Chaos in Saigon Portugal krijgt een grondwet voor vijf jaar Niet alleen de regering maar bijna alles is Voorlopig' Toenadering tussen Jordanië en Syrië Noordiers jbestand wankelt Opnieuw overleg tussen Zuid-Afrika en Rhodesië Oorlogskabinet in Zuidvietnamese hoofdstad President Phom Penh: praten met Rode Khmer Ford verwacht lerstel economie nog dit jaar Jaren in Vietnam tijdsverlies Sterke invloed militairen Sneeuwstorm in Chicago Geef om ANGOLA Giro 26655 Sithole blijft gevangen 1 TROUW/KWARTET VRIJDAG 4 APRIL 1975 BUITENLAND 7 SAIGON, WASHINGTON (Reuter, UPI, AP) Terwijl troepen van de Voorlopige Revolutionaire Regering (VRR) van Zuid-Vietnam en Noordvie tnamese eenheden in snel tempo doorstoten in de richting van Saigon, begint zich in de Zuidvietnamese hoofdstad de chaos en de paniek onder de be volking te verbreiden. ■Terwijl duizenden burgers van Sai gon aanstalten maken de stad te ontvluchten, proberen tienduizenden vluchtelingen uit het noorden de stad binnen te komen. Terwijl de rege- rlng-Thieu via luidsprekers in de ■stad de bevolking tot klamte maan de, bestormden duizenden de ban- Sen om hun geld op te nemen. De woordvoerder van de regering in Saigon maakte gisteren bekend dat er een oorlogskabinet van 'gro te nationale eenheid' werd ge vormd. Over de samenstelling er van gaf hij geen bijzonderheden. Welingelichte kringen in de hoofd stad meldden dat er mensen uit de oppositie tegen Thieu voor waren gepolst, maar deze zouden weinig zin hebben zitting te nemen in een kabinet van eenheid als Thieu aan de macht blijft. Volgens deze krin gen zouden de wijzigingen in het kabinet tot 'zeer hoog aan de top gaan.' Geruchten dat premier Tran Thien Khlem zijn ontslag had aan geboden, werden gisteren officieel door de woordvoerder van het be wind in Saigon ontkend. Betogingen De militaire gouverneur van Saigon heeft gisteren een verbod op beto gingen in de hoofdstad uitgevaar- en het leger opgedragen ieder een die zich tegen arrestatie verzet ter plaatse ddod te schieten. Op last van de gouverneur is de politie gisteren begonnen met huiszoekin- PHNOM PENH (Reuter, UPI, AP) Waarnemend president Saukham Khoy van het bewind in de Cam bodjaanse hoofdstad Phnom Penh heeft gisteren de Rode Khmer aan geboden contact op te nemen om de vijandelijkheden te staken. Saukham Khoy is als senaatsvoor zitter na het vertrek van Loo Nol waarnemend president. Hij vroeg via de radio ook de hulp van de grote mogendheden om de oorlog in Cambodja te beëindigen, inmiddels hebben troepen van het bewind in Phnom Penh gisteren acht kilometer ten noordwesten van de stad een stuk grond vero verd dat zij de dag te voren hadden moeten prijsgeven aan de Rode Khmer, zo werd door het militaire ipperbevel in Phnom Penh bekend [emaakt. De Rode Khmer had tn de ïacht van woensdag op donderdag "met hevig artillerie vuur een wig fgedreven in de linies rond Phnom iPenh, waardoor troepen van het lewind in de stad in grote wanorde waren teruggedreven. Een persbureau uit Thailand meld de daarop dat de stad was gevallen. ;Een woordvoerder van het Ameri- e caanse ministerie van defensie ont- kende deze berichten. Ook corres- pondenten uit Phnom Penh melden t dat de stad nog niet gevallen is. f Studenten in Phnom Penh hebben j gisteren een verklaring verspreid t waarin Lon Nol wordt aangevallen. iVaarnemers verwachten dat dit het begin is van een campagne gericht tegen de terugkeer van Lon Nol. ILFAST (Reuter) De Britse latssecretaris voor Noord-Ierland, ferlyn Rees, heeft in Belfast ledbesprekingen gevoerd met het •itse leger en met de politie. Dit ?ebeurde na een dreigement van •het Ierse republikeinse leger (IRA) !at er een eind kan komen aan het nmiddels zeven weken oude be tand. Een woordvoerder van de Jinn Fein, de politieke vleugel van iet IRA, suggereerde dat het na het komende weekeinde afgelopen kan zijn met het bestand, iet IRA wil dat de Britse regering onmiddellijk iets doet aan haar ei- >en inzake het terugtrekken van toepen uit de katholieke districten in Belfast en inzake gevangenhou ding zonder proces. De dreigementen van het IRA wer den onderstreept met een bomont ploffing in het centrum van Bel- afgelopen woensdag. Er was ewaarschuwd en niemand werd lewond, maar de aanslag kan wor den gezien als een waarschuwing voor de ineenstorting van het be stand. WASHINGTON President Ford van de Verenigde Staten is nog steeds van oordeel dat de economie van zijn land zich in het derde wartaal van dit kalenderjaar zal herstellen. 'De statistieken hebben H enkele belangrijke veranderingen •ndergaan waardoor we meer zeker heid hebben gekregen dat de reces sie zal eindigen en dat er in het derde kwartaal een herstel begint, voor het eerst in zes maanden zijn Ie industriële bestellingen toegeno men. De rentetarieven zijn gedaald !n er is meer geld beschikbaar voor eningen'. zei de president donder dag op een persconferentie. gen naar 'verdachte personen'. On danks het verbod op betogingen hebben gisteren volgelingen van de militante pater Tran Hoe Than toch een openlijke antl-Thieu de monstratie gehouden bij een kerk in een van de buitenwijken van Saigon. De demonstratie, waaraan Veel Amerikaanse Vietnamve- teranen en deserteurs zien de gebeurtenissen van de laatste dagen in Zuid-Vietnam met gemengde gevoelens aan. 'Het heeft er alle schijn van dat de twee jaar die ik in Viet nam gediend heb, tijdverspil ling waren', zo zegt Dennis O'Donnel, oud-infanterist uit Chicago, die in 1961 en 1969 meevocht in Vietnam. Veel oudstrijders zijn niet verrast over de verliezen van de troepen van het bewind in Saigon. De 27-jarige Fred Trehune, eens lid van het keurkorps der Groene Baret ten en nog steeds onder be handeling wegens complica ties na verwondingen, zegt ervan: 'Ik heb er de pest over in. Maar toen ik er was. van 1966 tot 1969, zag ik wel dat het leger van Thieu er geen zin in had en niet gemoti veerd was'. De 41-jarige majoor George Shannon, die in 1967 met zijn straaljager boven Zuid-Viet nam werd neergehaald, denkt er net zo over: 'Ik zie Zuid- Vietnam niet graag in de handen vallen van de com munisten, maar toen ik er was had ik niet veel tijd no dig om te zien dat de Viet- namezen het in wezen geen barst kon schelen'. De majoor vraagt zich nu af wat de Amerikanen eigenlijk in Viet nam aan het doen waren. De Amerikaanse soldaten die weigerden in Vietnam te vechten en daarom deserteer den en waarvan er velen in Zweden terecht kwamen, vin den dat de huidige gebeurte nissen in Zuid-Vietnam hen in het gelijk stellen. 'Onze oppositie tegen Ameri kaanse steun voor het regiem van Thieu blijkt nu terecht geweest te zijn', zo zegt Herb Washington, een 33-jarige musicus uit Rhode Island .die nu in Malmö woont. De uit Indianapolis komende Steve Kineman, die in 1967 deserteerde en vijf jaar leefde in Laos alvorens naar Zweden te gaan, begrijpt wel dat er Amerikanen zijn die er zich over opwinden dat ge bied dat met Amerikaanse levens is verdedigd, nu ogen schijnlijk zonder slag of stoot wordt prijsgegeven. 'Maar de boosheid van deze mensen moet neerkomen op het hoofd van de Amerikaanse autori teiten die hen het sprookje aanpraatten dat zij het Viet namese volk te hulp kwamen. In feite hebben ze altijd op het verkeerde paard gewed', aldus deze deserteur. naar schatting 2000 mensen meede den, werd scherp in het oog gehou den door een grote politiemacht, die echter alleen ingreep toen on geveer 200 jongeren met spandoe ken waarop Thieu's heengaan werd geëist, een mars door de stad wil den houden. Pater Tran, leider van de antl-corruptiebeweglng tegen Thieu, riep zijn volgelingen op 'de rijen te sluiten met het leger' en president Thieu binnen twee k drie dagen af te zetten. De pater be weerde dat een groep generaals eerder op de dag had besloten Thieu te 'onttronen'. Hij zei dit vernomen te hebben van een 'be vriend officier'. Ook aartsbisschop Ngoejen Van Binh van Saigon, de hoogste katho lieke leider van Zuid-Vietnam, heeft nu in het openbaar Thieu verzocht af te treden. Hij deed een beroep op de president 'de wensen van het volk' te beantwoorden. De bisschop verwees in verband hier mee op de uitspraak van de Senaat in Saigon, die woensdag met grote meerderheid aandrong op een nieuw bestuur. Ook in militaire kringen in de Zuidvietnamese hoofdstad wordt de toestand voor het regiem van Thieu hopeloos genoemd. Voortdurend wordt aangedrongen op een wijzi ging in de leiding. Het opperbevel in Saigon vraagt zich af waar de Noordvietnamese divisie gebleven is die in de provincie Tay Ninh op ongeveer 80 km ten noordwesten van Saigon opereerde. Vermoed wordt dat de hele divisie al in de buurt van de Zuidvietnamese hoofdstad is om op het beslissende ogenblik te kunnen ingrijpen. In de stad nemen op alle strategische punten zwaarbewapende militairen stellingen in. Het palels van Thieu wordt gebarricadeerd. De VRR heeft opnieuw laten weten dat zij bereid is onmiddellijk een bestands overeenkomst te sluiten als presi dent Thieu afgetreden is. LISSABON (AP, Reuter, UPI) De nieuwe Portugese grondwet zal slechts vijf jaar van kracht zijn en geeft de militairen steviger greep op het politieke leven. Dat valt op te maken uit een ver klaring van de Portugese minister van voorlichting, kapitein Jorge Correla Jesuino. De militairen hebben een voorstel gedaan aan de twaalf politieke partijen die aan de verkiezingen van 25 april deelne men. Op het voorstel moet uiterlijk vanmiddag 5 uur geantwoord zijn. Op 25 april zal een grondwetgeven de vergadering worden gekozen. De minister van voorlichting zei dat het overwicht van de militairen wordt vastgelegd voor ten hoogste vijf jaar - 'Grondwetten van korte 'duur zijn thans in de mode'. Jesui no zei dat de Revolutionaire Raad - het uitvoerende en wetgevende or gaan der militairen - belangrijker zal zijn dan de burgerregering. 'Wij vormen de voorlopers van de revo lutie', aldus Jesuino. 'Wij hebben haar gemaakt, niet de intellectuelen of de politieke partijen'. De minister van voorlichting verze kerde wel dat partijen die zich verzetten tegen de voorstellen niet zullen worden uitgesloten van de verkiezingen. Afwijzen Vluchtelingen Intussen beweegt zich een grote stroom vluchtende burgers en mili tairen langs de Zuidvietnamese kust naar het zuiden. ZIJ trekken door steden en dorpen die door de troepen van Saigon verlaten zijn nog voor de komst van de opruk kende revolutionaire troepen. In Saigon proberen de autoriteiten zo veel mogelijk de vluchtelingen te gen te houden. De militaire politie hield gisteren duizenden mensen buiten Saigon tegen die op weg waren naar de stad. In Washington werd gisteren be kend gemaakt dat Amerikaanse functionarissen plannen bestuderen voor de evacuatie van wellicht een miljoen vluchtelingen uit Saigon. Het ministerie van defensie zou van plan zijn vluchtelingen met luchtmachttoestellen te evacueren. Hiervoor is echter toestemming no dig van het Amerikaanse ministerie van buitenlandse zaken. Om Viet namese vluchtelingen naar de VS te brengen moet president Ford een formele declamatie uitgeven, waarin staat dat zij 'wereldvluchte- lingen' zijn, zoals vastgelegd in de universele verklaring van de rech ten van de mens. De Republikeinse senator Jacob Ja- vlts heeft gisteren in Londen ge zegd dat het Amerikaanse Congres haar houding tegenover Zuid-Viet nam zou kunnen veranderen als president Thieu zou aftreden en werd opgevolgd door een meer de mocratisch bewind. Het Congres houdt op het moment de door pre sident Ford gevraagde extra mili taire hulp aan Thieu nog steeds tegen. Het verkeer ondervond gisteren ernstige moeilijkheden tijdens zware sneeuwstormen in Chicago. In totaal kwamen zeker 27 mensen om het leven, vooral bij verkeersongelukken. Ook waren er mensen die een hart aanval kregen, terwijl ze sneeuw aan het ruimen waren of hun auto schoon maakten. Op sommige plaatsen lag de sneeuw bijna een halve meter dik. DAMASCUS (DPA) Het Syrische staatshoofd generaal Haf is Assad en koning Hoessein van Jordanië hebben in Damascus ge sproken over een nauwere coördinatie van hun politieke houding in het Middenoosten-conflict. Naar verluidt, is ook gesproken over een toenadering tussen Jordanië en de in 1971 door Hoesseins leger uit het land vé^preven Palestijnse verzetsstrijders. De Palestijnse bevrijdingsorganisa tie PLO was uit Jordanië geweerd, omdat zij naar de mening van Hoessein openlijk aanstuurde op zijn val. De toenadering is naar Syrische opvatting voorwaarde voor een eensgezinde houding van de Arabi sche 'confrontatiestaten' en de PLO tegenover Israël met het oog op hervatting van de Geneefse confe rentie over het Midden-Oosten. Het recht op vertegenwoordiging van de Palestijnse bevolking van het sinds 1967 door Israël bezette West-Jordanië, werd op de jongste Arabische topconferentie in Rabat uitsluitend aan de PLO toegekend. Hoessein had daarop verklaard, dat hij geen direct belang meer had bij deelneming aan de Geneefse confe rentie. De Palestijnse leider Jasser Arafat heeft gezegd dat als hij naar de vredesconferentie zou kunnen gaan hij eerst wil weten 'welk Genève' het wordt. 'Is het een Genève dat De militairen hebben nog niet ge praat over de mogelijkheid dat de meerderheid van de twaalf partijen de voorstellen afwijst. De minister van voorlichting zei, dat hij zijn land zou 'verraden' als hij ook maar aan de mogelijkheid dacht dat partijen zich zouden verzetten tegen de ideeën van de militairen. De meer gematigde partijen (socia listen, de centrum-linkse volksde mocraten (PPD) en de centrum democraten (CDS) hebben zich er steeds tegen verzet de militairen een grotere invloed te geven op het politieke leven. Aan de vergadering van de politie ke leiders met de milialren heeft het communistische kiezersfront niet deelgenomen. Dit zou echter alleen te wijten zijn aan organisa torische fouten. De Portugese eerste minister Vasco Goncalves heeft gezegd dat zijn re gering het niet goed zal vinden dat de Amerikaanse basis op de Azoren worden gebruikt voor een oorlog tegen de Arabieren. Ten tijde van de oktoberoorlog in het Midden Oosten konden Amerikaanse toe stellen op de Azoren bijtanken op hun weg naar Israël. De Arabische landen boycotten na de oktoberoor log van 1973 ook Portugal. De boy cot werd opgeheven nadat Lissa bon aanstalten begon te maken de koloniën op te geven. Sindsdien zijn verschillende delegaties naar de Arabische landen geweest om de betrekkingen te verbeteren. Goncalves zei in een vraaggesprek met een Libanees blad dat Portugal grotere vriendschap wil met de Arabieren. Goncalves zou ook gezegd hebben dat Portugal lid blijft van de NA VO. tenzij liet nieuwe parlement anders, beslist. 'We zullen onze ver plichtingen tegenover de verdrags organisatie nakomen', aldus de eerste minister. 'Maar dat betekent niet dat het Portugese volk iets kan worden opgelegd. mensen moe ten hun eigen bev oslng nemen via het parlement dat deze maand wordt gekozen. ADVERTENTIE Angola Com<te MonJoneS.^ President Assad alleen maar als paraplu voor een stap-voor-stap oplossing die in plaats van een totaal akkoord: is het een Genève waar ik alleen maar getuige mag zijn; of is het een Genève waar de hele Pales tijnse kwestie kan worden bespro ken? LOESAKA (Reuter, UPI) De Zuidafrikaanse minister van bui tenlandse zaken Hilgard Muller en de Rhodeslsche eerste minister Ian Smith hebben gisteren enkele uren gesproken. Vooral aldus zegslieden over de Rhodeslsche houding te genover de nationalistische bewe gingen in het land en over hervat ting van de contacten. Deze kwa men vorige' maand tot een einde toen de Rhodeslsche regering de zwarte leider dominee Hdabaningi Sithole liet arresteren. Woensdag beslisten eeen speciaal gerechtshof dat Sithole gevangen moet worden gehouden omdat hij een voortdurende guerrilla-oorlog tegen de blanke minderheidsrege ring wil, ondanks het staakt-het- vuren wat de nationalistische be weging en de regering in Salisbury in december hebben bereikt. Na de arrestatie van Sithole heeft de Afrikaanse nationale raad (ANC) de overkoepelende beweging van bisschop Abel Moezorewa, ge weigerd nog langer met de regering Smith te praten. Gisteren zijn drie Rhodeslsche mi litairen een officier en twee Afrikaanse soldaten gedood in een vuurgevecht met guerrilla's. De Amerikaanse minister van bui tenlandse zaken Henry Kissinger zal op korte termijn een bezoek brengen aan Afrika. HIJ zei dat de VS niet altijd de aandacht aan Afrika hebben gegeven die het ver diende. Portugal, op zichzelf teruggeworpen (5) door H. Biersteker Op een dorpje in de buurt van Tondela in Noord-Portugal zag ik voor het raadhuis een monument waar een bekisting omheen was gebouwd. Het bleek een standbeeld van Salazar te zijn. Neergehaald hadden ze het nog maar niet. Behalve de zoveelst e voorlopige regering is er erg veel voorlopig in Por tugal. De radio spuit de hele dag strijdliederen en marxistische propaganda, waarin de 'monopo lies' het moeten ontgelden. Maar dat wordt afgewisseld door reclame-uitzendingen waarin branches van dezelfde monopolies zich breed maken voor de consument. staat zeker begrip voor een gema tigd linkse koers. Ook daar heeft men genoeg weet van de ongelofe lijke knoeierijen onder het Caeta- no-regime, die allemaal dienden om bepaalde machtige familie-kar tels in stand te houden. Ook bui tenlandse concurrentie werd daar bij zoveel mogelijk afgehouden, daardoor zijn de rechtstreekse bui tenlandse kapitaalbelangen nog geen honderdmiljoen dollar waard. De hoge raad van de revolutie heeft de banken en later ook de verzeke ringsmaatschappijen genationali seerd, gehoor gevend aan de steeds luider herhaalde eis van het banksyndicaat van Lissabon. Maar hij heeft deze vakbond zeer be droefd door de buitenlandse bedrij ven daarin niet mee te nemen. En als nieuwe directeuren van de ban ken, die de helft van het kapitaal van Portugals bedrijfsleven behe ren, werden enige experts van de Bank van Portugal aangesteld die als sociaal-democraten te boek staan. Bij de golf arrestaties na de elfde maart waren ook vijf leden van de bankfamilie Esplrito Santo opge pakt alsmede Jorge de Melo, admi nistrateur van de CUF. Portugals machtigste concern, dat zu onge veer overal belangen in heeft. Maar inmiddels zijn de laatstgenoemde en drie leden van de bankiersfami lie weer op vrije voeten gesteld De anderen worden nog vastgehou den in verband met een klacht van het bankpersoneel dat vr grote be dragen zouden zij overgemaakt op de rekening van enige christende mocratische en liberale lijstaan voerders in het Noorden van Portu gal. De revolutionaire raad en de voor lopige regering doen denken aan de voortjagende sledeva&rders die de achter hen aan rennende wolven horde af en toe een brok toewerpen om weer even met rust gelaten te worden. Maar de horde komt wel steeds dichterbij. Geen terug Hoe de uitslag van eventuele ver kiezingen de ontwikkeling zou moe ten afremmen of zelfs terugdraaien is eveneens een raadsel. Dat zou ingaan tegen de krachten die thans de media en de straat beheersen. En het organiseren van du'delijke tegendemonstraties kan gemakke lijk in de reuk komen te staan van de in Chili door de CIA gefinan cierde huisvrouwen-met-lege-pan- nen-betogingen tegen Allende en als een samenzwering worden ge brandmerkt. 'De MFA is nu al de gevangene van zijn eigen, goed be doelde progressiviteit', zei een Brit se waarnemer. 'Misschien gaat de keus nu al tussen een burgeroorlog of een strak mill air bewind'. Bij de zeer talrijke kleine midden standers in Portugals steden be- Goudreserve Het enige lichtpuntje in de desola te Portugese huishouding is dat er nog een behoorlijke goudreserve is. Maar als de regering zo fors blijft uitgeven als zij nu doet - al is het ook voor schreeuwend nodige socia le voorzieningen cn voor het moei lijk demoblllseerbare leger - dan is de zaak volgens optimisten in drie jaar en volgens pessimisten binnen één jaar op. Portugal en zijn territoriale wate ren zijn ook nooit behoorljk geëx ploreerd op natuurlijke rijkdom men: die heeft het land te lang verder op in de wereld gezocht. Van 19C0 tot 1973 zijn anderhalf mil joen Portugezen naar het buiten land getrokken om werk te vinden. Alleen al in de omgeving van Pa rijs zitten er een half miljoen. De belangstelling van deze 'economi sche vluchtelingen' voor de gang van zaken in hun land is bepaald niët overweldigend: in Frankrijk hebben zich er slechts 25.000 als kiezers laten registreren. Vóór de omwenteling bestond de hoeveelheid buitenlandse valuta die het land binnenkwam voor twee derde uit geldovermakingen van buitenlandse arbeiders ten behoeve van hun familieleden. Dat deze in komsten nu drastisch teruglopen wordt door de radicale officieren geweten aan negatieve verhalen in de buitenlandse pers, maar de re stricties op de banksaldi en zeker de latere nationalisering van de banken hebben er natuurlijk geen geringe invloed op uitgeoefend. Een openhartige discussie van de knapste koppen over de kolossale problemen van het land zou in Portugal hard nodig zijn, maar dat komt er niet van. Zowel de pers als de radio ronken van het ideologisch jargon, waarin bijna niemand uit de toon durft te vallen. De vakbor den. die door het verplichte lid maatschap onder Cateano slechts een facade vormden, nemen nog altijd hun besluiten bij handopste ken. Met bedenkingen daartegen kom j* altijd rechts van de aanbe volen lijn uit en dat is in elk geval in de richting van het fascisme. Bedenkingen kun Je dan beter vóór Op de banken in Lissabon werd onmiddellijk na de nationalisatie een spandoek aangebracht met de woorden 'Banco do Povo' Bank van het Volk. Dit is de Nationale Overzeese Bank op het plein Rossio in Lissabon. je houden, temeer daar je weet dat allerlei bedrijven op het ogenblik aan een rigoureuze zuivering zijn onderworpen. De communisten hebben van de Beweging van de Strijdkrachten bijna alles gedaan gekregen wat zij verlangen maar géén afstel van de verkiezingen voor eer. grondwetge vende vergadering. Maar als het gedurende de campagne tot ernsti ge verstoringen van de openbare orde komt - al zijn daar inmiddels zware straffen opgesteld - dan ligt het motief voor ean verder uitstel en zelfs voor een afstel van het democratisch proces voor de hand. En cr zijn nogal wat bewapende extreem-linkse splintergroepen die daar belang bij hebben. Sommigen lopen openlijk bewapend rond voor hun hoofdkwartieren, dikwijls ge vestigd in zakenpanden die zij ge kraakt hebben. In elk geval zijn er sinds de omwenteling op 25 april 1974 In Portugal 40.000 vuurwapens 'zoek'. Zij waren van de paramili taire Salazar-Jeugd, die In de alge mene feestvreugde door Jan en al leman werd ontwapend. Dc:e vrij buiterij van de 25ste r.pril 1974 zou zich wel eens kunnen wreken on de 25ste april 1975. Eerdere artikelen in deze serie ver schenen op 25, 27, en 29 maart en 3 april.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1975 | | pagina 7