TROUW/KWARTET DONDERDAG 2 JANUARI 1975
DE BULLDOZER SCHUIFT MAAR VERDER
De meest geijkte methoden om een protest
tot uitdrukking te brengen zijn de spandoe
ken, de muurteksten, de pamfletten en de
harde acties. Het wordt echter een steeds
meer voorkomend verschijnsel om in crea
tieve uitingsvormen kritiek te spuien op
toestanden in de samenleving. Zo tekende
de Amsterdamse Nieuwmarktbewoner Bob
Smit van Outvorst enkele maanden geleden
op iridringende wijze de schoonheid en het
verval van zijn omgeving in Amsterdam, die
met sloop (voor metro-werkzaamheden) be
dreigd werd: een protest per tekening.
De Zwitser Jörg MtlUer ging op een soortgelijke
manier te werk. ai moet zijn onderwerp van
protest in een veel groter kader geplaatst wor
den: onder het motto 'De bulldozer schuift
verder' of 'De verandering van het landschap'
maakte hij zeven prenten. Afbeeldingen die met
een tussenpose van ruim drie jaar steeds op
dezelfde plek werden vervaardigd.
Plaats van handeling is het dorpje Güllen dat
Müller eerst in het jaar 1953 heeft uitgetekend:
een verrukkelijk, dromerig plaatje met een wijds
landschap, pittoreske huizen en de weemoedig
makende rust en ruimte, die anno 1974 haast
onwerkelijk aandoet. Müller signaleert op zijn
eerste tekening spelende kinderen, grazende
koeien, een kerktoren en een hoog stationsge
bouw, die de contouren van Güllen bepalen, een
vogel in de lucht, een dribbelende poes en
centraal in het beeld een bloeiefide boom,
waarin een specht zich te goed doet aan de
stam.
Maar het landschap verandert per volgende te
kening. Vanzelfsprekend: verandering is niet
tegen te houden, moet ook niet tegengehouden
worden. Je kunt je echter wel afvragen als je
de volgende prenten van Müller ziet of die
vooruitgang (want zo noemen we de verander
ingen) nu wel zo geweldig is. Er moet een
heleboel voor worden opgegeven: het groene
landschap wordt steeds verder teruggedrongen
Hierboven: drie van de zeven prenten. Van boven
naar beneden de toestand in mei 1953, april 1966
en oktober 1972.
door Haro Hielkema
ten gunste van steen en beton; de schilderach
tige huizen worden het slachtoffer van de bull
dozer: waar eens (1953) een jochie zijn hand in
het water van een beekje stak om te voelen wat
daarin ailemaal leeft en beweegt, staat nu een
school, waar de kinderen van muurplaten de
dierenwereld moeten leren kennen; op bijna
alle tekeningen is het jaargetijde te herkennen,
op de laatste (de wereld van asfalt en voort
snellende auto's) is dat niet meer mogelijk.
De veranderingen naar een moderne maat
schappij keihard, zoals blijkt uit de grote
Ford, die het kleine volks wagentje met zijn
kopkampen naar de kant dwingt maken de
kijker bedroefd, al is de laatste prent op zichzelf
staand beslist geen uiting van wancultuur. Maar
als afsluiting in de serie laat Müller wel zien
met welke verdwaasde gedachten over die zoge
naamde 'vooruitgang' we eigenlijk bezig zijn.
Jan Terlouw, fractievoorzitter van D'66 in de
Tweede Kamer 'en schrijver van diverse kinder
boeken, verzorgde de begeleidende tekst aan de
binnenkant van de fraai geïllustreerde hoes.
Ook hij toont zijn droefheid bij het zien van
Müllers werk. Ziet dat de poes, die alle prenten
overleefd heeft, op de laatste afbeelding over de
snelweg moet rennen voor haar leven. Als ze de
overkant haalt, zal zij zich echter opgejaagd
blijven voelen 'door de grote katers met de
explosiemotor'. De boom met zijn vogels heeft
het al moeten afleggen.
Grappige noot in de steeds treuriger wordende
reeks is dat eigenlijk alleen het kerkgebouw de
voortgang van de bulldozer heeft weten te ont
lopen. Het is echter alleen de vraag of het
godshuis ook een volgende prent zal overleven.
Omgekeerde volgorde
Jan Terlouw in zijn slotregels: 'Er is wel iets
aan te doen om niet triest te worden bij het
kijken. Mijn kinderen hebben me daar op gewe
zen. Zij bekijken de prenten in omgekeerde
volgorde en fluiten daarbij het hoogste lied'.
Müllers protest is boeiend én kunstzinnig. Zijn
zeven prenten zeggen meer dan zeven lezingen
over milieubeheer en milieuvervuiling. Nadere
bestudering brengt steeds weer nieuwe feitjes
aan het licht. De omgekeerde volgorde van
kijken, zoals de kinderen van Terlouw doen,
bezorgt een brok heimwee naar het verleden.
De 17.50 (tot 1 januari 1975), die de verzame
ling kost, is voor particulieren niet duur, omdat
de zeven prenten gemakkelijk als wanddecoratie
kunnen dienen. Daarnaast is 'De bulldozer
schuift verder' een bijzonder praktische en aan
trekkelijke hulp voor leerkrachten van lagere en
middelbare scholen om een discussie op gang te
brengen over de veranderingen in de samenle
ving: een dosis onderwijsmateriaal, die op de
leerlingen vast aanstekelijk zal werken.
'DE BULLDOZER SCHUIFT VERDER' of 'De
verandering van het landschap' door Jörg
Müller met Nederlandse tekst van Jan Terlouw.
Uitgeverij Heuff. Nieuwkoop. Prijs: 17,50, na 1
januari 1975 22,50.
«*a ft ifotfl M «ft»
JU «ilimh'ïWfl
ti*
Einkaufs7ff,nrum
Z" 1
BOWUWKTTi !H.'
-ij-T K- 5|
a&gMÉÊbii -
