Ministerie beperkt
kosjer slachten
Bijdrage voor de kerk
mag geen sluitpost zijn
Rl
U
Gerard Rothuizen leest gedichten
Geref. bond bezig
met cultuurcrisis
Personalia
Kerken maken zich financiële zorgen
Hervormdfe synode
vraagt om bezuiniging
PERSLOT
VAN
REKENING
Laatste 'handreiking
voor de voorbede'
BVD won inlichtingen
over journalist in
Jaarthema VEJO:
'Jezus - Man van
deze tijd?!'
Trouw
Kwartet
TROUW/KWARTET VRIJDAG 10 JANUARI 1975
KERK/BINNENLAND
T2,
Kritiek van joodse gemeenschap
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM Minister Van der Stee van landbouw en visserij heeft met een beschikking in de
staatscourant een einde gemaakt aan de export van ritueel (kosjer) geslacht vlees uit Nederland.
Er is hierdoor een einde gekomen aan een tot een kleine 2000 dieren beperkte uitvoer van kosjer
vlees naar Zwitserland. De joodse gemeenschap in dat land gebruikt nu ritueel geslacht vlees uit
Frankrijk.
De export van vlees valt onder de
Veewet, waarin tot dusver geen be
paling was opgenomen over de wij
ze van slachten. Het ritueel slach
ten is geregeld in de Vleeskeurings-
wet. De hoeveelheid te slachten
dieren is nauwkeurig geregeld in
deze wet. Het aantal staat in ver
band met de consumptie door de
joodse gemeenschap in ons land.
Het wordt zoveel mogelijk beperkt
omdat de minister van landbouw
vindt dat ritueel slachten minder
humaan zou zijn. De maatregel te
gen de export van kosjer vlees is
op 1 januari ingegaan. Een woord
voerder van het ministerie van
landbouw merkte op dat er altijd
bepaalde bezwaren bestaan hebben
tegen het ritueel slachten en dat
die bezwaren nu sterker zijn gewor
den. Voor de joodse gemeenschap
wil men deze slachtmethode toela
ten. maar 'wij voelen ons niet ge
roepen dit ook voor de export toe
te staan'.
Nazi-verbod
Het Nieuw Israëlitisch Weekblad
merkt daarbij op, dat voordien in
Nederland alleen onder de nazi's
het kosjere slachten was verboden.
Het kosjere slachten vindt in Ne
derland plaats sinds de vestiging
van Joden in Nederland in de ze
ventiende eeuw. Het kosjere slach
ten voor de export is evenmin on
der Nederlands gezag aan beperkin
gen onderhevig geweest.
In een commentaar zegt het Nieuw
Israëlitisch Weekblad, dat men
zich met de bepaling van minister
Van der Stee op een hellend vlak
heeft begeven. Men dient waak
zaam te zijn, dat men niet ook gaat
pogen het kosjere slachten in Ne
derland tegen te gaan. Het gaat
niet om het aantal koeien, het gaat
niet om wie de koeien consumeert,
het gaat erom dat een vorm van
kosjer slachten aan banden wordt
gelegd. Als het ritueel slachten
aangaat is de evolutie in het den
ken zo ver gevorderd, dat een ver
bod moet worden uitgevaardigd we
gens dierenmishandeling. Voor het
eerst sinds de nazi's in dit land
meester waren'.
Het blad merkt op, dat ook de
voorgangers van minister Van der
Stee geen zorg hadden voor het
consumeren van kosjer vlees door
joden in het buitenland. 'Het gaat
om het principe. Dat principe is,
dat een Nederlands minister paal
en perk stelt aan kosjer slachten,
omdat hij zo begaan is met dieren.
Het Joodse volk heeft het argument
van dierenmishandeling meer ge
hoord', merkt het Nieuw Israëli
tisch Weekblad op.
Het ritueel slachten wordt gedaan
door een sjouchet, een snijder. Hij
knevelt het dier aan drie poten,
legt het plat op zijn zijde en snijdt
in een snelle beweging met een
vlijmscherp mes de halsslagader
door. De joodse wet stelt verschei
dene eisen aan het kosjere slach
ten. De sjouchet moet een be
schaafd mens zijn van onbesproken
gedrag. Zijn opleiding duurt zeker
twee jaar. Het mes, dat hij han
teert, mag geen enkel braampje
hebben om elk onnodig lijden voor
het slachtdier te beperken.
Niet wreder
Prof. dr. C. Romijn, hoogleraar in de
veterinaire fysiologie aan de rijks-'
universiteit te Utrecht is van mening
dat kosjer slachten, mits vakkundig
uitgevoerd zeker niet wreder is dan
het slachten na verdoving, zoals ge
bruikelijk is in de Nederlandse
slachthuizen. Door het openen van
de halsslagader wordt de bloedtoe-
voer naar de hersenen onderbro
ken, hetgeen leidt tot zeer snelle
bewusteloosheid. Mogelijk treedt
die bewusteloosheid reeds in nog
voordat de pijpervaring de herse
nen heeft bereikt, aldus prof. Ro
mijn. 'Mijn indruk is dat de pijn-
sensatie bij deze slachtwijze tot een
minimum beperkt wordt'.
In het verleden, aldus de hoogle
raar, werd het te slachten dier, na
te zijn gekneveld, soms ruw omge
worpen. Bij vakkundig ritueel,
slachten is dat thans niet meer
gebruikelijk. In sommige slachthui
zen in Israël wordt het dier in een
travalje (een soort broek) gebon
den en op zijn zijde gevlijd. In ons
land worden drie van de vier poten
van het dier gebonden, zodat het
met zijn overgebleven vrije poot
zijn val kan remmen, als het door
middel van een electrisch aange
dreven lier wordt omgetrokken.
De dierenarts dr. I. Nathans in
Duiyendrecht bevestigt de piening
van prof. Romijn. Hij legt sterk de
nadruk op de vakkunde van de
snijder. Naar zijn mening maakt
het ritueel slachten op sommige
Van een onzer verslaggevers
UTRECHT Ook dit jaar doen zeven kerken, opnieuw onder de naam 'Kerkbalans', hun financi
actie voor het werk in eigen plaatselijke gemeenten of parochies samen. Het zijn de rooms-kat
lieken, de hervormden, de gereformeerden, de lutheranen, de doopsgezinden, de remonstranten
de oud-katholieken.
Minister Van der Stee
mensen een wrede indruk, omdat
het dier, in bewusteloze toestand in
een reflex met de poten slaat. Dit
zijn echter stuiptrekkingen, die aan
het bewustzijn van het dier voor
bijgaan en die het uitbloeden van
het dier bevorderen.
DE& HAAG Het breed modera
men van de hervormde synode
heeft de verschillende instanties
van de synode gevraagd om extra
zuinigheid. In een brief schrijft het
moderamen na behandeling van de
begroting 1975," dat belangrijke be
zuinigingen geboden zijn gezien de
financiële ontwikkelingen. Er zullen,
afzonderlijke bezuinigingsmaatrege
len genomen worden, maar afge
zien- daarvan vraagt het modera
men bezuiniging op papiergebruik,
op het reizen per auto, het eerste
klas reizen per trein en het tele
foongebruik.
UIT
VAN LEZERS
Doopbewijzen (4)
Reaktle op gelijknamiig artikel in
Tr.-Kw. d.d. 31.12.74, ter verduide
lijking van de situatie der gedoopte
Joden en.niet-gedoopte niet-Joden:
1. Wie zich in deze eeuw als Jood
liet dopen en zich daardoor aan
sloot bij een van de christelijke
geloofsgemeenschappen, beging een
fout, die hij openlijk zal moeten
erkennen en Gbd en mensen ver
geving voor behoort te vragen.
2. Hij heeft daardoor namelijk te
kort gedaan aan de saamhorigheid
met zijn volk en daardoor God in
zijn roeping van Israël verloochend.
3. Hij heeft daardoor gehandeld in
strijd met de bedoeling van Jezus'
verkondiging, die immers in volle
dige solidariteit met zijn volk de
kruisdood aanvaardde.
4. HIJ heeft daardoof bovendien
de niet-Joodse christenen gesterkt
in hun waan. alsof zij anders dan
samen met het volk der Joden als
geheel Gods wil zouden kunnen of
zelfs maar mogen proberen te vol
brengen.
Heelsum
Drs. K. E. de Haan
Jaar van de vrouw (2)
Het stukje van mevrouw Commerij-
ne van Bergen is mij uit het hart
gegrepen. Ik ben ook een ongehuw
de vrouw van boven de zestig en ik
heb een hartgrondige hekel aan dat
Juffrouw. Ik ben mijzelf voor de
telefoon, opschrift en bij voorstel
len mevrouw gaan noemen. Vele
ongehuwden. die het precies zo
aanvoelen, durven die stap niet te
nemen. Wel een bewijs hoe het nog
steeds een gevoelskwestie is van
meer of minder. Vroeger werd de
ongehuwde, de zg. oude vrijster
duidelijk in stand lager geacht dan
de gehuwde vrouw. Nu zegt men.
neen, 't is geen kwestie van meer
Korte, duidelijk geschreven, liefst
aan één kant getypte, brieven
kunnen worden gestuurd naar:
Secretaris Hoofdredactie Trouw/
Kwartet, Postbus 859, Amsterdam.
Bij publikatie wordt de naam van
'de schrijver vermeld.
of minder, maar gewoon ter onder
scheiding. Maar wie heeft er be
hoefte aan die onderscheiding?
Zijn wij somss een ander soort
vrouwen. Moet er voor ons gewaar
schuwd worden? Of moet de man
weten dat wij nog vrij zijn? Ik
vind dat de media hierin voor moe
ten gaan om het woord 'juffrouw' al
leen te gebruiken 'zo nodig' voor
meisjes en ev. als functienaam.
Apeldoorn G A Tan der VeMe Ontmenselijking
WOUDSCHOTEN Op de laatste dag van de jaarlijkse predi
kantenconferentie van de gereformeerde bond in de Nederlandse
hervormde kerk heeft ds. L. Kievit uit Gouda zijn collega's opge
roepen meer bezig te zijn met de grote culturele crisis, waarin de
samenleving zich bevindt.
Ds. Kievit vond, dat de mensen die
beroepshalve dagelijks met deze
vragen te maken hebben, te weinig
aandacht krijgen in prediking en
zielszorg. In dat verband pleitte hij
voor meer studie van' de predikan
ten naast de theologie. Ook zullen
er meer predikanten in gespeciali
seerde functies moeten komen, nu
er over enkele jaren toch een .over-,
vloed aan predikanten lijkt te ont
staan. De meest begaafde klaarko
mende kandidaten zouden volgen^
ds. Kievit naar het schoolpastoraat
moeten gaan. omdat in het onder
wijs de cultuurvragen het meest
actueel zijn.
Het motto in de gezamenlijke fol
der, die in ruim twee miljoen
exemplaren persoonlijk bij kerkle
den aangereikt zal worden, waarna
het antwoord enige tijd later ook
weer persoonlijk wordt opgehaald,
is: 'Per slot van rekening'. Waar
mee gezegd wjl zijn hoe het niet
moet: de vaste bijdrage voor de
kerk geen sluitpost, maar bovenaan
op de gezinsbegroting. In de folder
is voor elke gemeente of parochie
ook plaats voor eigen informatie,
zodat hij overal z'n eigen, plaatse
lijke stempel kan hebben.
Afgezien van het oecumenische as
pect van deze actie, die hoofdzake
lijk in januari gehouden wordt en
door radio en tv wordt begeleid,
hebben de afgelopen vier jaar ook
duidelijk de materiële voordelen
aangetoond. Ook al doen nog niet
alle gemeenten mee de hervorm
den voor 80 tot 85 procent en de
gereformeerden nog maar voor 35
procent toch haken elk jaar
weer meer plaatselijke kerken in.
Krachttoer
Vorig jaar werd voor hervormden
en gereformeerden een verhoging
in de bijdragen van 15 en voor de
rooms-katholieken van 9 procent
bereikt. Niettemin blijft het elk
jaar voor alle kerken een kracht
toer om bij verminderend kerkbe
zoek, toenemende lasten en geld
ontwaarding het hoofd boven wa
ter te houden. In feite is het finan
ciële beroep op hun leden daarvoor
het enige redmiddel. Want neven
inkomsten zijn, zoals een onderzoek
van het centraal bureau voor de
statistiek onlangs nog weer eens
aantoonde, praktisch te verwaarlo
zen.
Collecte (2)
In de krant van 8 januari heeft
dhr. Dijkstra commentaar gegeven
op de co-llecte voor de socialistische
partij van Portugal, georganiseerd
door de PvdA en de VARA onder
het motto 'Bemoei je niet met de
binnenlandse aangelegenheden van
een ander land'. Hij meent dat de
steun aan een van de aan de ver
kiezing deelnemende partijen een
vrije ongebonden keuze in het
nieuwe Portugal onmogelijk maakt.
Laat ik dhr. Dijkstra er dan op
wijzen dat van de drie voornaamste
deelnemende partijen, de commu
nistische partij belangrijke steun
uit het buitenland krijgt en de
centrumpartij, de PPD in ruime
mate door het binnenlandse be
drijfsleven gesteund wordt. Voor
die vrije ongebonden keuze die dhr.
Dijkstra voorstaat, is juist steun
voor de derde belangrijke partij, de
socialistische nodig. En waarom
dan niet uit Nederland? Laat leder
een deze actie voor de partij van
Mario Soarez van harte steunen en
De Goudse predikant zag in de
huidige cultuurcrisis behalve ont
kerstening ook een stuk ontmense
lijking. Daartegen zullen de kerke
lijke gemeenten-juist nu, mees dan
ooit, bezielde verbanden moeten
zijn, gekenmerkt door waarachtige
menselijke contacten.
Tenslotte drong ds Kievit aan op
sterkere doordenking van de ethi
sche vragen. Het constantljnse 'tijd
perk, waarin het christendom' in de
samenleving domineerde, I's ten
einde gekomen. Daarom herinnerde
ds. Kievit aan de voorconstantse
tijd. Van de christelijke schrijvers
uit de eerste eeuwen valt voor deze
tijd veel te leren, juist op het punt
van het praktisch leven als christen
in een niet-christelijke samenle
ving.
In de discussie werd de idee geop
perd van een hervormd-gerefor
meerd vormingscentrum, maar dan
wel in. een levende relatie tot de
gemeente.
OEGSTGEEST De hervormde
raad voor de zending heeft deze
maand zijn laatste 'handreiking
voor de voorbede voor kerk en zen
ding' rondgestuurd. Per 1 februari
zullen de zendingsbladen van de
hervormde kerk en de gereformeer
de kerken in Nederland samengaan
onder de titel 'Vandaar'. En voort
aan zal to het gezamenlijke blad
voorbede worden gevraagd voor
personen over wie en zaken waaro
ver elders in hetzelfde nummer
wordt geschreven. Daarmee krijgen
de lezers uitvoeriger informatie in
zake de gevraagde voorbede dan
met de handreiking van Oegstgeest
kon worden geboden.
Burgemeester Tot burgemeester
van' de Groningse Gemeente Ten
Boer is met ingang van 1 februari
a.s. de heer J. M. Zandbergen uit
Meppel benoemd. De heer Zandber
gen is thans wethouder van Mep
pel. Hij is 49 jaar, gereformeerd en
lid van de ARP.
Ovjerlzden Op 64-jarlge leeftijd
is overleden de oud-journalist Fred
Schonnenberg, oud-kamerlid voor
de CPN. De heer Schonnenberg,
afkomstig uit een katholiek gezin,
trad in de jaren dertig toe tot de
communistische jeugdbond, hij was
vele jaren voorzitter van het ANJV.
Als door dit verbond voorgedragen
kandidaat deed hij in 1946 als
CPN-er zijn intrede in de Tweede
Kamer, waar hij met name de
strijd in Indonesië en de uitzending
van dienstplichtigen daarheen kri
tiseerde. Na de oorlog werktê
Schonnenberg twintig jaar lang bij
'De Waarheid'.
Ambassadeursbenoeming Mr. J.
C. van den Berg zal binnenkort
worden benoemd tot buitengewoon
en gevolmachtigd ambassadeur te
Dar Es Salaam (Tanzania). Van
daaruit is hij tevens ambassadeur
in Mauritius. De heer Van den Berg
volgt drs. J. Polderman op, die nu
ambassadeur is in Zweden.
Arme kerken dus, waarbij de ver
houdingen per kerkgenootschap
overigens wel heel ver uit elkaar
kunnen liggen, wat alleen al uiti
de honorering van pastores blijkt.
Hebben dominees in de gerefor
meerde kerken bijvoorbeeld een in
komen, dat met dat van een leraar
vergeleken kan worden, en streeft
ook de hervormde kerk voor zijn
predikanten naar dat niveau, een
pastoor van een gemiddelde paro
chie heeft nog altijd maar een in
komen, dat om het in ons land
gangbare minimumloon schommelt.
Wie verder weet, dat van alle
rooms-katholieke kerkleden naar
ruwe schatting 40 tot 60 procent
bijdraagt, van alle .hervormde kerk
leden 34 procent en van alle gere-
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG Minister De Gaay
Fortman (binnenlandse zaken) heeft
bevestigd dat de binnenlandse vei
ligheidsdienst via de gemeente Her
wijnen inlichtingen heeft ingewon
nen over de daar wonende journalist
van het weekblad Vrij Nederland,
R. van Meurs, en diens huisgenoten.
In antwoord op vragen van de PvdA-
Kamerleden Roethof en Franssen
weigert de minister echter mee te
delen waarom de BVD deze inlich
tingen precies nodig heeft. De mi
nister ontkent dat deze dienst onge
limiteerd bij gemeentebesturen in
lichtingen over inwoners vraagt.
DEN HAAG VEJO-Nederland
(het jongerenwerk binnen de bond
van vrije evangelische gemeenten)
heeft bèsloten in 1975 gezamenlijk
de aandacht te richten op het the
ma 'Jezus Man van deze tijd?'
Het afgelopen jaar voerde de VEJO
een financiële actie. De omstreeks
650 leden brachten toen meer dan
dertigduizend gulden bijeen voor de
leprabestrijding
forme'erde kerkleden 80 proc
waarbij nog niets gezegd is var
hoogten van hun bijdragen,
zich voorstellen dat er nog
'enige' ruimte is voor meerdere
kelijke inkomsten.
Een jaaropbrengst van 450 mil;
bij de deelnemende kerken
dan op het eerste gezicht heel
lijken, maar is in feite erg wei
Bijvoorbeeld nog geen kwart
het jaarlijkse drankgebruik
Nederland.
Inflatie
Wat de hervormde kerk betref
deze natuurlijk blij met de ink
stenverhoging van 15 procent
leden jaar. Toch blijft het zeei
vraag, of deze trend voldoende
blijken om inflatie, lastenstij
gen, verdere aanpassing van tra
menten en pensioenen bij te 1
nen benen.
De gereformeerden maken
vooral zorgen over de weinig
gende collecten, die door twee
toren ongunstig worden beïnvl
het verminderende kerkbezoek
het maar blijven handhaven
'die ene gulden in de collecte',
ene offer?
Redenen genoeg derhalve voor
kerkleden om zich deze maand
ernst af te vragen of de bijd:
voor de kerk inderdaad wel 1
genoeg op hun begroting staat.
NED. HERVORMDE KERK
Afscheid op 12 januari van El
zee: J. v.d. Berg ber. te Spijkenn
van Den Haag-Loosduinen: A.
Lentz ber. te Voorschoten (pa
raat psych. ziekenhuis Schakel
te Leidschendam)van Emmen:
Strikwerda ber. te Zwolle; van i
terdam-DelfshavenS. Koo
ber. te Menaldum; van Abbeb
en Heenvliet: drs. Alb. v.d. Ban
te Wijckel en Sloten (Fr)i; van V
heut: J. Hoogenkamp ber. te B
en Munnikezijl; van Leeuwarder
Mol ber. te Varsseveld.
Intrede te Wagenlngen: K. A..
horst uit Hoogkarspel; te Ria
kerk: P. v.d. Veer uit Muiderlj
te Oene: P. Koeman uit Wezen
Gouda; C. B. Posthumus Meye^
Amsterdam.
GEREF. KERKEN
Afscheid van Veendam: F. de I
ber. te Leek van Grouw'-Irnsuttj
C. Sjitskamp ber. te Amstelvee(
Intrede te Geesteren-Gelselaar:
C. G. i Vermeiden kand. te
horst;1 te Oppenhuizen c.a.:
Ras kand. te Amsterdam; te
woude: kand. J. F. G. Kamphotf
Kampen.
GEREF. KERKEN VRIJG.
Intrede op 5 jan. te Hauwerzijf
Luiten kand. te Groningen.
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen te Middelharnis: D.
boom te Barendrecht.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Randbvrg (Transj
J. v. Vliet te Agt.ekerke, diek
dankte voor Hoogvliet. ti
BAPT. GEMEENTEN
Intrede te Harllngen: E. J. Hu£
uit Staveren.
door dr. C. Rijnsdorp
zo ons genoegen over de positieve De Duitse theoloog Heinz Zahrnt wil in de kerk aan de vraag de voorrang geven op het antwoórd. De
ontwikkeling in Portugal gestalte belaneriikste taak van de theoloog schijnt niet die van voorbidder, maar van 'voorvrager te zijn,
geven! -J.. -- jL. n»-./! tinf npomn Hof f.oVimt Vip-
Amstelveen
Eppo Vroom
UGiailgi IjlVOKG VtAtkAi. IUU -""J -
meent hij Nu is bidden o.a. ook vragen, maar dan aan het adres van God. Het vragen dat Zanrnt De-
.o stellen van vragen door de kerk voornamelijk aan zich-
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christelijke Pers
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer.
Hoofdredactie:
J. Tammlnga.
Hoofdkantoor B.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
A'dam. Postbus 859.
Telefoon 020 - 22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69 73 60 768). Gem.glro
X500.
Doopbewijzen (5)
De heer Franken raadt mij aan bij
het consulaat van Irak een visum
aan te vragen, en dan te zeggen,
dat ik geen lid ben van een Irak
vijandige organisatie en dat ik
geen doopbewijs kan overleggen.
Erg hoog slaat hij de intelligentie
van de consul blijkbaar niet aan,
want deze zal wel niet aan het
bestaan van ongedoopte predikan
ten geloven. Maar goed, ik wil toch
wel de heer Franken geloven dat ik
eventueel zonder doopbewijs een
visum voor Irak zou kunnen krij
gen. Belangrijker zou het echter
zijn, wanneer de heer Franken de
verzekering zou kunnen geven, dat
ook een Joodse Nederlander, die
voor zaken naar Irak moet, een
visum kan krijgen. Nog belangrij
ker zou het zijn, wanneer de heer
Franken de verzekering zou kunnen
geven, dat iemand met een Israë
lisch paspoort, die ln Bagdad een
familiebezoek wil afleggen, een vi
sum voor Irak kan krijgen. Dan zou
althans op dit punt de discrimina
tie uit de wereld zijn.
Het merkwaardige van deze zaak
blijft, dat lieden, die, laten we
zeggen: de staat Israël geen goed
hart toe dragen, ln een doopbewijs
een bewijs zien dat je een voor hen
betrouwbare figuur bent. Tenslotte
Is, ln tegenstelling tot hetgeen de
heer Franken schrijft, het modera
men van onze synode helemaal niet
zo laat: het heeft al ln 1961 afgera
den doopbewijzen af te geven voor
andere dan kerkelijke doeleinden.
Amsterdam
A. A. Spijkerboer
doelt schijnt in de eerste plaats te zijn een
zelf. De kerk is voor Zahrnt een vraag, God niet.
Prof. dr. C. Th. Rothuizen uit Kam
pen. die als Gerard Rothuizen veel
poëzie leest, is getroffen door het
feit dat daarin minder de kebk dan
wel God zelf als vraag wordt ge
steld. Voor de NCRV-microfoon
heeft hij een serie radiolezingen
gehouden, die, tezamen met een
kerstartikel uit het Gereformeerd
Weekblad, nu in druk zijn versche
nen. Het boekje heet God als
vraag; overdenkingen tussen theo
logie en poëzie (uitg. Kok, Kampen,
84 blz., 9,90). Hij stelt daarin een
twaalftal Nederlandse gedichten
aan de orde en wel van Buddingh',
Charles, Achterberg, Wolken, Van
Schagen, Van het Reve, Coert Poort
en Gabriël Smit, met terloops Lodei-
zen en Boutens. Voorts bespreekt
hij een zestal Engelstalige verzen
schrijvers, t.w. Randy Newman
(een 'song'), Kingsley Amis, Emily
Dickinson, Dylan Thomas, Edith
Sitweeel met térloops T. S. Eliot.
Bertold Brecht 'is in deze verzame
ling de enige Duitstalige poëet.
Franse poëzie ontbreekt. Er ls ook
nog een ftukje Engels proza van
Frederic Brown.
Thema's
Thematisch cirkelden Rothuizens
beschouwingen om de vraag naar
Gods rechtvaardig wereldbestuur
(theodicee) en atheïsme, voorts
rondom de dood, de christelijke be
schaving annex de kunst, de toe
komstverwachting en specifiek
theologisch over het gevaar van
een verkeerde kijk op de eerste
persoon van de Drieëenheid (waarbij
de Vader iets van de onbewogen
Beweger van Aristoteles krijgt) en
over een misplaatste angst voor de
accentuering van Jezus' mensheid.
Het is dus niet zo, dat de schrijver
achter het woord God een vraagte
ken plaatst, maar dat hij getroffen
wordt door het feit, dat zovele an
deren. met dichters als hun tolk,
dit doen. Hij wil die vraagtekens
(want het zijn er verscheidene en
verschillende) ernstig nemen en
komt zo, vermoedelijk onbedoeld,
op het spoor van Zahrnt. Dat wil
hier zeggen dat hij van de vragen
stellers leren wil, bijvoorbeeld dat
rebellie niet hetzelfde is als atheïs
me (blz. 7), dat straffen niet het
zelfde is als kwellen (12) en dat
atheïéten nogal eens religieuzer zijn
dan niet-atheïsten (16). Met dit
'leren' bedoel ik niet een overne
men van denkbeelden van nomi
naal ongelovigen, maar het vinden
van een verantwoord verweer. Zo
op blz. 45, waar het gaat over de
neiging tot ontkoppeling van de
zonde en de dood. Zo op blz. 59,
waar men leest: 'Psalm 23 zei trou
wens al, niet dat God uit alle ellen
de redt. wél, dat Hij alle ellende
deelt'.
Zahrnt schrijft ln zijn boek God
kan niet sterven, dat het heden
daagse atheïsme een zuiverende
taak kan vervullen: het kan ons
leren niet ln valse termen te den
ken .Ik heb de indruk dat Rothui
zen eveneens b ereid is van het
atheïsme (mits op peil) ln die zin
te leren. De kerk moet leer en
praktijk op de tocht van de kritiek
durven zetten: haar beweging is
een tocht door de tocht.
Tussen
Na dit meer theologisch gedeelte
van deze mijn - aankondiging, nog
een korte overweging waarbij d.e
literatuur betrokken is. Prof. Rot
huizen geeft overdenkingen tussen
theologie en poëzie. Aan Okke Jager
komt de eer toe reeds in 1952 een
boek te hebben gewijd aan de ver
houding tussen poëzie en religie, als
theoloog in de gereformeerde kring.
Dat woordje 'tussen' bij Rothuizen
z£t even aan het denken. In het
Middenoosten legeren zich troepen
van de Verenigde Naties tussen
twee elkaar vijandige partijen. De
bedoeling is hier scheiding, uit el
kaar houden. Beide partijen moeten
op hun plaats blijven. In het boek
je dat Ik hier aankondig heeft dat
woordje 'tussen' uiteraard een tegen
overgestelde functie. In het Mid
denoosten scheldend, hier bemidde-
lend, 'als is het alleen al omdat
dichters met drie woorden schijnen
te kunnen volstaan waar theologen
er wel driehonderd nodig hebben'.
Maar hier is meer aan de hand dan
alleen maar bondigheid van zeg
ging tegenover wijdlopigheid. Hier
wordt ook de behoefte gevoeld aan
een synthese tussen intuïtie en be
spiegeling, tussen beeld en leer. En
ook hier weer duikt Zahrnt op
wanneer deze aan een 'beeld' van
Prof. dr. G. Th. Rothuizen
Christus in de zin van de Galaten-
brief de voorkeur geeft boven een
leer aangaande Christus. Waarach
tigheid, echtheid en directheid kna
gen, ja vreten aan het ijs van een
bevroren theologische classiciteit.
Theoloog
Overigens blijft Rothuizen in zijn
overdenkingen de theoloog die pro
ducten van letterkunde verwerkt.
Wat hem in de eerste plaats aan
gaat is het theologisch aspect van
die poëzie. Beschouwingen over de
aangehaalde verzen in de lijst van
hun tijd en van het ontwikkelings
proces Ln de moderne literatuur
moet men hier niet zoeken. Juist is
overigens zijn opmerking op blz. 30,
'dat kunst zich ten diepste niet laat
opdelen in klassiek en modern,
maar enkel in goeu of slecht'. Dat
'wil zeggen: het goede van ee
paalde periode heet klassiek
later tijdvak. Het slechte ve
door gebrek aan zwaarte.
Rothuizens boekje zou ook k
heten: 'Afscheid na twee m
Want het is ten diepste een
diging van het christelijk gelo
met de tegenstander twee mij
zijn opgewandeld. Toch heef
wandeling zijn sporen nagela
op de titel 'God als vraag'
ponderen de talloze vraagteke
de tekst, zowel retorische als
Als ik de schrijver een besc
raad mag geven, is het de
met vraagtekens even voorz
om als oude mensen met hu
en kunstgebit. Het is een goed
dat de schrijver de buiten
verzen met zorg heeft vertaald
naar mijn eigen ervaring is
len eigenlijk pas goed lezen.
