De dominee van
Hardenberg schijnt
gedichten te schrijven..
Naar geluidshinder
breng je geen pan soep
fllsillall
Vandaag
Kinderen voed je op
met je binnenkant
Bij de dertiende druk van Van Woensel Kooy
iF.Scott Fitzgerald
Beroepingswad
Nieuwe boeker
Trouw
K wartet
TROUW KWARTET ZATERDAG 9 NOVEMBER 1974
KERK T2/I !C
door prof. dr. G. J. Hoenderdaal
De naam Van Woensel Kooy zal in ons land altijd verbonden blijven met het
geestelijke lied. Reeds in 1911 bracht mejuffrouw M. van Woensel Kooy haar
bundel 'Oude en Nieuwe Zangen' uit. Dat was een daad van betekenis voor
het godsdienstige lied in Nederland.
De hervormde kerk kende haar
twee gezangenbundels van 1805 en
1866. de Nederlandse protestanten
bond had zijn bundel in 1886 uitge
bracht. er waren bundels In omloop
ln doopsgezinde en lutherse kring,
maar er was geen bundel die tege
lijkertijd ln de huiskamers, bij de
kerkkoren en op de catechisaties
kon worden gebruikt en waarin
nieuwe teksten en melodieën hun
kans kregen.
Bij velen dienden de bundels van
Johannes de Heer als aanvulling op
de kerkelijke bundels, maar deze
waren sterk op het Engelse lied
georiënteerd, zoals dat door Sankey
e.a. populair was geworden. Mejuf
frouw Van Woensel Kooy mikte op
een andere vorm van godsdienstige
liederen, meer uit de Duitse en Ne
derlandse liederenschat geput. Bo
vendien stelde zij zich in verbin
ding met twee Nederlandse dichte
ressen. Jacqueline van der Waals
en Helène Swart, die hun medewer
king gaven.
Een der eersten
Zij was een der eersten die inzag
dat kerkliederen niet altijd door
goedwillende dichterlijke dominees
moeten worden gemaakt, maar dat
dichters die ook buiten het kerklied
gedichten maken, daarvoor moesten
worden aangetrokken. Daarnaast
maakte zij zelf een aantal verdien
stelijke vertalingen. Tenslotte putte
zijveel uit het oud-Nederlandse
lied. En zo werd haar bundel in
talloze huisgezinnen gebruikt; vele
koren, vooral in de kringen van de
diaconessenhulzen. zongen deze lie
deren en ook ln de kerken werden
zij ten gehore gebracht. Deze bun
del beleefde elf drukken.
Na het overlijden van mejuffrouw
Van Woensel Kooy, nam haar zus
ter het Initiatief tot het oprichten
van een stichting, die deze nalaten
schap zou beheren. Na enige tijd
werd prof. dr. G. van der Leeuw
voorzitter en schrijver dezes secre
taris.
Inmiddels was In 1938 de geheel
vernieuwde gezangenbundel van de
hervormde kerk verschenen, waarin
talrijke liederen uit Van Woensel
Kooy waren overgenomen. Toen er
dus sprake was van een twaalfde
druk meende het stichtingsbestuur,
dat de pionierspositie van de bun
del alleen gehandhaafd kon blijven,
als we nu met iets nieuws kwamen,
dat eventueel weer inspirerend zou
werken op een volgende bundel die
er ongetwijfeld na enkele tientallen
jaren zou moeten komen. We gin
gen dus op zoek naar nieuwe liede
ren. Dat is ons wat de muziek
betreft beter gelukt, dan met de
teksten. De medewerking van Adri-
aan Schuurman, die op zijn beurt
weer mensen als Engels. Boeke. De
Wolf en Ina Lohr aantrok, bleek
van onschatbare waarde voor de
door ons beoogde vernieuwing'.
Met de teksten waren wij minder
gelukkig. In de tijd, omstreeks de
tweede wereldoorlog was de groep
rondom Nijhoff (Barnard. Wit.
Schulte Nordholt. e.a.) die zo grote
invloed zou hebben op de nu ver
schenen nieuwe bundel van 1970,
nog maar nauwelijks bekend. Ik
herinner mij nog goed. dat Van der
Leeuw, tegen mij zei: 'De dominee
van Hardenberg schijnt gedichten
te schrijven, ik herinner mij zijn
naam niet. maar het moet erg goed
zijn'.
Dr. Barnard
Die dominee van Hardenberg was
dr. Barnard, toen nog jong en on
bekend, nu een van onze grootste
liederendichters. Wij hebben con
tact met hem opgenomen en het
resultaat was. dat hij ons vijf liede
ren zond naar teksten uit de Open
baring van Johannes. We waren er
bijzonder blij mee en Schuurman
zette ze allen op muziek. Twee er
van zijn later ln het nieuwe lied
boek van de kerken opgenomen.
Bovendien leverde Barnard nog en
kele vertalingen. We waren ook blij
met de teksten die we van Fedde
Schurer kregen, een dichter, die
helaas in het nieuwe liedboek niet
erg naar voren is gekomen. Maar
verder bleven we bij datgene wat
ons toen ter beschikking stond,
teksten van mejuffrouw Van Woen
sel Koey. van Jacqueline van der
Waals, van Helène Swart en van
Smelik. Bovendien wilden we de
traditie bewaren, door het oud-Hol
landse lied een ruime plaats te
geven. De muzlekzettlngen waren
voor vierstemmig koor, vaak figu-
raal gemaakt.
Niet enthousiast
De bundel had niet zo'n enthousi
aste ontvangst als de vorige druk
ken. Velen informeerden bij de uit
gever of zij nog oude drukken kon
den krijgen. Men vond de koorzet
ting te moeilijk en men miste oude
vertrouwden. Maar wij hielden vol,
wij wilden de nalatenschap van
mejuffrouw Van Woensel Kooy ac
tief en in haar geest bewaren en
haar streven ter verbetering van
het kerklied voortzetten.
Toen kwam het nieuwe liedboek
voor de kerken. Een oecumenische
'opzet, waaraan we in grote een
dracht twintig jaar hebben gewerkt.
Natuurlijk had Van Woensel Kooy
wederom een functie in deze nieu
we opzet, ofschoon niet zo sterk als
in 1938. Dit kwam voornamelijk
omdat het team van dichters, dat
reeds met Nijhoff de psalmberij
ming had ondernomen ook voor het
nieuwe lieddboek zulke goede tek
sten leverde dat veel van wat
daarvóór is verschenen, erbij ver-
Een tekening uit vooroorlogse jaren. Zingen in de familiekring is er tegenwoordig niet of nauwe
lijks meer bij.
bleekt is. Zo zijn er slechts ruim 30
van de 112 liederen van Van Woen
sel Kooy in het nieuwe liedboek
gekomen, daarnaast nog een aan
tal, waarvan de melodie gelijk is,
maar waar andere teksten op zijn
gemaakt.
Toch is er ook veel waardevols
gebleven in Van Woensel Kooy wat
het liedboek niet heeft. Dat bete
kent, dat deze bundel een eigen
functie heeft behouden naast het
liedboek. Dit vooral door de oud-
Nederlandse liederen, de kerstliede
ren en een aantal liederen van
Schurer. Bovendien bezitten we
geen andere bundel, die de koorzet
tingen in zo ruime mate kent. Wel
iswaar hebben we nu het Centrum
voor de kerkzang, waaruit ook vele
goede koormuziek komt. maar de
zettingen van Schuurman. Engels
en de anderen die destijds mede
werkten. hebben hun waarde be
houden. Daarom is het zinvoldat
er nu een dertiende druk van Van
Woensel Kooy op tafel is gekomen
en wij hopen dat vooral veel koren
er gebruik van zullen maken. Voor
de gezinnen zou het prachtig zijn
als we de oude traditie van de
samenzang in de familie weer eens
zouden kunnen gaan opnemen.!
Maar wellicht is dat in onze tijd
niet meer mogelijk.
Veertiende druk
Zal er een veertiende druk komen?
Ik zou graag aan het huidige stich
tingsbestuur een raad willen geven.
In het nieuwe liedboek is een aan
tal verzen, geschreven door Muus
Jacobse, Barnard en anderen, niet
opgenomen. Dat heeft ons destijds
veel verdriet bezorgd: er waren
prachtige liederen bij, maar kerke
lijke autoriteiten waren van me
ning. dat we het aantal van vijf
honderd niet mochten overschrij
den. Het zou geweldig zijn, als die
liederen alsnog hun weg zouden
kunnen vinden. Zou Van Woeris^l
Kooy daarvoor kunnen zorgen? En
zou dan het Centrum voor de kerk
zang de zettingen kunnen maken?
Bovendien zijn er na de afsluiting
van het liedboek in 1970 nog veel
liederen gedicht. Huub Oosterhuis
is pas in die tijd goed op gang
gekomen en wij hebben in het
liedboek te weinig van zijn talen
ten kunnen profiteren Als de bundel
van Van Woensel Kooy zijn pioniers
functie ten aanzien van het geeste
lijke lied wil blijven voortzetten: de
velden zijn wit om te oogsten!
Prof. dr. G. J. Hoenderdaal, hoogle
raar aan het remonstrants semina
rium te Leiden, schrijft naar aan
leiding van de verschijning van de
dertiende druk van 'Oude en nieu
we zangen' van M. van Woensel
Kooy (uitgave J. N. Voohoeve, Den
Haag. prijs ƒ18,90).
(ADVERTENTIE)
fit UllJ Zijn beroemdste boek opnieuw
Mm verfilmd. En hoe!
I Speciale editie met filmanslag
\f 10,-
Verder bij Contact:
•twee raians, elk 19,50
ItEDER IS DE NACHT en
DEZE KANT VAN HET PARADIJS,
twee verhalenbundels, beide
10,- VERHALEN UIT DE TIJD
VAN DE JAZZ en GEKKE ZONDAG,
in de mini-kaderreeks, 5,5C
EEN ALCOHOLISCH GEVAL
CONTACT
Onlangs was de Griekse zangeres en socialiste Melina Mercouri te gast bij „In de rooie Haan" en
de mensen van de VARA waren er de hele uitzenddag opgewonden van. In een terugblik, na het
nieuws van zes uur, riepen ze vol geetdrift uit: het was een echte socialistische happening!
Je zou ook kunnen zeggen, zo
overwoog Ik, dat het een onkerkse
versie van het werelddiakonaat
was. De Ingrediënten waren de
zelfde: een nood. een collecte en
een gironummer. In dit geval
werd de nood gevormd door de
belabberde situatie van de politie
ke partij waartoe de Griekse gaste
van de VARA behoort. En zo zag
je maar weer dat in en buiten de
kerk een nood de mensen op de
been brengt.
Let op. ik beweer niet dat kerkse
en onkerkse mensen net zo zijn
als Thérèse Wentlnck (met ck en
geen familie van de Wentinks
zonder c) en haar vriendin Betty
uit 'De kleine parade' van Hen-
riëtte van Eyk. Die gingen uit
verveling de krant lezen om te
kijken of er genoeg ellende was
om een gezellig weldadigheids
feest op touw te zetten. Ik beweer
wel dat je een gemeenschap pas
echt in beweging krijgt als er een
nood is waarvoor, of liever, waar
tegen je wat kunt doen.
In onze directe omgeving zijn no
den bij de vleet, dat weet ik.
Geluidshinder, vervuiling, een
zaamheid de lijst is lang ge
noeg. Maar dat zijn meer noden
om over te praten en om in te
haken op de vorige spreker, dan
om wat aan te doen. Naar ge
luidshinder kun je geen pan soep
brengen.
Het was een jonge stem die door
de radio zei: een echte socialisti
sche happening. Ik vermoed dat
de omroeper het 'Op socialisten
sluit de rijen' net zo beleeft als
een ander een dreunende psalm
op hele noten voor de EO: als iets
van vroeger, waar je best een
beetje heimwee naar mag hebben.
Maar als je een mevrouw in huis
hebt. uit een ver land en van je
eigen club. die in een hoek zit
waar de slagen vallen, gaat er iets
in je nagloeien van het: proleta
riërs aller landen, verenigt u!
Sluit de rijen!
Bij dit verhaaltje druk ik een
tekening af uit De Notenkraker
van 29 mei 1926. De socialisten
van toen konden je op straat
precies de lieden aanwijzen, tégen
wie en vóór wie ze waren. Natuur
lijk tégen de lapzwans van een
bourgeois-student, die aangescho
ten langs de straten dweilt, en
vóór de wakkere arbeider, die vro
lijk fluitend en met stevige blote
knieën op weg is naar een AJC-
kamp. Maar vandaag zien arbei-
ders en studenten er gelijk uit en
in veel gevallen klopt achter het
verschoten T-shirt een even links
hart. Bovendien staan er geen
hongerige kindertjes meer voor de
etalage van de warme bakker en
is Van der Louw naar Rotterdam,
dus waar, haal je buiten Melina M.
nog een socialistische happening
vandaan?
Betreden wij thans weer het ker
kelijk erf. Een aantal jaren terug
ben ik in bekeringsijver op een
kerkeraad afgegaan om die te
weerhouden van boze vertimme-
rin'gsplannen aan een negentien-
de-eeuwse kerk. De broeders
hoorden me geduldig aan, maar
bleven op hun stuk staan. Want.
legden ze uit. zo'n verbouwing
was zo goed voor het gemeentelijk
leven, de mensen hadden weer
eens wat om zich voor in te span
nen. je kreeg een actie zus en een
verloting zo en dat alles bracht
leven in de kerkelijke brouwerij.
Niet door kracht of geweld, maar
door een bazar zal het geschieden,
denken de heren zeker, spotte ik.
Maar inmiddels ben ik wat wijzer
geworden (hoop ik). We moeten
bedenken dat je elkaar moeilijk
kunt toeroepen: voorwaarts,
christenstrijders!, als je thuis alle
kerkelijke en christelijke verwor
venheden in de kast hebt liggen.
Ik hoorde eens een bejaard man
verzuchten: moesten we nog maar
vechten voor een christelijke
schoolJa. maar Je kunt toch
moeilijk bidden of een geschon
ken zegen weer weggenomen
wordt om opnieuw iets om han
den te hebben.
Er is genoeg werk aan de winkel,
hoor ik iemand verzekeren. Om
bij de christelijke school te blij
ven. hij wijst op waakzaamheid,
die geboden is om een verkeerde
geest buiten de deur te houden.
Best. maar ik zou graag willen dat
de wakers van nu niet zo gauw
vergaten dat zij de actievoerders
van vroeger zijn en dat ze niet zo
gauw neerkeken op de actievoer
ders van nu. Dank zij hun actie
zitten de 'kleine luyden' hier in
nette Patrimonium-woningen een
goedbelegde boterham te eten. De
acties van nu willen de 'kleine
luyden' ginds, die vooral via de
t.v. in ons gezichtsveld zijn geko
men. overeind helpen. Vandaar al
die 'projecten'. Ze zijn niet ge
zocht om wat leven in onze brou
werij te brengen, ze vloeien voort
uit dezelfde bron als die welke het
driftig vergaderwerk van de man
nenbroeders oplevérde.
door Aldert Schipper
Kinderen voed je op met spinazie en pap, maar je zult ook
iets van jezelf moeten geven. Je beweegredenen, hoop, een
beetje geest. Veel ouders van jonge kinderen kunnen niet
meer met dezelfde stelligheid over het geloof praten als hun
ouders Zij zoüden graag hun twijfel besparen aan hun kinde
ren. Maar een kind is niet gek. Het voelt heus wel aan als een
ouder twijfelt, want opvoeden doe je nu eenmaal met je "bin
nenkant. Wat doe je dan als je je kinderen niet helemaal als
heidenen wilt laten opgroeien? Is er voor zulke ouders een
handreiking?
Die vraag kwam bij me op, toen
ik het 'Nieuw Testament voor
kinderen' in handen kreeg. De
hoofdtitel luidt: 'Het verhaal
van Jezus' Het is geschreven
door W. Beneker en Hanna Lam.
De twee schrijvers gaan uit van
ouders die niet twijfelen en dus
gewoon zoeken naar een moder
ne manier om de oude bood
schap te brengen aan hun
kroost. Van Jezus' discipelen
maak je dan 'leerlingen', zodat
de kleinen de rol van Jezus'
vrienden kunnen plaatsen. Jezus
gebruikt zelf zowel leerling als
vriend wanneer hij het over dis
cipelen heeft. Dat Hanna Lam
en de heer Beneker kiezen voor
'leerling' lijkt symptomatisch
voor hun voorkeur voor het
hiërarchisch model, waarin zij
Jezus als de vaderfiguur aan het
hoofd plaatsen.
Of deze keuze voor het patriar
chale model juist is wordt aan
gevochten door Marielene Leist
in haar t boekje 'Het zaad dat
valt in de aarde' een inleiding
tot een denken over de eerste
levenservaring en het geloof. In
dit boekje zegt Marielene Leist
onder meer dat de vroegste er
varingen van het kind voor re
kening komen van de moeder.
Zij is degene die het kind ver
zorgt en koestert. Het godsbeeld
krijgt het kind dus in de eerste
jaren van de moeder en de
voorstelling van God als vader is
vermoedelijk van het tweede
plan. Geheel iets anders dan het
traditionele patriarchale model.
Marielene Leist gaat niet zover
dat ze meteen roept dat onze
godsvoorstelling nu maar totaal
anders moet, maar zij zaait al
thans bij mij wel twijfel of wij
het moeilijke woord discipel in
een bijbelvertaling mogen uit
leggen als 'leerling' en daarmee
als vanzelf het hiërarchieke mo
del in te voeren.
De titel 'Het verhaal van Jezus'
gaf me een gevoel van heimwee
naar een prachtige uitgave uit
1968, getiteld 'Verhalen over
God, de mensen en de wereld'
Het is een bundel verhalen, die
door de schrijfster. Mathllde
Roolfs. ook echt als zodanig aan
de kinderen worden aangeboden.
Mensen kennen een geheim en
ze willen dat niet voor zich al
leen houden. Deze opvatting le
vert een kosjere presentatie op,
die mij meer overtuigt.ook al is
zij veel ingewikkelder dan de
directe manier van Hanna Lam
en W. Beneker.
Mathilde Roolfs laat mensen
praten over hun God op een
manier dat een kind het de
moeite waard vindt om er naar
te luisteren. En ik wil zo'n ver
haal wel voorlezen. Wat wil een
christelijke opvoeder dan nog
meer?
Hiermee wil niet gezegd zijn dat
het boek van Hanna Lam niet
deugt. Ik vind dat zij mijn eigen
twijfel geen recht doet. Maar er
zijn Goddank nog velen die niet
twijfelen en voor hen kan Han
na Lam best. Maar - als gezegd
- het boek van Mathilde Roolfs
is veel moderner, al is het dan
uit 1968. Van de huidige beheer
der van het fonds, Elsevier,
hoorde ik dat er nog steeds een
paar honderd - exemplaren van
over zijn. Ze waren destijds veel
geld, maar nu kosten ze nog
steeds ƒ27,90 en dat mag voor
zo'n schitterend boek een vrien
denprijs heten.
W. Benneker en Hanna Lam:
Het verhaal van Jezus; Het
nieuwe testament voor kinderen,
121 pagina's, uitgave Zomer en
Keuning, Wageningen, prijs
12,90.
Marielene Leist: Het zaad dat valt
in de aarde, met een voorwoord
van dr. J. L. Klink. 89 pagina's
uitgave De Toorts. Haarlem,
prijs 16,50.
Mathilde Roolfs, Verhalen over
God. d e mensen en de wereld.
316 pagina's uitgave Roelofs van
Goor, thans in beheer bij Else
vier, Amsterdam, prijs 27,90.
la;
HET VERBOND
We naderen nu opnieuw een hooier
tepunt in de geschiedenis van G< iel
met het volk Israël. We denken ti
rug aan de openbaring aan Abr;
ham. aan Mozes, bij het branden:
braambos. De Israëlieten zijn bij 'i er
berg' gekomen. Voor latere schri
vers en lezers was duidelijk wel
berg bedoeld was, de Sinai. Daer£
vindt een beslissende ontmoetir
tussen God en Mozes plaats. I
Heer maakt zijn verbond beken101
Vergelijking met vazallenverdragi [ee
uit die tijd hebben ons leren letti N
op de onderdelen van 4e openb 1111
ring. De Heer begint met een he
innering aan de grote daad van n'
uittocht. 'Gij hebt gezien mo
Mozes zeggen. De Israëlieten hebbi
al ervaringenmet deze God. $1
staat niet als een vreemde vo
hen. Ze kennen Hem van de bevri 'e'
ding, wat Hij de Egyptenaren aai
gedaan heeft en hoe Hij hen
arendsvleugelen gedragen heeft,
profeten de psalmdichters zullen
dit beeld terugkomen. 'En tot A in
gebracht' voegt God eraan toe. D 'e
is één van de facetten van ez
uittocht. Ze worden bevrijd om d jn
ze ontmoeting met God te hëbbe^
God lokt ze de woestijn in om m izi
Hem alleen te zijn, beslissend
leen. Nu zal de grote ontmoetii"
plaats vinden, de verbintenis vi ic
God met dit volk als zijn vo
bevestigd worden in een verbon s
Zo is deze God. Hij bevrijdt om o h
bij zich te hebben, aan zijn kaï in
om afspraken te maken om de b o
vrij ding voort te zetten, om te 1 U
ren hoe dat toegaat: bevrijd leve ei
En wie wil dat niet weten? (Exod
19. 1—4)
NED HERVORMDE KERK
Beroepen te Veenendaal en Bovei
Hardinxveld: L. van Nieuwpoort
Nunspeet; te Nijkerk: M. B. v.
Akker te Stellendam.
Bedankt voor H.I. Ambacht:
Smit te Soest.
Aangenomen naar Gouda: P.
Quartel te Rotterdam-Delfshaven.f
C'HR GEREF KERKEN
Beroepen te Emmeloord: A. Broei
ma te Goes.
Bedankt voor Den Haag-Z: P.
den Velde te Zierikzee.
GEREF GEMEENTEN
Beroepen te Hellevoetsluis en Oos
voorne: A. Hofman te Scheveni
gen, die bedankte voor Rhenen.
Bedankt voor Arnhem: P. v. d. B|
te Uddel.
(ADVERTENTIE)
Julianahal, Utrecht
Zie pagina T15/K15
Onderwaterjacht. Deel 13 in de s
rie Standaard in kleur. Uitg. Stan
aard, Antwerpen/Utrecht. 64 t
met 155 foto's van Raniero Maltii
Prijs 13,90.
AO-boekje 1535: Energiebeleid
Nederland, H. Friedeman. Uitl
V»1T 1
Stichting IVIO, Lelystad. 20 blz
1,40.
Miyax, de wolven en de jager, do
Jean Craighead George. Het boek
in de Verenigde Staten bekrooi
met de belangrijkste Jeugdboek:
prijs. Uitg. Kosmos, Amsterdam,
blz - 11,50.
li
f
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christelijke Pers
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer.
Hoofdredactie:
J. Tamminga.
Hoofdkantoor B.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
A'dam. Postbus 859.
Telefoon 020-22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69 73 60 768). Gem.giro
X 500.
