard ku bieke meter aardgas per jaar be- i trekken. Het eerste contract dat in 1973 werd gesloten, heeft betrekking op I ongeveer 1.5 miljard kubieke meter j per jaar. Het nieuwe contract, dat I nog moet worden goedgekeurd door de Noorse regering heeft een loop tijd van twintig jaar. i Evenals het eerste contract maakt i het nieuwe contract deel uit van een gezamenlijke aankoop door de Gasunie, de Belgische Distrigaz, de Franse Gaz de France en de Duitse j Rurhgas bij een groep producenten I onder leiding van Philips Petro- I leum. Het gas komt via de 430 i kilometer lange zeeleiding bij Em- den aan land, vanwaar het gas, dat voor ons land, België en Frankrijk is I bestemd door een zinker naar Noord-Groningen zal worden ge voerd. Van een verslaggever WILLEMSTAND, CURACAO De jaarlijkse parade van Nederlandse militairen op Curasao ter gelegen heid van de verjaardag van konin gin Juliana is met ingang van dit jaar afgeschaft. Dit heeft het kabi net van de gouverneur van de Ne derlandse Antillen bekendgemaakt. Binnen de lijnen op het kaartje hiernaast lig gen de eilanden die de Republiek der Zuid- Molukken claimt als behorend tot het grond gebied van die republiek. Het grondgebied om vat de eilanden die voor 1950 de 'daerah' (een autonome gemeenschap, een soort provincie) vormden als onderdeel van Oost-Indonesië, dat op zijn beurt weer een deelstaat was van de Verenigde Staten van Indonesië. s Sulawesi (Celebes) litaMffclM V.PELT TROUW eg\SERAN_J^j X AMBON \NUSALAUT fcÖGORAI HARUKU oO GORAM BANDA °WATÜBELA "AI wDtLA KAI 5O BANDA ZEE KAI W WEJAfiO O BABAR V/TANIMBAR Overkomst naar Nederland geen 'tragische vergissing' door Jan Kuijk In het voorjaar van 1951, ruim een jaar na de overdracht van de soevereiniteit over Indonesië, kwamen de eerste Zuidmolukkers in Nederland aan: een 3.500 voormalige militairen van het zojuist opgeheven Koninklijk Nederlands-Indi sche Leger (KNIL) met hun huisgenoten bij elkaar een 13.000 man. Zij hadden geweigerd over te gaan naar het leger van de nieuwe staat Indonesië (zoals heel wat niet-Eu- ropese KNIL-militairen hadden ge daan), maar evenmin hadden zij er iets voor gevoeld om te demobilise ren op een plaats die hun door een overleg van Nederlandse en Indo nesische autoriteiten zou worden toegewezen. Het overbrengen van deze mensen - hun aantal is in 24 jaar inmid dels uitgegroeid tot een 35.000, want uiteraard namen en gaven zij ook hier ten huwelijk en het getal hunner zonen en dochteren was groot - wordt dikwijls 'een tragi sche vergissing' van de Nederlandse autoriteiten genoemd; een oordeel dat niet helemaal billijk is. Immers: wie nu nog het woord 'vergissing' gebruikt, zal dan toch zeker moeten aangeven hoe men toen in de gegeven omstandigheden en in de korte tijd die ter beschik king stond, een andere oplossing had kunnen vinden; een oplossing die vooral de rechten van deze mensen ongeschonden liet. Vooral dat laatste klemt, aangezien in de loop van 1950 de Haagse rechtbank en in beroep het Haagse gerechtshof in een geding tegen de Nederlandse staat deze rechten nog eens hadden bevestigd. (Later zou de Hoge Raad ten overvloede die als recalcitrant ervaren ex-KNIL- militairen nog eens gelijk geven). Zij zijn beslist niet naar Nederland gebracht om hier te dienen ter stoffering van het landschap ten behoeve van oud-Indisch-gasten als een soort levend koloniaal museum, zoals wel eens boosaardig door te genstanders van de regeringspoli- tiek van toen is gesuggereerd en zoals zij in een onbegrijpelijke kortzichtigheid aanvankelijk ook werden geconserveerd door apenlief de betonende organisaties als 'Door de eeuwen trouw'. Eerder zou de stelling kunnen wor den verdedigd dat de Zuidmoluk kers hier zijn om ons er aan te herinneren dat wij een rechtstaat zijn en dat wij ons moeten oefenen In het geduld om samen met hen problemen Op het ogenblik van de soeverelni- tieitsoverdracht dienden er in het KNIL zo'n 62.000 niet-Europese militairen. Die mensen kwamen door de verschuiving van de poli tiek en de rechtsverhoudingen in een heel vervelende situatie. Er stortte op dat ogenblik voor velen van hen een wereld in. Psycholo gisch gezien veranderden zij plots van steun en stut van het gezag tot handlanger van het kolonialisme. Materieel gezien bleken zij opeens niet veel meer te zijn dan huurlin gen, waaraan geen behoefte meer was en waarmee niemand raad wist. Voor de overgrote meerderheid is het probleem opgelost - althans: wij horen nooit meer van hen, de door Djakarta gekoesterde parade- paardjes uitgezonderd. Er bleef ech ter tenslotte een harde kern over van drie e vierduizend militairen - allen afkomstig uit de Molukken. Op grond van een uit 1936 dateren de dienstorder eisten zij demobili satie op het eiland Ceram. 'Verenigde Staten' Er had zich namelijk vlak na de soevereiniteitsoverdracht in Indo nesië een politieke ontwikkeling voorgedaan, die het denken van die Molukkers nieuwe richting gaf. Ne derland had in 1949 de soevereini teit overgedragen aan de Verenigde Staten van Indonesië - een staat kundige constructie die - om het zacht te zeggen - tegen de zin van heel wat nationalisten tot stand was gekomen, en die dan ook rap na de soevereiniteitsoverdracht een oplossing te vinden voor hun werd opgerold. Reeds ln augustus 1950, bij het eerste lustrum van de onafhankelijkheidsverklaring van Soekarno en Hatta uit 1945, kon Soekarno officieel de omvorming van de federale staat tot een cen traal geleide eenheidsstaat procla meren. Alleen in Oost-Indonesië (een deel staat die alle eilanden ten oosten van Bali en Celebes, met uitzonde ring van Nieuw-Guinea omvatte) bleef de provincie Zuid-Molukken dwars liggen. Op 25 april 1950 werd hier een zelfstandige republiek ge proclameerd, die zich bulten het verband van Indonesië stelde - om het even of dat nu een federale of een eenheidsstaat zou zijn. Met de Zuid-Molukken heeft de In donesische eenheidsstaat het in mi litair opzicht een poosje nog erg moeilijk gehad. Vooral op het ei land Ceram Is betrekkelijk lang weerstand geboden. Vandaar ook de voorkeur van de resterende KNIL- militairen voor demobilisatie op Ceram. Zij zouden daar immers meteen weer aan de strijd tegen Indonesië kunnen meedoen. Onmogelijk Een kind kon inzien dat Nederland - dat van de nieuwe huisbaas Indo nesië toestemming had gekregen nog wat huisraad in te pakken vóór de verhuizing naar Nederland - on mogelijk die rechten kon honore ren: eenvoudig omdat de Indonesi sche regering dat niet toestond. Er is ln de korte tijd, die toen nog restte heel wat heen-en-weer ge praat, waarbij op de mensen sterke aandrang werd uitgeoefend om bin nen Indonesië (alleen niet op Ce ram) te demobiliseren en waarbij flink met bankpapier werd gewap perd. De Ambonezen waren achter in middels via hun gemachtigden in Nederland al druk bezig tegen de Nederlandse staat te procederen over dat recht om zelf in alle vrij heid hun demobiliseringsplaats bin nen de archipel te kiezen. Omdat de tijd drong (het KNIL moest vóór een bepaalde, in de overeenkomst genoemde datum zijn opgeheven) maakte Nederland evenwel korte metten. De Ambonezen werden in gelijfd bij het Nederlandse leger en kregen daarop een dienstorder zich in te schepen voor vertrek naar Nederland. Op de boot hoorden zij dat zij bij aankomst in Nederland uit het le ger waren ontslagen en hier hun uniform moesten inruilen tegen een burgerpak. Zij smaakten nog net de voldoening dat zij ook van de Hoge Raad gelijk kregen op het punt van de vrije keuze van een demobilisatieplaats. Maar op het punt van het ontslag uit het leger konden zij in hoogste Instantie van de ambtenarenrechter geen gelijk krijgen. Kazerne-maatschappij Hun lot in Nederland is wel onge veer bekend. Aanvankelijk werden zij ondergebracht In kampen, waar zij in een vrij strenge militaire hiërarchie (met vrouw en kinde ren) samenwoonden; een voortzet ting van de wonderlijke kazerne maatschappij uit de KNIL-tijd, waar vrouwen en kinderen ook steeds van de éne kazerne naar de andere meetrokken. Eerst na een paar Jaar - toen het de Nederlandse regering duidelijk werd dat het als tijdelijk bedoelde verblijf van die mensen wel eens heel lang zou kunnen duren - is er naar een definitievere huisvesting voor deze mensen gezocht ln woon wijken, want men wilde bij elkaar blijven om de eigen cultuur, de eigen Identiteit, te bewaren. Dat is aardig gelukt - in die zin dat deze wonderlijke samenleving de nieuwere generatie wel een hoge mate van ambivalentie heeft gege ven: de bron voor heel wat conflic ten met de ouders én met de Ne derlandse samenleving. In het con flict met de ouders schermen die Jongeren met de Nederlandse nor men en opvattingen; komen zij in conflict met de Nederlandse sa- Van onze weerkundige medewerker Het is toch maar wonderlijk gesteld in die atmosferische huishouding. Voor de weerkundigen is er soms geen peil op te trekken. Vooral wannper de bovenlucht zoals nu, koud is. Neem nu bijvoorbeeld die onvoorziene regen- en sneeuwdag van gisteren. Geen mens had er daags tevoren notie van men sprak van zonnige perioden dat het die kant uit zou gaan. En dat er zelfs een pseudo-wintertje op ons afkwam. Vrijdagmorgen werd mij vanuit Twente doorgebeld, dat daar al meer sneeuw gevallen was dan in de hele afgelopen winter, een navolging zeker van het Zeeuwse sneeuwoffensief vlak vóór en op paasf-zondag). Op het eiland Borkum in de Duitse Bocht viel met 19 mm de meeste neerslag, Münster kreeg 17 mm. De kleine depressie, erg ondiep met een luchtdruk nauwelijks onder de 1000 millibar, wandelde van Han nover tot boven de Duitse Bocht. Daar was 't stoppen geblazen, want het hogedrukgebied ten westen van Schotland (1.025 mb) had een ste vige afweermuur opgetrokken via de Füröér en Finland naar noord- Rusland (maximum daar 1.027 mb). De koude put raakte klem en zwaaide af naar het zuidwesten. Hij blijft vandaag nog dicht bij huis, maar gaat gelukkig wel opvullen. Daardoor zullen er in de loop van het weekeinde van het noorden en noordoosten uit meer opklaringen komen. De temperatuur zat gisteren zwaar in de malaise met maximaal 1-2 graden Celsius in de sneeuwge- bieden. Dat gaat vandaag en mor gen al wat beter met stijgingen tot 5 a gr. C., maar over het geheel gezien blijft het te koud. Gister middag werd het in Frankfurt aan de Oder (DDR) 12 gr. C. Om tropi sche warmte te vinden (30 gr. C) moesten wij helemaal in oost-Tur- kije zijn, bijvoorbeeld in een plaats als Koetaisi in Georgië aan de oos telijke oever van de Zwarte Zee. Curieus was de windverdeling bo ven De Bilt gisterenmiddag: op 5 km n-noordoosten wind. Op 7 km oost-n.o., op 9 Icm en hoger oost tot zuidoosten wind. De stratosfeer was erg onderuitgezakt. De tropopauze begon namelijk al op 7500 meter, (temperatuur daar -52). Daaronder was het overal 8 tot 11 graden te koud. daarboven was de lucht vijf tot tien graden te warm! Deze war me laag in de stratosfeer bevorder de in hoge mate de radio-ontvangst uit Amerika. Nog even een vervolg op de Ameri kaanse stormdepressie, die in Chi cago de zwaarste sneeuwstorm ver oorzaakte van de laatste dertien jaar (plaatselijk 40 cm. sneeuw). In Buffalo, waar het minimum don derdagavond met een luchtdrukda ling van 12.5 mb. in drie uur pas seerde, was 't de volgende morgen -8 gr. C. Miami in het zuiden van Florida lag het langst in de warme lucht met 32 gr. C. Koudste plekjes in Canada: Isachsen -33 gr. C. en Eurika -30 gr. C. (80 gr. N.-Br. in Northwest Territories bij barome terstanden daar van 1.037 mb). menleving dan beschutten zij zich zelf met de eigen culturele opvat tingen en normen. Dit is het tweede uit een serie van drie artikelen over de Zuidmoluk kers in Nederland en hun politieke idealen. Het eerste artikel stond in onze krant van donderdag. DEN HAAG Pas als de vooroplei dingen bij de mavo en het middel baar technisch onderwijs aanslui ting geven op de eerste jaren van het hoger beroepsonderwijs, mag het voorbereidend jaar bij de verschil lende opleidingen van het hbo wor den afgeschaft. Aldus de organisa ties van studenten, docenten, direc teuren en besturen van de hts-en. Zoals bekend wil het ministerie van onderwijs het voorbereidend jaar met ingang van 1 augustus 1976 af schaffen. Een plan om al dit Jaar geen mavo-mensen meer toe te laten tot het voorbereidend jaar, werd in getrokken na felle protesten van de organisaties. Maar volgend Jaar zal het voorbereidend jaar wel verdwij nen, en dat zal volgens de organi saties grote, zo geen onoverkome lijke moeilijkheden geven bij de doorstroming van leerlingen met een mts- of mavo-diploma, maar ook van studenten die van de havo afkomen met een onvoldoende eind examenpakket. Van onze Haagse redactie DEN HAAG Minister Duisenberg heeft bevestigd, dat de tijdelijke verlaging van de belastingen dit jaar na 1 januari van kracht blijft. De verwachting is, dat de conjunc tuur zich niet zo zal herstellen, dat de belastingen weer verhoogd kun nen worden. De minister zei in een toespraak voor de buitenlandse persverenigin gen in Den Haag, dat de economie zich in de tweede helft van dit jaar zal herstellen als gevolg van ds regeringsmaatregel. Maar dit her stel zal niet voldoende zijn. Naast de handhaving van de belastingver laging blijft de regering een deel van de werkloosheidspremie betalen (400 miljoen) en een bijdrage stor ten in het fonds voor de kinder bijslag (500 miljoen gulden). Van onze sociale-economische redactie DEN HAAG Werkgevers en werknemer zijn weer bereid op centraal niveau te overleggen over fundamentele vraagstukken zoals inkomens- en investeringsbeleid, openbaarheid van inko mens, democratisering van het bedrijfsleven en de werkgelegen heid. Dit is het positieve resultaat van een tweede informele bijeenkomst gisteren van de drie vakcentrales en de centrale werkgeversorganisa ties. Wim Kok, voorzitter van het NVV, zei dat het overleg niet uitge legd mag worden als een voorberei ding op een centraal akkoord voor 1976. Beter klimaat Uit de voortzetting van het overleg mag worden afgeleid dat het kli maat tussen werkgevers en werkne mers sinds het mislukken van het centraal akkoord eind vorig jaar aanzienlijk is verbeterd. De ver schillen tussen de partijen over on dermeer het inkomens- en investe ringsbeleid, maar ook de kwestie van de openbaarheid van alle inko mens waren toen onoverbrugbaar. Die verschillen zullen er nu ook nog wel zijn, maar er is ln ieder geval de bereidheid er met elkaar over te praten. Bovendien besloten werkgevers en werknemers voort te borduren op kwesties waarover men het vorig jaar wel eens kon worden maar die men weer liet vallen omdat het totale pakket niet aanvaardbaar was. Die kwesties zijn o.m. dat er een zen: 12.06-0.00; Schevenlngen: 11.47-0.00; IJmulden: 12.33-0.00; Den Helder: 2.27-15.22; Harlln- gen: 5.18-17.57; Delfzijl: 7.56-20.13. HOOG WATER voor maandag 7 april Vllssdngen: 11.36-0.00; Harlngvlletslulzen: 0.49-13.14; Rotterdam: 1.47-14.33; Sche venlngen: 0.24-12.55; IJmulden: 1.10- 13.37; Den Helder: 3.50-16.37; Harllngen: 6.40-19.08; Delfzijl; 9.09-21.21. Van een verslaggever DOETINCHEM In Doetinchem bestaan politieke bezwaren tegen deelneming van Zuid-Afrika aan de wereldkampioenschappen touwtrek ken. die bi september in die plaats zullen worden gehouden. De PvdA en de PPR hebben laten weten bezwaar te hebben tegen deelne ming door Zuid-Afrika. Een minderheid in het college van b en w en enkele leden van de commissie financiën zijn daarom tegen de gevraagde garantie van twintig procent van het tekort van de manifestatie. HILVERSUM Brand heeft gister middag een Turks koffiehuis nabij het centrum van Hilversum vrijwel volledig verwoest. De schade wordt geschat op anderhalf twee ton. Over de oorzaak tast de brandweer nog in het duister. Van onze Haagse redactie DEN HAAG Minister-president Den Uyl verwacht dat er een volle dige overeenstemming met de ambte narenbonden bereikt kan worden over de spreiding van de rijks diensten. De heer Den Uyl zei dit gisteravond na het wekelijkse kabi netsberaad. De behandeling van deze zaak in de Tweede Kamer is uitgesteld om het overleg met de dienstcommissies van de betrokken diensten eerst af te ronden. Op 18 april wordt de beslis sing van de ministerraad over dit 'buitengewoon moeilijke punt van regeringsbeleid' verwacht. gezamenlijke studie zal worden in gesteld naar de arbeidsduur, de verbetering van de werkomgeving en de relatie onderwijs en werk (educatief verlof en werkende Jon geren). Voor de bestudering van deze vraagstukken zullen een drie tal commissies ln het leven worden geroepen. Het overleg wordt over twee weken voortgezet. SALISBURY (AP. Reuter) Rho- desië heeft dominee Ndabaningi Si thole vrijgelaten. Hij is één van de meest vooraanstaande en militan te nationalisten. Sithole werd 4 maart weer gevangen genomen na drie maanden vrijheid op beschuldiging van moordplannen op zijn rivalen en steun voor de guerrilla ln Rhodesië ondanks het staakt-het-vuren tussen de blanke minderheidsregering en de zwarte nationalisten. Een speciaal ge rechtshof besliste woensdag nog dat hij gevangen moest worden gehou den, zij het alleen op grond van de laatste beschuldiging. Smith heeft niet duidelijk gemaakt of Sithole alleen werd vrijgelaten om de conferentie in Dar es Salaam van minister van buitenlandse zaken bij te wonen of dat hij vrij zal blijven. De conferentie in Das-es-Salaam be gint dinsdag. In een radiotoespraak zei Smith gisteren dat Sithole 'tijdelijk' was vrijgelaten op verzoek van 'Afri kaanse presidenten. HELLEVOETSLUIS Bij de Rub ber- en Kunststoffenfabriek Helvoet te Hellevoetsluls zullen 40 van de 600 personeelsleden worden ontsla gen. De directie van het bedrijf heeft dit gisteren aan het personeel mee gedeeld. Het bedrijf wordt zodanig gereorganiseerd, dat Helvoet zich met beduidend lagere kosten aan veranderende markteisen kan aan passen. Met de vakbonden is gespro ken over afvloeiings- en afbouwre gelingen. Daarover is praktisch een principe-akkoord bereikt. 'Hoelang zou het duren, voordat hij dit ontdekt?'

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1975 | | pagina 5