Jaar van de vrouw in
opera en concertzaal
MISVATTINGEN
DA S NIET WAAR
Gronheid
'Onderweg': zwak
stuk van Storey
Acteertalent verspild
aan Bonds 'De Zee'
trn
London Sinfonietta
vurig pleitbezorger
voor eigentijds werk
Speelse Pulcinella
op VARA-matinee
ER ZIJN NOG ALTIJD MENSEN DIE
DENKEN DAT 1974 GERUISLOOS
OVERGAAT IN 1975
DINSDAG OM 9 UUR BEGINNEN WIJ
HET JAAR MET BEHOORLIJK
SPEKTAKEL
WIJ BIEDEN U DAN DE LAAGST
MOGELIJKE WINTERSTOFFEN PRIJZEN.
BOTERMARKT 17-18
TROUW/KWARTET MAANDAG 6 JANUARI 1975
KUNST/BINNENLAND
door R. N. Degens
SCHEVENINGENAMSTERDAM Het was uiteraard niet opzettelijk zo geprogrammeerd, maar het
was wel opmerkelijk dat aan het begin van 'het jaar van de vrouw' in twee belangrijke muziekmani
festaties dit weekeinde de vrouw met enkele van haar geestelijke en maatschappelijke problemen
centraal stond.
In Scheveningen waren het zater
dag. vla de Nederlandse Opera de
niet nader met name genoemde
vrouw iri 'Erwartung' van Arnold
Schönberg. en Judith uit 'Hertog
Blauwbaards burcht' van Bela
Bartók. In Amsterdam stond zon
dagmiddag bij het Concertgebouw
orkest 'Inane' van Aribert Rei-
mann op het programma, overigens
tussen veel andere muziek van deze
tijd in.
In 'Inane' wordt een in ons land
wel zeer actueel vraagstuk, de abor
tus provocatus, tot onderwerp ge
nomen. Het is een monoloog voor
sopraan en orkest, waarih de tekst
dichter Manuel Thomas zich inge
leefd heeft in de situatie van een
vrouw wie men haar ongeboren
kind heeft afgenomen. Hij deed dat
niet om een bijdrage tot oplossing
van het actuele abortusvraagstuk te
leveren, maar gewoon op verzoek
van componist Reimann die de
(inderdaad fantastische) stemmo-
gelijkheden van de aan de Ham-
burgse Staatsopera verbonden Joan
Carroll in alle hoogten en diepten
wilde gebruiken.
Het begint met de muzikaal ge-
styleerde schreeuw waarmee de
vrouw 's nachts in bed wakker
wordt, waarop dan 25 minuten lang
alle registers van verbaal en muzi
kaal sentiment, in een wat heden
daags aandoende theatrale vormge
ving, worden opengetrokken. Er is
veel liefde, bloed en tranen in alles
wat de vrouw zich herinnert, en na
veel hysterische uitbarstingen van
haat en vertwijfelde liefde eindigt
het met: Aus deinen Briefen soil
Schnee wet den für das Bettchen
des Kindes'. Een regelrechte smart
lap; maar wel op erg hoog muzikaal
niveau, waardoor het geen meezin-
gertje kan worden. Joan Carroll
deed het fantastisch, dat wel. En
het Concertgebouworkest (in kleine
bezetting) illustreerde alles mees
terlijk onder de gezaghebbende lei
ding van de Amerikaanse dirigent
Richard Dufallo. Daarover straks
nog.
Eerst terug naar Schevéiingen,
waar zaterdagavond de serie 'Mu
ziektheater van de 20e eeuw' werd
begonnen met Schönbergs 'Erwar
tung'. Daarin dwaalt een vrouw
Sophia van Santé
door Dammis de Geus
DEN HAAG 'Cromwell', een van de nieuwe stukken van de En
gelse schrijver David Storey, ging vrijdagavond onder de titel
'Onderweg' in première bij de Haagse Comedie in het HOT.
Storey, waarvan eerder in Den
Haag 'Ter ere van' en 'Mooi weer
vandaag' werden gespeeld, schreef
dit stuk in 1973 toen de ellende in
Vietnam en Noord-Ierland op een
hoogtepunt was. De oorspronkelijke
titel slaat op de keiharde Lord Pro
tector die het katholicisme van
toen te vuur en te zwaard bestreed.
In ongeveer vijftien scenes die met
elkaar bijna twee uur in beslag
nemen zien we steeds de berooide
mens rondslenteren die het slacht
offer is van geweld.
Een definitieve bestemming berei
ken Storey's van aard verschillende
personen niet. Ze blijven onderweg
en hopen er maar het beste van.
üp hun nooit eindigende zwerf
tocht door het barre, bosachtige
landschap trachten zij het gevaar
te ontlopen van elkaar fel bestrij
dende katholieken en protestanten.
Er is een man bij die in al die
narigheid een ontdekking doet, de
rebelse smid Provijn, die tegen al
les in opstand komt wat in zijn
ogen niet deugt. Maar als hij ziet
dat het bij de tegenstanders van de
ene groep waarbij hij zich heeft
aangesloten niet anders is geeft hij
het op om achter een bepaalde
ideologie aan te hollen.
In zijn regie van dit stuk heeft
Kees Coolen afstand gedaan van de
historische binding met de gezag
hebbende Cromwell. Hij situeerde
zijn handeling ergens in de Neder
landen tijdens de 80-jarige oorlog.
Dat het stuk een matte indruk
maakte valt Coolen en zijn enthou
siaste spelers niet te verwijten. De
scenes bleken namelijk stuk voor
stuk te kort en oppervlakkig om de
personen meer reliëf te kunnen ge
ven. De dialogen tussen al die stak
kerds die van huis en haard zijn
verdreven en van kamp naar kamp
trekken leken me wat vrijblijvend
en weinig op de werkelijke ernst
van de Situatie ingaan. En dat alles
was doorspekt met een dosis ondui
delijke symboliek en opgepoetst
moralisme.
Het lijkt me niet nodig alle namen
van de medespelenden te vermel
den, behalve aan Herman Frank,
die misschien de moeilijkste rol
had. Als de zot Matthijs stond hij
voortdurend stom en onbeholpen
op een schuin aflopend cirkelvor
mig speelvlak met gerafelde doeken
en vlaggen op de achtergrond. Het
angstaanjagende geluidsdecor met
kanonnengebulder was van Jurri-
aan Andriessen.
door Ev. Grolle
DEN HAAG Nu kan Edward Bond zijn stuk 'De Zee'.wel een
komedie noemen, het was niettemin tragisch te zien hoe een ge
renommeerd gezelschap als de Haagse Comedie zijn acteertalent
verspilde aan zoveel niets.
Blijkens de inleiding, waarin de
auteur het heeft over 'zedelijk be
wustzijn' en 'zedelijke medeverant
woordelijkheid' en dergelijke diep
zinnigheden gaat het over het 'we
zen van een zedelijke evolutie'. Dat
mag misschien waar wezen, maar
wat werd voorgeschoteld was een
verward verhaal van een schizofre
ne textielhandelaar in een plaatsje
aan de Engelse oostkust rond de
eeuwwisseling, die een inval van
wezens uit de ruimte verwachtte en
daarom iedereen suspect vond, een
deftige dame, kunstzinnig aange
legd, die iedereen tyranniseert; een
Jong meisje wier verloofde bij een
landing onder vliegende storm om
het leven komt en later aanspoelt.
Het geheel geplaatst in een be
krompen dorpsmilieu, terwijl de
schamele gevoelens door de auteur
nog als karikatuur getekend wor
den.
Het ls een stuk zonder enige struc
tuur; het hangt aan elkaar als los
zand; heeft geen begrip voor de
werkelijke mensen; geen notie van
menselijke gevoelens; het mist elke
pointe en is volmaakt gespeend van
humor.
Als Ellen Vogel niet zo'n prachtige
Orpheus-creatie had gebracht, als
Eric van Ingen niet zo perfect de
gekke textielhandelaar had ge
speeld en als Carl van der Plas niet
zo'n kostelijke Schaap Veronica-do-
minee had neergezet, was er werke
lijk niets te beleven geweest. Maar
des te erger: niets is zo triest als
verspild talent.
Nicolas Wright had een traditionele
regie gevoerd met aperte fouten,
zoals spelers onverstaanbaar maken
door het gelijktijdig laton daveren
van de storm. Het zeedecor van
Harry Wich haalde het niet bij dat
van Hep van Delft in het laatste
Albee-stuk. Bert Voeten had het
stuk vertaald. Zonde van het verta
len.
door het woud op zoek naar haar
geliefde. Alles is onwerkelijk en
vaag, alleen de angst en de nood
lottige zekerheid van het onherroe
pelijk voorbije zijn reëel.
Dit uit 1910 daterende 'monodrama'
is een klassiek meesterwerk waarin
de melodische lijnen van de (vaak
als spreekstem gebruikte) zangstem
en de instrumentale thematiek in
het orkest een verwarrend, veront
rustend en vooral duister -en be
klemmend beeld van de innerlijke
gevoelens van de hoofdpersoon ge
ven. De enige vocale partij, die van
de vrouw, werd zaterdag, zoals ook
in de opvoeringen van 1973 met
dezelfde enscenering, vertolkt door
Sophia van Santé. Een vertolking
die vocaal-technisch deze avond
wat shjtage-plekken liet horen,
maar die toch weer voldoende sug
gestief was om van begin tot eind
te boeien.
In Blauwbaards burcht, ook in 1973
in combinatie met Erwartung opge
voerd, stond weer Nelly Morpugo
als Judith centraal. Zij had haar
tekst ditmaal met een magnifiek
zingende Hongaar György Melis als
Blauwbaard tegenover zich in
het Hongaars te zingen. Een gigan
tische taak, die zij voor Nederland
se oren knap volbracht, en die op
het stuf van muzikale expressie
weer bewonderenswaardig was. Het
loopt, zoals bekend ook met Judith
slecht af; als zij Blauwbaard on
weerstaanbaar al zijn innerlijke ge
heimen heeft ontfutseld, ondergaat
zij ook het lot van diens vorige
vrouwen, hoewel hij met spijt con
stateert: jij was van mijn vrouwen
de allermooiste.
De muziek geeft allerminst aanlei
ding er grapjes over te maken; die
geeft een huiveringwekkende, en
door de worteling in de Hongaarse
folklore direct aansprekende, sug
gestie in klanken van het onaf
wendbare en onoplosbaar raadsel
achtige van de dood. Maar in een
enscènering waarin de (symboli
sche) opening van de zeven kamers
van Blauwbaards burcht door pro
jecties van abastracte filmbeelden
door W. H. Wolvekamp
ROTTERDAM In de serie con
certen van het Rotterdams Philhar-
monisch Orkest, waarin naar verhou
ding de meeste moderne muziek is
ondergebracht (en die dan ook
aanzienlijk minder bezoekers trekt
dan de overige series waarin het
vertrouwde ijzeren repertoire over
heerst) speelde vrijdagavond als
gast 'The London Sinfonietta' on
der leiding van de dertigjarige Da
vid Atherton.
Het ensemble, dat in volledige be
zetting 18 leden telt, heeft in de
zeven jaar van zijn bestaan een
grote reputatie opgebouwd. Vele be
langrijke eigentijdse componisten
vondön in dit voortreffelijk ge
schoold kamerorkest een vurige
pleitbezorger voor hun werken. In
het programma van deze acond
stond de 100 jaar geleden geboren
vader van de atonale muziek, Ar
nold Schönberg, centraal. Maar de
keuze uit diens orkestraal oeuvre
bleef beperkt tot zijn vroege perio
de, waarin van atonale muziek nog
geen sprake was.
Een fragmentarisch gebleven 'Stell-
dtchein' (rendez-vous) uit 1905
voor hobo, klarinet, viool, cello en
piano en de uit 1906 daterende
kamersymfonie no. 1 voor 15 solo-
instrumenten, vormden de hoekde-
len van het programma, waarop
ook nog een ons inziens zeer ge
slaagde Schönberg-bewerking voor
kwam van Busoni's Berceuse Elegi-
aque voor fluit, klarinet, strijk
kwartet, harmonium en piano
(1909) Hoe men ook over
Schönbergs latere atonale muziek
denkt, hij was een groot vakman,
die in het voetspoor van Reger en
Mahler belangrijke composities het
licht deed zien.
The London Sinfonietta zorgde tij
dens dit concert voor de best denk
bare reprodukties, waarbij uitste
kend samenspel, toonxwaliteit en
homogene klank als om voorrang
streden. Van Peter Maxwell-Davies,
geboren in 1934, hoorden wij een
uit 1957 daterend 'Alma Redempto-
ris Mater' voor fluit, hobo, 2 klari
netten, hoorn en fagot.
In dit stuk baseert Davies zich op
de antifoon van de heilige maagd
Maria, die gezongen wordt tussen
advent en de vasten. Moderne mu
ziek, die in zijn sobere verschij
ningsvorm en expressief klankbeeld
sympathiek aandoet. Johann Chr.
Bachs Kwintet in D werd op sublie
me wijze vertolkt, maar viel in dit
moderne programma enigszins uit
de -toon.
Ligeti's Kammerkonzert heeft naar
het ons voorkomt als voornaamste
verdienste een inderdaad verras
send duidelijk klankbeeld. Men
hoort vele, zeer doorzichtige klank
verschuivingen, die de aandacht
gevangen houden. Maar het myste
rieuze laatste deel met zijn onon
derbroken doorgaande beweging
deed ons toch weer twijfelen aan
de positieve waarde van dit Kam
merkonzert.
Nelly Morpurgo en György Melis in de hoofdrollen van Blauwbaards Burcht.
wordt vervangen, lijkt het alsof de
regie (Erik Vos) grapjes heeft ge
maakt met wat Bartok zelf nadruk
kelijk op dit pupt voorschreef. Het
is overigens een goede combinatie,
dat beide opera's op één avond.
Men kan zich daarvan nog overtui
gen tijdens de voorstellingen op 7,
9, 12 en 15 januari in de Amster
damse Stadsschouwburg.
Evenals bij de vorige opvoeringen
verzorgt het Radio Filharmonisch
Orkest het instrumentale aandeel.
De muzikale leiding heeft ditmaal
Dennis Russell Davis, een Ameri
kaan. Evenals fud Dufallo, die met
het Concertgebouworkest, behalve
de reeds genoemde 'Inane' nog 'The
Unanswered question' van Charles
Yves, 'Hyperprism' van Edgar Varèse
en het Vioolconcert van Schönberg
op zijn programma had.
In dat vioolconcert soliëerde de in
Rusland geboren Amerikaan Zvi
Zeitlin, een grootmeester op zijn
instrument die van dit concert, met
zijn romantisch-virtuoze allure (in
clusief solo-cadenzen in eerste en
laatste deel) een verblijffend knap
pe vertolking gaf: duidelijk analy
serend, trefzeker en met een mar
kante, gave en moeiteloos zich van
de totaalklank onderscheidende
toon. Het zou te ver voeren nader
op de kwaliteiten in te gaan die
dirigent Dufallo in de diverse ver
tolkingen deze middag aan de dag
legde.
De voornaamste is dacht ik, dat hij
moeilijke zaken (zowel voor orkest
als toehoorders) met veel vakman
schap ep een zekere nuchtere on
verstoorbaarheid, duidelijk en over
tuigend weet te presenteren. Ook
wanneer het een muzikale draak
betreft zoals deze middag Rei-
mann's 'Inane'. Waarvoor het pu
bliek overigens veel applaus over
had. dat aan de geleverde uitvoe
ringsprestaties ongetwijfeld goed
was besteed.
door Jac. Kort
AMSTERDAM Een groot de
van de VARA-matinee was gewi
aan Giovanni Battista Pergolesi, i
Italiaanse componist, die reeds i
26-jarige leeftijd stierf, maar nie
temin een vrij groot aantal werki
heeft nagelaten. Hij is zelfs zo b
roemd geweest in zijn tijd (171
'36) dat men veel composities ui
gaf onder zijn naam, die hij hel
maal niet heeft geschreven.
Of daartoe ook behoort het Conce
tino nr 5 voor strijkorkest, waa
mede het Radio Kamerorkest ond
leiding van Peter Keuschnig li
concert in de Grote Zaal opende,
nog steeds niet duidelijk. Het is
ieder geval een degelijk gecomp
neerde en góed klinkende compo:
tie, die Pergolesi niet misstaan z
hebben. Z|j werd zeer correct, ma
wel enigszins koel en nuchter u
gevoerd, waarbij de zuidelijke zw:
gemist werd.
Datzelfde ondervond men ook t
dens de uitvoering van het Pian
concert in Bes groot (KV 450) v
Mozart. Zowel de pianist Des
Ranki, als het Kamerorkest spei
den uitstekend, helder, doorzich:
en gaaf, maar zelfs in het verru
kelijke Andante, dat a.h.w. smee
om expressie, bleef alles wat k<
en zakelijk.
Na de pauze opnieuw Pergole
maar nu gezien door de bril v
Strawinski. In 1919 kreeg de laad
de opdracht om een ballet
schrijven met gebruikmaking v
een aantal stukken van Pergole
die kort tevoren waren gevondt
Strawinski, die in deze opdrac
een uitdaging zag om zijn stijl
vernieuwen, ging vol enthousiasi
aan de slag. Het resultaat was n
tuurlijk geen akademische Pergo:
sibewerking, doch een speelse bj
letmuziek voor drie zangstemm
en orkest met reminiscenties a
de oud-Italiaanse muziek, doorspe
met typische Strawinski-vondst
en zelfs enkele jazz-elementen.
MOUSSELINE IMPRIME
90 cm breed
UNIJERSEY
140 160 cm BREED
ACRYL - WOL/POL. - WOL
ACRYL RUITEN
EN RANDEN
150 cm. breed
TWEED
WASBAAR
150 cm. breed
BORG WASBAAR
140 cm breed
3.50 PM
6— PM
7.- PM
9— PM
12.- PM
10.- PM
9- PM
14.- PM
12.- PM
JAQUARD JERSEY 9— PM
WOL EN WOL GEMENGD IS.- PM
150 - 160 cm breed 19.- PM
ACRYL MOUSSELINE
IMPRIME
9-
PM
140 - 150 breed
15—
PM
COCKTAIL - LUREX
5—
PM
90 - 140 cm breed
7-
PM
10-
PM
MANTELSTOFFEN
10-
PM
140 - 150 cm breed
18-
PM
20-
PM
