Turken op bezoek in
Almelose Noorderkerk
i
Gij sen ontslaat chef
missie-instituut
Uit de kerkbladen
De Neus werd een
virtuoos spektakel
Hollands Binnenhuisje
van dichter Bernlef
Duitse socialist
verlaat kerk
Trouw
K wartet
Crematorium in Middelburg
Vuurwerk en bierflesjes bij
première van Led Zeppelin
Geen werk voor pastor met
niet-katholieke verkering
Paus wil 'echte' dialoog het joden
Een hervormde
kardinaal
Alfrink
TROUW/KWARTET MAANDAG 13 JANUARI 1975
KERK/KUNST T2/Kfr
Van een onzer verslaggevers
ALMELO Een groep van vier Turkse trekarbeiders hebben de nieuwjaarsdienst en de daarop vol
gende nieuwsjaarsreceptie meegemaakt in de Almelose Noorderkerk. Het initiatief daarvoor is uit
gegaan van de Turkse moeftie (geestelijke)die ter gelegenheid van het offerfeest enkele weken in
Almelo was. Hij vond het vreemd dat de Turkse trekarbeiders zo weinig wisten van de kerk, hoewel
ze toch wonen in een land met vele kerken.
De Turken hebben het contact met
de Noorderkerkgemeente gewaar
deerd en het ligt in de bedoeling de
relatie verder uit te breiden. De
commissie voor contact tussen trek
arbeiders en de Nederlandse be
volking in Almelo, een dertigtal
Turken en Nederlanders onder
voorzitterschap van de heer D.
Slettenhaar heeft echter haar plan
voor een leergang christendom-Is-
lam moeten afgelasten. Er bleek
daarvoor te weinig belangstelling.
De heer Slettenhaar meent dat dit
gebrek aan interesse komt door een
tekort aan contact tussen de trek-
;karbeiders en de Nederlandse be
volking. Hem was opgevallen dat de
kennis bij de Nederlanders van de
koran zeer gering is. De moslims
weten daarentegen wel het een en
ander, met name van het Oude
Testament.
Leergang
De heer Slettenhaar, die voor het
textielconcern Nijverdal-Ten Cate
belast is met de werving en bege
leiding van Turkse trekarbeiders in
Almelo, deelde mee dat het ge
meentebestuur van deze stad ruime
medewerking verleent bij de op
vang van de trekarbeiders. Ook
binnen de plaatselijke kerken be
staat de bereidheid tot samenwer
king. De moslims hebben volgens
hem wel belangstelling voor de
kerk, maar kunnen aan die belang
stelling nog weinig uiting geven.
In Almelo staat de eerste Turkse
moskee van ons land. Het gebouw
wordt op 27 januari officieel geo
pend door de minister van sociale
zaken, drs. J. Boersma. De bouw
van de moskee, die anderhalve ton
heeft gekost, is mogelijk geworden
onder meer na een huis-aan-huis-
collecte in Almelo, die 10.000 gul
den heeft opgebracht. De moskee
kwam ook in aanmerking voor een
rijkssubsidie uit dezelfde kas waar
uit de overheid ook de kerkenbouw
steunt.
ROERMOND Bisschop Gijsen van Roermond heeft pater P.
Helen cssr ontslagen als directeur van het diocesaan instituut voor
internationale solidariteit (Divis Limburg) te Roermond. In plaats
van Nelen is oud-missiebisschop dr. J. B. Theunissen (69) benoemd,
die tevens de functie heeft ontvangen van 'vicaris missiewerk'.
Pater Nelen heeft zijn ontslag ge-
"Tcregen, nadat hij in een dagbladin
terview kritiek geleverd had op en
kele inzichten van bisschop Gijsen.
Pater Nelen ontkent dat er in de
kerk "heel duidelijke omschrijvin
gen van wat de waarheid zou kun
nen zijn' bestaan en dat 'de waar
heid ginds (d.w.z. in landen, welke
fleze waarheid nog niet kennen)
gebracht moet worden om er ja of
nee op te zeggen.' Voorts verwijt
pater Nelen de bisschop dat deze
.in zijn doen en laten vopr een stuk
•het voortgaan van de openbaring
finnen de mensen blokkeert.'
■Bisschop Gijsen heeft volgens het
Communiqué dat de persdienst van
•zijn bisdom heeft verspreid, na
}ang overwegen en Intern overleg
-geconcludeerd, dat dit diepgaand
verschil van zich openbaring, kerk
in missie-activiteit een goede sa
menwerking ten zeerste bemoei
lijkt, zo niet uitsluit.
Voorzitter Jos. A. A. Schoenmakers
van de pauselijke missiewerken in
Den Haag is door het ontslag van
pater Nelen verrast. Hij is er niet
in gekend, hoewel zoiets tot dusver
wel gebruikelijk was. Dr. Schoen
makers was bijvoorbeeld wel uit
voerig betrokken bij de benoeming
.van een missie-secretaris in het
Jjisdom Rotterdam.
•Pater Nelen zelf vreest dat het dio-
xesaan instituut dat hij tot dusver
-leidde nu door de benoeming van
mgr. Theunissen zijn eigenlijke
taak heeft verloren. De Divls-raad,
die op diocesaan missie-terrein een
beleidvormende en uitvoerende
taak had, is in de nieuwe opzet niet
gekend. Over de toon van het in
terview dat aanleiding was voor het
ontslag heeft pater Nelen aan bis
schop Gijsen aangeboden zich pu
bliekelijk te excuseren. Pater Nelen
zegt dat aan bisschop Gijsen de
inzichten van de pater bekend wa
ren. De bisschop heeft het werk
van de Divisraad. aldus pater Ne
len, twee jaar geladen goedgekeurd.
Bezwaar heeft pater Nelen tegen de
citaten, die bisschop Gijsen uit het
interview heeft genomen en als re
den voor ontslag in de ontslagbrief
heeft neergelegd. Deze citaten zijn
uit hun verband gerukt en komen
op deze wijze extreem over. Pater
Nelen ontkent nadrukkelijk dat
evangelie en de formuleringen via
KIEL Joachim Steffen, de voor
zitter van de socialistische partij in
Sleeswijk Holstein heeft de evange
lische kerk verlaten uit protest te
gen de zwakke steun, die de kerk
verleend heeft aan bisschop Scharf
-van Berlijn.
'Bisschop Kurt Scharf heeft een
storm van kritiek gekregen nadat
hij een bezoek gebracht had aan de
anarchiste Ulrike Meinhof in de
gevangenis.
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christelijke Pers
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer.
Hoofdredactie:
J. Tammlnga.
Hoofdkantoor B.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
A'dam. PostbU9 859.
Telefoon 020-22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Mldd. Bank (rek.nr.
69 73 60768). Gem.fllro
X500.
traditie en kerk voor hem maar
bijzaak zouden zijn. 'Dat is mijn
mening niet', aldus pater Nelen.
Van een verslaggever
MIDDELBURG Als de gemeente
raad van Middelburg met het voor
stel van b en w instemt krijgt
Middelburg het eerste crematorium
in Zeeland. Er bestond nogal wat
weerstand tegen bouw van een cre
matorium in Middelburg, maar b en
w vinden dat de ontwikkeling (stij
gende crematiecijfers) niet kan
worden genegeerd. De voorberei
dingen en de bouw zouden in ne
gen maanden klaar kunnen zijn.
ROTTERDAM Vuurwerk en bierflesjes begeleidden zaterdag
avond in sportpaleis Ahoy in Rotterdam de wereldpremière van
de nieuwe Led Zeppelin-show, voor het eerst sinds twee jaar weer
op het podium. Een mislukte show en een falende organisatie, die
niet opgewassen bleek (of welde zijn) tegen verschijnselen van een
voetbal-oorlog.
iemand frontaal getroffen door een
bierflesje, dan bleef het bij ver
baasde blikken van de orde hand
havers.
Een vraagteken ook bij de keuze
van voorprogramma's. Waarom bij
een groep als Led Zeppelin (heavy
hard rock) een zanger, gitarist, die
probeert een liedje over het vierja
rige dochtertje van zijn broer te
zingen in het voorprogramma?
Naast de organisatie ging ook Led
Zeppelin fout. Een slecht afgestelde
en soms irritant vervormende ge
luidstoren waren daar schuldig aan.
Een solo van drummer John Bon
ham ging zo de mist in. Muzikaal
gezien zit de groep trouwens ook op
een dood spoor. Het vele nieuwe
werk dat over de ongeveer zeven
duizend toehoorders werd uitgestort
had niets nieuws naast het oude
patroon: bleef zelfs onder bij het
niveau van een klassieker als
'Stairway to heaven', dat met
Jimmy Page op twaalf-snarige gi
taar en vooral John Paul Jones
achter 'orkest' (mellow drum en
orgel) nog even een opleving was.
Verder moeten we dit eerste pop
concert in 1975 maar snel vergeten.
G. Groeneweg
Nu is het gooien van bierflesjes
niet nieuw bij dit soort concerten
in 'Ahoy, maar wanneer een orga
nisatie-bureau, dat weet en kan
verwachten dat een groep als Led
Zeppelin ook agressief publiek
trekt, moet toch eens worden over
wogen daar rekening mee te hou
den. Een ingehuurde vechtclub om
het podium te beschermen zou zich
dan niet alleen bezig moeten hou
den met het letterlijk teruggooien
van enthousiastelingen die van de
ring, via de wielerbaan, de arena
trachten te bereiken. Dit legertje -
bij elk concert In 'Ahoy plegen
enkele tientallen figuren met een
oranje band om de arm de arena te
verdedigen - werkt alleen maar
agressief gedrag bij het publiek in
de hand.
Maar gebeuren er dan zaken als het
afsteken van voetzoekers, richting
arena, donderslagen en het werpen
van volle bierflesjes in de richting
van de frontrijen, dan staat dat
legertje met de handen in de zak
ken. Iemand die 'zijn' favorieten
even van voor het podium met zijn
instamatic wil fotograferen, werd
met geweld opzij gezet, maar werd
Pastor Gerard Huisman
ARNHEM De 28-jarige pastor
Gerard Huisman zal niet worden
benoemd tot pastor bij de paro
chie van Westervoort en Duiven:
hij heeft verkering met een
niet-katholiek meisje.
Kardinaal Alfrink en de paro
chianen in Westervoort vinden
dat achteraf bezien toch een
griezelige zaak dat de aanvanke
lijk toegezegde benoeming niet
doorging.
Gerard Huisman kwam drie
maanden geleden na zijn theolo
gische studie in Utrecht de pas
torie in Westervoort versterken.
Gezien de aard van zijn werk
in de opbouwsfeer zou hij ook
in Westervoort worden benoemd
na zijn officiële stagetijd. Bij die
afspraak waren de trouwplannen
van Huisman ook bepraat: nie
mand die bezwaar had, want de
pastor is geen priester met de
daarbijbehorende wijding.
'Ik heb ze toen niet verteld dat
zijn niet katholiek was. In die
tijd vond ik de verhouding ei
genlijk veel te losvast om er iets
van te zeggen.'
Hoe het bericht ooit in Utrecht
kwam weet Gerard Huisman
niet. In elk geval is de situatie
duidelijk: de katholieke kerk is
er nog niet aan toe dat een
pastor trouwt met een meisje
van een ander geloof. 'Het is te
vroeg in de ontwikkeling van de
katholieke kerk over een jaar of
vijf zou het misschien makkelijk
kunnen worden geaccepteerd',
aldus pastoraal teamleider M. G.
van het Erve. De zaken liggen in
1975 anders: men is er nog maar
nauwelijks aan gewend dat er
getrouwde pastores zijn. 'We wil
len dat proces niet extra be
moeilijken door een huwelijk
met een niet-katholiek.
Overigens betekent dit alles niet
dat Gerard Huisman voor zijn
huwelijk niet de zegen van de
kerk heeft. 'Alleen zal ik wel
ander werk moeten zoeken, zoals
bijvoorbeeld in het bedrijfspas-
toraat' Een meer indirecte vorm,
waarbij je niet zozeer in aanra
king komt met vaders en moe
ders en kinderen. Jammer, erg
teleurstellend, ik had juist dit
werk erg graag gedaan', aldus
Huisman. 'Jammer ook omdat ik
echt een wat moediger beleid
had verwacht van het bisdom.'
Aan de afwijzing is wel uitge
breid overleg voorafgegaan. Zelfs
de dominee heeft zijn oordeel
gegeven, en zelfs hij was bang
dat het niet goed zou vallen.
ROME Paus Paulus heeft de
leiders van de joden dit weekeinde
verzekerd dat hij wil dat er een
'echte dialoog' op gang komt tussen
het jodendom en het christendom.
De paus heeft dit gezegd in een
speciale ontvangst voor het comité
voor het contact tussen de katho-
Volgende maand treedt ds. M.
Groenenberg, omdat hij 70 jaar is
geworden, af als voorzitter van het
college visitatoren-generaal van de
hervormde kerk. In het orgaan van
de confessionele vereniging Her
vormd Weekblad schrijft ds. S.
Kooistra (sinds vandaag te Menal-
dum) over hem:
Als ik aan ds Groenenberg denk.
begin ik nog iets te zien in het
celibaat, dat je al je liefde geeft
aan de Kerk. Want dat heeft ds.
Groenenberg gedaan. Hij heeft het
gedaan, omdat hij den Heer lief
heeft. Hij is als het ware met de
Kerk getrouwd. Gezien zijn keuze
voor het celibaat had hij ook rooms
geestelijke geweest kunnen zijn. Als
hij rooms-katholiek was geweest,
was hij vast aartsbisschop van
Utrecht geworden, hoe voortreffe
lijk kardinaal Alfrink ook moge
zijn. Want ds. Groenenberg is een
wijs man. Hij kent de Hervormde
Kerk en de gehele Kerk in Neder
land als weinigen. Zijn adviezen in
de synode en in het breed modera-
men, waar ik hem meemaakte, wa
ren meestal juist. En op het gebied
van de kerkvisitatie heeft hij veel
gedaan, wat wegens het vertrouwe
lijke karakter van het werk niet
naar buiten komt. Ds. Groenenberg
heeft duidelijk het belang van héél
de Kerk op het oog. Daarvoor is hij
een uitgesproken Hoedemakeriaan,
veel meer dan vele leden van de
Confessionele vereniging. In ieder
geval meer dan ik, die van huis uit
niet vrij ben van 'Kuyperiaanse
smetten'.
Met deze twee foto's typeert De Pionier, het blad van de Parousiazending,
de komst van het christendom in het binnenland van West-Irian. Van
krijger naar evangelist, ofwel van neusring naar balpen.
Onzakelijk
Prof. dr. Herman Ridderbos gaat in
het Gereformeerd Weekblad (uitga
ve Kok) in op het 'Beroep op kerk
leden', dat zestig gereformeerden
deden in de zaak-Wiersinga. Uit
zijn (lange) artikel het volgende
fragment:
Het teleurstellende en (voor mijn be
sef) onzakelijke in dit alles is nu
echter, dat de ondertekenaars er
met geen woord op ingaan of de
synode soms ook gelijk zou kunnen
hebben als zij oordeelt, dat hetgeen
dr. W. als de Inhoud van de leer
der verzoening ontkent tot de es
sentie van de christelijke belijdenis
behoort; er óók met geen woord op
ingaan, of Juist deze ontkenning en
bestrijding, de eenheid en de toe
komst van de kerk niet in gevaar
zouden moeten brengen, omdat zij
niet alleen scherpe en moeilijk te
onderdrukken reacties in de kerk
moeten oproepen, maar ook met
terdaad, zoals de synode het heeft
uitgedrukt, te kort doen aan de
rechte prediking van het evangelie.
Over dat alles rept de oproep met
geen woord! Maar als de synode
daarin eens gelijk zou hebben
en heeft zij dat soms niet? hoe
kunnen de ondertekenaars aan deze
vraag dan zo volstrekt voorbij
gaan? Is dat hun zaak dan soms
niet (in hun streven en verlangen
naar de op de toekomst en de
vragen van de tijd gerichte kerk)
en behoeft dat dan soms hun zorg
niet te zijn?
Zij schrijven wel ergens, dat de
verzoening een onbeschrijfelijk
mysterie is en dat alle pogingen om
dit mysterie op formule te brengen
onvolkomen blijven. Accoord. Maar
wat ik met mijn beperkt verstand
niet begrijp is, dat zovele scherp
zinnige lieden, als dit elitaire gezel
schap van ondertekenaars bevat,
niet inzien, dat zij hiermee niet de
synode, maar juist dr. Wiersinga
treffen. Want wie verengt en be
perkt nu eigenlijk het mysterie, de
synode of dr. W.? De synode heeft
tot dr. W. gezegd: wat gij, dr. W.,
van het mysterie hebt menen te
verstaan zullen wij niet tegenspre
ken. Wij stemmen er zelfs mee in.
Maar wat wij op u tegen hebben is,
dat in uw visie geen ruimte is voor
dat andere grootse facet, dat Chris
tus niet alleen door, maar ook
plaatsvervangend vóór onze zonden
is gestorven en dat gij aldus meent
te mceten bestrijden, wat voor an
deren en voor ons de grond en het
fundament van onze zaligheid is.
Zó staan de zaken en dét is in dit
hele geding (één van) de grote
zorg (en) van de synode. Maar
zoals gezegd het behoort ken
nelijk niet tot de zorgen, die de
zestig zich maken. Het raakt hen
althans niet zo, dat ze er één woord
aan wijden. En dat is niet alleen
Volleybal
Kent u de springprocessie van Ech-
ternach? Drie passen vooruit en
twee passen achteruit. Zo schiet je
toch wel op, ook al is het gering,
gemeten aan de hoeveelheid ge
spendeerde energie. De oecumene
heeft soms wel iets van zo'n
springprocessie. Toch zou de klacht
over het trage tempo wel eens kun
nen doen vergeten, wat al samen
gedaan wordt: gezinsverzorging, zo-
merwerk, bejaardenomroep, via
kerk-telefoon, krantenrubriek,
schoolcatechisatie, interkerkelijk
vredesberaad (in oprichting), win
tergesprekken, gesprekskringen,
Kom over de Brug-actie, etc. Thans
gaan zowaar pastoors en dominees
al samen volleyballen in de volley
balcompetitie van het eiland. On
der de naam Pado. Dat kan nog:
volleyballen. Eerst waren we met
zijn twaalven, toen met z'n elven
en nu met z'n negenen (het lijkt
wel het lied van de tien kleine
nikkertjes!); daar zit nog een vol-
leybalgroep in. De resultaten tot nu
toe nog niet denderend. Individua
listen of solisten als ze zijn moeten
pastors en dominees nog leren sa
menspelen. ook kennen ze de re
gels nog niet zo goed en.ze slaan
te hard.Op dinsdagavonden kunt
dat allemaal zien.
n~3
door R. N. Degens
SCHEVENINGEN De opera 'De neus' die Dimitri Sjostakowil
in de jaren 1927-28 componeerde, was nog nooit in Nederland
gevoerd. In de Sowjet-Unie verdween het stuk na één opvoeri
trouwens ook van het toneel, en pas de laatste tijd komt er we
belangstelling voor. Het 'Staatstheater am Gartnerplatz' uit Mü
chen heeft dit werk op zijn repertoire en geeft er enkele voorsti
lingen van in de serie 'Muziektheater 20e eeuw' van de Nederlai
se Operastichting.
Zaterdagavond werd de eerste uit
voering in het Schevenings Circus
theater gegeven; vanavond (maan
dag) en morgenavond kan men het
in de Amsterdamse Schouwburg
zien en horen. En dan misschien
met mij constateren dat het wel
interessant was om er eens kennis
van te nemen, maar dat het hierna
nooit meer hoeft.
Om 'De Neus' in het totale oeuvre
van SjostakowitsJ te 'plaatsen' zou
je de hele vroege ontwikkelingsge
schiedenis van deze componist, de
cultureel-po-litleke situatie van de
Sowjet-Unie in de Jaren twintig, en
de weerslag daarvan in de latere
werken van Sjostakowitsj moeten
volgen en analyseren.
Overtuigend
Eén van de gevolgtrekkingen daar
uit zou kunnen zijn, dat 'De Neus'
een overtuigend en provocerend
bewijs was van Sjostakowitsj' mu
zikale begaafdheid, dat naar een
ontwikkeling wees die zich om
welke reden dan ook niet heeft
doorgezet. Los daarvan en op zich
zelf beschouwd blijft het een on
verteerbaar en ongrijpbaar stuk
muziektheater waarvan de prikke
lende sociale kritiek niet meer
voelbaar is en waarin het navolgen
van de destijds in West-Europa
druk beoefende vooruitstrevende
muziekstijlen duidelijk-hoorbaar is.
Waarbij ik dan haastig wil aante
kenen, dat het ook een verbluffend
bewijs is van het gemak waarmee
deze componist op zijn eenentwin
tigste jaar een zo ongebreidelde
muzikale fantasie in een goed geor
ganiseerde partituur wist te note
ren. Zonder daarbij overigens reke
ning te houden met en bijna ono
verkomelijke moeilijkheden waar
mee hij de uitvoerenden opscheep
te. Maar ook zonder er zich om te
bekommeren of toekomstige toe
hoorders iets zouden begrijpen van
het libretto dat hij, in samenwer
king met zijn tekstdichter Preis,
niet alleen uit Gogol's novelle 'De
Neus', maar ook uit o.a. Dode zie
len, Dagboek van een gek' en D<
tojewski's 'Karamazofsamenraap -
Met de bijna zeventig ham
lende personen die daarin voort -
men is het niet verwonderlijk d
er in een speeltijd van nog ge
anderhalf uur geen enkele karak
risering of typering mogelijk is.
Dol verhaal
Het dolle verhaal van de advoké;
wiens neus bij het scheren verloi
ging, en de opschudding die dat
de stad verwekte totdat het dl']
tenslotte weer op zijn oude plai1
zat, wordt overwoekerd door t<
voegingen en was voor Sjostal
witsj kennelijk alleen maar aanl
ding om ook een door vocale
instrumentale effecten overwoek
de muziek te schrijven.
De enscènering waarin het gez*
schap uit München deze opa
brengt, doet er nog een schejj
bovenop. Regisseur Herlischka
decorbouwer Barth hebben een
tuoos spektakel op het toneel g<
waaraan wagonladingen costui
en decors te pas komen, alles
dend en schuivend met metersh<
stellages, met rolland materieel
brandweer en politie, onder pro(
ceren belichting met schijnwe:
recht de zaal in en veel flikkerlii
en hordes op- en afdravende
gende en schreeuwende me:
Zodat je af en toe met verbazl
constateert dat het allemaal hofo
baar klopt. Al blijft het ook mer<
deels onverstaanbaar. En in de
kestbak houdt dirigent Peter
de verbindingsdraden tussen
tumultueuze toneelgebeuren en
orkestmusici strak in de hand,
dat ook alle illustratieve effecl
die Sjostakowitsj bedacht, pi
op tijd komen.
Dacht u dat ik nog een paar mei
werkenden zou noemen? Ik heb
zicht- en hoorbaren geteld, hopel
goed. Het waren er 64. U moet
maar gaan kijken en luisteren,
is voor een keer toch wel de mo<
waard.
lieke kerk en het jodendom, dat
vorige week in Rome heeft verga
derd. 'We spreken hier de oprechte
wens uit, dat er een echte dialoog
komt op een manier die aangepast
is aan onze tijd en dus voorbij gaat
aan het beperkste gebied van slechts
speculatieve en verstandelijke uit-
wissellng', aldus de 77-jarige paus.
het onzakelijke, maar voor mijn
besef ook het min of meer verbijs
terende in deze oproep. Hoe denken
zij toch te kunnen voorbijgaan aan
hetgeen voor anderen niet alleen
het hart van 'de kwestie', maar
bovenal van de religie is. En hoe
denken zij ons een kerk van de
toekomst aan te prijzen, die wel
onverwijld en krachtig positie moet
kiezen tegen de apartheidspolitiek
in Zuid-Afrika, maar die t.a.v. fun
damentele verschillen over haar ei
gen belijdenis géén uitspraken mag
doen, zolang de theologische dis
cussie nog niet is uitgepraat. Hier
ligt ergens een kortsluiting in de
oproep van de 60, die ik als pijnlijk
ervaar, omdat ze voor mijn besef
aan de aard en aan de prioriteiten
van het geloof op een ingrijpende
wijze te kort doet.
Tenslotte dit bericht uit Hervormd
en doopsgezind Texel:
door W. Wielek Berg
Het nieuwe stuk van J. Bernlef 'In Verwachting', dat in de Ha£
lemse Toneelschuur wordt gespeeld, is puur natuur. Zozeer, di
de mensen er eigenlijk ook echt, uitvoerig in zouden moeten eetF
la Xavier Kroetz, de man van het nieuwe Duitse naturalism^
Het feit dat ze een halve hap toneel-bik naar binnen raffelfe
stoort. Maar dat is dan ook de enige storing. Verder gaat het f
lemaal van een leien dakje.
'In verwachting' heeft een enigs
zins ongewone voorgeschiedenis (al
is Bernlef in 'Sterf de moord' op
vergelijkbare wijze te werk ge
gaan). In de laatste maanden van
het seizoen 1973-1974 improviseer
den Karin Killian, Polio Hamburger
en Frank Koppers, acteurs van to
neelgroep 'Centrum' op thema's die
Bernlef hun aangaf. Uit het aldus
verkregen materiaal smeedde hij
zijn stuk. Die improvisatie is er
niet aan af te horen, 'In Verwach
ting' vormt een gesloten geheel.
Trudy de Jong, die niet aan de
voorbereiding had deelgenomen,
kon dan ook zonder bezwaar de rol
van de zieke Karin Killian overne
men. Zij komt van de drie figuren
zelfs het sterkste over.
Wat Bernlef ons voorschotelt is een
typisch Hollands binnenhuisje en
in zijn vergaande realisme sluit hij
aan op onze belangrijkste literaire
traditie.
Drie mensen
Drie mensen brengen een stukje
van hun leven op het toneel: Anna,
haar man Paul en haar vader Kees.
De jonge vrouw is in verwachting
en de inwoning in het ouderlijk
huis gaat knellen. Daarom wordt
vader naar het souterrain verban
nen, met de televisie, de foto's van
vroeger, de drank en zijn herinne
ringen aan een leven van opstandi
ge dienstbaarheid als particulier
chauffeur, met een vrouw die wei
nig zei en tenslotte zwijgend stierf.
Later wordt hem ook een babyfoon
in de maag gesplitst, dan kunnen
die daar boven toezicht op hem
uitoefenen, maar dat is de dochter,
die haar ogenblikken van tedere
weemoedigheid kent, toch te gortig.
Ze krijgt er zelfr. ruzie over met
haar man, een drukdoenerig door-
drijvertje, die bezig is een boot te
bouwen 'waarmee ze toch nooit
verder komen dan de Nieuwe Meer'.
Anna,de spil van het stuk, de
enige die echt van iets 'in verwach
ting' is, wordt haast onmerkbaar in
een hoek gedreven. Ze heeft nog
een paar opflikkeringen van daden
drang, ze zegt dat ze wil gaan
werken, ze koopt een paar onmoge
lijke glitterschoenen met hoge hak
ken, maar het is allemaal loos
alarm. Ze gaat ongetwijfeld haar
moeder achterna. Alleen is haar
man een stuk achterbakser en vo
zer dan haar vader, ook al brengt
die zijn dagen door in een roes van heid houdt.
Frans Koppers in Bernlefs
verwachting'. lLe
door de drank opgepepte herinP1
ringen. (Al
Er zijn geen grote emotiónele
nes in het stuk, van enigej
vormvernieuwing is al helml
geen sprake. Men kan het realisj20
zelfs nauwelijks 'neo' noemen,
is allemaal wat afgedempt, het kj
belt voorzichtigjes voort. 'Doe mj
gewoon, dan doe je al gek gene
zou het motto kunnen zijn, pree
het tegendeel van Lodewijk
Boer's furieuze, sterk lichamelij
'Family.' De mensen in 'In
wachting' raken elkaar alleen
aan, als daar een zakelijke rei
voor is.
Aan het eind is er weinig ver£*
derd, alleen is de vader wat dieC
weggezonken in de alcohol en AflB]
in haar vrouwenrol. In zijn !°r
perktheid is het heel zuiver, bdte
end ook, met als hoogtepunt N
monoloog van de vader in het sip1
terrain over het sterven van ss®e
vrouw. I
Er wordt uitstekend gespeeld, d<
alle drie personen, vooral d|
Frank Koppers als de vader
Trudy de Jong als Anna. Zij h<
het bijzonder moeilijk, omdat hi
schaarse tekst zoveel aanvulling
hoeft. Geen van de drie neemt
woord in de mond dat niet levei|?e
echt is, dat maakt het spelen
tuur lijk licht. Mooi toneel, voor
van onpretentieuze, uiterste sol
I
