.eerlingen werkten
mee aan schoolboek
poppen
Zeel bejaarden haalden
d a-diploma zwemmen
wildebras
de plaat
Auteurs pasten verhaal aan aan wensen van jeugdige opdrachtgevers
POP Og
Curieus commentaar
in 'Op ons
lijf geschreven'
Gezonde inspanning en nieuwe contacten
The Stones
kunnen
wel stoppen
OUW/KWARTET ZATERDAG 2 NOVEMBER 1974
BINNENLAND T17-K15
.MSTERDAM Schoolboeken zijn een soort presentje van grote mensen
por scholieren. Meestal zijn het leraren, soms mensen die niets met het on-
:rwijs te maken hebben, die denken dat er weer eens een schoolboek moet
prschijnen, de inhoud vaststellen en een uitgever voor hun idee trachten te
inden. Leerlingen hebben eigenlijk zelden of nooit iets te maken met het
itstandkomen van een schoolboek. Hun rol blijft beperkt tot het leren, tot al
m niet verveeld meelezen en aantekeningen maken en tot het oplossen van
vragen over de tekst.
n schoolboek waaraan scholieren
f actief meegewerkt hebben, is
3 ons lijf geschreven', een bundel
n 25 niet eerder gepubliceerde
rhalen en gedichten voor de bo-
nbouw, samengesteld en becom-
intarieerd door leerlingen. Het
ek is uitgegeven door Meulenhoff
ucatief, telt 213 bladzijden en
st 11,90.
zijn verhalen en gedichten in
genomen van onder meer J. M.
Biesheuvel, D. Hillenius, Leo
bman, Armando, Mensje van
uien, Wim de Vries, Pierre van
llenhoven, Rutger Kopland, Judi-
Verstegen, Louis Paul Boon,
ne Wadman (een Fries verhaal,
it daarnaast een Nederlandse
•taling), Gerrit Komrij, Han G.
ekstra, Habakuk II de Balker,
ird Ruyslinck.
t verhaal van 'Op ons lijf ge-
ïreven' begon ruim anderhalf
ir geleden op de rijksscholenge-
enschap 'Professor Zeeman' in
•rikzee. Leraar Nederlands Ed
iflang vond dat er maar weinig
iciaal voor scholieren bestemde
isboeken' zijn, waarin thema's
de orde komen, die jongeren
eresseren.
dens gesprekken met leerlingen
rd toen het idee geopperd om
f voor zo'n boek te zorgen,
larom zouden de Zierikzeese leef-
gen niet zelf aan auteurs vragen
voor hen te schrijven? En dat
jeurde.
werd een uitgever gezocht voor
plan en een redactie samenge-
ld uit leerlingen van de derde,
rde en vijfde klas. Leef lang:
et zonder meer literair begaafde
dingen, maar mensen die het
leuk plan vonden en geïnteres-
rd waren, kwamen in die redac-
terecht.' In februari 1973 gingen
eerste brieven de deur uit naar
groep schrijvers en dichters,
door Aukje Holtrop
die de leerlingen samen met hun
leraar hadden uitgekozen. Leef lang:
'Er zat geen systeem in, we wilden
schrijvers van verschillend pluima
ge, van wie we aannamen dat ze
wilden meewerken. Het uiteindelij
ke groepje auteurs is niet zonder
meer mijn voorkeur, al heb ik hier
en daar de leerlingen wel gesouf
fleerd bij hun keus.'
Hoopvolle reacties
De reacties van de aangeschreve
nen waren hoopvol. 'Uw plan is heel
goed', schreef auteur Biesheuvel.
'Gek dat ik op het gymnasium niet
op zo'n idee ben gekomen.' De
meesten reageerden zo positief en
zegden verhalen en gedichten toe;
een enkeling wees het verzoek af.
Leeflang: 'Nou ja, het is natuurlijk
ook niet zoiets als de Bijenkorf,
waar je bestellingen kunt plaatsen.'
Dank zij deze reacties en de aan
sporende brieven van de scholieren
kwam er meer dan genoeg stof
binnen om een stevig schoolboek te
vullen. En wat veel belangrijker
is het waren goede verhalen en
gedichten, vaak over onderwerpen
waarmee de scholieren bezig waren,
zoals over jongeren, bejaarden, gast
arbeiders en over oorlog en ge
weld. Kortom: geëngageerde onder
werpen. Bij de verhalen kwam het,
vaker dan bij de gedichten, voor
dat ze echt op het lijf van de
leerlingen geschreven waren. Lo
gisch, vinden de leerlingen zelf in
het voorwoord bij 'hun' boek: 'Het
is waarschijnlijk doenlijker om
mensen een verhèal op het lijf te
schrijven dan poëzie. Behalve lief
despoëzie natuurlijk, maar zover
hebben we het bij de dichters niet
gebracht.'
Toen ging de volgende fase in: de
beoordeling van het binnengeko
men werk. Soms 'stelde de redactie
aan schrijvers voor veranderingen
in de tekst aan te brengen en
meestal waren de auteurs best be
reid hun verhaal aan de wensen
van de 'opdrachtgevers' aan te pas
sen.
Vervolgens bedachten de Zierikzee
se leerlingen dat het erg nuttig zou
zijn om alle verhalen en gedichten
ter beoordeling aan andere scholie
ren voor te leggen. Want ze merk
ten dat zijzelf onderling al heel
vaak van mening verschilden over
de betekenis van een verhaal, de
uitleg van een gedicht. Ze merkten
dat je gemakkelijk over iets heen-
leest, of dat je stukken van een
verhaal of gedicht gewoon niet be
grijpt. Want het is beslist niet zo
dat 'Op het lijf geschreven' een
makkelijk boek is,, vol sinlpele en
glasheldere gedichten en verhalen.
De redactie besloot al het materiaal
voor te leggen aan middelbare
scholieren uit Bilthoven, Velsen,
Eindhoven en de eigen school in
Zierikzee en om commentaar te
vragen. Dat leverde een ongelooflij
ke hoeveelheid reacties op: honder
den opmerkingen, toelichtingen en
commentaren kwamen in Zierikzee
binnen. Een bloemlezing uit die
meningen is als discussiemateriaal
achter in het leesboek opgenomen.
Commentaar
Dat commentaar-gedeelte is eigen
lijk het meest curieuze deel van het
boek geworden: alle mogelijke
soorten opmerkingen door elkaar,
slimme, gekke, onzinnige en goede
reacties van al die lezende leerlin
gen. De Zierikzeeënaars in hun
voorwoord: 'We hebben uit de hon-
De redactieleden van 'Op ons lijf geschreven': van links naar rechts Leny, Hans, Marjolein en Coby.
derden meningen een keuze gedaan
en een collage gemaakt. Sommige
visies zijn interessant, andere be
langwekkend en sommige uitspra
ken zijn gewoon lullig. Van die
laatste categorie hebben we er toch
opgenomen, juist om anderen de
gelegenheid te geven zich daarte
gen af te zetten.'
Ed Leeflang: 'Door allerlei menin
gen weer te geven krijg je een goed
beeld. Niet iedere leerling leest
goed, interpreteert goed. Maar het
is redelijk om ook die onjuiste op
merkingen te respecteren. Het zijn
geen gerijpte kritieken; daarom
staan ze ook maar bescheiden ach
terin.'
Dat die commentaartjes uitsteken
de discussiestof (en niet alleen
over literatuur) bieden, bewijst het
volgende boeketje:
'Alle personen in dit verhaal zijn
dom, dus oninteressant'.
'Wat moet je bij dit soort gedichten
doen? Erg gaan nadenken, alles
ontleden of juist niet?'
'Ik kan dit .vers niet waarderen; je
moet in deze overbevolkte maat
schappij nu eenmaal bouwen en
dan heb je wegen en parkeerruimte
nodig. Het is natuurlijk wel erg-'in'
om daartegen te protesteren.'
'Wij zijn Truzen'.
'En je hebt altijd kans dat het
jezelf overkomt.'
'Gelukkig hebben wij niet zo'n En
gelse lerares als Smet.'
'Ik hoor dat het sonnet weer in de
mode komt. Van mij mag het.'
In hoeverre sommige verhalen
overigens zélf de oorzaak zijn van
'misverstanden' bij leerlingen, zou
trouwens ook best aardig zijn om
uit te zoeken. Het verhaal van
Mensje van Keulen bijvoorbeeld
over een arbeidershuwelijk stikt
van de dubieuze vooroordelen; is
het dan zo gek dat sommige scho
lieren in zo'n lijn doordenken?
Tenslotte: zouden dit soort 'zelfge
maakte' boeken iets kunnen veran
deren aan het treurige beeld dat de
meeste schoolkinderen van litera
tuur hebben? Niet alleen merkten
de Zierikzeese leerlingen dat veel
van de aangezochte auteurs zelf
verschrikkelijke herinneringen had
den aan de lessen Nederlands vroe
ger, die verveling is ook de huidige
scholier niet vreemd.
Moeilijk
Leeflang: 'Je zit met het lezen van
De Grote Literatuur op school altijd
moeilijk. Je werkt immers met vol
wassenen die schrijven over dingen
waar schoolkinderen nog niet aan
toe zijn. De taak van de school is
de wegen te vinden, de kloof tussen
leerling en literatuur kleiner te
maken. Dat lukt soms wel, soms
niet. Ik vind wel dat, hoe gemoti
veerder je als leraar je leerlingen
voor literatuur kunt maken, hoe
beter. Veel hangt natuurlijk van de
leraar af. Die kan een gedicht op
twintig manieren behandelen, van
stoffig tot levendig. Literatuur moet
op een scholier niet als dwang
overkomen, maar als plezier.'
Leeflang vreest wel dat heel veel
scholieren met tegenzin de 'officië
le' literatuur worden ingeduwd. 'En
ik geloof ook eigenlijk niet dat je
elke leerling zo ver kunt krijgen
dat hij plezier in lezen heeft. Som
migen vinden lezen vanaf hun
vroegste jeugd heerlijk, anderen
zullen er nooit iets aan vinden.
Maar je kunt er op school toch wel
erg veel aan doen. met een goedge
kozen schoolbibliotheek bijvoor
beeld, of een klasbibliotheek. Je
kunt veel kindereh best smaak voor
lezen bijbrengen, vooral als je-er
vroeg mee begint. En zeker als je
in de klas, tijdens de lesuren, tijd
inruimt voor lezen. Overigens moet
je wel accepteren dat lezen maar
één van de vele manieren is om je
vrije tijd te besteden en dat som
migen nooit van lezen zullen hou
den en literatuur gek vinden en
zullen blijven vinden. Het lukt de
school soms, maar even vaak niet,
daaraan iets te veranderen.'
deze leeftijd in actie blijven', aldus
de heer Bolk.
In het kader van het 'Meer bewe
gen voor ouderen' kent Enschede
enkele initiatieven. Vornjen van
trimactiviteit of sportieve recreatie.
Een ervan -is het bejaardenzwem-
men. Eigenlijk zou elk bejaardente
huis over een klein zwembad moe
ten kunnen beschikken, vindt de
heer Bolk. Een dagelijkse 'duik' is
dan mogelijk. Nu komt het neer op
een wekelijks zwemuur, en dat is
eigenlijk veel te gering. Zweden,
waar men met betrekking tot de
preventieve gezondheidszorg verge
vorderd is, heeft al enkele bejaar
dencentra met een zwembad.
Dat ideaal - dat nu ook weer niet
door ieder, die er mee te maken
heeft, gekoesterd wordt - zal voor
lopig in Nederland wel geen reali
teit worden. Men is Enschede al
blij met wat daar in dit opzicht ten
gerieve van de bejaarden gebeurt.
Op dit moment 'zijn er weer een
paar honderd mannen en vrouwen
die wekelijks te water gaan. Be
jaardencentra zijn er nog niet bij
betrokken. Het zijn wat genoemd
wordt mobiele bejaarden, die één
keer per week komen zwemmen.
Dat loopt via de huisartsen, die de
bejaarden van een briefje voorzien,
waaruit blijkt dat ze er geschikt
voor worden geacht. Maar wat is
tegenwoordig bejaard? 'Wij pikken
ze boven de vijftig', zegt mevrouw
H. C. Stroink van der Meer, in het
bezit van de akte M.O. gymnastiek
en zelf bejaard.
Vrijwilligsters
In Enschede is het bejaardenzwem-
men uitgegaan van de gezamenlijke
vrouwenorganisaties. Wie meedoet,
betaalt alleen een toegangskaartje
voor het zwembad. De lessen zijn
(ADVERTENTIE)
gratis. Ze worden gegeven door een
vijftal damens, die geen van allen'
meer piepjong zijn, onder wie me
vrouw Stroink zelf. 'En zo willen
we het graag houden', vertelt ze.
'We werken met vrijwilligsters, niet
met professionele badmeesters. Als
je figuur er niet beter op wprdt
(buikjes enz) dan vind je het niet
prettig instructie te krijgen van
een sportieve, slanke jongeman'.
De Nederlandse federatie voor be
jaardenbeleid in Den Haag richt
zich voorlopig speciaal op de be-
jaardengymnastiek en het volks
dansen, vertelde ons mevrouw Y.
van Riemsdijk, stafmedewerkster
van de federatie.
Daar zit een financiële kant aan,
waarvoor het ministerie van CRM
benaderd is. Maar hier speelt vooral
ook de kwestie van de kadervor
ming, die lang niet eenvoudig is.
En zo zal ook de training van
mensen, die de bejaarden deskun
dig kunnen helpen, bij het zwem
men, een aangelegenheid zijn, die
op verantwoorde wijze moet wor
den voorbereid'
In Overijssel zijn nog enkele plaat
sen, waar een voorzichtig begin is
gemaakt met het bejaardenzwem-
men. Zwolle en Haaksbergen In elk
geval. Ook in Utrecht is men be
gonnen maar men tekent er zelf bij
aan dat het nog helemaal in de
kinderschoenen staat. Wat Gelder
land betreft, is een laatste initiatief
gemeld uit Apeldoorn: of 4 novem
ber wordt er voor het eerst ge
zwommen ln het nieuwe bad van
de inrichting 'Groot-Schuylenburg'.
Een prachtige gelegenheid: glooi
ende helling, zittend douchen,
chloorvrij water en een tempera
tuur van 32 graden, allemaal din
gen die voor bejaarden extra be
langrijk zijn. 4
In
elke
speelgoed
zaak
mmen voor bejaarden in sport- park Diekman te Enschede.
hoeveel betekenis de preventie is
voor de gezondheid van de bejaar
den. Ziekteprocessen, zo is in 1973
op het derde Nederlandse Congres
voor Gerontologie vastgesteld, zijn
vaak te herleiden tot psychosociale
oorzaken. In het kader van de pre
ventie is ook de actieve recreatie
belangrijk.
Uit een onderzoek door het minis
terie van volksgezondheid en mi
lieuhygiëne is gebleken dat van de
570 miljoen gulden die jaarlijks
nodig zijn voor het geneesmidde
lenpakket, 64 procent wordt besteed
aan ouden van dagen terwijl deze
10.3 procent vormen van de totale
Nederlandse bevolking.
Er zijn alleerlei mogelijkheden om
als bejaarden zo lang mogelijk aan
de gebreken van de ouderdom te
onsnappen. Er worden films voor
hen gedraaid, ze vormen zangkoort
jes, ze hebben hun kaartavondj es
enz. Eén van de effectiefste metho
den om ze langer gezond, langer
jong, te houden, is de beweging.
In Engeland besteedt dr Irene Go
re, een biocftemica van Russische
oorsprong, veel aandacht aan het
verschijnsel van de ouderdom.
Zij nam proeven met zestig jarigen,
die elke week een vrij intensief
gymnastiekprogramma moesten af
werken. Tien jaar later bleken ze
naar conventionele, fysiologische
maatstaven jonger te zijn dan toen
ze zestig waren. 'Men moet juist op
het daar bij, maar toch zijn er, die
zich op 't moment al voorbereiden
op het diploma B. Zo'n diploma is
uiteraard mooi, maar daar gaat het
in eerste instantie niet om.
Met het bejaardenzwemmen wor
den twee vliegen in één klap ge
vangen. Het is een vorm, een be
langrijke vorm van bewegings-re-
activering. En bovendien maken
de mensen in en rond het bassin
vaak sociale contacten. Ze gaan
eens bij elkaar op bezoek, enz. Die
communicatie is niet te verwaarlo
zen. Hoeveel bejaarden leven in dit
opzicht immers in de schaduw?
Medewerking
In Enschede, waar in twee zwem
baden wordt gezwommen (in Diek
man en in Stokhorst) geeft de ge
meente alle medewerking, ook in
financieel opzicht. De heer J. Bolk,
consulent voor de lichamelijke op
voeding, heeft er op gewezen van
f SCHEDE In het boekje
opstukken van Godfried Bo
nis komen we een honderdja-
;e tegen, die bezig is aan de
ïgen een vogelnestje te ma
li. Dat is natuurlijk iets wat
in in redelijkheid, niet mag
rlangen van elke bejaarde,
i aan gymnastiek doet. Zo
ig men evenmin van iemand,
i vijfenzeventig is, vergen dat
of zij streeft naar het diplo-
i reddend zwemmen. Maar
l zijn er met name in En-
ïede al vele tientallen be
nden, die het zwemdiploma A
bben behaald.
Nu moet daar dadelijk bij gezegd,
dat Enschede in dit opzicht een
witte raaf is. Wel valt er in Neder
land, wat hetbejaardenzwemmen
betreft, hier en daar enig geritsel,
beter gezegd enig gespetter, waar te
nemen. Door elkaar genomen ech
ter tellen de bejaarden, die met
een zekere regelmaat te water
gaan, nog nauwelijks aan. Wel
heeft het bejaardenzwemmen de
aandacht van bijvoorbeeld de Ne
derlandse Federatie voor Bejaar
denbeleid in Den Haag, maar voor
lopig heeft deze de handen nog vol
aan de stimulering van de bejaar-
dengymnastiek (en/of het volks
dansen voor bejaarden).
Enschede gaat, wat het bejaarden
zwemmen betreft, dus duidelijk aan
de kop. Ze zijn daar al een aantal
jaren bezig. Intussen zijn er al zo'n
zestig, zeventig, die het A-diploma
hebben verworven,-de oudste was al
over de tachtig. De meesten laten
door Willem-Jan Martin
Deze week staat er nogal wat
Britse muziek op het
programma. De Amerikaan
Jackson Browne (toch al een
behoorlijke 'Einzelganger', zijn
elpee Late For The Sky toont
dat wederom aan) is de enige
'buitenlander' tussen nieuwe
platen van achtereenvolgens
Ron Wood (I've Got My Own
Album To Do), Fleetwood Mac
(Heroes Are Hard To Find), The
Who (Odds Sods), The
Electric Light Orchestra (The
Night The Light Went On in
Long Beach) en The Rolling
Stones (It's Only Rock 'N' Roll).
Om deze laatste elpee zal het
hier voornamelijk gaan, een
keuze die zijn criterium eerder
vindt in de jarenlange reputatie
van de heren dan in de kwaliteit
van het jongste Stonesprodukt
zelf. Want It's Only etc. is
doodgewoon een slechte plaat.
Het is een bekend gegeven, dat
Mick Jagger c.s. zich de laatste
jaren meer buiten dan binnen
de studio ophouden en elkaar
vrijwel alléén zien als er weer
eens getoerd moet worden dan
wel de jaarlijkse elpee van de
helling moet. Zoiets doet
natuurlijk afbreuk aan het
groepsverband en dientengevolge
aan de muziek, en het is dan
ook niet zo verwonderlijk, dat
we na Beggars Banquet in feite
geen echte samenhangende
Stonesplaat meer hebben gezien.
Exile On Main Street of Goat's
Head Soup kenden natuurlijk
sterke punten, maar anderzijds
toch ook zoveel ongebruikelijke
slappigheid, dat het geheel, na
de aanvankelijke opwinding
rond de prima nummers,
uiteindelijk een' onbevredigend,
katterig gevoel achterliet. Sticky
Fingers en Let It bleed dito met
een sterretje.
Maar de gevolgen van het
vrijwel niet meer bestaan als
gróep hebben naar mijn idee
nooit èerder zulke desastreuze
vormen aangenomen als op It's
Only etc. De totaal-indruk is er
een van een haastig en
ongeïnspireerd in elkaar gezet
produkt, dat het voornamelijk
van de jarenlange routine moet
hebben. De 'vonk', die kan
ontstaan door het kreatief op
elkaar inwerken van zich nauw
bij de zaak betrokken voelende
personen, ontbreekt, met als
resultaat dat bijvoorbeeld de
rockende nummers afglijden
naar een plichtmatig uitspelen
van het vereiste aantal
(bovendien nergens boven de
middelmaat reikende) schema's
(om van ronduit drenzerige
stukken als Luxury en Dance
Little Sister nog maar niet te
spreken) en de langzamer
konstrukties bij gebrek aan een
omlijnd concept zich al te vaak
herhalen (If You Really Wanna
Be My Friend, Fingerprint File)
of verzanden in oeverloos
gitaargeëmmer van een wel zeer
matig op dreef zijnde Keith
Richard (Time Waits For No
One). De enige keer, dat er nog
iets van de ouderwetse klasse
doorbreekt, is wanneer Jagger
tegen een achtergrond van
vettige ronkende gitaren de
titelsong ten beste geeft, maar
dat is natuurlijk veel te weinig
om afbreuk te kunnen doen aan
de afsluitende konstatering, dat
de heren er, als het zó moet,
beter mee kunnen ophouden.
We treffen Jagger en Richard
overigens wederom aan als
assistenten bij het eerste solo
werkstuk van Facesgitarist Ron
Wood. Ook geen onverdeeld
succes trouwens, maar dat ligt
hier uitsluitend aan Wood zelf.
Gekheid is niet nodig. 'Woody'
doet prima werk bij The Faces
en weet ook steeds Rod Stewart
op diens soloplaten voortreffelijk
te assisteren, maar komponeren
kan hij nauwelijks en zingen zo
mogelijk nog minder, zodat je
hier de op zijn minst wat
genante figuur krijgt van een
sympathiek jongmens, dat
wanhopig kraaiend ten onder
gaat in het geluid van een zeer
gerenommeerde 'backing'
(behalve Richard kanonnen als
Willie Weeks, Andy Newark en
Ian. McLagan), die met grote
perfektie de meest matige
muziek staat te spelen. Arme
Woody.
En dan zijn we al weer bijna
aan het eind van deze
aflevering, maar niet dan na
vermelding van het feit, dat de
Who-elpee een selectie bevat
van archiefmateriaal,
uitgebracht bij gelegenheid van
de tiende verjaardag van het
gezelschap (proficiat, jongelui!),
Fleetwood Mac na het verlaten
van de (blues)wortels nog steeds
niet kan bekoren. ELO 'live'
inhoudelijk niet veel nieuws
maar aan enthousiasme des te
meer te bieden heeft, en
Jackson Browne tenslotte als
gezegd inderdaad die jonge
dichter tegenover 'de rest van de
wereld' ten gehore brengt: voor
sommigen het absolute einde,
voor mij daarentegen met
name vanwege Jacksons vlakke
stem en dito muziek snel
vervelend.
