't Gaat om de keus tussen
anarchie en democratie
'Gij kunt een reisje
over de Veluwe doen'
koeriers
DWARSLIGGERS
UITZONDERLIJK AANBOD
BEDRUKTE KATOEN
DS.J.J. BUSKES
'Lessen' van een reislustig predikant heruitgegeven
DRIE DAGEN
s<
90 cm BREED
PER METER
GEMEENTE NAALDWIJK
GEEN huisvuil worde'n opgehaald
Succesvol advertere
In TROUW-KWARTE?:
nonconformisten op de levensweg van
TROUW/KWARTET MAANDAG 24 MAART 1975
CDA-Amsterdam antwoordt prof. Vonk over metro
AMSTERDAM Namens de CDA-raadsfractie in de hoofdstede
lijke gemeenteraad schrijft mr. drs. A. P. J. van der Eyden ons het
volgende:
Prof. Vonk heeft na onze reaktie op
zijn eerste artikel nog twee artike
len gepubliceerd in Trouw van 13
en 14 maart en deze artikelenreeks
vraagt nog één keer om een ant
woord. Het betoog van prof. Vonk
komt in het kort op het volgende
neer. Het aantal inwoners van Am
sterdam is sinds 1968, toen het
principebesluit tot aanleg van een
metronet werd genomen, zo sterk
gedaald met een tendens tot verde
re daling, dat een metronet niet
meer economisch verantwoord is.
Ogenschijnlijk is het argument van
het gedaalde aantal inwoners
doorslaggevend. Prof. Vonk wekt de
Indruk, dat het dalende aantal in
woners van Amsterdam zelf in 1968
niet voorzien was, maar dat is on
juist. In een nota inzake het open
baar vervoer van 16 maart 1962
stellen B. en W.: 'Terwijl de voor
oorlogse spad een stedelijk gebied
omvatte van een straal van 3 tot 4
kilometer van de Dam, breidt de
stad zich uit, waardoor in de toe
komstige agglomeratie een weinig
grotere bevolking een nagenoeg
dubbel oppervlakte zal bewonen.
Door PW-ambtenaren werd in 1967
tijdens de vele besprekingen de
conclusie voorgelegd van vergelij
kingen met Stockholm: in verband
met de samenhang van verkeers-
voorzieningen dient een metronet
niet meer dan li 1,5 miljoen
inwoners te omvatten. Het gaat
dan ook niet op, om alleen reke
ning te houden met het aantal
inwoners van Amsterdam, omdat
het aantal inwoners van de agglo
meratie genomen moet worden.
Maar daar komt nog iets anders
bij. Het gaat om het creëren van
een goed alternatief voor het geld
verslindende autosysteem, waarop
anders vele duizenden mensen voor
hun woon-werkverkeer, voor recre
atie e.d. zijn aangewezen. Het is
evident, Öat het autosysteem vele
miljarden kost, zeker als men
maatschappelijke kosten daarvan
(aantasting milieu, congestie, onge
lukken, doorbraken enz.) meere
kent. Prof. Vonk spreekt niet over
deze gigantische kosten van het
autosysteem. maar vergelijkt
slechts de kosten van een modern
tramstelsel met de metro.
Voor de zoveelste keer heeft de
gemeenteraad besloten, dat de
oostlijn moet worden afgebouwd tot
het Centraal Station. Feitelijk
neemt prof. Vonk het iedereen, die
daartoe besloten heeft of afbouw
van de oostlijn wenselijk vindt,
kwalijk. Hij zegt zelfs: 'Wanneer
dezer dagen het conflict felle vor
men mocht aannemen en mensen
levens worden gekneusd, dan zullen
degenen, door wier besluiten dit
gevolg intreedt, toch echt niet voor
onschuldig gehouden kunnen wor
den'. Daarmee legt prof. Vonk een
ernstige beschuldiging op tafel.
Meent prof. Vonk werkelijk, dat hij
daarmee aan een juiste, laat staan
evenwichtige en wetenschappelijk
verantwoorde oordeelsvorming
meewerkt? Moeten gemeenteraads
leden dit serieus nemen, en wat
denkt prof. Vonk van het NVV,
NKV en CNV die voor snelle af
bouw hebben gepleit? Laten wij nu
even de mogelijkheid bespreken, dat.
er ernstige moeilijkheden dreigen,'
doordat enkele mensen in de
Nieuwmarkt zich met geweld zullen
- verzetten, wie is er dan schuldig?
Prof. Vonk is toch niet zo naief om
te veronderstellen, dat de mensen,
die zich met geweld verzetten tegen
een door de bevoegde organen vol
gens de geldende rechtsregels geno
men besluit, vrijuit gaan? Boven
dien wekt prof. Vonk bij de lezers
van Trouw ten onrechte de indruk,
dat de bewoners de dupe worden.
Wetens en willens zijn een aantal
personen in 1974 in de slooppanden
getrokken, om de sensatie van het
verzet tegen door de overheid
rechtmatig genomen besluiten.
Prof. Vonk wil nu, dat enkele men
sen. die volgens de beginselen van
de rechtsstaat geen fysiek geweld
mogen plegen, hun gang kunnen
gaan, terwijl de overheid, de enige,
die zo nodig bij de uitoefening van
haar taak geweld mag gebruiken
volgens zeer strikt omschreven re
gels, dit lijdzaam moet dulden? De
president van de rechtbank, con
stateert zelf, dat het verzet een
gewelddadig karakter heeft gekre
gen, terwijl de aktiegroep Nieuw
markt op 8 januari 1975 schreef,
dat zij zich zal blijven verzetten
tegen alle pogingen om de oostlijn
af te maken. Welnu, prof. Vonk
houdt deze aktiegroep de hand bo-
door Jac. Lelsz
'Vaar van Amsteldam, met de
schuit op Utrecht, en neem
daar den postwagen op Arn
hem, tot de Greb, daar gij goe
de herberg vinden zult'. Dat
antwoord gaf destijds Ahasve-
rus van den Berg op de vraag
hoe een reisje over de Veluwe
te beginnen. Van den Berg ad
viseert Rhenen als uitgangs
punt te nemen.
Hij had in die omgeving twee
herbergen ontdekt. In de ene
daarvan 'aan de linkerzijde als
gij van Rhenen komt' was het
hem zeer wel bekomen. Hij wijst
er voorts op dat men verbaasd zal
staan 'over het vermakelijke van
de aankomst'. Vail den Berg zegt
dan verder: 'Na dat men, van den
hoogen Rhenenschen berg, de
heerlijkste gezichten, over den
schoonen Rhijn, en de vette Betu
we gehad heeft, daalt men steil af
van de hoogte
We ontlenen dit aan een bij de
Walburg Pers- te Zutphen heruit
gegeven boek 'Geografie van Ve
luwe', dat voor het eerst ver
scheen bij de Amsterdammer Jo
hannes Allart in 1796. Een amu
sant reisboek, als we deze aard-
rijkskundige-didactische 1 essen,
opgebouwd in de morallstisch-pe-
dagogische stijl van die dagen, zo
eens mogen noemen. Het boek,
waarin de spelling van die tijd is
gehandhaafd, werd geschreven in
de vraag- en antwoord-vorm; we
zouden kunnen zeggen: op de wij
ze van de Heidelbergse Catechis
mus. De schrijver was dan ook
een reislievend predikant. Vele
predikanten blijken reislustig te
zijn geweest, en dat is nu nog zo.
Men denke maar aan de vele pre
dikanten, die als reisleiders optre
den. en echt niet alleen naar Is
raël. Zo zijn de toeristische
schnabbelaars ontstaan.
Kerklied
Ds. Van den Berg was onder meer
predikant te Barneveld op de Ve
luwe. Hij ontwikkelde daar een
groot aantal activiteiten, die leid
den tot landelijke bekendheid. Hij
legde zich ook op de literatuur
toe, in het bijzonder de geestelij
ke. Vooral het kerkelijke lied had
zijn belangstelling. Zijn aandeel
in de nieuwe psalmberijming van
1773 was niet gering. De commis
sie, waarvan hij deel uitmaakte,
moest door een muur van tegen
werking heenbreken, omdat som
migen de berijming van Petrus
Datheem niet wilden vervangen.
Overal in het land werden leerre
den gehouden ten gunste van de
berijming-1773. Van den Berg
deed dat in Barneveld met een
leerrede over de tekst Psalm 92:2:
'Het is goet dat men den Heere
love; ende Uwen Name Psalsln-
ge, o Allerhoogste'.
Van den Berg (we ontlenen deze
gegevens aan de inleiding van
drs. B. Paasman in de heruitgave
van 'Geografie van Veluwe') was
in zijn tijd een literator van aan
zien. Het Haagse Dichtgenoot
schap 'Kunstliefde spaart geen
vlijt' benoemde hem tot 'buiten
gewoon lid van verdienste'. Op
zijn vakgebied had hij ook een
goede naam, want de Hogeschool
te Harderwijk benoemde hem tot
hoogleraar in de theologie, maar
hij bedankte. In de bundel Evan
gelische Gezangen, die in 1807
uitkwam, stonden veertig verta
lingen en bewerkingen van zijn
hand en elf oorspronkelijke ge
zangen. De invoering maakte hij
niet meer mee, want begin 1807
overleed hij. Zijn graf bevindt
zich in de Eusebluskerk te Arn
hem.
Verlichting
Van den Berg was niet alleen als
theoloog en als literator actief,
maar wijdde zich ook aan typi
sche Verlichtingsaan^elegenheden,
UT r F-4:'k1I-a cSj
Links: De schrijver van 'Geografie van Veluwe', ds. Ahasverus van den Berg. Rechts: 'Rheder-
oord: men vindt kort voor de herberg den Engel, die, zeer dicht bij Reederoord, aan den IJssel ligt,
dat fraai gezicht". Beide illustraties komen in het boek voor.
het bevorderen van een hoger be
schavingsniveau van zijn tijdge
noten. Vooral ook de jeugd had
zijn aandacht. Hij schreef er vele
werkjes voor. 'Geografie van de
Veluwe' is er een van. Samen met
zijn vriend, de Zutphense predi-
kant-filosoof J. F. Martinet gaf
hij het uit in het kader van het
'Nieuw Geschenk voor de jeugd'.
Een voor kinderen bestemd ver
volgwerk. Er bestond grote be
langstelling voor.
We spraken van de vraag- en
antwoord-vorm van de Heidel^
bergse Catechismus. Paasman
echter legt het accent op de dia
loog. Didactische vorm bij uitstek,
zegt hij. 'Reeds vanaf de Klassie
ke Oudheid was de dialoog ge
bruikt in de leermeester-leerling
situatie. Bij de heruitgave van Ge
ografie van de Veluwe' is de oor
spronkelijke tekst van het 'Nieuw
Geschenk voor de jeugd' gevolgd,
volgens het exemplaar dat berust
in de Universiteitsbibliotheek van
Amsterdam. Het boek begint met:
'Vrage. Zal het mij -vergund wor
den, eens eenig ander deel van
mijn Vaderland te gaan bezichti
gen? Antwoord. Gij kunt een reis
je over de Veluwe doen'.
Paasman wijst erop dat er geen
reden is de Veluwe van de acht
tiende eeuw te idealiseren. In het
midden van die eeuw kwamen er
's winters nog wolven voor. De
nachten waren er gevaarlijk. Er
hielden zich zwervers op, maar
nog meer vrees veroorzaakten
heksen en kwade geesten, on
danks geloof en rede. Epidemieën
teisterden de bevolking, de kin-
deisterfte greep om zich heen en
in een leprozenhuis lagen de me
laatsen. Een reisje van Harder
wijk naar Arnhem vergde tien
uur, nu de tijdsduur van een
treinreis Amsterdam-Bazel.
Maar ondanks dit alles: de Velu
we zelf was mooi. Een wild na
tuurgebied met uitgestrekte heide
velden, zandverstuivingen en bos
sen, doorsneden door heldere be
ken. Bijna de hele bevolking was
agrarisch. Wat er aan nijverheid
was, dat waren de papiermolens
e.d.
Ds. Ahasverus van den Berg geeft
zijn informatie over alles wat er
op de Veluwe te beleven valt ze
ker niet kritiekloos door. Hij
Geschreven
in vorm van
Catechismus
taxeert de dingen, zo is de indruk,
nogal op persoonlijke wijze. Een
subjectieve beoordeling met dui
delijke voorkeuren en even duide
lijke depreciaties. In Arnhem
aangekomen, bijvoorbeeld, wordt
gevraagd: 'Heb ik niet wel van
het Duivelshuis hooren spreken?'
En het antwoord: 'Daarvan wordt
meer gesproken dan het verdient.
Het is groot en fraai, door den
bekenden Marten van Rossum ge
sticht: men kan zien dat hij voor
had hetzelve veel grooter te ma
ken. Niets bezonders is er aan,
dan eenige figuren op den voor
gevel, naar den smaak van dien
tijd, die men verkeerdelijk voor
afbeeldingen van duivelen houdt'.
Relativerend (of is het een kwes
tie van zien met de ogen van
eigen tijd?) wordt ook over de
stad Hattem (gezien met ogen
van nu een juweel) gesproken:
'Zij is mij zeer klein voorgeko
men. Vraag: Is er niets bezonders
te zien? Antwoord: Niets dat mij
bekend is. Van den Berg vertelt al
antwoordend op vragen over tal
van plaatsen op de Veluwe, over
de mensen, do historie; de gebou
wen. de natuur, de broodwinning
enz
Over Apeldoorn wordt gezegd:
een aanzienlijk dorp, in ee-
nen schoonen oord gelegen. Het is
een plaats voor sterken doortocht
voör postwagens, die heen en we-
'dei Arnhem Zwol, Deventer,
Utrecht, Harderwijk en andere
steden rijden'. Vraag: 'En dus een
plaats van welvaren?' Antwoord:
'Het stadhouderlijk verblijf op 't
Loo placht de inwoners groote
voordeelen toetebrengen. Vooral
den armen'.
Over 't Loo lezen we verder onder
meer: 'Hier worden onderschelden
vreemde dieren gevoed, onder an-
deièn twee Olijfanten van het ei
land Ceylon, die uw opmerking
verdienen. Ook gij moet op de
schoone roode forellen wel acht
geven, die daar in eenen vijver
onderhouden worden'.
Pastorij
Over Harderwijk wordt geleraard:
'Schoon de visscherij hier al mede
aanmerkelijk verminderd schijnt,
blijven de Harderwijkers altijd
nog sterk visschen. Zij leveren
kabeljaauw, schelvisch, schol,
tong, die zij veelal in zee opko
pen; spiering vooral niet te verge
ten, aan de omgelegen markten,
niet alleen, maar voeren in den
winter zelf meenigte van visch
naar Keulen en elders, waardoor
zeer veel menschen welvaren'. En
over de hogeschool: 'Men heeft er
doorgaands 8, 9 of 10 hoogleraars,
waartoe men meestal bekwame en
vermaarde lieden verkiest'.
Over Epe wordt onder meer ge
vraagd: 'Is deze plaats niet door
eenig geleerd man bekend?' En
geantwoord: 'Ja. Door Franciscus
Martinius, die, 'voor het midden
van de vorige eeuw, hier predi
kant was. Hij was een uitmuntend
dichter en wordt als zoodanig
door den Ridder Hoofd en ande
ren zeer geprezen'. Over Ede on
der meer: is wél bestraat en
heeft eenige huizen, die tamelijk
fraai zijn, geschikt v,oor men
schen, die een stil leven begeren'.
Uitgebreide aandacht geeft Ahas
verus van den Berg aan Barne
veld, waar hij zelf predikant was.'
Ongetrouwd, maar goed yerzorgd
door zijn zuster Kornelia Sebilla,
die niet alleen goed huishield,
maar ook gelegenheidsverzen
schreef. Als het over Barneveld
('het grootste en schoonste dorp
van Veluwè') gaat, wordt ge
vraagd: 'Moet ik daar noch meer
gaan zien?' Waarop Van den Berg
antwoordt: 'De plantaadje (tuin)
bij het huis van den Predikant,
met hare beken, vijvers en water
vallen. Zulk een pastorij is er in
't Vaderland niet meer!'
'Geografievan Veluwe' is onder
de titel 'Veluws Verleden' heruitge
geven door de Walburg Pers te
Zutphen en in de boekhandel ver
krijgbaar voor 15. Het boek telt
126 pagina's en vele illustraties.
Drs. Paasman zorgde voor een le
zenswaardige inleiding.
ven het hoofd en heeft zich niet
gedistancieerd van de wijze waarop
deze aktiegroep optreedt. Het gaat
om de keuze tussen anarchie of
democratie. Als er fouten zijn ge
maakt bij de besluitvorming geeft
dat niemand het recht om het
recht in eigen hand te nemen, en
zijn zin met geweld door te zetten.
Daarbij is onze rechtsstaat in het
geding.
Sportief gebaar
Nu de beslissing tot afbouw van de
oostlijn tot aan het CS genomen is.
is het van belang, dat er op rustige
en menselijke wijze kan worden
gewerkt. Ambtenaren en de mensen
die het werk moeten doen, hebben
daar recht op; het zijn toch ook
mensen? Bovendien moet de lang
durige vertraging, die miljoenen
guldens kost en de frustraties heeft
verdiept, nu gevolgd worden door
een periode van hard werken om
het karwei zo snel mogelijk klaar te
krijgen, zodat met de herbouw en
de verbetering van de Nieuwmarkt
kah worden begonnen. In een de
mocratie moet een minderheid zijn
kans krijgen. Welnu, de minderheid
heeft duidelijk gemaakt, wat zijn
standpunt is, en heeft de meei
heid niet voor zijn standpunt
nen winnen. Een sportief ge
zou dan ook zijn, nu alle verzi
staken.
Wanneer prof. Vonk in een gei
met de Aktiegroep Nieuwmarkt
weten te bereiken, dat men
fysiek verzet meer pleegt, dan
dat een waardevolle bijdrage
aan het funktioneren van onze
mocratlsche rechtsstaat. Tegen
achtergrond zijn wij bereid, de
strekt misplaatste en zoals
bleken is ongefundeerde vei
ten aan het adres van het CE
Bloemetjes - Bloemetjes - Bloemetjes - Bloemetjes - Bloemetjes - Blöemet
Q)
E
<D
O
co
O)
O
co
O)
E
O)
O
CD
O)
E
O)
O
CD
O)
E
CD
BOTERMARKT 17-18
LEIDEN
Bloemetjes - Bloemetjes - Bloemetjes - Bloemetjes - Bloemetjes - Bloemet
Op Goede Vrijdag, 28 maart 1975, en op
Tweede Paasdag, 31 maart 1975,
zal
personeel gevraagd
HOTEL ATLANTA
vraagt voor spoedige indiensttreding een alleszins
bekwame
CHEF DE PARTIE
en een flinke eerste
AIDE DE FORNEAU
die in een eerste klas bedrijf zijn opgeleid tot
voortzetten.
ONTBIJTJUFFROUW
voor het koffiebuffet, vanaf 6.00 uur 's morgens,
vakkennis niet noodzakelijk.
Sollicitaties voor bovengenoemde functies bij de
chef kok.
Tevens vragen wij
RESTAURANT-KELNER
Vlugge werker, die in staat is onze gasten op vrien
delijke en voorkomende wijze te bedienen en tevens
over kennis van de moderne talen beschikt.
HOTEL-TELEFONISTE
Leeftijd vanaf 20 jaar en liefst met enige ervaring
met een grote centrale. Goede spreekvaardigheid in
Engels, Duits en Frans noodzakelijk.
Gewerkt wordt in wisseldiensten pi. van 7.00 tot
15.30 uur of van 15.30 tot 24.00 uur. Vrije dagen val
len zowel op weekeinden als op weekdagen.
Sollicitaties aan de direktie van HOTEL ATLANTA,
Aert van Nesstraat 4, Rotterdam, telefoon (010)-
11.04.20.
HL2
Zoekt u naar kamers of
etages en div. andere
woonruimten of kantoor
ruimten kom dan naar
het kamer- en etagebe-
middelingsbedrijf 'CEN
TRUM B.V.' op maandag
dinsdag en vrijdag a.h.
Noordeinde 38, Den Haag.
Tel. 070-607101. Op
woensdag, donderdag en
zaterdag a.d. Van Baer-
lestr. 24, Den Haag, tel.
070-654778. Steeds van
11.00-18.00 uur.
HL6
BEDRIJFSCHAP BANKETBAKKERSBEDRIJF
Officieel Instituut voor aUe banketbakkerijen in
Nederland
vraagt jonge
SECRETARESSE
Middelbare opleiding, liefst ook Schoevers. Begin
salaris tot 1500,-. Zelfstandig en afwisselend werk.
Br. of tel. aan Carel van Bylandtlaan 11, Den Haag,
tel. 070-647856, 's avonds 252102.
HL2
auto's en aütobenodigdheden
DATSUNS^er
AUTOBEDR'JF BROERTJES
SASSENHEIM 02522H2921
woonruimte gevraagd
Kamers en etages: leeg,
gestoffeerd en gemeubi
leerd of ongtmeublleerd.
Uw kamer en etagebe-
middelings centrum
'Centrum'. Van Baerle-
straat 24, Den Haag. Tel.
070-654778 Noordelnde 38,
Den Haag. Tel. 070-
607101.
HL6
(Jw flatwoningen, v| j
en bungalows, kanljc
ruimten en etages u,
den snel verhuurd of L
kocht door kamer- enL
gebemiddellngsbedrijfl h
'CENTRUM B.V.'. L
maandag, dinsdag >r!
vrijdag a'h. Noordé
38. Den Haag, tel.
-607101. Op woen^®
donderdag en zateL'
a.d. van Baerlestr.L
Den Haag. tel.
654778. Steeds van lM
18.00 uur. r
Lessen
en clubs
BEVOEGDE DOCEtyd
V.W.O., HAVO,
Huiswerkoplelding, bn
sen, privéopleldlngenoc
elk stadsdeel en rarer
meenten. Comb, van s
raren MO. Tel. ld,
23.17.17.
onderhoud en reparatie
WASSERIJ 'OZON' voor
uw was, chemische reini
ging, partijen jassen^
overhemden, overalls,
kledingreparatie, stoppa
ge, suèdereiniging, enz.
Vraagt inlichtingen. Tel.
22675.
Vrijblijvend prljsopfe
behang- wit- en schrei
werk. Gedurende de
termaanden 20% koijr
Gebr. -Jeystek, L.pi
Meerdervoort 392,
Haag. tel. 336502.
diversen
LAAT NU UW GRASMA
CHINE SLIJPEN EN NA
ZIEN. Korte levertijd. Kip
pengaas, harm, gaas, afr.
palen en alles voor uw
tuin en gazon. W. P. Hart
ri jk, Nwe. Beestenmarkt
7-11, Lelden. Telef. 26627.
HL31
TE KOOP dlepvrleski
met 5 jaar garantléü
tot 30 pet. korting.jr
houd: 200 1. 550,-
ƒ700,- 420 1. ƒ825,-
1025,-. Prijzen inc|
pet. BTW. Uit voofï
leverbaar. Inhoud
kerd. InL Weber,
techniek, Hoofdslti
110, Leiderdorp. Tel. f-
31726.
Over figuren die grote invloed op het leven en
werk van Ds. Buskes hebben gehad: Barth,
Bonhoeffer, Booth, Buber, Kohlbrugge, Bavinck,
Berkouwer, Beyers Naudé, Bruins Slot, Dippel,
Heering, Martin Luther King, Kraemer, Miskotte,
Niemöller, Noordmans, Ragaz, van Randwijk, Fedda
Schurer, de Vrijer en anderen. Nonconformisten.
Mensen die nee durfden zeggen tegen traditionele
overtuigingen en levenshoudingen. Dwarsliggers
en baanbrekers. Aan dit boeiende boek hebben 28 vooraanstaande
Nederlanders meegewerkt. Het verscheen ter gelegenheid van de
75e verjaardag van Ds, Buskes. 216 bladzijden 16.90
\erkrjjgbaar in de boekhandel
ZOMER KEUNING - WAGENINGEN WA\I
