Probleem van de inflatie is letterlijk eeuwenoud J EEN WINTER VOL GEVAREN Dagrecept Boekje bij tentoonstelling 'Klein geld Grof geld' ■t Goede daad tijdens de kerstdagen Militairen vragen uitkering ineens Eindhoven: Surinamers kunnen hierheen komen Als u op 1 februari a.s. 't nieuwe deel III niet hebt, wordt uw kentekenbewijs ongeldig. Ministerie van Verkeer en Waterstaat Weinig boeiend Pupil om het leven gekomen bij brand k CATHERINE GASKIN TROUW/KWARTET DINSDAG 24 DECEMBER 1974 BINNENLAND T4-] DEN HAAG Het woord infla tie mag dan nieuw zijn, het ver schijnsel is al eeuwen oud. In de loop van de late middel eeuwen onderging de geldcircu latie dankzij toename van de bevolking en uitbreiding van de landbouw, vervolgens de opbloei van nijverheid en handel, een enorme schaalvergroting. Voor het eerst sinds eeuwen werden weer gouden munten geslagen, maar er kwam meer geld bij dan koopwaar. De sterke vergroting van de geld voorraad bracht met zich mee, dat de koopkracht van de munten daal de en de prijzen een gestage stij ging vertoonden. De waardevermin dering van het geld is dus niet een nieuw, twintigste eeuws probleem. Dit zegt dr. H. Enno van Gelder in het eerste boekwerkje dat het ver schijnsel van de stedelijke munt slag in zijn historisch verband be licht. Het werkje is in eerste aanleg bedoeld als vademecum voor de tentoonstelling 'Klein geld-Grof geld', die onlangs in zijn eerste standplaats Den Haag, in het Ko ninklijke Penningenkabinet is geo pend. De expositie geeft een beeld van het gebruik van munten als wettig betaalmiddel vanaf het be gin van onze jaartelling, maar in het bijzonder vanaf de veertiende eeuw, toen stedelijke overheden het slaan van munten ter hand namen. Dr. Van Gelder, directeur van het koninklijk kabinet van munten, penningen en gesneden stenen, is één van de samenstellers van de tentoonstelling, die in de komende maanden nog elf gemeenten, waar onder Antwerpen, zal aandoen. De initiatiefnemer van de voor Neder land unieke expositie is de stich ting Gemeentelijk Cultuurfonds, tien jaar geleden opgericht door de Bank voor Nederlandsche Gemeen ten. Maar deze stichting heeft het onderwerp stedelijke muntslag niet aangepakt, omdat het zo'n finan ciële aangelegenheid is. De veelal kunstzinnige vormgeving en de techniek van vervaardiging hebben er een duidelijk cultureel aspect aan gegeven. Alleen steden in het oosten van de Nederlanden begonnen vanaf het midden van de veertiende eeuw met het zelf op de markt brengen van muntstukken. Devoornaamste reden daarvan is het aanzienlijk minder krachtige gezag van de landsheren in de provincies Gro ningen,. Friesland. Overijssel, Gel- derlend en Utrecht dan in de rest der Nederlanden. Deze gebieden zijn in verhouding tot de andere provincies ook pas laat deel gaan uitmaken van de stek centralisti sche Bourgondisch-Oostenrijkse staat. Het centrale Oostenrijkse ge zag, en eerder in het zuiden het Spaanse, heeft het muntvoorrecht stevig in eigen hand weten te hou den. De oostelijke gewesten kregen voor de in de loop der tientallen jaren opgebouwde muntrechten la ter wel officiële erkenning. Als er bij de Kanninefaten al twis ten ontstonden over de betalingen in natura, waarom zou het met geld handelen dan vreedzaam kunnen verlopen. Bij wijze van spreken was de eerste munt nog niet geslagen of de fraudeurs stonden al klaar om hun slag te slaan. Omdat de waarde van de geldstukken globaal overeenkwam met die van de hoe veelheid edelmetaal bood het vele mogelijkheden tot het ten eigen voordele verschuiven van de marge tussen metaal- en muntwaarde. Dat kon door hetzij gewicht en gehalte van muntstukken zo ongemerkt mogelijk te verlagen, hetzij door de nominale waarde van de geldstuk ken door een bestuursmaatregel te verhogen. Het gevaar bestond wel, dat de houders van edelmetaal naar andere munthuizen liepen wanneer de verschillen te groot werden. En omdat die munthuizen elkaar fel beconcurreerden wachtten de kunstmeesters er wel voor de op lichting te zeer in het oog te laten lopen. Die concurrentie kwam voort uit de prettige bijkomstigheid dat geldma- ken winstgevend was. Gemunt geld was immers geschikter dan onge munt metaal en had daarom een hogere waarde. Steden en gewesten waren er dan ook bijzonder op gebeten de muntslag in handen te krijgen of te houden. En sommige Appeltaart 750 gram appelen 75 gram krenten en rozijnen 2 dl. water 100 gram suiker citroensap 175 gram bloem 120 gram boter 90 gram basterdsuiker Appelen schillen, van klokhuizen ontdoen en in stukjes snijden. Krenten en rozijnen wassen. Breng het water aan de kook met de suiker. Doe er bij beetjes de stukjes appel bij en laat ze tegen de kook aan glazig worden., Op het laatst de krenten en rozijnen toevoegen, als mede de geraspte schil van een halve citroen. Doe de suiker bij de boter en leg deze bal in de bloem. Maak er een lekker deegje van. Rol het deeg uit tot 1 cm. dikte en bekleed er een springvorm mee. Vul de taart met het appelmengsel. Rol het overgebleven deeg uit tot een lange lap en snijd daar strips van. Die strips tot een vlechtwerk over de taart maken. Insmeren met ge klopt ei. Bakken gedurende 1 uur in een oven van 150 graden Celsius. 'Speel allen inee' AMSTERDAM Het zal u niet kwalijk worden genomen om tijdens de kerstdagen een giro uit te schrijven voor de Trouw-Kwartet-actie 'Speel 'alleen mee'. Voor de finan ciering van twee kinderspeel plaatsen, één in Egmond aan Zee (Prot. Chr. Kinderuitzen ding) en één voor Rotterdam: Kinderhuis van de hervormde gemeente. Er is voor beide projecten een tón nodig! Uw bijdrage is welkom via: PLOSTGIRO B.V. De Christe lijke Pers 26 92 74, Gemeente giro Amsterdam X 500. Ne derlandse Middenstandsbank N.V. Amsterdam bankreke ningnummer 69 73 60 768. Vermelden s.v.p.: speelplaat sen. DEN HAAG Een delegatie van ze ven militairen, leden van de Vereni ging voor Dienstplichtige militairen (VVDM), uit de Generaal Spoorka- zerne in Ermelo heeft op het minis terie van defensie in Den Haag een petitie aangeboden met duizend handtekeningen. In de petitie wordt een uitkering ineens van tweehon derd gulden gevraagd voor alle mi litairen en optrekking van de wedde tot het peil van het wettelijk mini mum jeugdloon. EINDHOVEN Burgemeester en wethouders van Eindhoven hebben staatssecretaris Van Dam laten we ten dat zij bereid zijn aan rijksge noten uit Suriname passende huis vesting te bieden. B. en W. delen niet mee hoeveel Surinamers zij kunnen onderbrengen. Daarover zul len zij contact opnemen met de plaatselijke woningbouwverenigin gen. stadsbestuurders bezweken voor de verleiding de munten te 'snoeien': het heel voorzichtig afsnijden van de randen van munten, zodat in feite te weinig geld voor de waren gegeven werd. In beginsel was er wel een voortdurend overheidstoe zicht op de bedrijfsvoering door de muntmeester, maar de kans op ver slapping van dit toezicht lag voor de hand. omdat de regering ener zijds had te waken voor een correc te uitvoering van de bestaande voorschriften, maar anderzijds di rect belang had bij de opvoering van de produktie. Want van het verschil tussen de prijs die de muntmeester moest betalen voor bijvoorbeeld goud en de waarde van het gemunte goudstuk ging een deel naar hogere overheden. Wan neer van buitenaf echter malversa ties met munten werden waargeno men stonden de ongelukkige uiter mate zware straffen te wachten zo als terechtstelling in een ketel met kokende olie. In de late middeleeuwen kende men nog geen wisselkantoren aan de gewestsgrenzen. De waarde van de munt was immers gekoppeld aan de waarde van het verwerkte edel metaal. Om die reden kwamen ook munten uit Frankrijk, Engeland en net Duitse Rijk in de Nederlanden in omloop. Wanneer er weer eens een lang verborgen schat ontdekt wordt blijkt dat men indertijd geld uit vele delen van Europa voor goede munt aannam. Rond 1500 waren er al aardig wat steden die een eigen muntslag hadden. Plaat sen als Deventer, Groningen en Nijmegen gaven zelfs lange reeksen zeer uiteenlopende muntsoorten uit. Steden in Friesland sloegen daar entegen maar voor korte tijd zelf munten. In de loop van de eeuwen werden overigens de door de steden geslagen muntsoorten steeds meer gelijk aan de volgens de gemeen schappelijke voorschriften. Pas in de achttiende eeuw gaven de ooste lijke steden de pijp aan Maarten. Toen werden moderne machines in het muntbedrijf ingevoerd en werd de muntslag steeds meer in het westen van het land.in enkele gro te bedrijven geconcentreerd. De venter sloot als laatste in 1708 zijn stedelijke munt. In Utrecht heeft het slaan van provinciale geldstuk ken alleen plaats gemaakt voor de produktie van rijksgeld. Het bewijs daarvan is de slangenstaf van Mer- curius, die op guldens en rijksdaal ders is terug te vinden onder de G. De bisschoppen van Utrecht heb ben het muntrecht eeuwenlang zelfstandig uitgeoefend in het te ken van die slangenstaf. 'Klein geld-Grof geld', munten van de Nederlandse steden door dr. H. Enno van Gelder. Uitgegeven door de stichting Gemeentelijk Cultuur- fonds in Den Haag. (ADVERTENTIE) Vanaf 1 februari 1975 moeten alle auto's het nieuwe deellH van het kentekenbewijs op de voor ruit hebben. Dan is duidelijk te zien dat uw auto correct geregis treerd is. De meeste automobilisten hebben inmiddels een acceptgiro* kaart ontvangen. Als u betaald heeft krijgt u ook een deel 111 thuis gestuurd. Dat moet u vanaf 1 februari in het bijgeleverde hoesje achter uw voorruit hebben zitten. Alléén deel 111, want de kopie moet u er van afscheuren en thuis bewaren; niet bij uw autopapieren. De adresstrook gooit u weg. Motorrijders moeten deel III bij zich hebben en de kopie ook thuis bewaren. Als u geen girokaart heeft gekregen ga dan even naar het post kantoor om een aanmeldingskaart in te vullen. U krijgt dan alsnog een girokaart thuisgestuurd. Ook al gebruikt u uw auto voorlopig niet, dan moet u uw giro kaart tóch insturen. Want als u op 1 februari geen deel UI heeft wordt uw kentekenbewijs ongeldig. Dan moet u een geheel nieuw kentekenbewijs aanvragen. Met alle moeite vandien. Betaal dus op tijd! Een goede raad: plak deel IH meteen achter uw voorruit, dan raakt het niet zoek. Toegestane plaatsen zijn: rechts boven of rechts onderaan, middenhoven of midden onder. Bewaar de kopie zorgvuldig; die hebt u nodig bij verkoop van uw auto. Iedere auto-en motorbczitter krijgt in het vervolg elk jaar een Publikatie van het nieuw deel Dl thuisgestuurd Daarvoor moet hij eerst een leges van f 17,50 betalen, per acceptgiro kaart. Een nieuw kompleet kenteken bewijs kost vanaf 1 februari 1975 ook f1730 (nuf 45^). De overschrijving van het ken tekenbewijs bij wisseling van eigenaar zal, in tegenstelling met vroeger, met ingang van 1 februari gratis op bet postkantoor kunnen geschieden. Bij de postkantoren ligt een folder voor u klaar waarin u alles over het nieuwe deel III nog eens op uw gemak kunt lezen. Er staat ook in wat u moet doen als u na 1 februari uw auto verkoopt. Heeft u na het lezen van de folder toch nog vragen, schrijf dan een briefje naar Antwoordnum mer 30, Veen dam. Als je met Arpad, de zigeuner en met Doris Day nog niet in slaap bent gevallen en zelfs het voort kabbelende journaal hebt uit gekeken, blijf je automatisch zitten. In afwachting van enige opverende gebeurtenissen in 'Kojak'. Het politieverhaal echter bestond meer uit babbelen over personen die je niet meer uit elkaar kon houden, dan dat zich een interessante situatie ontwikkelde. Omdat mini-voetbal voor mij niets heeft dat op een show lijkt, maar wel op een speelkast met poppetjes aan stangen, restte me slechts al weer een misdaadverhaal te be kijken. In de serie waarin de FBI altijd als overwinnaar uit de bus komt .Merkwaardig dat dergelijke films zelden of nooit echt belang stelling wekken voor een bepaald persoon. Het zijn veeleer de verwik kelingen die het moeten doen. Zodra de film voorbij is, ben je meestal ook de mensen vergeten. Dan komt, bij de NCRV, een oude heer in beeld, die al zo vaak op de buis, in kranten en tijdschriften en op het podium is verschenen: Arthur Rubinstein. Een patriarchale jood, zegt hij zelf. Onsmiskenbaar Vjdel met zijn achtentachtig jaar. Maar hij boeit, zodra Jan Schaper zijn camera op hem heeft gericht. En hij blijft je pakken, zelfs wan neer hij maar wat lijkt te keuvelen. Want je voelt het: straks komt er weer zo'n uitschieter. Een vonk van zijn persoonlijkheid. Rubinstein beschrijft het concert publiek. Ze zijn met van alles en nog wat, maar niet met muziek bezig. 'En dan kom ik, en ik zie er ook nog uit als een doodbidder'. Als hij de geest krijgt, heeft hij zijn publiek weldra in de ban. Rubinstein praat over muziek naar nationaliteit. 'De Duitsers', zegt hij, 'vergeten de vrouwen als zij componeren'. Zij maken a-sensuele muziek, want zij filosoferen. Jaap van den Hurk en Aart Nagelkerke zijn uit Parijs met meer terugge keerd dan alleen het portret van een beroemde pianist. Zij hebben achter zijn spiegel mogen kijken. Ander Nieuws begon een documen taire over verontrusting en vernieuwing met prachtige beelden van Oud-Delfshaven. Net een schilderij uit de zeventiende eeuw. Wat daar achter volgde, zal echter voor menige kijker minder klaarte en dieptewerking hebben gehad. Ir. J. van der Graaf, solide steun pilaar in de gereformeerde bond binnen de hervormde kerk, gaf stem aan de verontrusting. Maar het 'Weest in geen ding bezorgd' kwam niet tot klinken. En je dacht: zal de buitenstaander achter monu mentale woorden niet een vrees vermoeden dat God het in deze tumultueuze tijden het zonder ons niet kan redden? Prof. Berkhof stond in de film 'aan de andere zijde'. Maar ook hier bleef de leek in het ongewisse. \t De hoogleraar lijkt vooral de expo-il nent van zijn eigen theologie te zij^* Ik moet bekennen een paar keer het gevoel te hebben gekregen, dat prof. Berkhof nog heel andere denkbeelden heeft dan die waaroveL hij heeft gesproken en gepubliceerd Er zullen nog meer antwoorden Ba moeten komen. TON HYDRjL NOOTDORP De 11-jarige pupitei Annelies Weijers uit Monster is zon™ dagavond om het leven gekomen bie] een brand in een der paviljoens vat t het pas officieel geooende regional e: internaat voor geestelijk gehandicap ei ten 'Craeyenburch' nabij Delft. e Eerst gisteravond laat wees een on tl derzoek door de rijkspolitie uit da de pupil in bed met een doosje luci"12 fers moet hebben gespeeld, waarm a een uitslaande brand ontstond, welk ui door twee verpleegsters werd ontdekt y. Het slachtoffertje had het doosje lu cifers van de grond geraapt. Eer® verpleegster had dit uit haar broek rr zak laten vallen. De radio- en televisie-pro gramma's van vandaag, Eerste en Tweede Kerstdag staan op pag. T9/K11. SMIDJE VERHOLEN 71. Toen de lleerlingen allemaal waren weggeslopen, was de tijd ge komen om naar bed te gaan. Wil lem had de mannen allemaal nog even gemasseerd met. zijn Halskers Spierherstellende Proteine-olie, want het mocht natuurlijk niet ge beuren, dat de dapperste manne lijke inwoners van het dorp morgen allemaal met spierpijn zouden lo pen. En toen viel er een diepe rust over de woning van smidje Verholen. De smid en Willem Hals- ker vielen dadelijk in slaap want ze waren moe, erg moe. Zo'n lange dag gaat je namelijk niet in je kouwe kleren zitten en als je dan na zo'n inspannede dag ook nog aan bode-builden gaat doen.wel, geen wonder, dat het lichaam om rust vraagt. Dikke Toos, de nieuwbakken huishoudster, was ook naar bed gegaan, maar ze kon de slaap niet vatten. Vermoedelijk was de vreemde en onwennige omge ving daar de oorzaak van. Ze lag maar te draaien en. te woelen in bed en ze nam zelfs haar toevlucht tot een oud kunstje om in slaap et vallen. Maar, ook dat kunstje hielp geen zier. IJverig telde ze de schaapjes, die over het hekje sprongen, maar klaarblijkelijk was die schaapkudde ongewoon groot want de brave woldragertjes bleven maar over het hekje springen en er kwam geen eind aan het gespring, zodat Toos er gaan baat bij vond. Intussen sloop een sinistere fi guur langzaam naderbij. Het was veldwachter Janus Paxe. Een vals licht glom in zijn stekende oogjes. Hij droeg een bosje valse sleutels in de hand. Omzichtig naderde hij de grote deuren van de smederij en eenmaal daar aangekomen begon PELLI, PINGO EN HUN VRIENDEN hij met deze sleutels rond te peu-jar teren in het sleutelgat. Ongelukkig:!, genoeg voor hem had de vorige^ smid, Mathijs Kneutepeut, verzuim<r' het slot tijdig van enige druppeldie olie te voorzien. Zodoende knarste^ het slot enigszins bij Janus' laag-L-: hartige pogingén tot inbraak. En J dit lichte geknars nu was run#r voldoende om de aandacht te trek-p ken van Toos, die daar zo slapeloosan teneer lag in het inwendige van t het gebouw, aan welks buitenkant Janus Paxe zijn onwettige hande-r lingen stond te plegen. 'On-ïe' raad.fluisterde Toos en onver-L, vaard glipte ze haar bed uit. Onj r hoorbaar liep ze naar het open raam, waaruit ze voorzichtig naaian buiten gluurde. Ze kon toen no^er juist een mannenfiguur zien di^fA onheilspellende gebogen stond ovef het sleutelgat van de grote deuren, der smederij.J (ADVERTENTIE) (SCHIET OP, P0U.E! WE \W1WEN SCHAATSEN! JAMMERDAL ER,\IK.ZWAAI METM'N V 6È6N PUBUEMSl) ARMEN,P1N60, DAAR/ S=lA=-~VWORDEN JE HANDEN2- FERDINAND 49 'Ze heeft kanker. Ik kan je niet zeggn hoe ik het weet, want dok ters mogen dergelijke dingen niet vertellen. Maar soms is dat om zuiver menselijke redenen wel noodzakelijk. 'Kanker'. Het was geen vraag nu, maar de aanvaarding van het on vermijdelijke. 'Je begrijpt dus waarom ik zo aandring. We kunnen niet wachten tot zij zich heeft hersteld van de schok en het verdriet over Dev, want daarom heeft ze zich natuur lijk teruggetrokken en wil ze nie mand toelaten. We kunnen geen jaar wachten'. Ze zag er nadenkend en verward uit; hij vond het vreselijk haar zo te zien en hij vervolgde zacht: 'Ik denk aan jou, Sal. Kun je het over je hart verkrijgen niet te gaan? Dit is je enige kans en je hebt niet veel tijd'. Zij keek hem vragend, peinzend aan. 'Op jouw leeftijd, Sal, word je vol wassen en verander je erg in vijf jaar. Je hebt nu een kans om met Elizabeth van voren af aan te be ginnen. Als je wilt, kun je het nu goedmaken. Vergeet wat Elizabeth heeft gedaan of niet gedaan. Jij bent het die er nu verandering in kunt brengen. En ik praat nu niet over die stichting, denk daar maar even niet aan. Denk alleen maar aan Elizabeth en jou.en Dev. Je hebt nu de kans om opnieuw te beginnen. Er zijn niet veel mensen die dat ooit is gegeven. Maak er gebruik van. Het kan geen kwaad de eerste stap te doen. Je hebt er nee Sally aan Hay ward. 'U zegt maani wat ik moet doen'. Hij knikte. iteeei Bin al eal misschien wel je hele leven ver driet van als je het niet doet. Sally, je.bent niet meer het jonge meiske dat je was toen Dev trouwde. Je bent beranderd, misschien Eliza beth ook. Probeer het, Sal. Zij keek plotseling naar Canfield. 'En wat denkt u er van?' 'Wilt u werkelijk weten wat ik er van denk?' Zij lachte wat vreemd. 'U bent immers hier? U hoort er immers ook bij? En voor u klaar bent met Devlin, zult u alles van ons we ten. van Elizabeth en mij. En u heid moeten vertellen, anders zult toch wel zo ongeveer de waar- wordt het geen goed boek. Ja, u zit er ook in.wat zegt u ervan?' 'Dat hoef ik u niet te vertellen. U weet best wat u te doen staat. Alleen is het nog belangrijker nu Devlin dood is, omdat u het nu niet voor hem doet maar voor uzelf. Omdat u het wel moet doen'. 'Hij stond op en ging naar haar toe en zij hief haar gezicht naar hem op. Toen Canfield daar naast haar stoel stond, merkte Hayward iets van een spanning, een contact, dat als een elektrische schok door hen heen ging. Hij bestond op dat ogenblik niet voor hen. 'Die vrouw is alleen, zij is sterven de. U kunt een gebaar maken. iets doen.als u wilt. Zij kan het afwijzen, maar dat doet aan het gebaar niets af'. Het drong ineens tot Hayward door dat dit niets met het plan had te maken. Canfield sprak als een man voor wie het van groot belang was wat er van Sally zou worden; het was een pleidooi voor haar redding. Hayward had het gevoel dat zij elkaar eindeloos bleven aankijken. Toen knikte Sally langzaam. De spanning was verdwenen. Canfield ging weer naar zijn stoel. 'Wilt u dat alles regelen?' vroeg Sally had wel graag gewild datjjf Robert had gezegd dat ze niet moest gaan, dat hij ernstige bezwa-, ren had gemaakt en haar erop hadle gewezen dat zij in Londen moet e blijven voor de voorbereidingen a, van hun huwelijk. Maar hij protes teerde helemaal niet; zij wist dal hij op contact hoopte met de O'Ma- ra's voor de toekomst. Hij vond di Devlin Stichting een goed idee: maar zij had het gevoel dat hij meer belangstelling had voor publiciteit die ermee samenhing. 'Ik vraag me alleen af of Hayward l< wel de geschikte persoon is om ditjet aan te pakken', zei hij. 'Hij is een- goede uitgever, maar hij lijkt me toch niet de juiste man'. 'Hij was vaders beste vriend'. Hij lachte toegeeflijk. 'Dat heeft er immers niets mee te maken?' En dat gaf haar het gevoel i Robert, als de Devlin Stichting erhj eenmaal zou zijn, er wel in zou slagen een van de commissarissen te worden. En hij zou zijn werk ongetwijfeld uitstekend doen. 'O, ja', voegde Robert er aan toe, 'ik heb een afspraak voor je ge maakt met Harnell. Zij begrijpen dat het lastig is dat je nu weg moet, maar ze kunnen vast de maat nemen en met je kleren beginnen als je weg bent, dan hoef je alleen nog maar te passen als je terug komt. Zij maken natuurlijk je bruidsjapon'. 'Ik geef niets om die dingen van Harnell. Niet mijn type*. ïg> iet ïog >'00 tind die Ier ie sch raël geit In van ziel vrij Da; nat

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1974 | | pagina 6