Zonder een speelplaats met bomen
De briefkaart
van dr. Colijn
'Toch ook weer niet de
slechtste leden van de kerk...'
Prof. Oosterhoff
verdedigt zich
Vandaag
Wereldcollectie postzegels in Den Haag
Trouw
Kwartet
Silenka: korter werken
Schweitzerjaar
geopend
Gelderland steunt
bestrijding van
de dennescheerder
Godsdienstonderwijs weer
wat vrijer in Hongarije
Laatste boek van
Stanley Jones
postuum verschenen
TROUW/KWARTET DONDERDAG 16 JANUARI 1975
KERK/BINNENLAND T2-K2
In de krant van afgelopen zaterdag schreef A. J. Klei naar
aanleiding van het vijftigjarig bestaan van de uitgeverij Bosch
en Keuning te Baarn. Tot mijn verrassing stond bij dit artikel
afgedrukt een gedeelte van de briefkaart die dr. H. Colijn
vanuit Umenau in Duitsland, waar hij was geïnterneerd, naar
Bosch en Keuning schreef om te bedanken voor de toezending
van een door mij geschreven boek over Lucas. Ik zou hier
graag het verhaal, dat bij die briefkaart hoort, vertellen.
In de eerste oorlogswinter, hiel
den mijn collega, ds H. J. Rtp-
hagen en ik te Deventer op de
avonden om en bij. volle maan
om de beurt een lezing ln het
kerkgebouw aan de Smeden
straat. Hierover bleek telkens
grote belangstelling te bestaan.
Uit de door mij gehouden lezin
gen groeide het boek over Lucas
dat in de zomer van 1942 door
door
prof. dr. H. Mulder
Bosch en Keuning werd uitge
geven in de reeks: Bibliotheek
van Boeken bij de Bijbel.
In de zomer van 1941 was dr
Colijn gevangen genomen en
geïnterneerd in Valkenburg, la
ter naar Berlijn gebracht waar
hij langdurige verhoren ónder
ging en tenslotte gedeporteerd
naar Ilmenau. Toen mijn boek
greed was stelde ik de uitgever
voor om een exemplaar naar dr.
Colijn (die ik in het begin van
de oorlog ontmoet had en die
veel indruk op me maakte) te
sturen. De heer Bosch stemde
hiermee dadelijk in. Er verliep
een aantal maanden voordat we
zekerheid kregen dat het boek
inderdaad was aangekomen. Het
deed de heer Bosch en mij niet
alleen veel genoegen dat dr.
Colijn het boek in zijn verban
ningsoord had gekregen, maar
meer nog dat hij ons kon laten
weten, hoe hij over de militaire
situatie dacht en vertrouwde dat
de Duitsers en Italianen de
nederlaag tegemoet gingen.
Wat was namelijk het geval? In
mijn boek. dat gezien de opzet
voor een breed publiek bestemd
was. nam ik achterin een lijst
op van boeken die bij de uitwer
king van het onderwerp goede
diensten hadden bewezen. In
deze lijst van ruim dertig titels
komt één niet strikt-theologisch
boek voor, dat van Margret Bo-
veri, 'Opmarsch in de Mid
dellandse zee', kort voor het uit
breken van de tweede wereld
oorlog, in 1938. verschenen bij
de Nederlandse Keurboekerij te
Amsterdam. Ik had van dit boek
gebruik gemaakt omdat de
schrijfster in één van de in
leidende hoofdstukken een boei
ende analyse gaf van de eenheid
van het Middellandse-zee-ge-
bied. Overal vond zij op haar
zwerftochten in de landen die
grenzen aan de Millandse zee tal
van gemeenschappelijke trekken.
Ik achtte het van belang hierop
de aandacht te vestigen in ver
band met de reizen van Paulus
en zijn metgezellen door dit ge
bied. Mevrouw Boveri gebruikte
deze gegevens met het oog op
iets anders. Zij kwam overal in
aanraking met de groeiende
macht van Italië en meende dat
de invloedssfeer van deze fascis
tische staat zich steeds verder
zou uitbreiden nu het land on
der leiding was komen te staan
van Mussolini.
Dr. Colijn schreef nu op de
briefkaart o.a.: TVtisschien hebt
ge gelegenheid den auteur eens
onder de aandacht te brengen,
dat M. Boveri, wat de juistheid
harer beschouwingen en oor
deelvellingen betreft, met de an
dere aangehaalde schrijvers niet
op één lijn kan worden gesteld.
Zij is over het geheel zeer op
pervlakkig'.
Dr. Colijn heeft ons duidelijk
willen maken dat hij in de ove
rigens donkere winter van 1942-
1943 veel sombere en zelfs ont
moedigende berichten niet ge
loofde in de blijvende macht
van het fascisme (en indirect
van het nationaal-socialisme)
De briefkaart moest in verband
met de censuur uiteraard be
dekte toespelingen op deze visie
geven, maar daarmee hadden we
geen moeite. Met een zekere ja
loersheid moest ik vaststellen
dat de briefkaart aan de uit
gever en niet aan mij was ge
richt. Maar het doet me groot
genoegen dat de uitgeverij deze
kaart goed heeft bewaard.
Prof. dr. H. Mulder is verbonden
aan de protestantse theologische
faculteit te Brussel.
Prof. dr. D. C. Mulder tot prof. dr. Herman Rid derbos:
UIT
Korte,' duidelijk geschreven, liefst
aan één kant getypte, brieven
kunnen worden gestuurd naar:
Secretaris Hoofdredactie Trouw/
Kwartet, Postbus 859, Amsterdam.
Bij publikatie wordt de naam van
de schrijver vermeld.
VAN LEZERS
Prof. dr. D. C. Mulder, een van
de opstellers van het 'beroep op
kerkleden' (een door een aantal
bekende gereformeerden onder
tekend stuk, waarin verontrus
ting werd uitgesproken over de
in november door de gerefor
meerde synode gedane uit
spraak in de kwestie-dr. Wier-
singa)verzoekt ons opname van
het volgende:
Dr. Herman Ridderbos heeft in een
artikel in het Gereformeerd Week
blad (dat gedeeltelijk in Tr./Kw
van 13 januari is overgenomen)
zwaar geschut ingezet tegen het
'beroep op kerkleden', dat in de
cember werd gepubliceerd naar
aanleiding van de op 22 november
genomen synodale beslissing in za
ke dr. Wiersinga. Hij gebruikt
woorden als elitair gezelschap van
ondertekenaars, verscherpte polari
satie en zelfs chanteren en vindt
het beroep onzakelijk en verbijste
rend.
bp twee punten valt deze reactie
tegen. In de eerste plaats spreekt
Ridderbos over het synodale besluit
van 22 november zonder in te gaan
op wat eerder gebeurd is. Zoals in
het 'beroep' wordt aangehaald, had
de synode in juni 974 ondermeer
uitgesproken dat dr. Wiersinga zich
ten aanzien van de leer der verzoe
ning wil laten gezeggen door de
Heilige Schrift, dat hij de synode
van zijn gelijk niet had kunnen
overtuigen maar dat nader gesprek
over een aantal punten gewenst
was en over dit gesprek aan de
volgende synode zou moeten wor
den gerapporteerd.
De ondertekenaars van het beroep
zien nu in het besluit van dezelfde
synode van 22 november een ver
scherping van de situatie en vrezen
dat de in juni gewilde discussie
.wordt afgebroken. In dit laatste
besluit wordt namelijk niet meer
gezegd dat 'de onderhavige kwestie
in bespreking moet worden geno
men' (zo in juni) maar slechts een
beroep gedaan op dr. Wiersinga
zich trouw te houden aan het belij
den van de kerk. Is het zo onzake
lijk en verbijsterend als de onder
tekenaars zeggen van deze ontwik
keling geschrokken te zijn?
En dan ten tweede, Herman Rid
derbos heeft kennelijk niet de cri
de coeur opgevangen die uit het
beroep naar voren komt. Het gdat
de ondertekenaars om de jongeren
onder wie ze werken, om hun kin
deren en hun vrienden. Zij ervaren
hoe moeilijk het is om hen voor de
Heer en voor de kerk geïnteres
seerd te houden en ze weten dat
voor zeer velen een nieuwe leer-
tuchtprocedure aanleiding zou zijn
om af te haken. Het beroep is geen
chantage met een scheuring, zoals
Ridderbos suggereert. Het is een
oproep aan alle leden van de kerk
om de weg naar de toekomst open
te houden. Getuige de honderden
adhesiebetuigingen hebben zeer ve
len die hartekreet wel herkend. Zij
vormen niet een elitair gezelschap
maar zijn toch ook weer niet de
slechtste leden van de kerk.
Prof. dr. D. C. Mulder
Prof. Oosterhoff betoogt daarin na
melijk, dat de toerekening van
Adams zonde noch in de bijbel,
noch door Calvijn, noch door de
belijdenis wordtgeleerd.
In de kringen van de verontruste
christelijke gereformeerden hebben
vooral invloed een boek van de
vrijgemaakte ds. Joh. Francke dat
'De morgen der mensheid' heet en
artikelen van de hervormd-gerefor-
meerde drs. K. Exalto in De Waar
heidsvriend. Prof. Oosterhoff
schrijft in het laatste nummer van
De Wekker o.m. het volgende:
'Enigen hebben reeds getwijfeld
aan mijn rechtzinnigheid, speurden
een ongereformeerde ketterij en
hier en daar kon men opmerkingen
beluisteren, zij het zeer bedekt, die
in een bepaalde richting deden
denken. Ik zal mij ook maar heel
bedektelijk uitdrukken. Hoewél ds.
Francke er in zijn reeds genoemde
boek geen doekjes om windt. Hij
schrijft op de laatste bladzij van
zijn boek, dat nu moet blijken of in
de chr. geref. kerk de tuchtkracht
nog niet zó verslapt is, dat ze het
tuchteloze tijdperk is ingetreden.
Hij wil blijkbaar in onze kerken
hetteelfde geschut in werking stellen
Vietnam
Noordvietnamese troepen en Viet-
cong-eenheden hebben met^ zware
tanks en artillerie een nieuw offen
sief in Zuid-Vietnam geopend en
onder het brengen van dood en
verderf vele vluchtelingen richting
Saigon opgejaagd. In Nederland be
kommert men zich meer om de
hulpverlening aan Noord-Vietnam
en de zg. communistisch bevrijde
gebieden in Indo-Chtna (zie de ac
tiviteiten voor medische hulpverle
ning, technische hulpprojecten
exi.) dan om het lot van de zwaar
getroffen bevolking in Zuid-Viet-
nam. Niemand zal echter kunnen
volhouden, dat Saigon Noord-Viet
nam zou willen overheersen en
kunnen ontkennen dat Hanoi in
Zuid-Vietnam een communistisch
bewind nastreeft. Wat bezielt ons
hier toch om de communistische
agressors wel te steunen en de
slachtoffers en verdedigers te laten
creperen? Nog een stap verder en
de PLO is de volgende begunstigde
partij, want kennelijk is niets ons
te dol.
Berkel en Rodenrijs
P. J. G. A. Ego
Jaar voor de vrouw (4)
Wij hebben een levende taal. Een
ongehuwde, volwassen 'vrouw werd
vroeger jonkvrouw genoemd, later
afgesleten tot joffer, en nog later
tot juffrouw. De vrouw die door het
inkomen van haar man een wat
jong meisje voor enkele uren per
dag, noemde zich mevrouw, ter on
derscheiding van de getrouwde
vrouwen die niet zo'n hulp hadden,
iets wat niet stand heeft kunnen
houden omdat langzamerhand alle
getrouwde vrouwen zich mevrouw
zijn gaan noemen. En zo moeten
ook de ongehuwde volwassen vrou
wen doen om aan dat kleinzielige
gedoe een eind te maken. Wil een
vrouw laten uitkomen dat zij ge
trouwd is. dan kan zij haar naam
noemen, gevolgd door haar naam
eer zij getrouwd was, b.v. 'Jansen-
dè Wit' En wil een vrouw laten
horen dat zij ongetrouwd is. laat zij KlOOSterling Stal graVUTeS
dan doen wat al jaren ln de om-
roepwereld gebruikelijk is, door ook
haar voornaam te noemen. Dan zal
men haar verder met 'U' aan
spreken zonder haar voornaam te
noemen.
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG Het eerste deel
van de wereldcollectie postze
gels (Europa en Amerika) is met
ingang van vandaag tentoonge
steld in het Nederlandse post-
museum in Den Haag. De voor
bereidingen voor deze perma
nente expositie hebben bijna
vier jaar geduurd.
De directeur ,van het postmuseum,
drs. H. J. Ronday wil over vier jaar
de tentoonstelling compleet heb
ben. Dat betekent dat rond 1980
het postmuseum circa 200.000 zegels
ln zijn bezit zal hebben. In de
speciaal ontworpen kaders bevin
den zich voorlopig nog ongeveer
85.000 postzegels uit alle delen van
de wereld.
Den Haag
F. J. v. d. Chijs
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V, De Christelijke Pers
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer.
Hoofdredactie:
J. Tammlnga.
Hoofdkantoor B.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
A'dam. Postbus 859.
Telefoon 020-22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69 73 60 768). Gem.giro
X 500.
RK Kerk in Israël
Bij de opening van het heilig jaar
zei de paus: 'Zolang de mensen als
vijanden tegenover eikaar staan in
verachting, wantrouwen, rassenhaat
en ideologische verharding, kunnen
de staatslieden niets uitrichten'. Dit
zijn holle woorden, omdat na twee
duizend jaar de Joden nog steeds
wachten op volledige en onbelem
merde uitoefening van de Joodse
cultuur en religie. Wat heeft Rome
tot op heden gedaan? Kardinaal
Alfrink doet er nog een schepje
bovenop. HIJ vraagt meer respect
voor elkaar. Dat respect moet dan
gevonden worden in een democra
tische n iet-exclusieve Palestijnse
staat, met gelijke rechten voor Jo
den en Palestijnen. Het is haast
niet te geloven, wat een edelmoe
digheid.
E. F. Schnitker
Gewetensbezwaarden
De wet biedt geen voorziening voor
de steeds groter wordende groep
dienstplichtigen,, die (zoals Kees
Vellekoop) niet elk oorlogsgeweld
afwijzen, maar hun eigen verant
woordelijkheid voor het deelnemen
aan oorlogsgeweld niet uit handen
willen geven. De wet verbiedt na
melijk een aan de omstandigheden
aangepast moreel oordeel over het
gebruik van het leger. Ze dient
zodanig uitgebreid te worden dat
ieders eerlijke bezwaren om in de
gegeven omstandigheden in het Ne
derlandse leger dienst te nemen,
erkend worden. Om te voorkomen,
dat dienstplichtigen het Warschau
Pact te steunen dienst weigeren,
moet de commissie van advies de
bezwaren blijven toetsen op hun
eerlijkheid.
Groningen
Tijmen van T Foort
Van een verslaggever
ROERMOND Een kloosterling
van de abdij Lisbosch in het Lim
burgse Echt heeft bekend dat hij
oude gravures heeft ontvreemd. De
kloosterling, een postulant (begin
neling), sneed de gravures uit boe
ken. De waarde van het gestolene
was gisteren nog niet bekend. Hij
is in België aangehouden en aan de
politie in Roermond overgeleverd.
Veel van de zegels in het museum
zijn ongestempeld. Via de' wereld
postvereniging, die onlangs zijn
honderdjarig bestaan vierde, krij
gen alle 153 aangesloten landen
van elkaar de nieuw uitgebrachte
zegels. Door deze handelwijze zijn
de meeste zegels 'vers' en daarom
waardevoller. Wat de waarde van
de collectie is liet de heer Ronday
in het midden. Wel zijn extra vei
ligheidsmaatregelen getroffen. Het
deel van de collectie dat nu in Den
Haag tentoongesteld is bevat uit-;
sluitend nog zegels van Europese;
Zuid- en Noordamerikaanse landen.
Bij de Europese zegels zijn er ook
enkele van opgeheven staten als
Montenegro en de Baltische landen.
De allereerste postzegel bevindt
zich ook in het Haags museum. Het
is een Engelse zegel uit 1840. Het
tweede land dat met postzegels
ging werken was Brazilië. Neder
land kwam in 1852 met zijn eerste
zegel uit.
Van een onzer verslaggevers
GRONINGEN Silenka in Hooge-
zand - Sappemeer heeft werktijd
verkorting aangevraagd voor een
deel van het personeel.
Het gaat om ruim 200 van de 650
werknemers. De aanvraag houdt
verband met voorraadvorming van
de vezelprodukten. Het is de bedoe
ling de produktie per 26 januari
met een derde te besnoeien.
Prof. dr. Herman N. Ridderbos
Van een onzer verslaggevers
APELDOORN In het officiële blad van de christelijke gerefor
meerde kerken, het weekblad De Wekker, verdedigt de hoofd
redacteur prof. dr. B. J. Oosterhoff zich tegen op hem gedane
aanvallen van mensen die hem vanwege zijn boek over Genesis 2
en 3 onrechtzinnigheid en dwalingen verwijten.
als waardoor in zijn kerk, de gere
formeerde kerken (vrijgemaakt),
mannen als Veenhof en Jager en
vele anderen zijn verdreven. De
laatste woorden van zijn boek zijn:
'Wij wachten nog af'. En nu maar
loeren hoe het in de chr. geref.
kerken toegaat. Maar die zijn in de
ogen van ds. Francke toch al lang
gewogen en te licht bevonden. Wat
mij betreft: ik ben in niet-gerefor-
meerd gezelschap, geef mij aan
dwaling over, ben in strijd met de
Drie Formulieren van Enigheid en
laat mij door modernisme beïnvloe
den en inpalmen. Dat is dan dat!
Ik dacht dat rustig met elkaar
spreken om samen de bedoeling der
Schrift te verstaan zo wel geheel en
al is uitgesloten'.
Prof. Oosterhoff kondigt aan, nog
eenmaal in De Wekker in te zullen
gaan op Genesis 2 en 3, en wat
daarmee samenhangt, maar er dan
mee op te houden. 'Men kan mijn
standpunt uit mijn boek kennen en
men moet verder maar weten wat
men er mee doet. Intussen heb ik
ook veel brieven, die van instem
ming en dankbaarheid getuigen,
ontvangen'.
GEREF. KERKEN
Beroepen te Heemse: H. Wanirik te
Stedum.
Aangenomen naar Amsterdam-
Noord: kand. mevrouw G. van
'tSlot te Amsterdam, die bedankte
voor Willemstad.
GEREF. KERKEN (VRIJG.)
Beroepen te Gramsbergen: H. M.
Smit, kand. te Kampen.
CHR. GEREF. KERKEN
Bedankt voor Almelo: J. Verh&ge te
Meppel.
GEREF. GEMEENTEN
Bedankt voor Benthuizen en voor
Randburg (Z.A.): J. van Vliet te
Aagtekerke; voor Wageningen en
voor Westzaan: J. M. Kleppe te
Woerden; voor IJsselmonde: Chr.
v.d. Poel te Yerseke.
GEREF. GEM^ IN NED.
Beroepen te Terneuzen: A. Wink te
Veenendaal.
DEVENTER Met het uitgeven
van een serie herdenkingszegels en
het aanbieden van de Nederlandse
vertaling van Söhweitzers Nobel
prijs-rede is in Deventer het Albert
Schweitzer-jaar officieel geopend.
Dinsdag was het honderd jaar gele
den, dat de beroemde arts, filosoof,
theoloog en Bachvertolker werd ge
boren. De herdenkingsrede in het
Schweitzercentrum te Deventer
werd uitgesproken door ds. D. A.
Werner, voorzitter van het Albert
Schweitzer-fonds in Nederland.
Ds. Werner schetste de 'oerwoud
arts van Lambarene' als de man
die ook thans nog een boodschap
heeft, omdat hij I de anonimiteit
doorbrak door in zijn denken en
handelen van de persoon uit te
gaan. Hij wilde, dat ieder mens de
gelegenheid zoekt en schept, waarin
hij zich als mens aan een ander
mens kan geven. Schweitzer zocht
naar de mens achter de rol, die hij
speelt of moet spelen in een vaak
kille en collectieve samenleving.
Op 21 mei zal Schweitzers klein
dochter Christiane Eckert op de
Brink in Deventer voor het
Schweitzercentrum een monument
onthullen. Prof. dr. C. W. Mönnich'
zal dan een herdenkingsrede uit
spreken onder de titel 'Theorie
werd praktijk.'
Van een onzer verslaggevers
ARNHEM Gedeputeerde Staten
van Gelderland willen een bedrag
beschikbaar stellen voor de bestrij
ding van de Dennescheerder. Deze
schorskever, die door zijn activitei
ten de groei van naaldbomen be
lemmert en de misvorming ervan
bevordert, vormt na de stormram
pen van enkele jaren geleden nog
altijd een schrikbeeld.
Om doeltreffend tegen de denne
scheerder te kunnen optreden is
het nodig de broedsels van de ke
vers te concentreren ln zogenaam
de vangstammen. Dit zijn vers ge
velde, uitgesnoeide stammen van de
grove den met dikke schors. Ver
volgens moeten de vangstammen,
voordat de larven volwassen zijn,
in ieder geval voor 15 mei, geschild
worden. Hierdoor verliezen de nog
niet volwassen larven hun beschut
ting en sterven. Zijn ze al wel
volwassen en hebben zij zich ge
deeltelijk ontpopt, dan dient de
schors te worden verbrand.
Het Bosschap heeft na advies van
de commissie schadelijke dieren
besloten niet over te gaan tot het
algemeen verplicht stellen van het
leggen van vangstammen in 1975.
Wel wordt de boseigenaren dat
dringend aanbevolen. De verplich
ting tot het vellen van kwijnende
pinusbomen een geliefkoosde
broedplaats voor de kever ls voor
1975 gehandhaafd.
Gedeputeerde Staten hebben nu
een regeling ontworpen voor het
toekennen van een financiële bij
drage uit de provincie-pot bij de
bestrijding van de dennescheerder
door middel van vangstammen.
Uitgegaan wordt van maximaal
vijfduizend hectare bos. De totale
kosten zouden 590.000 gulden be
dragen. Hiervan komt de helft voor
rekening van de provincie.
De rubriek 'Vandaag' kan we
gens ziekte van de schrijver
enige tijd niet verschijnen.
BOEDAPEST Met ingang van
gisteren mag in Hongarije weer r.k.
godsdienstonderricht worden gege
ven. aan kinderen en jongeren in
kerken en kerkelijke gebouwen.
Hiertoe heeft de regering toestem
ming gegeven.
Dit wordt gezien als een nieuwe
stap naar de normalisering van de
betrekkingen tussen kerk en staat,
na de bisschopsbenoemingen vorige
week, waardoor met instemming
van .de staat het r.k. episcopaat
weer voltallig werd. In een brief
aan de katholieken schrijven de
bisschoppen dat het godsdienston
derwijs mag plaatsvinden in kerken
en andere 'voor de godsdienst be*
stemde ruimten. Per week zijn twee
lesuren toegestaan, waarvan er een
mag samenvallen met een jeugdmis
op zondag. Cijfers mogen niet wor
den gegeven en ook kan de kate-
cheet zijn leerlingen nergens toe
verplichten.
Dr. E. Stanley
NASHVILLE Het laatste en 29e
boek van de beroemde en geliefde
prediker dr. E. Stanley Jones, die
in 1973 in India op 89-jarige leef
tijd overleed, na tientallen jaren in
dat land te hebben gewerkt, is nu
in Amerika verschëhen. Het heet
'Het goddelijke ja', dat Jones toen
hij 87 was schreef gedurende een
veertien maanden durende ziekte.
Zijn eerste boek 'The Christ of the
Indian roac(' verscheen in 1925. Het
haalde alléén in de Verenigde Sta
ten al een oplage vap een miljoen.
Zijn werk is vertaald in achttien
talen en in braille. Ook in Neder
land groeiden generaties met zijn
werk op. Men schat dat hij zestig
duizend preken heeft gemaakt.
door Aldert Schipper
Door de eigen aard van het land is in de Zuidafrikaanse literatuur een aantal
stereotypen ontstaan. In de vorige eeuw werden grote aantallen zwarten naar
de steden van Zuid-Afrika getrokken als arbeiders in de goudmijnen. In hun
oorsprongsgebieden was de bestaansbasis uiterst beperkt en in de mijnen en
fabrieken was groot gebrek aan arbeiders.
Maar de trek naar de steden had vaak
ernstige gevolgen voor het gezinsleven van
de duizenden zwarte arbeiders. Er komt
een overschot aan mannen in de stedelijke
gebieden, die vaak noodgedwongen in con
cubinaat leefden.
Deze armzalige zwarte arbeider vormt een
thema dat (vaak terugkeert. Dé Zuidafri
kaan Mphahlele, die criticus en roman
schrijver is, geeft ln zijn autobiografie
'Down Second Avenue' een beeld van
bloed, zweet en tranen van deze trekarbei
der. Vernie February, wetenschappelijk
medewerker van het Afrika-studiecentrum
in Leiden, noemt deze figuur in het laatste
nummer van Kairos-berichten 'een elc-
kerlyk voor en van allen die zwart zijn en
in aparte wijken wonen.' Dit nummer van
Kairosberichten (4-74) staat trouwens vol
van Zuidafrikaanse literatuur en beschou
wingen daarover, verbonden als de lette
ren zijn met het lot van de bevolking van
Zuid-Afrika.
Er zijn maar weinig Nederlands- of Zuid-
Afrikaans-tallge literatoren, die verboden
zijn door de Zuidafrikaanse autoriteiten.
Er is natuurlijk Breyten Breytenbach. En
kortgeleden stonden de Zuidafrikaanse
kranten vol over het verbod dat André
Brinks roman 'Kennis van die Aand' werd
verboden. Hoewel February dat boek niet
zo hoog aanslaat, stonden meteen minis
ters, dominees en professoren op hun ach
terste benen.
Brink had geschreven over die mensen in
Zuid-Afrika die in onvrijheid leven, een
motief waarover zwarte en Engelstalige
schrijvers reeds honderden (ook verboden)
boeken hebben geschreven. Maar nu was
het een van de zonen van het Afrikaner-
dom, die durfde te schrijven over het
apartheidsprobleem als een kwestie van
structureel geweld.
Gedichten
Eind vorig jaar verscheen bij de Neder
landse uitgever Manteau in Den Haag een
bundeltje gedichten, gedeeltelijk in het
Zuid-Afrikaans, maar meest in het Neder
lands. Zij zijn van de dichter Cees de
Jong, die enige tijd in Zuid-Afrika woon-»
de, maar het land verliet omdat hij het
onrecht dat de zwarten werd aangedaan
niet1 langer kon aanzien.
De titel van de buldel luidt 'Slegs vir
Blankes'. De gedichten zijn nogal verschil-
Cees de Jong
lend van kwaliteit. De langdurige periode
van afwezigheid uit Nederland heeft de
dichter het gevoel voor de lenigheid van
de taal wat ontnomen, maar zijn gevoelig
heid voor wat mensen wordt aangedaan is
recht overeind gebleven. Een teken hier
voor is het gedicht Lokasie, waarvan hier
een deel volgt.
nieuwbouw kaal en goedkoop
beton grijs vermengd
met verroest staal zonder
een speelplaats met bomen
te gauw is het goed genoeg
voor hen die al het
vuil/zware werk doen
binnensmonds vloeken en
niet onder de last gebukt gaan
daar kunnen ze wel tegen
maar het blijvend wonen en
leven in ellende met al
die uitzichtloze stremmingen
raak er onrustig van
en met nog steeds
een restje in de fles
het is na middernacht
Cees de Jong laat hier op volgen:
de tijd
te laat
en vervaardigd door zwltsers
neurotisch van de sneeuw
Mogelijk was deze toevoeging niet nodig
geweest, maar De Jong heeft nogal wat te
betogen vanuit zijn bewogenheid. Dat zij
hem vergund.
I
