Nog zeer weinig bekend
over chemische stoffen
die mensen bedreigen
Oordeel zélf
deTijd
Geen subsidie voor
academie in Ede
Tekstpieremen t
met wit op zwart
Victor van Vriesland
(promotor van de
Honderdjarige Boris literatuur) overleden
nog steeds imposant
Bon
Opgegraven schatten uit
Chinese Volksrepubliek
Horecaf: VVN-campagne
rond 1 november-wet
is stoot onder gordel
r
Pleidooi om onderzoekingen te bundelen
Automobilist ontdekt zn wetje.
'e Tijd maakt hev
wóÉkH ^W?lalistiek
Dood in bossen gevonden
Weekblad
Bejaard echtpaar
in huis beroofd en
zwaar mishandeld
Overvaller maakt
vijftien mille buit
TROUW/KWARTET ZATERDAG 2 NOVEMBER 1974
BINNENLAND T9-K9
Van onze, redacteur wetenschappen
LEIDEN Hoewel al geruime tijd bekend is dat bepaalde stoffen kanker en erfelijke beschadigin
gen teweeg kunnen brengen, bestaat ten aanzien van de grote hoeveelheden chemische stoffen
waaraan de hedendaagse mens is blootgesteld, no g een beangstigende onwetendheid.
Prof. dr. P. H. Sobels die dit zei bij
de installatie van het bestuur van
het J. A. Coheninstituut in Leiden,
zou het verstandig vinden om on
derzoek en onderwijs op dit terrein
binnen de taak van het instituut te
brengen. Er zouden ook voor de
mensen, die er in de praktijk mee
te maken hebben, cursussen moe
ten komen, zoals het instituut die
nu alleen nog geeft op het gebied
van stralingsbescherming.
Iedereen die in dit land iets van
doen heeft met radioactieve stoffen
of straling, heeft de afgelopen vijf
tien jaar een of meer cursussen
van het Coheninstituut meege
maakt. Voor die opleidingen wordt
ruim gebruik gemaakt van de grote
en Internationaal erkende deskun
digheid die in Nederland bij het
bestuderen van stralingsrisico's is
opgebouwd.
Prof. dr. L. M. van Putten 'illus
treert die positie met een paar feit
jes. Prof. Sobels is voorzitter van
UNSCEAR, de wetenschappelijke
VN-commissie voor de effecten van
atomaire straling (opgezet om de
gevolgen van de atoombommen op
Hiroshima en Nagasaki te bestude
ren). In de raad van bestuur van
de internationale vereniging voor
stralingsonderzoek IARR zitten drie
Nederlanders - evenveel als Ameri
kanen. In de internationale com
missie voor stralingsbescherming
ICRP liggen de verhoudingen ook
ongeveer zo. Dr. C. F. Hollander is
voorzitter van de EULEP, het Euro
pese project voor bestudering van
late effecten van straling. Voor dit
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG De gereformeerde sociale academie te Ede komt
niet voor op het scholenplan 1975-'77. Dat betekent dat deze aca
demie op zijn vroegst in 1978 voor subsidie in aanmerking komt.
hele land studenten betrekt, stu
denten die alleen naar deze acade
mie willen, mag volgens het be
stuur worden geconcludeerd, dat de
opmerking over de behoefte er ge
woon naast is.
Erkend
Vorige week kreeg het bestuur van
staatssecretaris Veerman bericht,
dat de academie wel erkenning
heeft gekregen, wat betekent, dat
de diploma's rechtsgeldig zijn en de
studenten voor rijksstudietoelagen
inaanmerking komen.
Dit heeft staatssecretaris Veerman
aan het bestuur van de academie
meegedeeld. Hij heeft zijn besluit
gebaseerd op artikel 65, vierde lid,
van de wet op het voortgezet on
derwijs, volgens welke een school,
die niet op het scholenplan voor
komt en met eigen middelen be
gonnen is, minstens drie jaar op
subsidie moet wachten.
Voor het bestuur van de GSA is
deze beslissing onbegrijpelijk. Vol
gens artikel 69 moet de minister in
elk geval in het plan opnemen de
dagscholen, waarvan redelijkerwijs
kan worden aangenomen, dat zij in
het laatste leerjaar zullen voldoen
aan bepaalde getalskriteria. De aca
demie heeft voldoende hard kun
nen maken, dat ruimschoots aan
deze kriteria wordt voldaan. De le
vensvatbaarheid is al overtuigend
gebleken. Aan de dagopleiding en
de part-time opleiding studeren in
het nu lopende eerste jaar al hon
derdvijftig studenten. De academie
overweegt dan ook in beroep te
gaan bij de Kroon.
Evenwicht
Een zinsnede uit het besluit van
staatssecretaris Veerman heeft in
tussen grote bezorgdheid gewekt. In
het besluit staat, dat 'bij de beoor
deling van het verzoek niet is ge
bleken, dat er een zpdanige behoef
te aan dé beoogde school bestaat,
dat deze in overeenstemming zou
zijn met een evenwichtig geheel
aan onderwijsvoorzieningen'. Het
bestuur van de academie ziet hierin
een beleidsuitspraak, die te denken
moet geven, en vraagt zich af, of
de vrijheid van onderwijs zo nog
wel voldoende gewaarborgd is.
De nieuwe academie is mogelijk
gemaakt door de offervaardigheid
van tienduizenden in den lande.
Per jaar moet minstens zeven ton
worden opgebracht door al die
mensen, die menen, dat ten aan
zien van het sociaalpedagogisch on
derwijs het 'evenwichtig geheel aan
onderwijsvoorzieningen' zo ver
stoord was, dat financiële offers
geboden waren, omdat wachten
niet langer verantwoord was. Uit
het feit, dat de nieuwe academie
uit een brede bevolkingslaag uit het
onderdeel van de velllgheidsstudies, p
die minister Lubbers voor zijn p
kerncentrales laat uitvoeren, hoe- p
ven we dus bepaald niet de grens p
over. "Hgi
Prof. Sobels is van de stralingsbe- Ér"
lasting bij normaal bedrijf van
kernreactoren overigens niet onder
de indruk. Het is aanzienlijk zin
voller, vindt hij, te werken aan
beperking van de zeker zeventig
keer zo grote hoeveelheid straling
die de medische toepassing van
röntgenapparaten met zich mee
brengt. Dat gebeurt ook, mar niet
zo vreselijk hard, vanwege de kos
tenstijging in de gezondheidszorg,
die ook beperkt wordt. Apparaten
die met minder röntgenstraling net
zo veel informatie verschaffen, zijn
namelijk wel duurder.
Ook dat is trouwens erg relatief. Je
kunt een kernreactor zo bouwen, dat
hij nog minder straling naar buiten
produceert, en dat kost dan zo'n
duizend gulden per 'bespaarde' een
heid straling (manrad). De kosten
voor een zelfde stralingsverminde
ring in de röntgendiagnostiek schat
prof. Sobels op tien a vijftien gul
den.
Maar onderzoek naar mogelijk kan
kerverwekkende stoffen vindt hij
eigenlijk wel zo dringend, juist ook
voor Nederland Er zijn bijvoorbeeld
niet onbedenkelijke stoffen die aan
veevoer worden toegevoegd, en die
via onze plaatselijke zeer geconcen
treerde blo-industrie in relatief
grote hoeveelheden met de mest in
het milieu terechtkomen.
Het onderzoek naar de effecten van
zulke stoffen vertoont technisch
grote overeenkomst met de bestu
dering van de gevolgen van stra
ling: je zoekt in dezelfde proefdie
ren naar hetzelfde soort gevolgen.
Vandaar prof. Sobels' pleidooi om
beide takken van onderzoek in dat
ene interuniversitaire Coheninsti
tuut samen te brengen. Die tendens
is ook in het buitenland al duidljk
zichtbaar.
door Ber Huising
AMSTERDAM Tekstpierement is donderdagavond in Amster
dams Tingel-Tangel begonnen met een nieuw programma, dat zo
maar Wit op Zwart heet, en volgens de ondertitel als consumptie
cabaret is bedoeld. Wat dat ook moge zijn: geconsumeerd zal dit
programma wel worden, want het is licht verteerbaar, hier en daar
even gekruid, soms wel al te veel naar een huis-tuin-keuken-recept
klaar gemaakt, met wat grove brokken, maar wel lachend te
slikken.
Horecaf meent dat de VVN hierbij
over de schreef is gegaan en zo
doende stonden de twee partijen
gisteren in kort geding voor mr. W.
J. Borgerhoff Mulder, de president
vam de Amsterdamse rechtbank.
Bij monde van hun raadsman mr.
J. R. Branbergen betoogden de Ho
recaf en de Zandvoortse horeca
ondernemer Bouwes dat de VVN in
haar campagne geen voorlichting
geeft over de wet maar streeft naar
een alcoholvrij maken van het ver
keer en dit onder meer door de
indruk te wekken dat men pas vrij-
(ADVERTENTIE)
'Bedrogen'
Het 1' november wetje. Iedere
automobilist weet waar-ie aan
toe is.
Maar nu? Niet meer uitgaan?
Kom-nou, laat u rijden. Met da
trein bijvoorbeeld.
Zeker, het zal even wennen
zijn. Hoewel, er gaan ook
's avonds veel treinen. Vaak nog
na elf uur. Ze mogen harder dan
100. En een avonaretourtje kost
vandaag de dag een enkeltje
plus een kwartje.
Zq went u snel aan uw wetje,
lijkt ons.
Ontdek ook de trein.
Deze kameel en rijknecht (aarde
werk) uit omstreeks 700 n.Chr. be
horen tot de oudheidkundige vond
sten uit de Volksrepubliek China
die van 4 december tot eind janua
ri 1975 in de eregalerij van het
Amsterdamse Rijksmuseum te zien
zullen zijn. Het is een verzameling
die al eerder werd getoond in Toki-
o. Boekarest, Belgrado en Mexico
City. Een andere tentoonstelling
van gelijksoortig materiaal heeft
gecirculeerd in o.a. Parijs, Londen
en Wenen. Er was voor beide ten
toonstellingen oycral een enorme
belangstelling.
In het Rijksmuseum zullen onge
veer 200 voorwerpen te zien zijn uit
een tijdsbestek van 23 eeuwen: van
de 5e eeuw voor Christus tot de 17e
eeuw van onze jaartelling. Getoond
worden bronzen voorwerpen, terra
cotta graffiguren, weefsels en lak
werk.
Aan de tentoonstelling is door Chi
nese specialisten een uitvoerige do
cumentatie toegevoegd. Nauwe sa
menwerking van de regeringen van
de Chinese Volksrepubliek China en
Nederland heeft de komst van de
tentoonstelling naar Amsterdam
mogelijk gemaakt.
Het begint al heel goed met een
grappig gekanker op het Nederlan
der zijn, en een voortreffelijke,
geestige conference van Jos Brink,
die ons een zondvloed voorspelt.
Daarna zingt het ensemble wat ons
zou gebeuren als hier een militaire
junta de macht greep. Frank San
ders houdt in Mensch Durf Je te
Leven? al taart-smikkelend een sa
tirische monoloog over de ellende
van de wereld, waarvan hij niets
wil weten. In deze nummers komt
de kritische cabaret-geest het best
aan bod.
Er zijn ook een paar mooie, gevoe
lige liedjes: Voorarrest, pp muziek
van Joop Stokkermans, gedaan
door Sytha Bolt; Levi Savelkoul,
over een Duitse Jood die naar
Amerika ging en daar wel happy,
maar niet glücklich was, mooi ge
bracht door Jos; en een stllma-
kend, melancholiek lied over een
oude' foto, op muziek van Henk
Bokkinga, gezongen door alle vier.
Guuske Kotte brengt nog een
wrang liedje over een kerkhof vol
sigarettenmerken, met muziek van
Ruud Bos. Een bijzonder nummer
tje is Me and My Shadow, waarin
Frank Sanders even soepel en goed
danst, en Jos Brink het, als zijn
schaduw, niet bij kan houden. Met
een heerlijke humor gedaan.
Uit deze nummers blijkt ook hoe
hard, ernstig en geestdriftig er
werd gewerkt. Zang en bewegingen
(gezet door choreograaf Barry Ste
vens) zijn uiterst verzorgd. De klei
ne groep, waarvan de moeder wor-
dende Lla Karon tijdelijk wordt
vervangen door de opmerkelijke
debutante Sytha Bolt, ging weer
vooruit.
Lol
Voor een deel evenwel werkt Tekst-
pierement louter voor de lol. Daar
is weinig op tegen, want lachen is
gezond, maar de middelen worden
ruwer. De Stratemaker Obsceen-
show moet het bijvoorbeeld hebben,
van de, weliswaar ironisch gebrach
te. obscene toespelingen. De als
uitsmijter bedoelde boerenscène
met folklore (klompendans) Is het
gewone, en ouderwetse, bruiloft- en
partijenwerk, zonder meer. Sytha
en Guuske dollen wat, en ook weer
dubbelzinnig, met een automatische
man, en komen af en toe met een
gezongen mop. In dat soort leut
zijn ze alle vier opeens minder
leuk.
De betere teksten alles Is ge
schreven door Jos Brink en de
betere Ideeën, van Jos en Frank
Sanders, worden ook het best ge-:
bracht. Behalve de al genoemde
componisten werkten ook Coeri
Ouwehand en Ad Veen nog mee. En
Henk Bokkinga ls de goede begelei
der aan de piano.
In hort geding verbod gevraagd
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM Een stoot onder de gordel, die we na de benzi
nedistributie, de autoloze zondag, het teruglopen van het toeris
me en de verregende zomer, niet meer wensen te accepteren. Dit
is de mening van de Horecaf, de bond van werkgevers in het ho-
recawezen, over de advertentiecampagne, waarmee Veilig Verkeer
Nederland sinds enige tijd de weggebruikers heeft voorbereid op
de gisteren in werking getreden 'alcoholwet'.
uit gaat bij een bloed-alcohol-ge-
halte van 0.0 in plaats van 0,5.
Leuzen als 'De nieuwe 1 november-
wet is zo streng, dat u het wel uit
uw hoofd zult laten om met een
borrel op nog achter het stuur te
kruipen' zetten deze indruk kracht
bij. Weinig waardering heeft men
ook voor-- de televisiespot, waarin
een man, die net van de politie een
rijverbod heeft gekregen, slinge
rend over de middenstreep van een
weg loopt.
Mr. Branbergen haalden diverse
deskundigen aan om te benadruk
ken hoe verschillend er wordt ge
dacht over het aantal drankjes, dat
men kan nuttigen voor de grens
van 0,5 wordt bereikt. Daarnaast
laakte hij het dat In de adverten
ties belangrijke Informatie over de
testprocedure en de rechten van
een aangehouden automobilist ont
breekt.
een dergelijke opera onbegonnen
werk is alle solisten te noemen.
Doch één enkele uitzondering:
prins Sjuiski door Milen Paunof
was van grote klasse.
De toneelbeelden van Nicola Benolt
maakten bijzonder veel indruk, me
nig decor was een lust voor het
oog. Sfeervolle costuums en een
dikwijls verbluffend goed getroffen
entourage droegen zeer veel bij tot
het welslagen. Ook de regie was
zeer doordacht, afgezien van de
misser de herberg.
Tenslotte een compliment voor As
sen Naldenof, die dirigent die het
geheel voortreffelijk in handen had
en zijn (toch wel te kleine) orkest
wist te inspireren tot knappe pres
taties.
Zelfs het bedrijfschap Horeca is
bedrogen, meende mr. Branbergen
en hij wees op de door het schap
begonnen advertentiereeks, waarin
in het kader van het 'drink jij of
drink ik' altijd één niet-alcoholge-
bruiker optreedt. 'De Horecaf wil
ook die ene zien drkiken', aldus mr.
Branbergen, die een verbod voor de
VVN wilde om nog langer een cam
pagne als deze te voeren.
'Mosterd na de maaltijd' was de
reactie van de pleiter voor de VVN,
dr. A. Hoekema, want deze adver
tentiereeks is afgelopen. Mr. Bran
bergen zei dat de rechterlijke uit
spraak dan van Invloed kon zijn op
de eventuele nog komende campag
nes.
De VVN-raadsman vertelde dat de
voorlichting ad hoc over de 1 no-
vemberwet, vla een stuurgroep, in
opdracht van minister Westerterp
van verkeer en waterstaat was ge
geven. Diens wens kwam er op neer
dat gestreefd moet worden naar een
situatie van 'geen alcoholgebruik
als men nog moet rijden, niet rij
den als men gedronken heeft'.
Dr. Hoekema was van mening dat,
wilde een dergelijke actie enig suc
ces hebben, de zaken een beetje
zwart-wit moesten worden gesteld.
Kern van de campagne was, vol
gens hem, aan te tonen dat alleen
weggebruikers die geen alcohol
hebben gebruikt, geen enkel risico
lopen. Hij kwam tot de conclusie
dat de VVN geen onzorgvuldig ge
drag kon worden verweten.
De rechtbankpresident doet don
derdag 14 november uitspraak.
door Adr. Hager
DEN HAAG Een belangwekkend gebeuren op het terrein van de
opera is de presentatie door de Staatsopera van Bulgarije met
medewerking van koor, orkest en ballet van de Nationale Opera
van Sofia, van de opera's Boris Godoenof, van Moessorgsky en
Eugen Onegin van Tsjaikovsky. Donderdagavond werd Moessorgs-
ky's indrukwekkend werk opgevoerd in het Haagse Congresge
bouw. In Amsterdam gaat deze opera op 3 en 4 november.
Boris Godoenof heeft als opera een
lange geschiedenis doorgemaakt.
Het eerste ontwerp dateert van
1868, doch het zou tot 1884 duren
eer het werk als geheel werd uitge
voerd. Moessogorgsky's landgenoot
RImsky Korssakof bewerkte de ope
ra en In 1939 verscheen een nieuwe
instrumentatie van Sjostakowitsj.
De Staatsopera van Burgalrije be
diende zich van de bewerking van
Rimsky Korssakof, de componist
die het werk helaas mooier maakte,
minder ruw, minder volks. De term
'helaas' is juist, want ondanks - de
beste bedoelingen heeft Rimsky
Korssakof zijn vriend Moessorgsky
geen dienst bewezen.
Volksdrama
Niettemin, Boris Godoenof blijft
een werk dat nog steeds belangrijk
geacht mag worden voor de ont
wikkeling van de opera. De span
wijdte van deze muziek blijft ook
na honderd jaar verbazingwekkend.
Moessorgsky is er als weinig ande
ren in geslaagd een werkelijk
volksdrama te schrijven en ook
zonder de wezenskenmerken van
het Russische volk in de 17de eeuw
te kunnen aanvoelen, komt men
steeds weer onder de indruk van de
universele importantie van deze
opera. De voorstelling van Bulgarije
heeft grote indruk gemaakt. Er zijn
zeker enkele bemerkingen te ma
ken, doch als geheel kan men stel
len, dat het verheugend is dat een
zo'n groot publiek bij de (zeldza
me) gelegenheid van een dergelijke
presentatie, een opvoering van uit
stekend niveau heeft bijgewoond.
De titelrol werd vertolkt door Di-
mitr Petof. Eens de glansrol van
Sjaljapin, nu een creatie van een
bariton in wie men eveneens kon
geloven. Naarmate de voorstelling
vorderde groeide hij in zijn creatie
en de angstmonoléog maakte dan
een een zeer grote indruk. Daar
tegenover staat de onbegrijpelijk
zwakke acte in de herberg, vol
strekt spanningsloos en ongeloof
waardig. De oorzaak hiervan kan
men niet zoeken bij de toch wel
overtuigende Pavel Gerdjikof als
bedelmonnik of bij Boika Kosseva
als waardin, doch wel bij Lubemir
Bodoerof als Grlgori, die wel over
stem beschikt doch over weinig
speeltalent.
AMSTERDAM Gisteren heeft mg
in alle stilte de begrafenis plaats Ifèg
gevonden van Victor van Vries
land. Hij is dinsdag 29 oktober
op 82-jarige leeftijd overleden.
Victor van Vriesland was een vari
de bekendste letterkundigen van
ons land; een bekendheid die hij
mede te danken had aan de talloze
officiële functies die hij in de let
terkundige wereld bekleedde. Hij
was enkele jaren voorzitter van de
internationale P.E.N.-club, ere-
voorztter van het Nederlandse
P.E.N.-centrum en erelid van de
Vereniging van Letterkundigen.
Victor Emanuel van Vriesland werd
op 27 oktober 1892 te Haarlem ge
boren en studeerde Franse letteren
In Dijon. Als redacteur letteren van
de Nieuwe Rotterdamse Courant In
de jaren dertig, en als schrijver
van talloze artikelen in o.a. De
Nieuwe Gids, Elseviers Maand
schrift, Hellko en Forum heeft hij
een grote invloed op de Nederland
se letteren gehad.
Behalve deze artikelen verschenen
van zijn hand ook een aantal pro
zawerken en poëziebundels. Toch
heeft hij als 'literair boedelschrij
ver' met het verzorgen van een
aantal bloemlezingen uit de Neder
landse poëzie en met zijn grote
werk 'Spiegel van de Nederlandse
poëzie' dat hij voortdurend bij werk -
(ADVERTENTIE)
lilt de Kerkbladen, 'door R. tt. C, Meijer
'I
I
Vocaliteit
Een prachtige vocaliteit demon
streerde Xenia, de dochter van Bo
ris die helaas geen grote partij
heeft. Het is duidelijk, dat het bij
Van een verslaggever
ROSMALEN Personeel van het
psychiatrisch ziekenhuis Coudewater
in Rosmalen heeft in de bossen bij
deze plaats het lichaam van de 51-
jarige mevrouw M. E. L. gevonden.
De vrouw moet overleden zijn door
dat zij door kou bevangen Is. Zij
werd al een paar dagen vermist. Een
honderdtaL militairen en politieman
nen had de bossen al 'uitgekamd'
maar zonder succes.
taar
♦fiaWst A
-.viJtatü'V--
Over nederlands nieuwste opinieblad, Weekblad de Tijd,
moét u zich stiel een eigen mening vormen.
Neem daarom een abonnement-vul nü de Bon in!
Invullen en in open envelop zonder postzegel
zenden aan: Weekblad de Tijd, Antwoordno. 6,
Amsterdam,
Noteer mij s.v.p. als TR
kwartaalabonnee f. 20,-per kwartaal;
□jaarabonnee f.75,-per jaar. t
(uw abonnement gaat 14 dagen na ontvangst van deze bon in).
Naam
Telefoon:.
Postgiro
(Handtekening)-
Viktor van Vriesland
te en waarvan zes delen versche
nen, de meeste bekendheid gekre
gen.
Hij was in de - ware zin van het
woord een 'letterkundige', wie 'geen
rimpeling in de Nederlandse poëzie
notging' zoals hij zelf eens stelde.
Daarbij was hij een promotor van
de literatuur; ondanks, of Juist
doordat hij daarin eigenwillig, en
vaak daarom bekritiseerd, zijn ei
gen smaak durfde volgen. Zijn
werk werd beloond met verschillen
de prijzen: de Constantijn Huygens-
prijs ln 1958, de P. C. Hooftprijs in
1961 en het eredoctoraat van de
rijksuniversiteit te Lelden ln 1954.
AMSTERDAM De 75-Jarlge M.
Wertheim en zijn 73-jarlge echtge
note zijn bij een overval ln hun
woning ln de Sloestraat ln Amster
dam ernstig mishandeld. Toen er
werd aangebeld en de bewoonster
de deur opende, stormden twee man
nen naar binnen, die de vrouw tegen-
de grond sloegen. De ongeveer 25-
jarige aanvallers renden door naar
de hulskamer, waar zij de heer
Wertheim op een stoel drukten en
hem onder bedreiging met een pis
tool en een mes met een tv-kabel
vastbonden. Toen mevrouw Wert
heim daarna in de kamer ver
scheen werd zij opnieuw neergesla
gen. De mannen doorzochten het
huis, waar zij de heer Wertheim
met een schilderij nog een klap op
het hoofd gaven.
Het tweetal verdween met twee la
den zilveren bestek ter waarde van
zesduizend gulden, twee zilveren
schalen, een polshorloge en drie
honderd ln contanten. Mevrouw
Wertheim is ter verpleging ln een
ziekenhuis opgenomen. Haar man
werd niet gewond.
EINDHOVEN Een gemaskerde
Jongeman, die gewapend was met
een vuistvuurwapen, heeft gisteren
vijftienduizend gulden buitgemaakt
bij een overval op een postagent
schap aan de Hoogstraat in Eindho
ven. Op een moment dat er twee
vrouwelijke cliënten in hfet kantoor
stonden bedreigde hij de filiaalhou
der, die hem het geld overhandigde.
Vermoedelijk ls de Jongeman In
een auto gevlucht.
