Kelp Egidius sterven
verkopen?
r
uw huis
Plaats een
KOERIERTJE
Arspect"
uniek
in meer
dan één
opzicht
wij nodigen uUTT:
Industriële vormgeving belangrijk in werkgemeenschap
Steun warmte-isolatie
woningen voortgezet
de koning
VAN KLARENB0SCH
GEMEENTE OEGSTGEEST
Praat eens met ons.
TROUW/KWARTET WOENSDAG 4 DECEMBER 1974
Van onze correspondent
BERGEYK Een gesprek
met Ad Verhoeven (48)direc
teur van de werkgemeenschap
Arspect in het Brabantse
Bergeyk mondt onvermijdelijk
uit in een warm pleidooi voor
industriële vormgeving. Be
langrijkste aspect is daarbij
voor Voorhoeven de economi
sche kwaliteiten van het pro-
dukthoe kan iets zo goedkoop
mogelijk gemaakt worden, ter
wijl toch gebruik wordt ge
maakt van hoogwaardige
grondstoffen. Bij dit alles mag
uiteraard de esthetische vorm
niet uit het oog verloren wor
den.
Er zijn meer mensen die een der
gelijke opvatting hebben. Er zijn
er echter maar weinig, die het in
de dagelijkse praktijk toepassen
en zeker in een werkgemeen
schap. Arspect is in méér dan een
opzicht uniek. Het is niet alleen
zo. dat de wernemers en finan
ciers deelgerechtig zijn in de
winst, maar ook de winkeliers die
de meubelen van Arspect verko
pen. Daarenboven is Arspect
waarschijnlijk een van de weinige
Nederlandse bedrijven, waar de
dertien werknemers werkelijk met
een volledige inzet bij hun werk
betrokken willen zijn. Het is im
mers 'hun' zaak.
De geschiedenis van Arspect is
nog maar pril. Op 6 maart van dit
jaar hoorden de werknemers van
de toenmalige meubelindustrie 't
Spectrum dat de zaak geliquideerd
zou moeten worden. Niet iedereen
wilde zich bij deze beslissing
neerleggen, temeer niet omdat het
Spectrum nationaal maar ook in
ternationaal bekend stond als
producent van verantwoorde meu
bels.
De geschiedenis van 't Spectrum
gaat terug naar de oorlogsjaren of
eigenlijk nog daarvóór Pieter Blij-
enburg had tegen het einde van
de jaren dertig een coöperatie ge
vormd met een aantal huiswevers
in Bergeyk. In de oorlogsjaren
dreigden deze wevers wegens ge-
Werknemers van Arspect aan het werk binnen eig en bedrijf
brek aan grondstoffen werkloos te
worden en dat was met name in
die dagen een levensgevaarlijke
zaak. Pieter Blijenburg zocht dan
ook naarstig naar andere werk
vormen en meende deze te vinden
in het maken van kleine ge
bruiksvoorwerpen van inlands
hout en bies. Hiervoor stichtte hij
de Maatschappij voor Kunstnij
verheid 't Spectrum NV. Er wer
den kapstokjes gemaakt, tasjes en
dergelijke. Die werden afgezet via
de vaste textieldetaillisten. Na de
oorlog bleek de vraag naar de
produkten van het Spectrum zo
groot te zijn, dat besloten werd de
NV voort te zetten. De produktie
werd grootser opgezet en verlegd
naar de meubelbranche. De afne
mers bleven dezelfde vandaar
dat in die dagen veel oorspronke
lijke textielwinkels een metamor
fose ondergingen om uiteindelijk
als woninginrichtingsbedrijf over
te blijven.
Jarenlang ging alles goed bij
Spectrum. Er werden exclusieve
meubels gemaakt die echter
steeds duurder werden. Te duur
vond Ad Verhoeven, die van 1965
tot en met 1970 de commerciële
leiding van het bedrijf voor zijn
rekening nam. Zijn superieuren
waren het hiermee niet eens. De
onvermijdelijke teruggang in de
verkoop was volgens hen helemaal
te wijten aan de afnemende be
langstelling voor dit soort meu
bels.
Ad Verhoeven zag zich in zijn
mening gestaafd .toen het Spec
trum een stand huurde op de
Zuid-Nederlandse Beurs in Eind
hoven. Iedereen was vol lof over
de meubels, maar dit enthousias
me verdween als sneeuw voor de
zon op het moment dat de prijs
werd genoemd. Voor Ad Verhoe
ven was dit alles aanleiding ge
noeg om in 1970 't Spectrum
vaarwel te zeggen.
Nadat de liquidatie was aange
kondigd werd hij door de mensen,
die door wilden gaan, aangezocht
om terug te komen. En dat deed
hij, omdat hij gelooft in een goed
meubelstuk, dat bovendien te ma
ken is voor een verantwoorde
prijs.
Arspect zet een groot deel van de
produktie van 't Spectrum voort.
Prijsverhogingen zijn voorlopig
uit den boze. 'We handhaven de
prijzen van 't Spectrum. Dat bete
kent in feite een relatieve verla
ging. omdat we niet meegaan met
de voortschrijdende inflatie', zegt
Ad Verhoeven. En die relatieve
prijsverlging wordt weer moge
lijk gemaakt door een betere in
dustriële vormgeving. 'Wij zijn er
echter nog lang niet. We staan
aan het begin van een lange weg.
maar het besef dat industriële
vormgeving bijzonder belangrijk
is, is groeiend en dat is al heel
wat'.
Min of meer ter ondersteuning
van die stellingname heeft de Ar
spect werkgemeenschap meer dan
vierhonderd vierkante meter van
de bedrijfsruimte beschikbaar ge
steld voor een permanente expo
sitie over de industrile vormge
ving. En ook dat is weer uniek,
want Nederland kende sinds 1970
geen centrum voor industriële
vormgeving meer. De organisatie
van deze expositieruimte en
mogelijkheid zal nog gestalte
moeten krijgen. De Stichting In
dustriële Vormgeving zal daarbij
nauw worden betrokken. Jan van
der Harten, commissaris van de
Koningin in Noord Brabant, zei
bij de opening van de werkge
meenschap dan ook te verwachten
dat in Bergeyk de plaats, die Ne
derland inneemt op het gebied
van de industriële vormgeving, zal
worden bevestigd. En aan die ver
wachting zal worden voldaan,
hebben de Arspect-medewerkers
beloofd.
door dr. C. Rijnsdorp
Boeken over
het doodgaan
In de beroemde Klacht om Egidius, een gedicht van omstreeks
1386 beginnend met de woorden: 'Egidius, waer bestu bleven?',
door wijlen dr. K. Heeroma nadrukkelijk toegeschreven aan Egi
dius' vriend Jan Moritoen, komt de regel voor: 'Nochtan moet
emmer ghestorven sijn'.
Er moet almaar door gestorven
worden. In de laatste jaren kan
men het een beetje anders zeggen:
er moet almaar door over het ster
ven geschreven worden. Al ver
scheidene malen heb ik in deze
krant publicaties besproken over
het sterven en de stervensbegelei
ding. Ook nu weer vraagt zo'n boek
de aandacht: In de schaduw van de
dood: sterven als menselijk gebeu
ren. Schrijver is de r.k. ziekenpas-
tor Lambert Brands (geb. 1940):
het is een uitgave van Gooi en
Sticht b.v te Hilversum, telt 158
blz. en kost 14.90.
De auteur begint het thema van
zijn studie allereerst concreet ver
halend aan de orde te stellen. Een
man ziet aankomen dat hij zijn
vrouw zal moeten missen. Het is
een kroniek die loopt van begin
januari tot 4 maart in een niet
nader aangeduid jaar. Deze ster-
vensgeschiedenis beslaat 37 bladzij
den. Het is een proces van ruim
twee maanden, waarbij de vrouw,
de man. het ziekenhuis, artsen, ver
pleegkundigen en de pastor betrok
ken waren. Aan de hand van deze
op waarheid berustende vertelling
komen alle verwikkelingen aan het
licht, die hier in het geding zijn. Er
worden scherpe kanttekeningen ge
plaatst. b.v. ten aanzien van 's
mans collega's: 'niets went zo snel
als de pijn van een ander' (blz. 25).
Over een internist: 'Die man zag
veel meer het zieke orgaan, waar
van hij de medisch-technische ge
nezingskansen wilde berekenen,
terwijl hij de zieke mens met zijn
vragen in de kou liet staan' (41).
Op blz. 47 komt men de opmerke
lijke uitspraak tegen: "Een kind
wordt met gebalde vuisten geboren;
hoe moeilijk is het met open han
den te sterven!'
Na dit eerste deel komt Deel II, een
systematische benadering. Alles
draalt hier om de verbondenheid
van stervenszieken ev hun naast-
staanden. Eerst behandelt de au
teur in een twintigtal pagina's het
taboe rondom de dood. Dit bete
kent dat er afweer-mechanismen in
werking worden gesteld. Men praat
over onbelangrijke dingen, de ziek
te wordt gebagatelliseerd, men ont
wijkt een diepergaand gesprek of
men wil op luchtige toon toch de
ernst van de toestand te verstaan
geven.
Een volgend hoofdstuk tekent de
verschillende fasen in de verhou
ding tussen de terminale (stervens-
kunnen richten' (S4). 'Het af
schuifsysteem dat aan een grote
organisatie eigen is' (124). 'Van de
pastor worden weinig beschouwin
gen over God gevraagd, maar veel
eer een levenshouding, waaruit
blijkt wat God voor hem betekent'
(128). 'Professioneel pastoraat is:
mensen helpen elkaar te helpen'
(130). 'De essentie van de troost in
acute nood is: er is iemand bij je;
je bent niet alleen' (146).
zieke) patiënt en zijn omgeving.
Eerst weet men het niet of niet
zeker, vervolgens 'kan het niet
waar zijn', de ernst van de toestand
wordt ontkend. Is de zekerheid er
eenmaal, dan moet vaak een fase
van opstandigheid, gevolgd door
diepe neerslachtigheid, worden
doorleefd. De slotfase is het al of
niet aanvaarden van het onvermij
delijke.
Het derde kapittel behandelt de
motieven tot openlijk spreken, en
wel uit respect voor de persoon in
kwestie, om huichelachtig gepraat
buiten te sluiten, om de patiënt
gelegenheid te geven zich voor te
bereiden en om een echte vertrou
wensrelatie aan het stervensbed te
scheppen. 'Als je een tijd lang ziet
hoe men stervende kan begeleiden,
dan geloof je in stervensbegelei
ding en praat je minder over actie
ve euthanasie' (121).
Hierna volgt een hoofdstuk over
het ziekenhuis. Daar ligt. aldus de
schrijver, de voornaamste aandacht
meestal op het organisch-biologi-
sche aspect. Maar de laatste jaren
wordt steeds harder gepleit 'voor
een integrale gezondheidszorg,
voortkomend uit een integrale
mensbenadering' (122). Steeds
meer mensen sterven in ziekenhui
zen: de manier waarop deze termi
nale patiënten daar worden begeleid,
wordt door de auteur gezien als een
toetssteen voor de waarde van een
ziekenhuis als Instituut.
Het boek eindigt met een litera
tuurlijst. die zowel romans en no
vellen als wetenschappelijke boe
ken omvat. Om u nog iets meer
van het boek te laten proeven,
schrijf ik enkele doordenkertjes
voor u over. Het is opvallend 'hoe
weinig we op de man af vragen
naar het wel en wee van de naast-
staande' (77). 'Een patiënt zei me
dat iedereen meebouwt aan een
muur, waarachter hij alleen de
dood tegemoettreedt (84). 'We
kunnen niet langdurig recht in de
zon kijken, evenmin kunnen we de
dood langdurig recht in de ogen
zien' (87). 'De agressieve mens
moet zich ook agressief tot God
Overlappen
Dat al deze boeken over het dood
gaan elkaar op verscheidene pun
ten overlappen, is nauwelijks een
bezwaar te noemen. In het onder
havige boek zijn het vooral nog
min of meer in de kracht van hun
leven, wier sterven om begeleiding
vraagt. Dat is begrijpelijk, wanneer
men bedenkt dat ze moeilijker ge
mist kunnen worden De auteur is
zelf nog jong en is vermoedelijk
het diepst getroffen door sterfge
vallen met een tragisch accent. Het
sterven van ouderen valt niet bui
ten de lijst, maar Krijgt toch geen
bijzondere aandacht. Dit is dan ook
eigenlijk een onderwerp op zichzelf,
eveneens een studie waard. Want
dat het heengaan van oude mensen
voor de achterblijvenden niet zó
smartelijk is. behoeft nog geen be-
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG Minister Gruyters
heeft de Tweede Kamer meegedeeld
dat de financiële steun voor warm
te-isolatie van woningen ook na 31
december zal worden voortgezet. Na
1 januari zal ook voor nieuw te
bouwen premie-corporatiewonin
gen, particuliere huurwoningen en
eigen woningen, voor de bouw
waarvan rijkssteun wordt verleend,
een bijdrage ineens in de kosten
voor warmte-isolatie worden vver-
strekt.
letsel te zijn om aan de begeleiding
van hun sterven eveneens aandacht
te schenken. Het is natuurlijk wel
zo, dat ouderen eén categorie apart
vormen. Het leven heeft hen losge
laten, maar de moeilijkheid is dat
zij zelf soms het leven zo moeilijk
kunnen loslaten. 'De dwaze grijs
aard dwingt en zingt/Een liedje
van verlangen' (in de zin van ver
lengen) zei een versje uit mijn
kinderjaren. En de tachtigjarige
Goethe wou 'een ellendige vijftig
jaar erbij hebben', omdat hij met
zijn levenswerk nog lang niet klaar
meende te zijn. Wit betekende dan
voor God een halve eeuw extra? De
eenvoudige gelovige evenwel zegt
met de psalmist: Mijn tijden zijn
in Uw hand'.
Hoe het zij. Lambert Brands
schreef een doorleefd en leesbaar
boek, met niet mis te verstane
wenken voor een betere stervensbe
geleiding. buiten en in de zieken
huizen.
Tandarts
J. de Bruyn
Donderdag 5 december
geen spreekuur
G. I. van Erk
tandarts
donderdag 5 dec.
GEEN PRAKTIJK
Spoedgevallen:
Telefoon 52694.
Begrafenissen
Crematies
- .ct. Haagweg
ei. 071-23574
^van der Luitj
UITZENDBUREAU
Telef. 071-31710
KorevaarsTraat 33
'Leiden. 7; -mabu
de Tombe Melse co,
registeraccountants,
hebben 19 kantoren in
Nederland.
De sfeer op onze kantoren
kan als bijzonder prettig
worden omschreven.
Men is geen nummer in
onze organisatie. De
werkzaamheden zijn zo
georganiseerd, dat er in
kleine teams gewerkt wordt
waarbinnen men een eigen
verantwoordelijkheid heeft.
De variatie in te
behandelen onderwerpen,
resp. te adviseren kliënten
is groot. Onze
arbeidsvoorwaarden zijn
zonder meer up-to-date.
Vestigingen te:
Amsterdam, Apeldoorn,
Arnhem, Baarn, Bergen op
Zoom, Dordrecht, Ede,
Eindhoven, Enschede,
's-Gravenhage, Haarlem,
Leeuwarden, Leiden,
Middelburg, Nijmegen,
Rotterdam, Utrecht,
Winterswijk en Zierikzee.
beginnende
assistenten
Voor ons kantoor te Leiden zoeken
wij beginnende assistenten
accountant.
Voor deze funktie denken wij" aan
jonge mensen met een HAVO of
VWO opleiding, die graag verder
willen studeren.
Wij bieden een interessante werkkring,
een goed salaris en aantrekkelijke
secundaire arbeidsvoorwaarden.
Waaronder een studiekostenregeling.
Zij, die belangstelling hebben kunnen
hun sollicitatie richten aan ons adres
Zoeterwoudsesingel 50 te Leiden.
Ons telefoonnummer is (0714 44 51
de Tombe Melse co accountants
A. Luijk
arts
AFWEZIG
van 8 t/m 15 dec.
De aanwezige Leidse
huisartsen zijn bereid
waar te nemen.
SPECIALE AANBIEDING!
VELOURS OVERGORDIJNEN
in warme gloedvolle kleuren met
kleine schoonheidsfoutjes
p. mtr. 32,25
nu 18,25
Ook in DRALON-VELOURS
met kleine schoonheidsfoutjes
p. mtr. 34,
NU
21,50
WONINGINRICHTING
Haarlemmerstraat 51-53
Zeer beslist
de GORDIJNEN-SPECIALIST.
Levendaal 150. Leiden
GEEN MANNEN MF.F1?
van David Hare Toneelgroep Theater
een harde engelse komedie over 3
vrouwen die zich afsluiten van hun
omgeving om een ideale samenleving
te kreëren
DE GROTE WOLF
Proeft ljea ter
naar Harald Müller. bewerkt en ge
regisseerd door Rein Edzard. Een
herhaling van de beangstigende
nachtmerries, afgewisseld met luch
tige sketches
MEASURE FOR MEASURE
Camera Obscura (in het Mickery-
circuit)
de groep die „Maldoror"' tot een be
levenis maakte, nu terug met een
adaptie van Shakespeare
Prijzen per voorstelling ƒ7.50, CJP
3,75, inschr. K&O 6.—
ZA 7
december
MA 9
december
DO 12
december
Apollolaan 1. Oegstgeest
JIJ EN IK ZA 14 JCi2lf
u en wij allemaal ctetyunfttf;
31eto en Marijke Hoving
een hartveroverend. vrolijk, ontroe-
rend en Intiem cabaret-toneel-show-
en musical gebeuren
Prijzen per voorstelling 11.
1 8 CJP 5.50 inschr. K&O 9.50,
6.75
de voorstellingen beginnen ont 20.15 uur.
kaartverkoop bur. K&O, Oude Vest 45, van 9.00-15.00 u. (zat.
tot 12.00 u„ zondag niet) en 's-avonds vanaf 19.30 u. a.d.
zaal. Telefonisch (41200) van 10.00-17.00 u.
LEEDSE SCHOUWBURG K&0 LAK
BEKENDMAKING
Burgemeester en wethouders van Oegstgeest
maken bekend, dat de afdeling sociale zaken
en het bureau bevolking op donderdag 5 de
cember a s. 's avonds (van 19.0020.00 uur)
GESLOTEN zullen zijn.
Oegstgeest. 4 december 1974.
Burgemeester en wethouders voornoemd,
de burgemeester,
Jhr. T. A. J. van Eysinga
de secretaris, Jac. Vreeken
AANGEBODEN: gezond levensmidd.bedr. annex
drog.art. - tabakswaren etc. met goede uitbr.-
mog. in gr. forens.dorp i. h. hart van Rand
stad, met groot woon/winkelpand - ruime
berging tuin.
Mits goede ref.: gunstige bet.voorwaarden en
event, inbr. v. vest.pap.
Br. o. nr. 6036 bur. v. d. blad.
ERICH MÖLLER
Handboek
voor de
dieetkeuken
bewertct door W E. L. te Metj
Het boek dat -eder die met het
bereiden van een dieet te maken
heett volledig wegwijs maakt
Door een overvloed van goede
recepten is men in staat van dag
tor dag smakelijke maaltijden op
'e dienen. Precies naar het door
de dokter voorgeschreven dieet
en vol vanatiei
Met eatoneëntabet
en vele zwart/wit
•n kleurenfoto's
gebonden f29.60
Verkrugbaat n de boekhand»
KDKGROEP
Bel 's avonds 01807 - 80 55
Bel overdag ons bijkantoor
8 Stationsplein 22 Leiden 071 - 4 3441
KOK MAKELAARDIJ BV M
•o makelaars in onroerende goederen llSSl
g een naam in financiering naar maat
tfGQR ST.HM
Firma TC.TERS5ERGEN
Leuke geschenke'nrteardpyerk
Voor al uw
PLANTEN. BLOEMEN, BLOEMSTUKJES enz.
Komt u eens kijken, er is vast iets voor u bij.
Groen van Prinstererlaan 245. Loosduinen.
Telefoon 070—68.31.38.
Uit voorraad leverbaar:
eiken bielzen en planken,'
bielzen tafels en banken
in diverse maten en prijzen
Originele eiken biervaten (50 liter)
GEBR. V. D. MAREL,
Hout- en Platenhandel
Maasdijk 90, 's-Gravenzande. Tel. 01748-2159
VERHUUR VAN SKI'S ƒ4.50 p.d.
Skischoenen f 2,p.d.
VOETBALSCHOENEN v.a17.95
ADIDAS voetbalschoenen v.a24,50
Sporttassen v.af 8,95
Sporthuis MEEVERS SCH0LTE
Boekhorststraat 157 Den Haag.
Telefoon 070—63.36.52.
O, kom er eens kijken in onze
HOBBYKELDER
Daar vindt u alle mogelijke gereedschappen
voor vakman en amateur.
Specialist In het slijpen van schaatsen.
C. A. Zwager, ijzerhandel
Waldeck Pyrmontkade 925.
Telefoon 070—33.69.52.
HOLLAND
Wij verhuren stoelen, stafels, glaswerk, ser
viesgoed, huisbar, krukken en bedden.
Vraag vrijblijvend onze prijscourant.
Wij bezorgen bij u thuis voor 2,v.v.
Havenkade 2, 4, 5 Scheveningen:
Telefoon 55.03.92.
Voor al nw geschenken naar:
DE KLEINE WINST
Badhuisstraat 130, Scheveningen
Telefoon 55.03.23.
AUTOWRAKKEN
GELD WAARD!!
rxfi7 MARCELIS B.V.,
hviarcelisstraat 68, Scheveningen.
",c,v Telefoon 070—55.22.25.
Tevens inkoop oud papier, lompen enz.
FRANS MORET-HET MASKER
Reeds meer dan 80 jaar een begrip.
Voor:
Bruiloften, feesten, carnaval, goede pruiken,
St. Nicolaas. Kerstmis, vuurwerk.
Vaillantlaan 127129 Den Haag.
Telefoon 070—33.15.93.
Chjnees-Indisch restaurant
LING NAM
serveert voor u in de Juiste sfeer originele
rijsttafel en nasi rames.
Specialiteit in Chinese gerechten.
Wagenstraat 95, tel. 070605140 Den Haag.
U kunt alle gerechten ook afhalen.
Smyrna Soedan weef wol Gobelin
Berbenvol - Weeftoestellen
HAAGSCHE WOLCENTRALE
Wagenstraat 183 (bij de brug)
Telefoon 60.53.49.
Gitaren in alle soorten
elektronische orgels (ook occasions), blaasin
strumenten, alle bandapparatuur, drumstellen,
etc. spotprijzen!
HENK SUIKER
Vaillantlaan 274, Den Haag.
Telefoon 33.33.87.
