Grootvader Looijen en de vesper Met iedereen doet mee
1
Intellectuelen in de kerk
flisiliali
de ABN
Maak schoon schip
in uw verzekeringen
en betaal
één bedrag per maand.
J1aan zestiende Kerkedag
Conferenties
Vandaag
Alieu we boekei
Onze
adressen
Arabische moslims
betalen reparatie
Curacaose moskee
een goede grote bank
TROUW/KWARTET WOENSDAG 26 FEBRUARI 1975
KERK/BINNENLAND
door Jac. B. Looijen
Die grootouders van ds. P. Oussoren waren rijk gezegende mensen.
Tegen het vallen van de avond zaten ze stil te schemeren, zo ver
telt hun kleinzoon schrijvende over 'Vespers vieren' in Trouw/
Kwartet van vorige week zaterdag, en vanaf hun tuinbank voor de
boerderij wuifden ze naar een eenzame fietser- Heerlijk.
Ik heb ook zulke herinneringen,
maar op onze tuinbank aan de
Vossenbrink in Delden zat alleen
m'n grootmoeder. Want grootvader
was schaapherder bij de baron van
Twickel en als hij tegen zessen
thuis kwam voor z'n 'vesperbrood',
zo heette dat ln Twenthe, moest hij
al gauw naar een boerderij om met
schapen-scheren iets bij te verdie
nen. Want dat was wel nodig. Maar
tegen negen uur was hij altijd te
rug. Dan luidde de poortersklok van
de Deldense stadstoren en las
grootvader een hoofdstuk uit de
bijbel. En ging voor in het avond
en nachtgebed.
Tja. dat was ook: 'Vespers vieren'.
Zo ging het door de week. Maar op
zondag, dan was er toch wel tijd
om samen op dat tuinbank je te
zitten? Nee, op zondag las grootva
der 's morgens een preek in de
gereformeerde kerk van Delden, als
er niemand was die dat beter kon.
Graag liet hij dan zijn lievelings
psalm zingen: 'Juich aarde, juich
alom den Heer'. Zelf leerde hij me
dat zingen op de wijs van "Wie in
januari geboren is', en na iedere
regel zong je dan niet 'Sta-op',
maar 'Hallé'. Ik denk nu: dat is
hetzelfde.
Oppassen
In de zomer kon grootvader 's mid
dags niet naar de kerk, want dan
moest hij 'oppassen' bij het kasteel
van de baron. Bij de oprijlaan wil
de die baron namelijk geen bordje
'Verboden toegang' zetten. Dat
vond hij ontsierend. Daarom moest
grootvader, gezeten op een stoel
voor de boerderij tegenover het
kasteel de wacht houden en onbe
voegden die de heerlijkheid van de
baron te dicht benaderen terug
roepen. Van 'Vespers vieren' op
mooie zomeravonden en van sche
meruurtjes voor een boerderij, zoals
bij de grootouders van ds P. Ousso
ren, kwam zodoende natuurlijk
weinig terecht. Maar 's winters
dan? Wel, kort na z'n nachtgebed
van negen uur pakte grootvader z'n
carbidlantaarn en ging naar de
kasteelboerderij. Daarover moest
hij waken ook in z'n nachtrust. Dat
vond de baron nodig. Ja, ja, die
grootouders van ds Oussoren had
den 't met hun tuinbank wel ge
troffen.
Waarom ik dit allemaal vertel?
Omdat ds Oussoren mij zo hoog
nodig naar Canterbury, Salisbury of
Exeter wil sturen om vespers te
leren vieren. Allemaal erg mooi,
daar in Engeland. Ik was er. Ik was
bij de thomaschristenen in India,
bij de trappisten in Tilburg, bij de
broeders van Taizé, bij de joden
van Mea Shearim in Jeruzalem, bij
de presbyterianen in Schotland, bij
de franciscanen in Assisië, bij de
christelijke straatvegers in Pakis
tan, bij heilssoldate Eva den Hartog
in Kongo, bij de broeders van de
allerheiligste Lukas in Griekenland
en overal waar ik kwam, ontmoette
ik mensen waarvan mijn grootva
der, die schaapherder was zo graag
met psalm 100 zong: 'De schapen,
die Hij voedt en weidt, een volk tot
Zijnen dienst bereid 'Dan was ik
weer thuis. Maar je hoeft er echter
niet zo ver voor weg.
Dit is (een deel van) de foto van zijn grootvader, die Jac. B.
Looijen in de huiskamer heeft hangen. De prent dateert uit 1898.
UIT
VAN LEZERS
Korte, duidelijk geschreven, liefst
aan één kant getypte, brieven
kunnen worden gestuurd naar:
Secretaris Hoofdredactie Trouw/
Kwartet, Postbus 859, Amsterdam.
Bij publikatie wordt de naam van
de schrijver vermeld.
Rookverbod
In uw krant van 19 februari meldde
u vragen van het CHU-Kamerlid
drs. D. F. van der Mei aan de
minister van volksgezondheid en
milieuhygiëne omtrent het tegen
gaan van roken in openbare gebou
wen wegens 'vooral ook de gevaren
van het zogenaamde passieve ro
ken'.
Hoewel ik sinds 1964 aandring op
een dergelijk rookverbod, naast een
algemeen reclameverbod voor ta
baksproducten en éen verbod van
sigaretten (enz.) -automaten langs
de openbare weg, meen ik dat de
Minister wegens de gebruikte argu
mentering het advies niet zal vol
gen. Mijns inziens kan hier beter
niet het accent vallen op de geva
ren, vermoedelijk bedoeld in de zin
van schade aan de gezondheid van
niet-rokers. Dan zou immers meer
voor de hand liggen om het rokten
te bemoeilijken, als bescherming
tegen zichzelf.
Beter ware geweest voor te stellen
dit rookverbod in openbare ruimten
te introduceren ter onderbreking
van de rookgewoonte in het open
baar, zodat opgroeiende kinderen
HOOFDKANTOOR:
Nieuwe Zijds Voorburgwal
276-280, Amsterdam.
Tel. 020-220383.
Postbus 859.
ROTTERDAM:
Westblaak 9-11, Rotter
dam. Tel. 010-115588.
Postbus 948.
DEN HAAG:
Parkstraat 22, Den Haag.
Tel. 070-469445.
Postbus 101.
LEIDEN:
Steenstraat 37, Leiden.
Tel. 071-31441.
Postbus 76.
DORDRECHT:
Scheffersplein 1, Dor
drecht. Tel. 078-33370.
Postbus 118.
GRONINGEN:
Nieuwe Ebbingestr. 25.
Groningen.
Tel. 050-125307.
Postbus 181.
ZWOLLE:
Melkmarkt 56, Zwolle.
Tel. 05200-17030.
Postbus 3.
Kernenergie
mee-bidden. Allemaal. Mensen die
er niks aan doen; mensen die er
(nog) wel wat aan doen. We had
den bij die uitzending samen als
wél en niet-kerkelijken een fijn
schemer-uurtje. Wat er in Zaandam
gebeurde, had ons samen wat te
zeggen.
Na wat ik nu verteld heb, ga ik
maar niet meer in op het gemopper
van ds Oussoren over het boekje
'Vespers vieren' van Lammens, Pas
veer en Schuman. Het hoeft trou
wens ook niet meer, want Schuman
schreef er gisteren al over. Waar
het mij om ging was om te laten
weten hoe blij ik ben, dat ik het
eerbiedige avondgebed en de lof
zang van m'n grootvader terug
vond in het schemeruur op zondag
bij die TV-vespers in de kerk aan
het Papenpad in Zaandam. En dat
ook mensen die niet naar de kerk
gaan er stil van worden.
Jac. B. Looijen, journalist te
Utrecht is bestuurslid van de Gere
formeerde werkgroep voor liturgie.
DEN HAAG Onder het motto 'In angsten, en zie wij leven,
wordt van 11 tot 15 juni in Frankfurt am Main de Westduitse
'Kerkedag' gehouden. Deze interkerkelijk opgezette protestantse
conferentie vindt dit jaar voor de zestiende maal plaats.
Er worden vele duizenden bezoekers
verwacht, ook uit het buitenland.
Van oudsher komt het grootste
contingent buitenlandse deelne
mers uit Nederland.
Het motto van de Kerkedag wordt
samengevat in vier werkgroepen:
de mens tussen zelfhandhaving en
overgave; mensen tussen veiligheid
en vrijheid; mens tussen macht en
machteloosheid; de mensheid tus
sen conservatisme en verandering.
Tweehonderd Westduitse protes
tantse en katholieke theologen
hebben aan de voorbereiding mee
gewerkt.
De beweging binnen de evangeli
sche kerk van West-Duitsland, die
zich 'Bekenntnisbewegung' noemt,
heeft verklaard niet aan de Kerke
dag te zullen deelnemen. De voor
zitter van de beweging, Rudolf
Baumer, meent dat de Kerkedag
ruimte geeft aan dwaallleringen en
alleen bijdraagt tot een versterking
(ADVERTENTIE)
Broodspinde
minder mensen zien, die roken. De
rook-stimulans wordt voor hen al
dus kleiner, terwijl voorts de bij
drage van het roken aan de lucht
verontreiniging in openbare ruim
ten tegelijkertijd wordt uitgescha
keld.
Amsterdam
L. Meinsma
Werkloosheid (8)
Wat een werk zit er in het program
van het kabinet en hoe mager is
het resultaat. Het lijkt op de diag
nose van een dokter die voor elk
verschijnsel een middel bedenkt
maar niet doordringt tot de oor
zaak. Die oorzaak is m.i. te vinden
in de verintellectualisering en de
technisering van de westerse mens
die zich de laatste Jaren verwerke
lijkt tot in de uiterste consequen
ties. Nu stuit hij Ln alle richtingen
tegelijk op onwrikbare muren, van
vervuiling en uitputting, van be vol-
kings- en scholingsexplosie, van
angst en bedreiging, van inflatie en
werkloosheid. En deskundigen we
ten maar één middel: hetzelfde als
tot nu toe, met een flinke schep er
bovenop. Dit kan niet langer door
gaan, vooral niet met de werkloos
heid. De schrik van de jaren dertig
zit erin. Werkloze mensen mogen er
niet zijn. Een machine in 't vet is
een ideale werkloze; die heeft
vrouw nog kinderen en moppert
niet. Arbeidsbesparende machines
buiten werk kosten veel geld, maar
niet zoveel als de steun voor een
schare werklozen. Ook de toevloed
van werklozen moet worden ge
remd, het vooruitzicht op een elite-
bestaan en op ruime inkomsten
moet worden beperkt. Dit is niet
alles, maar er is haast bij, er is
onweer aan de lucht.
Amerongen
P. Verburg
De foto van die schaapherder, een
hele oude, hangt boven m'n televi
sietoestel dat verstopt is in een
oude broodspinde. Goed, en nu kom
ik weer terug bij het verhaal van
ds Oussoren. Afgelopen zondag toen
het vijf uur was deed ik het deurtje
open om de vespers uit de kerk aan
het Papenpad in Zaandam, uitge
zonden door het IKOR mee te ma
ken. We hadden vrienden uit Am
sterdam op visite, die niks om de
kerk geven en die daar ook nooit
naar toe gaan. Ze hebben met ons
meegekeken. Ze hebben, weet ik,
ook een beetje met ons meegebe-
den, hoe dan ook. Want ze waren
net zo stil als wij toen het aangrij
pende kyrie-gebed werd aangehe
ven, een gebed zó gezegd, zó gezon
gen vanuit die kerk in Zaandam
dat het blijkbaar helemaal over
kwam, zo dat je het allemaal kon
WILLEMSTAD Moslims uit de
Arabische landen zullen de repara
tie betalen van de moskee op Cu
racao, die is aangevreten door ter
mieten. De reparatiekosten bedra
gen ongeveer 75 duizend gulden.
Dit heeft een woordvoerder van de
moslim-gemeente in Willemstad
meegedeeld. Libië heeft al een be
drag overgemaakt van 2750 gulden.
De reparatie van de moskee is ur
gent geworden omdat van 25 tot en
met 31 maart op Curacao een inter
nationale islamitische conferentie
zal worden gehouden. Aan de be
sprekingen zullen meer dan hon
derd islamitische zendelingen deel
nemen uit het Caribische gebied en
Zuid-Amerika. Er wordt ook een
groot aantal deelnemers verwacht
uit andere delen van de wereld.
De moslim-gemeente meent dat
voor de conferentie begint de répa
ra tie zal zijn voltooid.
Algemene Bank Nederland
De ABN kan u daarbij helpen,
met een ABN Pakket Verzekering, y"1'
Dat pakket omvat de 31 meest
gangbare verzekeringen,
dus ook die van uw keuze.
A! uw verzekeringen onder één dak
en al uw polissen gelijkvormig en
overzichtelijk in één mapje.
Eenvoudiger kan het niet. Bovendien
bétaalt u voor uw verschillende
verzekeringen een vast bedrag per maand
Dus met een ABN Pakket Verzekering
bespaart u zich plotselinge forse
premiebetalingen.
(en niet alléén voor verzekeringen)
door dr. C. Rijnsdorp
Veertien ontwikkelde rooms-katholieken uit vijl verschillende landen hebben met elkaar een boek
geschreven over de positie van de intellectuelen in hun kerk.
De SEP heeft besloten voor 250
miljoen gulden uranium te kopen.
Dit geeft aan op welke schaal er op
kernenergie gegokt wordt. Het ar
gument. dat het uranium altijd nog
verkocht kan worden, als de rege
ring besluit geen nieuwe centrales
te bouwen, is zeer bedenkelijk: als
kernenergie te gevaarlijk blijkt,
worden nergens meer kerncentrales
gebouwd. Wie koopt het uranium
dan nog? Kennelijk rekent men
erop, dat er alleen enige vertraging
ln de bouw zal optreden. Gezien de
enorme georganiseerde belangen
die hierbij spelen is het dringend
nodig dat ook diegenen, die er be
lang bij hebben dat deze centrales
niet gebouwd worden, een zwaarder
stem in het kapittel krijgen. Al
thans een paar procent van het
budget voor de ontwikkeling van
kernenergie moet besteed worden
aan onderzoek naar en publikatie
van de risico's van het gebruik van
kernenergie.
Den Haag
H. E. Ruitenberg
Eigenlijk is het geen boek, maar
nummer één van de elfde jaargang
van het internationale tijdschrift
voor theologie Concilium. De Ver
enigde Ötaten hebben met acht bij
dragen het leeuwedeel geleverd;
Canada en Duitsland zorgden elk
voor twee stukken; Italië en Neder
land droegen elk één artikel bij.
Het werk heet Intellectuelen in de
kerk (uitg. De Horstink, Kon. Wil-
helminalaan 17, Amersfoort, 121
blz. 10,90, rechtstreeks aldaar te
bestellen).
De aflevering ln kwestie stond on
der hoofdredactie van de Ameri
kaanse socioloog Andrew Greeley
(geb. 1928). Met opzet zijn de me
dewerkers uit verschillende weten
schappelijke disciplines gekozen:
sociologie, politieke wetenschappen,
theologie, ethiek, filosofie en ge
schiedenis. De Nederlander is prof.
dr. Anton Weiier (geb. 1927), speci
alist in de middeleeuwse geschiede
nis en verbonden aan de universi
teit te Nijmegen.
Wat wordt hier bedoeld met een
intellectueel? Greeley heeft vooral
oog voor de tweeslachtige positie
die de wetenschappelijk geschoolde
rooms-kathollek ten aanzien van
zijn kerkelijke gemeenschap in
neemt, een positie die ook omge
keerd als ambivalent wordt erva
ren. Bovendien staat de roomse in
tellectueel vaak ook twijfelend te
genover zijn eigen werk. De mede
werkers omschrijven de intellectu
eel - ik vat hier een aantal uiteen
lopende uitspraken samen - onge
veer als volgt Hij is kritisch inge
steld, soms zelfs wantrouwend.
Toch staat hij, meer dah hij beseft,
onder de invloed van zijn eigen
afkomst en milieu. Hij denkt, zoals
alle denkers, vanuit een perspectief,
een gezichtshoek, een eindigheid.
Historisch is hij een product van
de stedelijke cultuur. Vanouds vaak
leraar, loopt hij gevaar het orde
nend verstand te overschatten, ja
zelfs de grond waarop hij staat te
ondergraven. HIJ kan een uitdager,
een rustverstoorder, soms zelfs een
soort profeet zijn (dikwijls een val
se profeet). Hij houdt altijd een
beetje afstand en heeft zodoende
de neiging zich van de praktische
zorg om de kerk terug te trekken.
Niet iedere professor, politicus, bis
schop of schrijver is een echte in
tellectueel. Hij is een etiketten-
plakker, woordensmid en model
bouwer. Soms verwart hij helder
heid van uitdrukking en sierlijkheid
van gedachtenopbouw met echt be
grip van de zaak waarover het gaat.
Zijn gezag reikt dikwijls niet ver
der dan andere, geestverwante in
tellectuelen. Een enkele maal, zoals
b.v. Sartre, steunt zijn gezag op de
publieke opinie, zelfs bij tegenstan
ders. Daarom doet hij er goed aan in
het meervoud op te treden, 'om
zo als groep aanhang te verwerven.
Hersenhond
Greeley zelf zegt op bl. 53: "De
intellecuteel is iemand die zich van
zichzelf vervreemdt, die alles achter
laat. teneinde zich te kunnen ver
heffen boven zijn milieu en het te
kritiseren - zoals niet te vernieti
gen.' Volgens de Duitse dichter
Gottfried Benn zijn intellectuelen
'arme hersenhonden'. De roomse
intellectueel staat niet volledig bin
nen, maar evenmin buiten de kerk.
Toch willen ze dikwijls graag bin
nen de kerk een gewettigde plaats
innemen, maar dan moeten ze ook
bereid zijn de verantwoordelijkheid
daarvan te aanvaarden. Het andere
uiterste ;s dat ze vluchten in de
geborgenheid van het eigen sche
deldak, maar dat betekent vereen
zaming.
Dit zijn geen opgewekte klanken.
En dat zit hem speciaal ln de
machtsstructuur van de rooms-ka-
tholieke kerk. 'De romeinse reactie
van volslagen verzet, culminerend
ln de beruchte syllabus van dwalin
gen van 1863, sloot het officiële
katholicisme afdoende af van welke
synthese ook met de nieuwere in
tellectuele ontwikkelingen' (34).
'De kerk trekt op met de vorsten,
de veldheren én de massa' (46). 'De
kerk heeft een zeer strenge patriar
chale structuur, doortrokken van de
meest botte en meest slimme poli
tieke handelwijzen, die het geluk
heeft gehad onwaarschijnlijke ge-
zagsregels aan de meest simpelele,
gebrekkige en menselijke mensen,
mannen en Vrouwen te kunnen
voorschrijven' (116). 'De katholieke
kerk is vaak door sociologen be
stempeld als een totale institutie'
(33).
De protestantse lezer krijgt uit dit
nummer de totaalindruk van een
niet-begeerd zijn, van een gefrus
treerd superioriteitsgevoel en van
machteloos verdriet, zoals de intel
lectueel dit van zijn moederkerk uit
ondervindt. De hiërarchie, de
macht, de Realpolitiek, heeft aan
de vrij-zwevende intellectueel geen
behoefte, ja ervaart hem als een
vreemd en lastig element. Hier
wordt duidelijk de crisis ln de
rooms-katholieke kerk openbaar,
die ook de protestant met grote be
zorgdheid vervult. Want dramati
sche ontwikkelingen binnen de Ro-
mana zullen ongetwijfeld een enor
me terugslag hebben op de kerken
en groepen van en uit de reforma
tie.
De positie van de intellectueel in
de Nederlandse protestantse kerken
01
van de verwarring onder de gelovi
gen.
Evangelisatie als 'ons' 'ons'
kent. Voor leden van evangelisatie
commissies in kleine plaatsen. Za
terdag 8 maart van half elf tot half
vijf.
Verhouding christendom, jo
dendom, islam. Voor medewerkers
van het gereformeerd vrouwenzen-
dingsthuisfront en andere geïnte
resseerden n.m.m.v. drs. H. Mintjes
en drs. W. H. Zuidema. Dinsdag
morgen 4 maart half elf tot woens
dagmiddag 5 maart half vijf en
(hetzelfde programma verkort)
donderdag 1 mei van half elf tot
half vijf.
MARK
Toen hij het station uitstapte w
hij meteen wat hij het allereei
ging doen. Al gauw zag hij pr
boekwinkel die hier volgens z
herinnering moest zijn. Hij vr<
naar het boek waarvan hij juist BV
het ochtendblad een bespreking g
lezen had. Het jonge meisje
hem hielp keek hem vrolijk
Zij werd van achter uit de zafi
geroepen: Mark. kom je even hi ig
pen? Ze antwoordde: Ja, ik kom 2
even een klant afhelpen. Daarl
gaf ze hem een blik van verstan ar
houding, waarschijnlijk voor djac
'afhelpen'. Want wie had haar
zegd dat hij niet veel meer aank
pen wilde doen? Toch gaf deze bl
van verstandhouding hem vrijmo>t
digheid om haar iets te zegge e
Mag ik u iets vragen? begon hij.
hoor dat u Mark heet en dat
toch eigenlijk een jongensnaam,
begon geheimzinnig te lachen. Wjwj
u het echt weten? vroeg ze.
wachtte daarbij nauwelijks zi
antwoord af. Het is niet zo e
mysterieus. Mijn moeder is vroeg
op het gymnasium in A. geweest i J\
dat heeft haar eigenlijk nooit lo
gelaten. Nog kan ze over die ein
examenklas beginnen. Nu ja,
toen er kinderen kwamen heeft
die allemaal maar namen gegev iic
van jongens en meisjes uit die klai
Ik ben de jongste. En. als ik ni-
onbescheiden ben, vroeg de maiii
hoe heten de anderen dan? O, m
oudste broer heet Harrie, en dajls
komt Fred en dan Mary. Moet ik
allemaal opnoemen? Bij lede
naam werd hij meer bewogen. Efo
kon zich niet vergissen. Nog
vraag, dan ga ik weg, hoe is
voornaam van je moeder? Mi
moeder, die heet Frannie. In heftn]
ge ontroering nam hij het boek d
ze alpratend had ingepakt in on[e!
vangst. In snelle flitsen gingen
jaren, lang geleden, aan hem voo
bij. Bij de deur keerde hij zich'nie'
om. Doe je moeder de groetep
.van Mark.
ct
01
zou afzonderlijk dienen te worden
onderzocht. Ik geloof dat de moei
lijkheid zich bij ons toespitst, op
het gevaar van vervreemding van
een bovenlaag, vooral van beroeps
theologen, van het kerkvolk.
Hoe is verleidelijk dit volk uitslui
tend te laten horen wat het altijd
heeft gehoord en dat liefst als in
de vanouds vertrouwde bewoording
gen. Maar het moet van generatie
tot generatie worden herschoold. De
theologie moet een levende weten
schap blijven. Timothy O 'Connell
zegt in zijn bijdrage op bl. 90 'Men
kan serieuze kwesties niet meer
langzaam laten ontkiemen binnen
de stille muren van academie en
vaktijdschriften. Iedere kwestie is
nu een publieke kwestie'. Dit maakt
het noodzakelijke herscholingspro
ces van het kerkvolk zo delicaat.
De theoloog die wat te zeggen heeft,
moet oppassen voor wat de Duitsers
noemen Entdeckerfreude, een over
waardering van het zelfstandig ver
worven inzicht. Elke opvoeding en
nog meer elke her-opvoeding, ver
eist tact en geduld. 'We denken
allemaal, dat onze vindingen uni
verseler, belangrijker zijn dan ze in
feite zijn' (105). En bij Paulus (1
Kor. 12:28) is de leraar een goede
derde, na de apostel en de profeet.
NED. HERVORMDE KEBK
Beroepen te Uithuizermeed
(toez.): J. de Roo te Raalte;
Vreeswijk: J. C. de Ble te Rijssen.w
Aangenomen naar Moerkapello:
G. C. de Jong kand. te Dordrec e
die bedankte voor Schelluinen. ei
Bedankt voor Veenendaal: L. Ro(rj
man te Ermelo; voor Doorn: ,c
Jongeboer te Elburg; voor K<9'
halm-Slochteren: R. J. Delfos kara:
te Hilversum. ti
Benoemd tot docent godsdienst cljn
scholengemeenschap Oudehoven
Gorinchem: A. G. van Beem
Denekamp die deze benoemi
heeft aangenomen.
GEREF. KERKEN VRIJG.
Beroepen te Armadale (Aust3
(free Ref. Church): H. J. Bejqf
mann te Assen.
CHR. GEREF. KERKEN
Bedankt voor Leeuwarden: H. Bief)!
ma te Amsterdam.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Enkhuizen: A. Bac
Boskoop.
Bedankt voor Zwijndrecht: A.
Verhoef te Chilliwack.
Wim Hornman, Requiem voor e
dictator, uitg, J. H. Gottmer, Haa
lem 1974, 176 pagina's.
De journalist-romancier Wim Hor
man heeft een klein boekje g
schreven 'Requiem voor een diet
tor, ooggetuigeverslag van het o
dergronds verzet in Spanje'.
Titel en vooral ondertitel zijn m
leidend. Hornman heeft een uitei I
oppervlakkig en rommelig boek gJ
schreven' dat bijna geheel geb
seerd is op een aantal gesprekk
in Spanje met tegenstanders v i
het regiem in Spanje, die niet i
presentatief zijn voor het geh(
verzet, en voorts op gesprekken m
Hugo Carlos de Bourbon-Parma
prinses Irene in Frankrijk. Wa
die gesprekken te controleren zi
(bijvoorbeeld over de rol van
carlisten ln het verleden) zit
schrijver er doorgaans naast. We
kelijke achtergrondinformatie ov
de sociale, politieke en econom
sche verhoudingen en verander!
gen in Spanje ontbreken.
De carlisten zijn volgens Hornmi
met' de communisten de best geo
ganiseerde ondergrondse politie
partij. Dit is.... gewoon een fei
schrijft hij maar hoe hij dit f<
ontdekt en gecontroleerd hee
vermeldt hij niet.
De gesprekken met Hugo Carlos
Irene, waarmee het boek opent,
ren ons in feite echter niets ov
de carlisten, over hun politieke oi
zwaai van rechts naar links, ov
hun programma en hun activite
ten.
De cliché's over Carlos en Iren
die men wél krijgt, vind lk nog
pijnlijk voor deze 'moderne joni
mensen met een enorme werklu
en met maar één doel voor oge:
het welzijn van Spanje'. 'Hij wij
voor niets en niemand en zek
niet voor Franco', 'hij kan ka
maken, elektriciteit aanleggen',
hij is het omgekeerde van e<
sprookjesfiguur. Hij druipt van re
lisme, van eerlijkheid', 'is evenze
op zijn gemak in een kleine bist
waar wij aten of in een benzinesti
tion waar wij koffie dronken',
de stilte is bijna te raken, de zo
zindert ln de slotgracht'.
En dan ben ik pas op pagina 13.
bespaar de lezer de rest maar. h
kan zich het hele oóggetulgeversli
besparen.
R. de
