Protest van 'Nieuwmarkt'
gaat hele hoofdstad aan
Commentaar
weerrapporten
liet weer -
Eerste kievitsei
Twijfel -1
Twijfel-2
de dominee schrok er van
heliste
droomreis
opstapper
berebierton
Er staat meer op het spel dan het laatste bochtje van de metro
TROUW/ KWARTET DINSDAG 4 MAART 1975
BINNENLAND
5
politieke partijen zich het meest iden-
I tificeert met het doorgaan van de
metrobouw en alle twijfel, als die in
I eigen kring dan nog zou mogen op-
I klinken, onmiddellijk overschreeuwt.
Hoe het allemaal in Amsterdam zo
ver gekomen is, hoe het mogelijk is,
dat een subtiel en tot nuanceringen
geneigd man als burgemeester Samkal-
den tot een zo bikkelhard standpunt is
i gekomen, moet later nog maar eens
I goed worden uitgezocht. Het zou ons
echter niet verbazen, als dan zou
blijken, dat de verdeeldheid van de
andere partijen (met name de ver-
I deeldheid in de Amsterdamse PvdA)
j tegenover de hechte en vastberaden
geslotenheid van de CPN de anderen
tot de gevangenen van deze commu-
j nistische minderheid heeft gemaakt.
Öm die impasse te doorbreken, is het
I nodig dat het college van B. en W.
van Amsterdam wordt gehergroe-
pèerd, in die zin dat de communisti-
i sche wethouders heengaan. Op die
I manier is een politieke oplossing in
Amsterdam mogelijk een nadere
j studie waarbij wij een doorgaan van
de thans omstreden plannen niet bij
voorbaat uitsluiten, maar evenmin van
I ;elders aangedragen alternatieven.
Het terugtreden van de CPN wordt
%hier niet bepleit, omdat wij voorstan-
;ders zijn van het uitsluiten van een
fcrote groep van de bevolking bij het
.stadsbestuur, maar uitsluitend omdat
deze partij zich manifesteert als een
h£.:de kern zonder enige twijfelzucht,
I op h$t ogenblik dat er alle reden is
om even te twijfelen en alle zaken nog
eens op een rijtje te leggen.
Van onze weerkundige medewerker
Het eerste kievitsei in Nederland is
geleffd en gevonden ook, gistermor
gen in Peeloo bij Assen door J.
Jongman. 3 maart 1975 is nu de
vroegst bekende eerste vinddatum
geworden sedert 1897. Tot nu stond
dit record op naam van Vaassen,
gemeente Epe, waar J. Witteveen
het eerste kievitsei op 4 maart 1961
raapte. Daaraan vooraf ging een
februarimaand die het kwik op de
zeventiende in Ermelo opzweepte
tot ruim 19 gr. Zoiets is dit jaar
niet vertoond. Het is nu meer het
warmte-effect over 'een langere ter
mijn dat de kieviten er toe heeft
gebracht op een zo vroeg tijdstip le
leggen.
Het voorjaarsachtige weer wordt
veroorzaakt door een omvangrijk
lagedrukgebied boven de oceaan,
met afzonderlijke kern die ten
zuiden langs Ierland in de richting
van de Golf van Biskaje koerst. De
zuidelijke winden voeren het kwik
in onze omgeving tot 11 a 13 gr. C.
op. Een koufront naderde gister
avond Nederland en dat was duide
lijk te merken aan de regen die er
ging vallen. Achter het front ko
men er vandaag weer opklaringen
ofwel zonnige perioden en veel
neerslag is er vooreerst niet te ver
wachten.
Toch is de dan aangevoerde lucht
nie' stabiel en op een iets grotere
afstand van het front zal er wel
hier en daar een bui tot stand
komen. De temperatuur ondergaat
de komende dagen een lichte da
ling. In zuidwe t Engeland werd
gisteravond 5 mm neerslag afge
tapt, in Ierland viel er ivat meer:
Belfast 8 mm, Malin Head 11 mm.
onder redactie van loessmit
,Het is dieper dan je denkt. Ik sta op Simpkins'.
Het is niet nodig, een zekere redelijk
heid te ontkennen in het standpunt
van burgemeester Samkalden van Am
sterdam en zes van zijn wethouders
ten aanzien van de metro, om toch
uitstel van de voortgang van de me
tro-aanleg te bepleiten. Evenmin is het
nodig, een dergelijk uitstel te beschou
wen als een overwinning van de actie
groepen en dus als een handeling die
de meerderheid van B. en W. en de
gemeenteraad als vertegenwoordi
gers van de overheid onwaardig
zou zijn.
Het vervelende is juist dat er, hoe en
waardoor dan ook, een sfeer is ge
schapen, waardoor het gemeentebe-
I stuur van Amsterdam geen pas meer
i achteruit of opzij kan. Burgemeester
Samkalden wekt zelfs in hoge mate de
j indruk, dat dit precies zijn bedoeling
is. Daardoor ziet het ernaar uit, dat
de bouw van de metro door de
Nieuwmarkt-buurt een karwei zal
worden, dat wel eens heel vervelende
en diepe sporen in de stad kan nala
ten.
Waarom toch deze verharding van
I standpunten? Natuurlijk hebben de
burgemeester en zijn medestander het
grootste gelijk van de wereld, als zij
betogen dat er sprake is van een
duidelijke en volgens de vastgelegde
spelregels genomen besluit. En ieder
een zal met reden bezorgd kunnen
zijn over het op de tocht zetten van
een dergelijk besluit en de daaraan
voorafgegane procedure, omwille van
teleurstellingen, een in het individuele
bestaan geraakt zijn of dreiging met
geyveld.
Het beginselbesluit de metro volgens
dit tracée te bouwen, is echter inmid
dels al een paar jaar oud en er is
sindsdien wel wat veranderd. De Am
sterdamse hoogleraar in de vervoers-
I economie Vonk heeft in onz& krant van
zaterdag nog eens vanuit zijn specifie-
I ke kennis en kijk op de metro een
aantal vraagtekens gezet en andere
mogelijkheden aangegeven. Ook de
Spoorwegen hebben inmiddels wel dui
delijk laten blijken, dat zij toch min
der zien in een verder gaande samen-
werking over de metro, zoals het
gemeentebestuur van Amsterdam eerst
had gehoopt. Inmiddels zijn ook de
toen nog vage gedachten over een
zogenaamde sneltram als alternatief
van de metro heel wat concreter ge
worden en zullen wij heel binnenkort
in Den Haag en Utrecht met dit
verschijnsel kunnen kennis maken.
Er is daarom aanleiding genoeg om
nog eens bij de uitvoering van de
Amsterdamse metroplannen een ogen
blikje te stoppen voor nadere bezin
ning; voor een voorlopig standpunt
waarin iets doorklinkt van de echte
twijfel, d.w.z. de mogelijkheid te kie
zen tussen meer dan één richting.
Dat is politiek geen onwaardige zaak.
De metrobouwers behoeven het beslist
niet als een capitulatie of een psycho
logisch niet te verwerken politieke
blunder te beschouwen. In de landelij
ke politiek worden er wel meer van
dergelijke 'bezinningsbesluiten' geno
men, bijvoorbeeld nog heel recent ten
aanzien van de Oosterschelde. Op een
dergelijke nadere beslissing hebben na
tuurlijk ook de actiegroepen inge
werkt, maar daarom hoeft zo een
beslissing nog niet misprezen te wor
den; zeker niet door politici die weten
hoezeer dagelijkse pressie van tal van
kanten op hen inwerkt.
In Amsterdam is er echter een moei
lijkheid om tot een rustpunt voor
nadere bezinning te komen, namelijk
deaanwezigheid van twee CPN-wet
houders in het college van B. en W.
Het is deze CPN die zich van alle
De Betuwse gemeente Eist wil
een groot feest organiseren van
wege het feit dat de naam van
dit dorp voor het eerst in een
oorkonde van 9 juni 726 ge
noemd werd. In dat stuk werd
vastgelegd, dat ene Karei Martel
een schenking deed 'aangaande
het dorp Heliste', en dat is,
naast Eliste, de oudste bekende
vorm van de naam Eist. Midden
volgend jaar zal het dus 1250
jaar geleden zijn dat de naam
Eist, zij het in een andere spel
ling, voor het eerst in een ge
schrift werd gebruikt. Misschien
ook nog wel eerder, maar daar
heeft men geen weet van. B. en
W. van Eist vinden het alles bij
elkaar belangrijk genoeg om de
burgerij nu al te mobiliseren.
Wie ideeën heeft over de manier
waarop het 1250-jarig jubileum
het best kan worden gevierd,
wordt met open armen ontvan
gen door de afdeling algemene
zaken en voorlichting van Eist.
De reis van haar leven is voor
Heidi Biggs meteen de laatste
vakantie geworden. Toen een
poosje geleden bekend werd hoe
erg Heidi, een veertienjarig kan
kerpatiëntje uit Belleville in de
Amerikaanse staat Illinois, er
aan toe was (ze woog nog maar
23 kilo en had volgens de artsen
nog maar kort te leven) opende
een Canadese zakenman een re
kening om geld voor Heidi in te
zamelen, zodat ze tenminste één
keer in haar korte leventje een
droomvakantie zou beleven. Hei
di koos Hawaii' en van overal
stroomde er zoveel geld binnen
dat ze er al gauw met haar
ouders heen kon. Op Hawaii"
werd al het mogelijke gedaan
om het meisje een onvergetelij
ke tijd te bezorgen. Ze mocht
paardrijden, winkelen, uitstapjes
maken en langs Waikiki Beach
wandelen, allemaal dingen die
tot dan onbereikbaar voor haar
waren. Na een week verslechter
de haar toestand en een paar
dagen geleden werd ze bewuste
loos naar het ziekenhuis in haar
woonplaats teruggevlogen, waar
ze zondag is overleden. Ze is
niet meer bij bewustzijn ge
weest.
Mevrouw Teresa Wierzejewska
oefent al een paar jaar een
functie uit die vergelijkbaar is
met die van de vrouwelijke op
stapper op de reddingboten in
ons land. Opstapper Wierzejews
ka doet het alleen niet op boten,
maar in de Poolse bergen. Zodra
er een melding komt van een
ongeluk gaat Teresa, moeder van
twee kinderen, als eerste op stap
om hulp te bieden.
Sinds carnaval is er iets veran
derd in Ouwehands ijsberenver-
blijf. Een feestganger, die in een
van de parkrestaurants het car
naval meevierde, smeet toen een
leeg metalen biervat in een
gracht die publiek en beren van
elkaar scheidt. Dolle pret voor
de feestenden en wat nie
mand verwacht had ook voor
de ijsberen, die in de vroege
ochtend direct met de ton be
gonnen te sollen: één tik met
hun logge klauwen en de ton
tolde naar de andere kant van
het bassin. Later vonden ze uit
dat het ook leuk is om zo'n
biervat van de kant in het water
te laten rollen. Na enige oefe
ning zagen de beren zelfs kans
de ton hoog op te tillen en met
een smak op de wallekant te
smijten. Rolde het vat dan weer
het water in, dan dook het hele
berengezelschap er gelijk achter
aan. Omdat de dieren nog
steeds zo'n plezier in hun nieu
we speelgoed hebben dat ze geen
tijd overhouden om naar ge
woonte te 'ijsberen', heeft de
directie van het park besloten
het vat voorlopig maar te laten
waar het is.
Op de catechisatie kreeg de pre
dikant deze vraag voorgelegd:
dominee, vindt u nou dat jon
gens en meisjes met elkaar naar
bed mogen of niet? Een vraag
waarop die predikant blijkbaar
niet direct wilde of kon ant
woorden, want eerst wou hij
weten hoe de jeugd in zijn ge
meente er zelf over dacht. Aan
die jongeren, verdeeld over vier
leeftijdsgroepen, stelde hij twee
vragen, dei ze volledig anoniem
konden beantwoorden: 'vind jij
zelf dat het mag?' en 'heb je zelf
al eens gemeenschap gehad?'
Van de vijftienjarigen zei 42
procent: nee, dat mag niet; de
rest vond van wel, maar geen
van allen hadden ze het tot nog
toe gedaan. In de groep van
zestienjarigen waren precies
evenveel nee-zeg gers (42 pro
cent); van de rest in deze groep,
die zich wel gerechtigd voelde
zo'n intieme omgang met een
vriend (-in) te hebben, was het-
grootste deel (35 procent) ook al
eens zo ver gegaan. Bij de ze
ventienjarigen bleek de groep
die niet wil of durft, groter dan
bij de nog jongeren. Van de
resterende 49 procent die vond
dat je zoiets best mag doen, had
bovendien de meerderheid er
persoonlijk nog geen ervaring
mee en bij de achttienjarigen (de
'oudste' groep, want verder
dan achttien is de predikant niet
gegaan) merk je dat een deel
van de jongeren een beetje ge
schrokken is teruggekomen van
zich eerder toegeëigende vrijhe
den: 28 procent bekende wel
eens met een vriend (-in) te
hbben geslapen, maar nu van
mening te zijn dat het niet goed
was. Twaalf procent had het ook
gedaan en zou het weer doen, 32
procent vond dat het wel kon,
maar had het nog nooit gedaan.
De overblijvende 28 procent van
deze achttienjarig en zei nee en
doet het ook niet.
De dominee schrok van de uit
slag van zijn enquête en nam de
volgende stappen: hij wilde er
op een nieuwe catechisatieles
met leerlingen en ouders op te
rugkomen èn hij publiceerde de
uitslag in 'zijn' kerkbode (be
stemd voor over de honderd
kerken met samen meer dan
honderdduizend leden), waaraan
hij dit toevoegde: 'Deze gege
vens mogen absoluut niet door
anderen gébruikt worden, ook
niet in artikelen enz. Dit is een
strikt interne zaak van.(en
dan volgt de naam van de
gmeente). Dit moet intern
blijven'.
U ziet het al: het is niet strikt
intern gebleven. Wij hébben de
uitslag van de enquête gevonden
in het weekblad 'Kerknieuws',
dat terecht van mening is dat
hier natuurlijk geen sprake is
van een interne zaak, want over
interne zaken schrijf je niet in
een blad met zo'n groot sprei-
dingsgébied, dat door iedereen
kan worden gelezen. Die domi
nee had het dan maar allemaal
in een gesloten brief aan de
ouders moeten vertéllen. 'Kerk
nieuws' weet wel in welke ge
meente de historie zich afspeelt,
maar 'het doet er voor ons héle
maal niet toe welke predikant
en welke gemeente het hier be
treft. Het gaat ons om het ver
schijnsel dat wij van meer dan
plaatselijk belang achten en dat
daarom naar onze mening zeker
de aandacht van andere bladen
verdient. Daarom trekken we
ons van het verbod van deze
predikant helemaal niets aan
en publiceren we deze gegevens
toch maar wel'.
Zo is dat en daarom hebben ook
wij ons van het publikatieverbod
maar niets aangetrokken.
Weerrapporten van gisteravond, maxi
mumtemperaturen en neerslag van 7-19
uur:
Amsterdam
regen
12
0.1
De Bilt
regen
13
0.1
Deelen
regen
13
0.1
Eelde
geheel bewolkt
12
0.1
Eindhoven
geheel bewolkt
14
0
Den Helder
regen
11
0.5
Luchth. R'dam geh. bewolkt
13
0.2
Twente
geheel bewolkt
13
0
Vllsslngen
regen
10
0.4
Zd.-Llmburg
zwaar bewolkt
13
0
Aberdeen
geheel bewolkt
10
0.5
Athene
onbewolkt
15
0
Bordeaux
onbewolkt
14
2
Brussel
geheel bewolkt
12
0
Frankfort
zwaar bewolkt
15
0
Genève
geheel bewolkt
11
0
Helsinki
geheel bewolkt
1
0
Kopenhagen
zwaar bewolkt
7
0.2
Lissabon
regenbul
14
2
Locarno
geheel bewolkt
7
3
Londen
regenbul
10
0.1
Luxemburg
zwaar bewolkt
10
0.4
Madrid
geheel bewolkt
12
2
Malaga
half bewolkt
15
5
Mallorca
motregen
17
0.5
Nice
geheel bewolkt
14
0
Oslo
sneeuw
2
0
Parijs
geheel bewolkt
10
1
Rome
zwaar bewolkt
15
0
Split
zwaar bewolkt
15
0
Stockholm
geheel bewolkt
2
0
Wenen
onbewolkt
14
0
vrij zacht
éi»jtifiHIhk.
ij'iWi'/'1'
Een lezer in Almen deelde mee
vorige week ook een fraaie zonson
dergang en schemeringsbundels te
hebben waargenomen. Zijn vader
heeft hij wel eens horen vertellen
over de opvallende fraaie scheme
ringsverschijnselen in de nacht van
30 juni op 1 juli 1908 door stof van
de grote meteoriet in Siberië, die in
de vroege morgen van 30 juni 1908
neerkwam. Maar dat wist men toen
nog niet.
opklarin
REGf
h a g
door Haro Hielkema
AMSTERDAM Het verzet
van de actievoerders uit de Am
sterdamse Nieuwmarktbuurt
heeft een veel diepere achter
grond dan men doorgaans
denkt. Hun protest geldt niet
alleen 'het laatste bochtje naar
het Centraal Station', een am
per één kilometer lang traject
van de oostlijn, waarvoor ruim
honderd woningen gesloopt
moeten worden. De bewoners
van de uiterst gespannen wijk
werpen zich op als voorhoede
strijders tegen een naar hun
mening dreigende ondergang
van nog veel meer buurten in
de hoofdstad.
In 1968 nam de Amsterdamse ge
meenteraad een principebesluit,
waarin goedkeuring werd gegeven
aan een compleet metronet met
een noord-zuid- en een oost-west-
lijn. De oostlijn (18 kilometer lang,
waarvan 3,5 kilometer onder
gronds) zou als eerste worden aan
gelegd. Bijna alle raadsfracties zijn
er langzamerhand wel van over
tuigd dat het metronet beperkt eal
moeten blijven tot de oostlijn. Tij
dens het metrodebat in november
1974 kwam de PPR met het voor
stel om het principebesluit van
1968 nu eindelijk maar eens offi
cieel in te trekken. Morgen komt
het punt op de agenda van de
raadsvergadering.
De Nieuwmarktbewoners zijn echter
allerminst gerust. Uitlatingen van
de adjunct-directeur van de dienst
publieke werken, min of meer ge
steund door wethouder Lammers,
wijzen erop dat de gedachte aan
een net van metrolijnen dat heel
Amsterdam omspant, nog steeds
leeft, vooral in ambtenarenkringen.
Dat zou dan volgens de actie
voerders betekenen dat na de
Nieuwmarkt ook de Jordaan, de
Pijp, de Kinkerbuurt en nóg meer
buurten het lot van de sloop zullen
ondergaan. Zij voeren dan ook
geen strijd voor de Nieuwmarkt
buurt, maar (onder het motto: 'Red
uw stad') voor heel Amsterdam.
Een tweede strijdpunt komt voort
uit de angst, dat mét de aanleg van
de oostlijn tussen het Waterloo-
plein en het Centraal Station de
woonfunctie van de Nieuwmarkt
buurt verloren gaat. Na de tweede
wereldoorlog liep het woningenbe
stand van vijfduizend terug naar
2800. In tien jaar sanering verdwe
nen 353 woningen, voor de metro-
bouw zullen dat in totaal nog eens
115 panden zijn. De actiegroep
wijst naar de Wibautstraat, waar
nagenoeg alle caissons voor de me
tro onder de grond liggen: in
plaats van woningen zijn in de
opengevallen gaten kolossale kan
toren verrezen. Als hetzelfde gaat
gebeuren met de Nieuwmarktbuurt,
dan heeft de gemeente deze wijk
niet alleen sinds de oorlogsjaren
bewust laten verpauperen, maar
komen er ook geen nieuwe wonin
gen voor in de plaats.
Het beleid van B. en W. geniet in
de buurt dan ook geen enkel ver
trouwen meer. In de publicaties
van het actiecomité wordt gespro
ken van manipulaties met cijfers,
het achterhouden van gegevens, het
in de prullenmand gooien van an
dere plannen en het volstrekt ne
geren van de bevolking. Kortom:
het Amsterdamse stadsbestuur
bestaat voor hen slechts uit regen
ten, enige vorm van inspraak voor
de bevolking bestaat er niet.
In de discussies wordt de actievoer
ders vaak verweten, dat zij slechts
illegale krakers zijn; de oorspron
kelijke bevolking is in de loop der
jaren uit de buurt verdwenen. In
de actiegroep zitten zo'n vijftig
personen, die dagelijks activiteiten
ontplooien om de sloop van de wijk
te verhinderen en de voortschrij
dende oostlijn tot staan te brengen.
Ze worden bijgestaan door de ruim
Een overzicht van het ruim één kilometer lange traject
van de oostlijn tussen het Waterlooplein (midden
onder) en het Centraal Station. Rechts onder is een
nog niet afgezonken caisson te zien, waarna de oost
lijn doorloopt over het Waterlooplein achter het grote
voormalige gebouw van het Sociaal Fonds Bouwnijver
heid en het ernaast gelegen Rembrandthuis om. De
werkzaamheden zijn gevorderd tot de Zuiderkerk (links
midden). Vandaar moet de metro ondergronds lopen
tussen de witte lijnen door de Sint Antoniesbreestraat,
via de Nieuwmarkt en dan verder door de Lastage. Het
actiecomité opperde de gedachte om de verbinding met
het Centraal Station te maken door de Geldersekade.
Daartoe werd niet besloten, omdat een dergelijk traject
i het stadsschoon teveel zou aantasten. Via de Waals-
eilandgracht (Kromme Waal), langs het Scheepvaart
huis en de Kraansluis wordt het eindpunt Centraal
Station bereikt.
tweehonderd bewoners van de
kraakpanden, die op het tracé dooi
de Nieuwmarkt staan. Maar ze be
strijden dat hun illegale behuizing
ook hun protest onwettig maakt.
In de afgelopen jaren zijn ze in de
bouwvallige en voor de sloop be
stemde panden gekropen om die
weer in bewoonbare staat terug te
brengen. Er verschenen plannen
voor de wederopbouw, het verkeer
en buurtvoorzieningen. Er werd een
metromuseum ingericht, een telefo
nische nieuwsdienst zorgt elke dag
voor berichten over de stand van
zaken; er bestaat een eigen radio
zender en in het café Het Hoekje
wordt allerlei informatie verstrekt.
Al vele keren is het conflict tussen
Nieuwmarktbewoners en gemeente
uitgelopen op botsingen. Op 1 april
ontstond het eerste treffen, toen
(later bleek per vergissing) ambte
naren het gas kwamen afsluiten in
een kraakpand. De strijdbaarheid
van de actiegroep is de laatste
maanden nog verhoogd door de po
litieke ontwikkelingen op het stad
huis, die voorlopig een einde von
den in het aftreden van wethouder
Riethof, èn door de oprichting van
een tweede comité, dat samenge
steld is uit leden van de CPN. De
communisten vormen de enige par
tij. die de voltooiing zonder enige
concessie wil laten doorgaan. Voor
hen is het geen probleem: het
doortrekken van de oostlijn zorgt
voor werkgelegenheid en de weder
opbouw van de buurt kan begin
nen, zodra de laatste caissons in de
bodem zijn verdwenen.
dUL-ii SNEI
BEWOLKING
