Tijd van uniforme
kerk lijkt voorbij
Ontluikende en
ontluisterde
leven behoeden
fllsillali
Deense dominee mag
doop niet weigeren
w
Vandaag
Balans van bisschoppensynode
ra
Trouw
K wartet
in Spanje
Priesters in
Achterhoek
vergrijsd
Er was eens
een man die zijn
postzegels
wilde verzekeren
tegen
wegwaaien.
Evangelische zender
Dat kon bij
de AGO.
De AGO
verzekert alles
(en nog wat i
Prof. Esser leidt
Duitse geref.bond
Beroepingswetï
Nieuwe boeke
TROUW/KWARTET MAANDAG 28 OKTOBER 1974
KERK/BINNENLAND
Zó brengt 'Acid' in beeld hoe de lasten van een in rang opklimmede geestelijke groter worden.
ROME De bisschoppensyno
de 1974, de vierde vergadering
van bisschoppelijke afgevaardig
den der lokale kerken samen met
paus en curie, is niet uit de gro
te talrijke problemen gekomen,
waarvoor de R.K. Kerk zich he-
dentendage geplaatst ziet.
Wel zijn de deelnemende bisschop
pen en vooral ook de paus en het
ambtenarencorps van de curie, op
overweldigende wijze geconfron
teerd met een reeks verlangens
van de plaatselijke kerken, waaraan
niet op uniforme wijze kan worden
voldaan.
Sterker dan welke vergadering van
bisschoppen ook sinds het 2de Va
ticaanse concilie der zestiger jaren
heeft deze synode aangetoond, dat
de pluriforme benadering van de
vragen en vraagstukken noodzake
lijk is. De tijd, dat de r.k. kerk een
scherp omlijnd eenvormig blok leek,
schijnt voorbij.
Vier weken hebben de vertegen
woordigers van het wereldepiscopaat
met elkaar gesproken over de ver
kondiging van het geloof in deze tijd.
De synode heeft aangetoond, dat de
geloofsverkondiging raakvlakken
heeft met de oecumene in de
breedste zin van het woord (niet
alleen de onderlinge verhouding
van de christelijke kerken, maar
ook de relatie met de, niet
christelijke godsdiensten), met
vraagstukken van communicatie
met een ingewikkelde wereld, met
de evangelische opdracht ten aan
zien van de onrechtvaardige struc
turen in de wereld met haar ar
moede. onderdrukking. racisme
(theologie der bevrijding). Maar
waar zoals verschillende woord
voerders op de synode aantoonden
ook vraagstukken bij horen als
het atheïstisch materialisme en het
liberalistisch kapitalisme met hun
funeste gevolgen voor het leven der
mensen, variërend van geestelijke
onderdrukking tot verkilling van de
maatschappelijke verhoudingen.
Geloofsverkondiging in deze tijd
bleek een vraagstuk te zijn, waar
voor één synode tekort was. Kardi-
naar Conway van Ierland merkte
dan ook op: Om al deze problemen
door te spreken zouden wij een jaren
durend concilie nodig hebben.
Afrika
Er zijn tijdens deze synode enkele
grote lijnen duidelijk geworden,
een van die grote lijnen is. dat
Europa zijn aanvoerende rol. welke
het in het vatikaanse concilie nog
vervulde, heeft moeten afstaan aan
de bisschoppen van Afrika en La
tijns Amerika en in mindere mate
aan die van Azië. Het zwaartepunt
der kerk ligt niet meer in Europa.
Uit de plaatselijke kerken van
Afrika. Zuid-Amerika en Azië zijn
sterke impulsen gekomen voor aan
passing van de geloofsverkondiging
aan de plaatselijke situatie. Met
name de ruim dertig Afrikaanse
bisschoppen hebben krachtig aan
gedrongen op voldoende vrijheid
om de r.k. kerk in Afrika te gaan
afrikaniseren. De kerk mag geen
culturele bovenbouw op de Afri
kaanse cultuur zijn. Integendeel,
voorwaarde voor een werkelijke
bloei van de Afrikaanse kerk is. dat
zij volkomen ingroeit, in de Afri
kaanse saneroing en cultuur. Een
Afrikaan, die zijn christendom
beleeft op Europese wijze, wordt
een vreemdeling in zijn eigen
land. zo verklaren zij. Prak
tisch betekent dit onder meer voor
de kerk van Afrika, dat zij de
uitwerking van de leer van de
Kerk, gebaseerd op grieks-romeinse
filosofische Begrippen, moet om
bouwen naar de denk- en begrip
penwereld van de Afrikaanse neger.
Zij beseffen, dat zij voor een reus
achtige taak staan, want tijdens een
aparte vergaderoiing in Rome in
een synodale rustpauze, hebben zij
uitdrukkelijk uitgesproken, dat zij
de steun van de ongeveer twaalf
duizend missionarissen uit Europa
en Noord-Amerika en de financiële
steunn uit de rijke kerken nog niet
kunnen missen.
Decentralisatie
Maar ook door de kerken in de
westerse landen werd sterk de na
druk gelegd op de betekenis van de
plaatselijke kerken. Verschillende
woordvoerders beklemtoonden de
centralisatie. Deze moet mogelijk
maken, dat elke plaatselijke kerk
kan inspelen op de noden van ei
gen gebied zonder daarbij direct
voor de voeten te worden gelopen
door een centrale instantie. In ver
band met de sterke vermindering
van het priestertal. maar toch ook
vanuit een beter inzicht in de
plaats en betekenis van de leek in
de kerk, werd eveneens krachtig
aangedrongen op meer vorming
van de leken.
Een geheel andere, maar niet min
der belangrijke inbreng is gekomen
van de bisschoppen uit de Zuida-
merikaanse landen, zo nu en dan
ondersteund door bisschoppen uit
andere gebieden. In Zuid-Amerika
is de theologie der bevrijding een
levende werkelijkheid. Deze theolo
gie bepleit dat de christenen krach
tens evangelische opdracht de kant
kiezen van de armen en onderdruk
ten. ook al zou dit in het uiterste
geval steun aan de gewelddadige
revolutie betekenen. De paus wil
hiervan niets weten. In zijn ope
ningstoespraak verklaarde hij al,
dat de bisschoppen nooit methoden
mogen gebruiken, die in duidelijke
strijd zijn met de geest van het
evangelie. Dus geen geweld of revo
lutie, evenmin als kolonialisme.
Jongeren
Onvermijdelijk was het, dat de
synode ook zou stuiten op het feit,
dat de jongeren zich en masse van
de kerk afkeren. Verschillende
bisschoppen wezen erop. dat veel
jongeren in Christus een ideaal
zien en dat zij feitelijk Christus
willen terugkennen in hun
bisschoppen en priesters. Jongeren
zien in Christus blijheid, vriende
lijkheid. geduld, verdraagzaamheid,
een open geest, luisterbereidheid,
medelijden, bezorgdheid, eenvoud
en een rechtstreekse benadering
van de medemens. Allemaal kwali
teiten, aldus de bisschoppen, die de
jongeren veel te veel in hun bis
schoppen en priesters missen.
Europa, dat vooral te maken
heeft met het probleem der secula
risatie, is minder pregnant naar
voren gekomen als bij vorige syno
des en in het vatikaanse concilie.
Toch hebben kardinaal Alfrink en
kardinaal Doepfner de vinger
gelegd op enkele wonde plekken.
Zij waarschuwden de synode, dat
deze zich niet zou mogen beperken
tot een opsomming van hetgeen er
allemaal niet klopt in de kerk en
wereld. Hun beider kritiek spitste
zich toe op enkele feiten, Het evan
gelie wordt niet verkondigd als een
bron van vreugde. De kerk kan in
haar hiërarchische vorm een
belemmering zijn voor de geloofs
verkondiging (Alfrink) en in het bij
zonder onder jongeren (Doepfner).
In verband hiermee suggereerde
kardinaal Alfrink. dat de bisschop
pen hun geweten zouden onder
zoeken op het feit of zij het zelf
niet zijn. die het beeld van de kerk
verduisteren en haar geloofwaar
digheid schaden. Een praktisch ad
vies daarbij was. dat de bisschop
pen zich in hun taakuitofening
eens zouden laten adviseren door
psychologen.
Nog talrijke andere kwesties zijn op
de synode verder aan de orde ge
komen, op zeer voorzichtige wijze
de verhouding kerk-staat in de
communistische landen. Kardinaal
Wyszynskl van Polen heeft zijn in
terventie zelfs strikt geheim gehou
den voor de buitenwacht. Ook de
kwestie van de gehuwde priester
kwam even ter sprake.
Aan de gezamenlijke slotverklaring,
waarin de vele verlangens der bis
schoppen en de vele problemen der
Kerk duidelijk werden opgesomd en
waarin een eensgezinde weg werd
gewezen naar een oplossing of be
gin van oplossing, is de synode niet
toegekomen. Wel besloot de synode
een boodschap te richten tot het
volk Gods en daarnaast aan het
Synodesecreatriaat opdracht te
geven om een samenvatting te ma
ken van de besproken problemen
en van de wegen, die de bisschop
pen hebben aangegeven om tot een
oplossing ervan te komen. Deze
synode 1974 zo verklaren des
kundigen in Rome heeft in ieder
geval het zaad voor een pluriforme
kerk uitgestrooid. Het moet tijd krij
gen om te ontkiemen en tot
wasdom te komen.
UIT
Korte, duidelijk geschreven, liefst
aan één kant getypte, brieven
kunnen worden gestuurd naar:
Secretaris Hoofdredactie Trouw/
Kwartet, Postbus 859, Amsterdam.
Bij publikatle wordt de naam van
de schrijver vermeld.
VAN LEZERS -
Zaak-Wiersinga
De zaak-Wiersinga komt weer aan
de orde op de Gereformeerde Syno
de. 'Men wenst, dat er verder door
gepakt wordt'. Wij hebben dat alle
maal al eens meegemaakt. Het is
duidelijk, dat deze zaak langzaam
naar het breekpunt toe geschreven
wordt. Ook dat is uit het verleden
bekend. Voor het zover komt, moet
m.l. vastgesteld worden, dat velen
in de Gereformeerde Kerk dat niet
mee zullen kunnen maken. Met die
velen bedoel ik een ander soort
verontrusten, wier stem in de pers
zelden gehoord wordt, die zich ook
niet in een of ander Beraad of in
actiegroepen verenigd hebben. Zij
zullen het niet mee kunnen maken,
1. omdat zc van tuchtprocedures,
schorsingen en afzettingen nog
nooit iets goeds hebben zien komen;
2. omdat zij de visies van mensen
als Wiersinga en niet te vergeten
Kultert zo niet delen, dan toch
daarin veel herkennen dat wezen
lijk is voor hun beleving van het
christen-zijn in deze tijd; 3. vooral
omdat zij opgroeiende kinderen
hebben, die van deze ketterjacht in
elk geval niets begrijpen en straks
een reden te meer hebben om van
de kerk waarin ze werden gedoopt
niets meer te verwachten.
Soest
Drs. J. J. Bade
Religie
Boeiend, dat verslag van het con
gres van moderne theologen (Tr-
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christelijke Pers
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer.
Hoofdredactie:
J. Tamminga.
Hoofdkantoor B.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
A'dam. Postbus 859.
Telefoon 020 - 22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Mldd. Bank (rek.nr.
69 73 60 768). Gem.giro
X 500.
Kw dd. 22-10-74. Het gaf een beeld
van beroepsdeformatie, altijd leer
zaam voor de buitenstaander. Pro
fessor Sperna Weiland's grote, maar
wat eenzijdige kennis brengt hem
tot razernij. Hij moest eens wat
meer in de psychologie duiken.
ook een wetenschap overigens.
Want hij gaat wel grof om met een
tamelijk algemeen basisgegeven
daarin, van de mens die een aantal
specifieke aspekten heeft. B.v. de
ik-pool (drang tot zelfbehoud), de
sex-pool (drang naar de partner),
de sociale pool (drang tot alle an
dere mensen), de kosmische - bo
venmenselijke - religieuze pool, wat
de christen de band met God
noemt. Om nu als theoloog zomaar
de religieuze pool af te hakken
psychologisch gezien houdt hij dan
geen heel mens meer over. Natuur
lijk, wie zal zeggen wat dichter bij
de 'waarheid' staat, psychologie of
theologie. Je kan met name vanuit
een psychologische benadering alles
gemakkelijk op evenzovele noemers
van niet to beheersen 'drangen' of
driften brengen, dan sla je door.
Maar naar believen afkappen wat
je niet verstandelijk kunt onder
brengen, is een goedkope oplossing,
die bovendien riekt naar onver
draagzaamheid met betrekking tot
de psychologie-discipline, met na
me een theoloog onwaardig!
Steenderen
Anda Koning
Middenstand
Dit kabinet wil persé niet de moei
lijkheden zien bij de zelfstandige
ondernemers in het midden- en
kleinbedrijf. Dit kabinet denkt door
toegeven aan de vakbondseisen een
tevreden klimaat te stichten, maar
het groot kapitaal vlucht en laat
het produkt maken in die landen
waar de lonen en sociale lasten
niet zo abnormaal hoog zijn. De
kleine zelfstandigen zitten totaal in
de slechte hoek. De meeste winke
liers werken zo n tachtig uren per
week en hun vrouw minstens vijf
tig uren per week. Samen 130 uren
ofwel drie werkweken van een
werknemer. Mogen zij dan ook drie
werknemersionen als beginwinst
boeken? Zij zullen daarboven nog
veertien procent rente moeten heb
ban over het door hen geïnvesteerd
kapitaal en daarboven een inflatie
vergoeding over het geïnvesteerd
kapitaal aan inventaris en handels
goederen. Eerst dan zijn zij op weg
gelijk bedeeld te worden met de
werknemers in Nederland. Weet u
dat er 26 pet méér faillissementen
in Nederland waren. Meer dan hon
derd zelfstandige winkeliers per
week eindigden dit jaar hun bedrijf
je. Meer dan 5000 in één jaar! De
flinke winkeliers die nog hopen op
redding gaan op 28 oktober het
Binnenhof op.
Rotterdam
J. C. ten Cate Czn.
Van Agt op SSR-congre s:
Van een onzer verslaggevers
LUNTEREN Minister Van Agt heeft zich zaterdag gekeerd te
gen de gedachte, dat de staat alleen wettelijke bescherming mag
verlenen aan die vormen van leven, die door ieder als gestalte van
de mens worden ervaren. Deze opvatting kan zeer bedenkelijke
consequenties hebben, als men ze toepast op geboren leven, zei
hij.
Minister Van Agt sprak op het con
gres van 'de reunistenorganisatie
van de SSR, een verband van pro
testants-christelijke academici.
Thema van 'dit congres was 'De
toekomst van het christendom',
maar de minister had een uitvoeri
ge passage in zijn betoog ingelast
over de abortus-kwestie.
Hij noemde het een aan christenen
gemeenschappelijke overtuiging dat
het ontluikende zo goed als het
ontluisterde leven behoed moet
worden. (Voor de volledige tekst
van de minister, zie pag. 4).
Sprekend over het thema van het
congres noemde minister Van Agt
het de kapitale waarde van het
christendom, dat het uitzicht biedt
op een samenleven in de stad Gods.
waar geen leed meer is. Zonder dat
uitzicht zou het leven zinloos zijn.
Wel is het geloof in de schone
voleinding aan gindse zijde van de
dood in discrediet geraakt door het
verwijt, dat het aan christenen een
alibi zou geven om zich te onttrek
ken aan de plicht, zich in te span
nen om onrecht te verhelpen en
nood te lenigen. Helaas hebben
christepen aan dit verwijt veel voet
gegeven. Het behoort volgens mi
nister Van Agt tot de wezenlijke
opdracht, te strijden voor recht
vaardigheid. niet om door goede
werken een plaats te verdienen in
Toekomst
KOPENHAGEN (LWI) Predikanten van de Deense volkskerk
zijn verplicht, elk kind te dopen, waarvan de ouders lid van de
volkskerk zijn. Dit heeft minister Damsgaard (kerkelijke aange
legenheden) geschreven aan dominee Frank Nör in Hirtshals.
De minister heeft dominee Nör ook
latei) weten, dat hij de kans loopt
afgezet te worden, wanneer hij zich
niet aan deze regel houdt.
De lutherse kerk in Denemarken
wordt officieel als volkskerk gekwa
lificeerd. Circa 98 procent van de
bevolking is lid van deze kerk. Eind
vorig jaar maakte dominee Nör be
kend, geen kinderen meer te zullen
dopen, waarvan de ouders niet wil
den beloven, hun kinderen een
christelijke opvoeding te zullen ge
ven.
De doop moet inleiden tot een le
ven in de kerk. Wordt de doop
gevraagd om andere redenen, dan
om deel te hebben aan het leven
en werken van Christus en om
opgenomen te worden in zijn kerk.
dan kan zij niet bediend worden,
aldus Nör. Hij kreeg de steun van
een groot aantal collega's. Maar
zijn superieur, bisschop Erik Jensen
van Aalborg, beval hem alles te
dopen, wat in het doophuis ge
bracht wordt.
Omdat gesprekken met de bisschop
en met minister Damsgaard domi
nee Nör niet tot andere gedachten
brachten, stelde de bisschop uitein
delijk aan de minister voor. domi
nee Nör af te zetten, omdat diens
dooppraktijk onverenigbaar zou zijn
met de lutherse theologie en met
het kerkrecht van de Deense volks
kerk. Hij verweet dominee Nör, dat
hij voorwaarden stelt aan de ouders
en zich de beslissing aanmatigt, of
de ouders zo'n instelling ten op
zichte van de christelijke opvoeding
van hun kind hebben, dat men hen
met goed geweten een gedoopt kind
kan toevertrouwen.
Minister Damsgaard heeft aan het
verzoek van de bisschop geen ge
volg gegeven, maar dominee Nör
wel laten weten, dat de eerste keer.
dat hij een doop weigert, afzetting
kan betekenen. Dominee Nör heeft
aangekondigd, aan zijn standpunt
vast te zullen blijven houden. Wel
zei hij. dat hij. wanneer zich een
dergelijke situatie zou voordoen,
met collega's en met de bisschop
zou overleggen.
Van een onzer verslaggevers
GROENLO In het dekenaat
Groenlo, waartoe onder meer
Winterswijk, Lichtenvoorde
en Aalten behoren, vertoont
het priesterbestand een ver
grijzend beeld. De gemiddelde
leeftijd van de r.k. geestelij
ken ligt er aanmerkelijk ho
ger dan elders in het land. De
dekenale pastorale raad heeft
in een brief aan het aartsbis
dom Utrecht zijn verontrus
ting over deze situatie uitge
sproken.
De in doorsnee vrij hoge leef
tijd van de priesters in de
oostelijke Achterhoek heeft
aldus de dekanale pastorale
raad tot gevolg, dat de
priesters vaak alleen maar
toekomen a^in zuiver sacra-
menteel-priesterlijk werk.
Andere ook nodige zaken blij
ven daardoor nogal eens lig
gen.
In de brief wordt toestem
ming gevraagd uit de ver
schillende parochies leke-ka-
ders te vormen, die bepaalde
taken kunnen overnemen.
Deken J. Bruggeman uit
Groenlo wees erop. dat men
zich met dit verzoek om leke-
kaders overigens bevindt in
een lijn, die ('tevens een
soort adhesiebetuiging dus')
door het aartsbisdom zelf is
aangegeven.
(ADVERTENTIE)
voor
tante Cato
die morgen
jarig is.
Niemand
woont te ver
om 'n bloemetje,
te sturen.
Uw Fleur op-
bloemist zorgt
ervoor!
Flearop/Interflon Nederland Gegarandeerd goed!
Dr. G. Punchinger, ex-voorzitter
en erelid van de reunistenorga
nisatie van de SSR.
het paradijs, maar om nanden en
voeten te geven aan de komst van
Gods koninkrijk.
De waarde van het christendom zag
hij ook daarin liggen, dat het ver
geving en herstel verkondigt voor
menselijk falen, genade voor schuld
en herstel voor gebrokenheid. Zon
der dat zou het besef van eigen
onmacht beklemmend zijn.
De vraag of het christendom toe
komst heeft, beantwoordde minister
Van Agt met het vertrouwen, dat
velen het christendom en de kerk
om deze redenen dierbaar zijn. Hij
wees ook op de Wereldwinkeliers,
wetswinkeliers. jonge artsen en
verpleegsters die in ontwikkelings
landen gaan werken, jongeren die
zich inzetten voor bejaarden, een
zamen en zieken. Al rekenen velen
van hen zich niet tot de kerk, een
groot aantal wordt door christelijke
inspiratie bewogen.
Andere referenten op dit congres
waren de theologen prof. dr. D. C.
Mulder, prof. dr. J. T. Bakker en
prof. dr. E. Schillebeeckx. Hun re
feraten werden opgenomen om als
serie van drie ethercolleges te wor-.
den uitgezonden voor de theologi
sche etherleergang (te beginnen
komende woensdagavond). Minister
Gruijters. die ook zou spreken, was
door dringende familieomstandig-
•heden verhinderd.
Op dit congres trad dr. G. Puchin-
ger na tien jaar af als voorzitter.
Zijn plaats werd ingenomen door
dr. G. A. de Bruyne. Dr. Puchinger
en ir. C. van de Fliert werden
benoemd tot erelid.
MADRID (EBPS) Een groep
evangelische zakenlieden onder
handelt over de aankoop van een
commercieel radiostation in Alba-
cete (Spanje). De prijs is zestien
miljoen peseta's (740.000 gulden).
Baptisten darbisten en andere
groepen werken samen in dit pro
ject en verwacht wordt, dat de
zender Intensief zal worden ge
bruikt voor evangelisatie in Spanje.
Want de AGO heeft
als één van de weinige een
Postzegelverzekering.
Waarmee je niet alleen
je zeldzame, ongestempelde,
ongetande, eerste emissie
Willem III met watermerk
uit 1852 verzekert, maar
ook je laatste serie kinder
zegels. Tegen wegwaaien
bij storm en tegen weg-
graaien door inbrekers.
Tenminste als de zegels zich
binnenshuis bevinden.
En tegen brand.
Elke assurantie
adviseur weet dat.
ago
De verteller van deze verhalen i
Mozes voegt er nu e enstuk tussj
in dat min of meer los van de r
staat. Mozes krijgt bezoek van
schoonvader. Jethro heeft gehoi
dat Jahwe Israël uit Egypte hef
bevrijd. Hij neemt zijn doel
Zippora met haar beide zonen
op dit bezoek. Mozes schijnt 2
vrouw indertijd weggezonden y*
hebben, nadat hij haar alth
eerst met één kind (zie 4,20) m p»
genomen had. De schrijver beqCl
de gelegenheid om ons te infom
ren over deze beide zonen. De oi 1
ste heet Gersom, een naam
samenhangt met het woord 'vreeg 2
deling'. Mozes is vreemdeling 1(j
weest in de jaren van zijn vluin
voor Farao. De tweede heet Elië|uW
en deze naam heeft een positie
betekenis, nl. De God van m0d
vader "is mij tot hulp geweest. iat
mannen begroeten elkaar en inffko
meren omstandig naar eikaars
stand. Tussen de woestijnverha
even een kiekje uit het familie aai
bum. Wat de betekenis ervan is? m
zijn een groot aantal veronders£n
lingen. Mozes komt ons er in ieion
geval nader door. Hij is behalve
grote leider van dit trekkend vfko
ook de man van Zippora en
vader van twee jongens. Een mseft
verbonden met die hem liefhebb t p
Een gewoon mens. Na deze mefeu
delingen verdwijnen de familit. f
den weer uit het verhaal. We h t E
ben ze even gezien, ze zijn e ;t
aan ons voorgesteld. Het gaat itei
mensen. Mozes is geen 'eenza md
zouden onze zuiderburen zeggen
Zijn roeping mag nog zo bijzontfar
zijn, het is een menselijke roeplfrto
En opnieuw is God ons menselBko
nabij. Ook in de zg.' groten van zfaa
volk. (Exodus 18, 1-7). Buv
tal
NEURENBERG (EPD) Prof. dr.
Hans Helmut Esser uit Münster is
voorzitter geworden van de 'Refor-
mierte Bund.' Deze b5nd omvat
twee landskerken en 450 afzonder
lijke gemeenten van hervormde be
lijdenis in West-Duitsland. Esser
volgt prof. Wilhelm Niesel op, die
jarenlang voorzitter is geweest.
De Reformierte Bund verwierp de
nieuwe Duitse oecumenische tekst
van het Apostolicum, omdat daarin
gesproken wordt van Christus' ne-
derdaling in het 'dodenrijk.' Al mo
ge deze vertaling historisch juister
zijn, de Reformierte Bund koos
toch voor het klassieke 'nederge
daald ter helle' met het oog op de
verklaring, die de Heidelberger ca
techismus van dit artikel geeft. De
ze interpreteert de nederdaling ter
helle als de helse benauwdheid en
pijn van Christus in zijn lijden.
(ADVERTENTIE)
GEREFORMEERDE KERKEN
Intrede: te Schoonrewoerd, kan
daat J. W. van der Linden uit A
stelveen (nagekomen bericht).
ïan
fgur
op
3UV.
nk
'#hoc
jke
or
25.(
Ellen Warmond. Uitzicht op inzie
Amsterdam, Querido, 1974. 40
(De boekvink) 5.25
De poëzie van Ellen Warmond ki in
in haar eigen woorden omschreU a(
worden als een 'onvermoeibaar dfbre
ven op de plaats.' Er valt weilter
ontwikkeling te bespeuren in hiïn
werk van de laatste jaren, het blipan
vervuld van het reeds uitvoerig vi—
haar bekende cynisme. Er zulK
ongetwijfeld critici zijn die vanjG
rönie' of 'understatement' spreku
maar ik geloof dat die termen vi^Q
Ellen Warmonds poëzie niet g(LTXI
voldoen. Natuurlijk zegt zij miIJ„
zelden ronduit dat het leven e|128
gestage dood is en dat alle hoopj-
iets wel vergeten kan worden, m#1Ö1J
ze schrikt toch niet terug vf j
krasse beelden als: 'de baromet!eIt
met bar weer op komst - groePor
bij bossen op je rug', of 'bevend
(voor even) - bevend (voor e«et
wig) af'. Dat zijn zinnen die er nFscl:
om liegen, nu even afgezien of
zulk soort formuleringen wel aari
grijpen. Bij 'afdaling in de mij O.
schacht - van de eigen geest' (w4v
zo'n beeld!) treft Ellen Warmo
weinig opwekkends aan en het J
haar goed recht ons daarvan me< rpi
deling te doen. Alleen kun jei^'
afvragen of er niet een wat inin< IJN
woordspelige, wat meer ironisciger
manier van zeggen bestaat, waaie vi
het 'understatement' zijn kaleste
krijgt. Hoezeer Ellen Warmonds lindf
zicht mogelijk aanspreekt, haele
woorden ervoor overtuigen ni ord
Wat te denken immers van 'Kom e "V
eens om: - wie omkomt e alki
of: 'Ach onze wijsbegeerte - oostjer
of westers begeert - te weinig wi ierv
heid - want hebben is hebben - Jein
houden is de kunst - vooral van'! 20.
T.vit 1
reid
Hetty Mooi: 350 KNOPEN voor M975
cramc. Schiemanswcrk en Vlecljerat
werk. Uitg. Cantecleer BV, de
Serie 'Werken en Spelen'. Aant. pT"
gina's 140; prijs ƒ14,90.
Hetty Mooi. die graag oude han
werktechnieken nieuw leven p
beert in te blazen en daartoe
Uitgeverij Cantecleer reeds dive4rgc
uitgaven het licht deed zien, koi V"
met een nieuwe suggestie voor e
a.s hobby: Het knopen. In e
doelmatig werkje worden de 1
titel beloofde 350 knopen stuk vc
stuk. naast uitstekende en overdi £nct
delijke foto's, voor iedere geïntert 1
seerde begrijpelijk gemaakt. We lt151
men behalve technische moeilij;-^'
heden, die vlot behandeld wordt 'en|
alle mogelijke functionele, decor *sci
tieve en ornamentele knopen tegt ®n
De Macramé-knopen, de Turkse-, PJn
Josefine-, platte knopen, enz.
vele variaties, ze komen allems
duidelijk aan de beurt. Wie b.v. 'e c
het touw-vlechtwerk iets ziet, vin (PP{
voldoende leerstof en suggesties
decoratieve vormen te knope ,eel
Ook voor de zeilsport veel funct chr
nele knopen (schiemanswerkbial1
dan hebben we ln dit korte best
nog maar een gedeelte van a ',eldl
mogelijkheden, die uit dit aardi
werkje te putten zijn, kunnen no [tail
men. Een index met de benami *n
gen van de besproken knopen h
het opzoeken van een bepaal De
knoop kunnen vergemakkelijken. Con
R.D.- Sln<
Km
ïE
