Mensen zijn redelijker dan je denkt
ES
Uit de kerkbladen
ilisihsAil
Vandaag
Prof. dr. Bart Landheer:
Alfrink sprak met
orthodoxe leiders
Christenen vragen
uitreisvisum uit
de Sowjet-Unie
Trouw
K wartet
Buskes in de
hoek, waar de
slagen vallen
Bestuur NPB
afgetreden
Nieuwe boekei
Duitse kerk
belooft steun
rarismeprogram
TROUW/KWARTET MAANDAG 25 NOVEMBER 1974
KERK/BINNENLAND T,
door Aldert Schipper
'Waar wij in Europa behoeftte aan hebben, dat is meer filosofie en minder streven naar materiële
verbeteringen. Er is een nieuwe elite nodig van wijzen, die een ascetisch leven verkiezen en alleen
hun raad geven als daarom gevraagd wordt. Mensen die vrijwillig afstand doen van de materiële
welvaart'.
Dit zegt prof. dr. Bart Landheer,
die kortgeleden zeventig jaar is ge
worden en daarom afscheid nam
als bijzonder hoogleraar In Gronin
gen. Dr. Landheer is zelf zo'n wijze,
die zich liever op de achtergrond
houdt, totdat hem iets gevraagd
wordt.
Het tot stand komen van een even
wichtig wereldsysteem kan nog wel
eens wat schokken geven, meent
hij. Mogelijk is de huidige financië
le crisis het begin van een cata
strofe, veronderstelt hij. 'Ik kan
niet zeggen dat ik de komende
vijftig jaar met grote opgewektheid
tegemoet zie'. We kunnen aan het
eind komen van onze hulpbronnen
en dan blijft er natuurlijk nog de
kans op het uitbreiden van een
lokaal conflict tot een grotere oor
log. Die kans wordt groter naarma
te de landen zich zwaarder bewape
nen'.
LIEVER SCHRIJVEN
Dr. Landheer heeft in Groningen
twaalf jaar lang in de schaduw van
onze nationale polemoloog prof.
Röling, de belangstelling van op
merkelijk talrijke studenten gewekt
met zijn leeropdracht vanwege de
Stichting Vredesopbouw 'de sociolo
gie van de internationale betrek
kingen. met gerichtheid op de vre-
desproblematiek'.
Dat hij aldoor in de schaduw van
anderen heeft gewerkt kan hem
niet verontrusten. 'Ik probeer an
dere mensen te helpen hun eigen
mening te vormen. Ik wil niet zeg
gen: dat is mijn mening en die is
goed. Daarom schrijf ik liever. Dan
kunnen de mensen zelf kiezen of ze
het lezen willen of niet'.
Door zijn boeken loopt als een rode
draad Landheers pleidooi voor een
harmonieus wereldsysteem. Hij be
toogt: 'In het Westen wordt het
individualisme overdreven. De
mensen zijn deel van een groot
geheel. Wie zich dat voor ogen
houdt, kan begrijpen dat het den
ken in termen van uitbreiding van
macht en welvaart plaats moet ma
ken voor een denken in termen
van op elkaar afstemmen. Tegeno
ver de escalatie-theorie (het oplos
sen van problemen door verhoging
van de produktie of door de tech
niek te verfijnen) moet een rem-
techniek worden toegepast'. Dr.
Landheer voorziet dat de beperking
van de hulpbronnen en de onmoge
lijkheid voor Europa om zijn in
vloed in de wereld uit te breiden,
ons werelddeel zal nopen tot beper
king. 'In Oost-Europa heeft men
een doeltreffender remtechniek dan
in het Westen. Expansie en wel
vaartsgroei zijn altijd veel makke
lijker dan beperking. We zullen
technieken moeten vinden om de
maatschappij op een lager niveau
te laten draaien'.
Hoe kun je de mensen zover krij
gen dat ze genoegen nemen met
minder welvaart?
We moeten daarvoor naar de Chi
nezen kijken. Je maakt een model
waarin staat hoe hoog Je nationaal
inkomen is en hoe ruim je hulp
bronnen zijn. En dan vraag je aan
de mensen zelf: hoe zou je dat nu
doen. Moet de werkdag verkort
worden of zo. Als de mensen maar
getoond wordt waarom iets nodig
is. Ze zijn redelijker dan je denkt.
Ze zien wel in dat het materialisme
op den duur zichzelf doodt. De
moeilijkste groep is altijd die welke
het kortst van de welvaart geniet,
de nieuwe rijken. Die hebben het
gevoel dat hun iets wordt afgeno
men. In de VS voelen zeer veel
mensen zich achtergesteld. Daar
door zie je nu Amerika naar rechts
afzwenken.
De dreiging door president Ford
tegen de Arabische olieproduceren
de landen en het aanmoedigen van
de revolutie tegen president Allen-
de in Chili zijn tekenen dat de VS
zich niet zo makkelijk neerlegt bij
het beperkingsproces. Of dat soort
inmenging nog lang kan doorgaan,
zal mede afhangen van de Sowj et-
Unie.
Past Europa zich beter aan?
In Europa is na de tweede wereld
oorlog het idee verdwenen dat de
staat zowat alles is en ook het
leven moet uitmaken. Nu ligt de
nadruk op de economie. Dat indus
triesysteem kun je omzetten in een
sociaal systeem, een leefbare we
reld. We zullen dan ook naar een
betere verhouding met Oost-Europa
moeten streven. We hoeven ons
dan niet meer zo af te tobben over
onze defensie. Dat laten we ons
door de superstaten maar aanpra
ten. Eigenlijk zou een redelijk ver
dedigingssysteem zoals Zweden of
Zwitserland genoeg zijn voor West-
Europa.
Wat is een redelijk verdedigingssy
steem?
Redelijk vind ik een bewapening
die tenminste niet zijn eigen bezit
ter vernietigt. Een soort volksver
dediging. Hoe zwaarder je je bewa
pent, des te meer vernietiging ris
keer je.
Het schoolvoorbeeld van escalatie
is de atoombom. Eerst was er het
idee: één land heeft de bom. Toen
wérd er gezegd: dat is prachtig, dat
land heeft dan een machtsmonopo
lie en dat regelt de wereld met een
zachte en weldadige en toch vaste
hand. Dat dacht men in Amerika
vlak na de wereldoorlog. Dat is niet
opgegaan, omdat andere landen die
hand niet wilden accepteren. Daar
na kwam de ontwikkeling van de
bom in de Sowjet-Unie en het
atoomevenwicht dat op afschrik
king was gebaseerd. Dat leek som
migen ook weer gunstig. Maar een
machtsevenwicht is altijd iets tij
delijks. Je moet er mee rekenen dat
de een toch weer sterker wordt dan
de ander. Nu zijn er drie atoommo-
gendheden, maar intussen komen
er nog andere bij. Het escalatie
principe bewijst hiermee zijn on
deugdelijkheid. Men had moeten
afzien van een wapen waarmee de
hele wereld vernietigd kan worden.
Het is dus een morele kwestie. Nu
kin je technisch niet meer van de
bom af.
Wat is dan de zin van ontwape-
ningsbesprekingen?
Dat is gewoon om een deel van de
bevolking te overtuigen dat er iets
aan gedaan wordt. Maar dat is he
lemaal niet serieus. Het kan alleen
als een van de superstaten het wer-
WENEN Kardinaal Alfrink heeft
vorige week in Wenen een drie
daagse ontmoeting gehad met een
delegatie van het patriarchaat van
Moskou onder leiding van metropo
liet Nikodim van Leningrad. Kardi
naal Alfrink trad op als president
van de internationale vredesbewe
ging Pax Christi. Het gesprek met
de Russen zal, blijkens een verkla
ring van Pax Christi, worden voort
gezet in de Sowj et-Unie.
In een verklaring voor de pers zeg
gen de beide delegaties dat de ge
sprekken als positief zijn ervaren.
Naast de kardinaal deden de vol
gende Nederlanders aan de ont
moeting mee: dr. Paul Theunissen,
medewerker van het Polemologisch
Instituut in Groningen en Carel
Termaat van de Nederlandse afde
ling van Pax Christi. Metropoliet
Nikodim was in gezelschap van on
der meer aartsbisschop Juvenali en
dr. A. E. Buev^ky.
Het gesprek in Wenen ging vooral
over 'oost en west, heden en mor
gen, vanuit christelijk zicht'.
kelijk wil. Maar zowel in Amerika
als in de Sowj et-Unie is de militai
re sector ontzettend machtig.
Maar die landen geven elkaar de
schuld en zeggen dat de ander niet
wil ontwapenen.
Je moet het tot de bevolking zelf
herleiden. Als je dat doet, dan zie
je dat het Russische volk en ook
het Chinese nooit erg belust op
uitbreiding geweest zijn. Rusland
had een enorme landmassa en Chi
na kende een binnenlands even
wicht. Het waren geen van tweeën
zeevarende naties. Je hebt alle kans
dat die landen ook nu nog minder
expansionistisch zijn dan wij den
ken, omdat wij zelf altijd zo expan
sionistisch zijn geweewt. Het idee
dat een land zomaar gaat veroveren
als het de macht heeft is kinderlijk.
Zo werkt het in de geschiedenis
niet. De opgave die ik me stel is
van die voorstellingen af te komen.
We denken altijd dat de ander zo is
als wij.
Wat voor rol kan Nederland spelen
in een toenaderingsproces.
Nederland overschat zijn rol in het
wereldsysteem. Wij werken nog
steeds met een combinatie van po
litieke democratie en economische
expansie als een soort schitterend
idee dat voor alle tijden geldt.
Maar ik denk dat het een antwoord
was in een bepaalde periode. En of
het ook betekenis heeft voor de
toekomst, dat zou ik heus niet we
ten. Wel van belang is ons sociale
systeem. Er is geen land met zulke
sociale voorzieningen als ons land.
Er is hier ook veel sociaal gevoel.
Hier kun je je niet voorstellen dat
iemand op de hoek van de straat
doodgaat. Dat is in die grotere lan
den niet zo.
Kan het christendom een bijdrage
geven aan het tot stand komen van
een evenwichtige maatschappij?
In het christendom is de grondslag
te vinden voor elke soort maat
schappij. In de christelijke mystiek
kun je hetzelfde vinden als in de
oosterse religies. Als onze maat
schappij verandert, dan kun je in
het christendom de dingen vinden
die in die nieuwe situatie passen.
Om eerlijk te zijn, dat verwacht ik
zelfs. Daarom is het misschien wel
verstandig van de katholieke kerk,
die blijven wil zoals ze was. Als de
situatie verandert oriënteren de
mensen zich vanzelf wel weer op de
kerk. De nadruk die de kerk steeds
legde op het sociale gevoel en het
verzet van de kerk tegen overdre
ven materialisme, een zekere visie,
het inschakelen van kunst en we
tenschap, dat was positief. Aan die
functie blijft behoefte bestaan. Je
hebt in de kerk ook altijd die
tegenstroming gehad, zoals van
Sint Franciscus, die begreep dat hij
niet zover van de natuur afstand,
terwijl de hoofdstroom van het
christendom de mens teveel abso
luut stelde. Dat moet veranderen.
De mens is deel van de natuur. Je
ziet die enorme zelfoverschatting
aan de houding van veel mensen
tegenover dieren. Van Franciscus
kun je leren dat een dier zo onge
veer hetzelfde is als wij, op een
eenvoudiger manier'.
Van een onzer redacteuren
MOSKOU Een aantal christenen
in de Sowjet-Unie heeft een uit
reistoestemming gevraagd omdat
naar hun mening hun geloof hen
in conflict brengt met de wetten
van de Sowjet-Unie. Een van de
aanvragers van een visum, dat in
Rusland geboren reform-baptist
Vladimir Michailovitsj Sklyarenko
wil naar elk land, 'waar onze ge
loofsovertuiging niet in strijd is
met de wetten van het land. Niko
lai Aleksejevitsj Masjnitsky en zijn
gezin, afkomstig uit Vinnitsa in de
Oekraine, zeggen in hun aanvraag
om een uitreisvisum dat zij de laat
ste jaren onderworpen zijn geweest
aan huiszoeking, boetes, gevangen
schap wegens hun godsdienstige
overtuiging. Zij willen nu het
staatsburgerschap kwijt en naar
Canada emigreren.
UIT
Korte, duidelijk geschreven, liefst
aan één kant getypte, brieven
kunnen worden gestuurd naar:
Secretaris Hoofdredactie Trouw/
Kwartet, Postbus 859, Amsterdam.
Bij pubiikatie wordt de naam van
de schrijver vermeld.
VAN LEZERS
Beit Shaan
Op 19 november voerden drie Pa
lestijnse kommando's een overval
uit op het Israëlische dorpje Beit
Shaan. De meest afschuwelijke
beelden, nl. het verbranden van de
lijken van de 3 overvallers door
Israëlische burgers, werden ons
door de t.v. niet bespaard.
Uit de reakties van de Israëli's
blijkt dat hun haat tegen de Pales-
tijnen groot is. Als dit zo doorgaat,
zal er nooit vrede komen in het
Midden-Oosten.
Naar mijn Idee kan de vrede er
slechts komen, als joden, moslims,
en christenen samen in het Heilige
Land wonen. De naam van dat
land, Israël of Palestina, is minder
belangrijk.
Yassar Arafat stelde dit ook voor in
de Algemene Vergadering van de
UNO. Hij wordt,althans door een
aantal personen die reeds in deze
rubriek hun brief zagen opgeno
men, uitgemaakt voor terrorist.
Maar wat zei Arafat? 'Ik ben geko
men met een olijftak (symbool van
de vrede )en een revolver. Laat mij
die olijftak niet ontvallen!'
Met andere woorden, ook Arafat wil
vrede en hij wil zich daarvoor in
zetten.
Amsterdam
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christelijke Pert
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer.
Hoofdredactie:
J. Tammlnga.
Hoofdkantoor B.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
A'dam. Postbus 859.
Telefoon 020-22 03 83.
Postgiro: 26 9274. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69 73 60 768). Gem.fllro
X50Q.
E. van Bunnink jr.
Beyerhaus (2)
Wat prof. Beyerhaus op de ICCC-
toogdag over de Wereldraad wist te
vertellen, grenst m.i. aan laster en
kwaadsprekerij. De mensen van de
Wereldraad weten zich verlost door
het bloed van Jezus Christus. Als
bevrijde mensen, levend uit de ver
zoening, in een wereld waarover de
opgestane Christus Heer (Kurios)
is, mogen ze medewerkers van God
zijn (term van Paulus). Dan kun je
niet Gods water maar over Gods
akker laten lopen. Wat betekent
het hele boek Amos voor ons, waar
toch uitdrukkelijk staat dat we het
recht als water moeten laten gol
ven en gerechtigheid als een immer
vloelende beek. Dat dat belangrij
ker is dan offers brengen en liede
ren ten gehore brengen. Laten de
verontrusten eens denken aan dat
Nederlandse gezegde: Bidt en
werkt! De gebeden van de Wereld-
raad-mensen komen echter niet
in de krant, evenmin als het feit
dat de Wereldraad elke nieuwe week
op maandagmorgen begint met een
kerkdienst. Wie opkomen voor de
vertrapten, de vernederden, de ar
men en de hongerigen politieke
theologie noemt, gebaseerd op hu
manisme, lijkt me erg slecht thuis
te zijn in de bijbel.
Genève J. Meijers
In In de Waagschaal licht dr. J. J.
Buskes zijn veranderde houding ten
aanzien van Israël toe:
Zolang de staat Israël in haar ver
houding tot de arabische wereld
nog leefde in een zelfbewuste en
triomfantelijke houding, heb ik
uit oprechte bezorgdheid om de
toekomst van Israël nog al eens
bezwaren tegen Israëls politiek geuit
en op een bepaalde Israël-theologie,
die in protestants Nederland steeds
meer invloed kreeg, een vrij scher
pe kritiek geleverd, hetgeen mij het
verwijt bezorgde dat ik Israël afviel.
Nu die triumfantelijke verhouding
verdwenen is en Israël in de hoek
zit. waar de slagen vallen, word ik
beschuldigd van verblind anti-ara-
bisme, omdat ik het niet verwerken
kan, dat minister Pronk, voor wiens
werk ik de grootste waardering heb,
in de gegeven situatie hulp wil
verlenen aan Egypte in het kader
van de ontwikkelingssamenwerking.
Indien er, wat Egypte betreft, in
derdaad van een oprechte vredeswil
en een verzoeningsbereidheid ge
sproken zou kunnen worden, zou ik
mij over 't voornemen van minister
Pronk slechts verheugen. Nu doe ik
dat niet, omdat ik het niet kan: ik
geloof nu eenmaal niet in die op
rechte vredeswil en die verzoe
ningsbereidheid. Die wil en die be
reidheid heeft Egypte niet. Ik voeg
er met het risico, misverstand te
wekken, aan toe: kan Egypte niet
hebben in de gegeven situatie. Lot
en schuld liggen hier dooreen.
Internationaal
De prominente Zambiaanse politi
cus A. G. Zulu heeft de kerk ge
waarschuwd, dat zij niet te sterk
inheems moet willen worden. Het
maandblad BIJEEN geeft een frag
ment van zijn rede:
In de diskussie over het Zambiaans
maken van de kerk moeten we niet
vergeten, dat er een aantal prakti
sche beperkingen zijn. Het chrls-
tenom is een internationale bewe-.
ging en als zodanig moet het dat
drukten in de wereld. We werken
toe naar een internationale rege
ring en het zou daarom absoluut
verkeerd zijn, die ontwikkeling stop
te zetten of af te remmen. Ook op
het gebied van het spirituele leven
van de mens. Het Zambiaans ma
ken van de kerk moeten we door
zetten, maar er daarbij op letten,
niet bekrompen te worden of ex-
klusief. Onze filosofie van het hu
manisme reikt ook verder dan onze
landsgrenzen. Wij geloven in de
fundamentele eenheid van de
mens, waar ook.
Oosten
Zondag 1
Dr. J. J. Buskes
karakter behouden, zoals Christus
zei, toen hij zijn discipelen de op
dracht gaf om naar alle volkeren te
gaan. Men moet vasthouden aan de.
lijn, dat de kerk ook een internatio
naal karakter heeft. Ik zou de dag
betreuren waarop elk land in de
wereld zijn eigen kerk zou hebben
en de kerk niet langer een interna
tionaal karakter draagt. Ik geloof
dat de christelijke kerk een zeer
belangrijke rol heeft gespeeld bij
de groei naar internationale sa
menwerkingen begrip. Daarom zal,
bij het meer Zambiaans maken, of
moeten we zeggen bij het meer
inheems maken van de kerk, de
noodzaak van samenwerking be
houden moeten blijven. Zoals u
weet, spelen internationale reli
gieuze lichamen zoals de Wereld
raad van Kerken, een belangrijke
strijd op het punt van de gerech
tigheid, speciaal voor de onder-
In Kerk en Theologie zet ds. A. A.
Spijkerboer zijn gedachten op pa
pier over het idee van een evange
lisch politiek beraad:
Ik meen, dat we het eerst eens
moeten zien te worden over de
inhoud van het woord 'evangelisch',
want als je elkaar op dit punt niet
begrijpt, hoef je eigenlijk nergens
meer over te beginnen. Welnu, ik
zou zeggen: evangelisch is een be
raad, waarin de eerste zondag van
de Heidelbergse Catechismus mee
klinkt. Ik haast mij op te schrij
ven, dat de vréég van zondag 1
natuurlijk niet gelukkig is, maar ik
zeg Karl Barth na, dat het ant
woord de op het persoonlijk heil ge
richte vraag corrigeert, omdat het
antwoord spreekt over een beslis-
sing, die al over de mens gevallen
is, voordat hij nog maar een kik
over zijn persoonlijk heil heeft ge
geven. Verder geef ik metéén toe,
dat het 'zonder de wil mijns hemel-
sen Vaders' beter vervangen zou
kunnen worden door 'zonder mijn
hemelse Vader.' Maar dan wil ik
zeggen, dat dit antwoord zo trefze
ker spreekt over onze rechtvaardi
ging, en over onze bewaring én
over onze heiliging, dat ik niet zou
weten hoe je Christen zou kunnen
zijn als je deze dingen zou verwer
pen. De eerste zondag van de cate
chismus hoeft van mij niet uit
drukkelijk genoemd te worden, je
mag het allemaal ook met andere
woorden zeggen, en je mag er ook
best eens een keer over zwijgen,
maar aan een kerkelijk spreken en
handelen, dat het in deze zondag
bedoelde buiten spel zet, heb ik
geen boodschap. Of liever gezegd:
zo'n spreken en handelen heeft
geen boodschap aan mij.
VUUR EN ROOK
Het is niet de eerste keer dat we
de bijbel lezen van vuur en rook
de Godsverschijning. We denh
onmiddellijk terug aan de v
bondssluiting met Abraham en a
het allereerste begin van de schi
ping. Drie verhalen die door
joden graag op nieuwjaarsdag ge
zen worden en dus in een ze]
verband met elkaar beleefd wordi
In rook en vuur is God de ande
de Heilige. Een vlam die al 1
onheilige verteert en op afsta
houdt en rook als een teken v
zijn verborgenheid. Daar horen
andere tekenen van donder en t
zuingeschal bij. En God spret
met Mozes. Een geweldig gebeur
God spreekt met een mens, e
soort tussenfiguur. Een mens n
even smalle schouders als wij, e
mens van vlees en bloed en
vragen van die kleine mens ga:
omhoog en de antwoorden dreun
hem tegen, antwoorden die vo
geheel het volk zijn en voor geht
ha-adam, voor alle mensen. O
deze tekenen moeten het gewic
aanduiden van deze openbaring,
geen mensenhart opgeklomme
Het gewicht, dat is, bijbels gespr
ken zijn eer. Dit is zijn eer dat E
zo de mensen aanspreekt en ei
verbond met ze sluit. Zijn eer
niet een hemelse schittereni
grootheid een sterrenkleed, dat
het misschien ook wel, maar dit
het hart van zijn eer. dat Hij zit
tot mensen wendt en met hen on
gaat. Met ons omgaat, wil dit ve
haal zeggen, als later de rook in t
tempel opstijgt en als nog ve
later mensen bijeen zijn om c
tora uit de ark te halen of de bijb
op de preekstoel open te slaai
(Exodus 19, 16-25).
BENNEKOM Het hoofdbestuur
van de Nederlandse protestanten
bond (NPB) is zaterdag wegens een
conflict afgetreden. Tien afdelingen
van de NPB hadden voorgesteld de
staf van de bond van vier leden te
verkleinen, omdat er een begro
tingstekort is van 80.000. Het
voorstel zou als gevolg hebben dat
het maatschappelijk werk van de
NPB aanzienlijk zou moeten wor
den besnoeid, vooral op internatio
naal en nationaal niveau.
Voor het besnoeiingsvoorstel stem
den veertien afdelingen met onge
veer 4.000 leden en tegen 27 afde
lingen met ongeveer 3.500 leden,
waarmee het voorstel was aangeno
men. Door dit besluit kan het werk
van de NPB terwille van de Ierse
oorlogssclaohtoffertjes in gevaar
komen.
Het instituut voor byzantijnse en
oecumenische studies, Louiseweg 12,
Nijmegen geeft een weinig bekend
maar boeiend kwartaaltijdschrift
uit, dat Het Christelijk Oosten heet.
Het kost 25 gulden per jaar. In het
laatste nummer schrijft A. J. van
der Aalst over het sociale ethos van
de oosters-orthodoxe (byzantijnse)
kerk. Er is een tijd geweest, dat de
sociale hulp in het oosten ver voor
lag op alles wat elders in Europa te
vinden was. Van der Aalst maakt
als volgt de balans op:
Terwijl het westers christendom,
volgens de één te veel, volgens de
ander te weinig, zijn stem laat
horen over en actief bezig is met
vraagstukken als bevrijding, racis
me, onderdrukking en onrecht
heeft de orthodoxie er moeite mee
zich aan te sluiten bij deze gang
van zaken. In overeenstemming
met haar traditie ziet zij de bevrij
ding van de mens vooral in een
'vrijheid van zichzelf' en bestaat
het heil van de mens en van de
mensheid allereerst in de vereni
ging met God. Deze vrijheid en dit
heil zijn niet afhankelijk van uiter
lijke omstandigheden en structu
ren. De ordening van de ziel is de
grootste bijdrage aan de orde in de
wereld. Als de mens hieraan werkt,
draagt hij tegelijk bij tot de ver
werkelijking van het heilsplan van
God. Deze innerlijke ethische vrij
heid doet de mens echt mens zijn
en vormt het hoogse goed. Zowel
voor elk individu als voor de hele
mensheid. De hedendaagse politieke
omstandigheden waarin veel byzan
tijnse Kerken verkeren dragen on
getwijfeld bij tot hun terughou
dendheid, maar deze ligt toch reeds
in hun traditie geworteld. Maar
toch niet zo exclusief dat men hun
niet de vraag kan stellen of de
sociale activiteit van de byzantijnse
Kerk in het verleden geen andere
houding kan rechtvaardigen. Een
onderstroom die even traditioneel
is getuigt van hun sociale bewogen
heid en activiteit door de eeuwen
heen. Omgekeerd zou men aan het
westers christendom de vraag kun
nen voorleggen of het individuele
heil en de innerlijke vrijheid wel
voldoende tot hun recht komen in
afwachting van de realisering van
alle sociale plannen.
Literair Akkoord 17. Een keuze u
bijdragen verschenen in de i
Zuid- en Noordnederlandse Jette
kundige tijdschriften van het ja:
1973. A. W. Bruna Zoon. Utrecl
/Antwerpen, (1974). 132 b!
12.50.
Op verzoek van de Algemene Cöi
ferentie der Nederlandse Letten
en in opdracht van de ministè
van cultuur in Nederland en Belg
heeft een redactie, dit keér b
staande uit Gerrit Borgers, Be
Decorte Willy Spillebeen, Hans vt
de Waarsenburg en Ludo Simoi:
voor de zeventiende maal een kei
gemaakt uit proza en poëzie
literaire tijdschriften van het ve
streken jaar. Zelf doet de redact
enigszins vermoeid over haar tas
en dat valt te begrijpen. Wie kie
moet over criteria beschikken
die zijn in dit geval niet voorhai
den. Ja, er moet een staalkaart va
de Nederlandse letterkunde' gegi
ven worden, maar daar is nauwelijl
een criterium voor keuze mee ve:
strekt. Vandaar dat - andermaal
dit Akkoord een weinig boeienc
vertoning is van literaire activitei
Het kan aan de diversiteit liggei
waardoor de opgenomen teksten e
kaar als het ware onschadelijk ms
ken. Maar ik geloof dat het zoeke
naar een doorsnee bij deze redact
een gemiddelde heeft opgelever
Dit aan de literaire productie zè
wijten, zou ik pas in de laats
plaats willen doen. De redact
schrijft: 'In talloze facetten kan c
lezer in deze bloemlezing constat»
ren dat de brede rivier van c
poëzie (kom er eens om, om zo'
beeld! T. v. D.) is uitgemond in ee
gevarieerde delta van bestaande e
nieuwe stromen en strominkjes
Dat zijn constateringen die altij
wel opgaan. 'Literair Akkkoord' zo
werkelijk gebaat zijn bij specifieks
re opdrachten, van de Algemen
Conferentie. Er blijft natuurlij
over te twisten in hoeverre de keu
der redactie niet alleen het literal
akkoord tussen Noord en Zuid be
nadrukt, maar er ook een is was
men in andere zin literair akkoor
mee kan gaan. Ik ben in elk gevi
blij dat Gerrit Krols 'De Gronings
veenkoloniën' erin staat, alsmede 1
Harmsen van Beeks lange gedicl
'Mollade'.
T. v.I
Van een onzer redacteuren
BERLIJN 'Rassendisriminatii
neemt een belangrijke plaats ii
onder de vele vormen van ontken
ning en schending van de mensen
rechten. Zij treft de mensen in hui
waardigheid, is oorzaak voor sociali
en politieke onvrijheid en schep
tegelijk hoogst explosieve span
ningshaarden'. Dit staat in een ver
klaring, die de synode van de Duit
se evangelische kerk in Berlijr
Spandau heeft aangenomen.
Wie andere rassen discrimineert er
onderdrukt oefent geweld en roepl
dat ook op. Wie bloedvergieten wil
vermijden moet de oorzaak ervan,
rassendiscriminatie, opheffen. He1
ongeduld van de onderdrukten
neemt toe', aldus de verklaring.
De evangelische synode wijst op de
pogingen van de wereldraad van
kerken, die 'zonder moe te worden
zijn leden kerken wijst op de grote
wereldproblemen, en met name ra
ciale en koloniale onderdrukking.
De synode belooft de wereldraad
steun en wijst op de bijzondere
waarde van het programma tot
strijd tegen het tacisme, ook al
draagt de kerk niet bij aan het
speciale fonds.
