Wereldraad begint
aan rechten
van de mens
DE 1DÜMINEE GflflT VE3QRBU
Voor het eerst doet Oost-Europa mee
Beroepingswe^
Trouw
Kwartet
Boeken van Dr. Okke Jager
Uitgave van KOK, KAMPEN
TROUW/KWARTET ZATERDAG 19 OKTOBER 1974
Eihd deze maand, 22 tot 26 oktober om precies te zijn, houdt de
commissie voor internationale zaken van de wereldraad van ker
ken in het Oostenrijkse St.-Pölteh een beraad over de mensenrech
ten, waarvan de resultaten voorgelegd zullen worden aan de as
semblee van de wereldraad van Nairobi.
door
Aldert Schipper
Het is nogal bijzonder dat deze
consulate plaats kan hebben, want
voor het perst hebben leden-kerken
uit Oost-Europa met het 'gesprek
Ingestemd. Van de 54 deelnemers
zullen er elf uit Oost-Europa, vijf
tien uit West-Europa, vijf uit
Noord-Amerika, drie uit het Midden
Oosten, twee uit de Pacific en
steeds zes uit Azië, Afrika en La-
tljns-Amerika afkomstig zijn.
De bijeenkomst heeft een besloten
karakter. De consulatie is in ons
land onder meer voorbereid! door
een gesprek dat vorige maand
plaats had in het interuniversitair
instituut voor missiologie en oecu-
menia in Utrecht en door een spe
ciale uitgave van het blad Wereld
en Zending, dat geheel aan de
rechten yan de mens is gewijd.
De kerken hebben in het verleden
nogal eens in navolging van de
liberalen de mensenrechten teveel
versmald tot individuele belangen
behartiging. Dat leidt er gemakke
lijk toe, dat de kerk, pratend over
de rechten van de mens een be
paald soort liberale maatschappij
sanctioneert. Aan de andere kant
kan de kerk Juist weten dat de
klassieke liberale vrijheden niet
kompleet zijn zonder dat tevens
een aantal sociale economische
vrijheden worden gerealiseerd. Het
is daarom niet te verwonderen dat
in veel dictaturen de mensen van
de kerk de eerste slachtoffers zijn.
Zij vormen een belangrijke kracht
voor het in praktijk brengen van
mensenrechten en zijn daardoor
een bedreiging voor een absolute
heerschappij.
Kunstmest
In het genoemde nummer van We
reld en Zending noemt ds. Dwain
Epps, een staffunctionaris van de
commissie voor internationale za
ken van de wereldraad, Brazilië.
Zuid-Korea en Namibië als landen
waar de traditionele mensenrechten
worden geschonden. Ikzelf had daar
toch ook de Sowjet-Unie bij ge
noemd. Maar vaak wordt in het
Westen vergeten dat de boer in
India zijn recht om te leven ingrij
pend beperkt weet, zolang in dit
land het land onvoldoende is ver
deeld en het rijke Westen aan In
dia de kunstmest onthoudt, die een
normaal leven voor de bevolking
kan waarborgen. In het Westen
moet men een beetje voorzichtig
zijn met kritiek. Prof. dr. J. Verkuyl,
de eindredacteur van Wereld en
Zending, zoekt in een omvangrijk
artikel naar een thèologische basis
voor de strijd voor de rechten van
de mens. Hij zegt: 'Ook voor de
mensenrechten is er slechts één
vaste grond, namelijk Gods open
baring in Jezus Christus, Zijn be
loften en Zijn eisen'. Op grond hier
van waagt prof. Verkuyl het de
kerk op te roepen niet slechts tot
'kaarsjes branden' voor de verkla
ring van de mensenrechten, 'maar
wij zullen juist als wij er diep van
overtuigd zijn dat deze rechten
Het Zuidafrikaanse blad
Die Burger illustreert
met deze spotprent het
bezig zijn van de kerken
met de rechten van de
mens.
TOEN KWAM AMALEK
Na het water, de dorst en de
ger komen de mensen op I; i
weg door de woestijn. David
van mening dat je beter f
handen van God kon vallt
Merkwaardige is dat hier van ft
bevelen van God sprake is. 1 Bi
weet zelf raad. Wat mensen \^er
is bekend. Vooral in de woi
ten aanzien van een volk ds
weg is naar z'n toekomst. Ai
wordt het voorbeeld van d
senmacht die zich tegen
ontplooiing verzet. Toen
Amalek. Het ging goed. De
lijkheden werden telkens door
delijke bijstand verholpen. Def
was weliswaar geen riante za;
worden, maar het ging. Toen
Amalek. Het staat er drej
„'de
T.KP"
1 W
1 tP
'Waaroor hulle rusie maak? Soos gewoonlik maar weer oor óns'.
Mensen zijn de grootste vijaiJj
van mensen. Nog altijd. Als njf^
zich op onze weg stellen bet
het meestal onheil en strijd i
bij doden vallen. Mozes geeft,;
bevel om de slagorden op te
en zegt hem toe dat hij zélf g
gen op de heuvel zal staan - nu.-,
staf in zijn hand. Ook dit ve 111
vertoont duidelijk sporen van,
later in elkaar zetten van
tekst. Jozua wordt ineens gen
terwijl hij eigenlijk pas later
gesteld wordt. Er is sprake va
heuvel, terwijl niet duidelijk
welke het is. Maar ook de staf
z'n geheim. Die wordt verderf, h
genoemd. Maar de betekenis
wortelen in Gods wil, moeten doen
wat wij kunnen om deze verklaring
omgezet te krijgen in constitutio
nele garanties', aldus prof. Verkuyl.
Speciaal fonds
De hoogleraar legt sterk de nadruk
op acties van binnenuit, 'zonder
getrompetter', zoals hij schrijft.
Verkuyl vindt het waardevol, waar
nemers te zenden naar processen
tegen mensen, die vechten voor de
mensenrechten, zoals dr. Beyers
Naudé in Zuid-Afrika of mr. Yap
Thiam Hien in Indonesië. Hij ci
teert instemmend de opmerking
van de wereldraad- theoloog dr. Lu-
kas Vischer, die graag een speciaal
fonds zou willen hebben, dat naar'
analogie van het fonds van het
programma tot bestrijding van het
racisme zich toelegt op steun aan
de handhaving van de mensenrech
ten.
Blijft de vraag in hoeverre de we
reldraad van kerken in staat zal
zijn op enigszins universele wijze
zich met de rechten van de mens
bezig te houden. Een van de sterke
punten van een programma tot be
scherming van de mensenrechten
kan zijn dat het de schijnbare een
zijdigheid van hét programma tot
bestrijding van het racisme kan
vermijden.
Oost-Europees concept
Er is aanleiding voor enige vrees
dat een eventueel programma voor
de mensenrechten iets te gemakke
lijk het Oosteuropese concept van
de rechten van de mens zal volgen.
In een interview met de Evangeli
sche Pressedienst heeft ds Dwain
E-pps gezegd: Naarmate de kerken
in de communistische landen
merkten dat binnen de oecumeni
sche beweging de bereidheid toe
nam naar hen te luisteren, positief
te reageren op hun ervaringen en
op die in de socialistische maat
schappij en daaruit te leren, be
gonnen zij steeds meer mee te
doen aan het oecumenische gesprek
over de rechten van de mens. Op
het moment moeten diegenen die
vroeger dachten dat Oosteuropese
kerken aan dit thema niets bij te
dragen hadden, ontdekken dat het
juist de kerken in de socialistische
landen zijn, die zich het ernstigste
inzetten voor een nieuwe conceptie
van de mensenrechten in de oecu
mene' Het is dus mogelijk dat in de
wereldraad voet gegeven zal worden
aan een bij uitstek Oosteuropees
idee over de mensenrechten. Ik be
weer niet dat daar niet naar geluis
terd moet worden en evenmin dat
een ernstig debat over de bijdragen
die oost en west aan een totaal
concept kunnen verlenen uit de
weg gegaan moetworden. Maar
Westeuropeanen, die sympathiek
staan tegenoVer de burgerrechtbe
weging in de Sowjet-Unie worden
daar door de leiding van staat en
kerk afgedaan als ,'koude-oorloghit-
sers' of 'voorstanders van de
psychologische oorlog'. Als de we
reldraad gedwongen zou zijn geheel
die kant op te gaan, dan kan men
beter in St. Pölten maar snel be
sluiten terug te keren, want dan
laat men een derde van de mensen
in deze wereld in de kou staan.
dit meenemen moet men g
Bij het sterven van Jakob laze
ook van de staf. Is de stal
teken van de reis, van het o 1
weg zijn op Gods gebod? Danp'k
misschien dit gehele treffen
teken. De uittocht moet dooi
daar kan Amalek niéts aan
Het zal de staf zien en wetei
het hier te maken heeft met
gers met verzegelde brieven
dus 17, 8, 9).
ID
«5
we
XED. HERV. KERK
Beroepen te Streefkerk, Moerk|en
le en te Gouderak: J. Blom,
te Utrecht.
Aangenomen naar NOP (Bant
ten)drs. R. Oost te GToningei >ap
Beroepbaar: M. B. Plette, Prin: Qa;
laan 9, Ermelo (na 20 nov.
Bakker, Corn. Troostplein 15',
sterdam: J. Blom, Dickenslaai .ïiTi
Utrecht: J. E. W. Nicolai, Sta< lla,
derslaan 56, Utrecht. js
Toegelaten tot de evangeliel n
ning: D. v. Meulen. M. H. Trfh
straat 36 bis, Utrecht,
he
door A. J. Klei
De uitspattingen van protestantse christenen in ons land bestaan uit toog-
dagen en jubileumvieringen. De buitenwacht moet zich hierbij geen al te op
windende voorstellingen maken: Voor beide genres geldt dat de betrokkenen
in een kerk of een andere boven iedere verdenking staande ruimte kruipen
en daar naar een dominee luisteren.
Deze indruk dringt zich onweer
staanbaar op aan iemand die bla
dert in het vandaag uitgekomen
'familie-album van driekwart eeuw
'protestants leven in Nederland', dat
uitgeverij Ambo in Bllthoven onder
de titel 'De dominee gaat voorbij'
voor zeventien en een halve gulden
aan de man brengt. In dit door
.Ben van Kaam en (dr.) Anne van
•dér Meiden samengestelde fotoboek
wemelt het namelijk v^n afbeeldin
gen van bondsleden die in rechte
-bankenrijen zitten en van bestuur-
deren die streng symmetrisch om
een groene tafel of een vaandel
gegroepeerd staan, en aller gelaats
uitdrukking maakt duidelijk dat zij
;het leven niet als een lolletje wen
sen te beschouwen.
-Een van de fraaiste prenten van
.deze soort staat op het omslag en
we vinden die later levensgroot te
rug op de pagina's 56 en 57. Het is
dé foto van een provinciale toogdag
van het Christelijk Jongeren Ver
bond, omstreeks 1920 gehouden in
.dé hervormde kerk van Biezelinge.
Hier is het meeslepende bijschrift:
'Recht als de voren die ze trekken
"door het Zeeuwse land, kijken hier
de opgroeiende eikebomen der ge
rechtigheid naar de fotograaf op de
kansel'.
Intussen hadden degenen, naar wie
toogdag-houdende scharen het oor
neigden, zichzelf in hun jongeling
schap vaak meer veroorloofd dan
zij bereid waren toe te staan aan
hun aandachtig gehoor. In 1904 lie
ten studenten van de Vrije Univer
siteit zich kieken achter een met
flessen wijn bezaaide tafel. 'Vastbe
raden en moedig heffen ze, voorzQ-
ver ze daar nog toe in staat zijn,
het glas naar de toeziende eenvou
dige lieden. Er was wijn, stijl, dis
tantie, zelfverzekerdheid en ieder
een vond het leuk: zie. uw aan
staande leiders amuseren zich'.
Harmonium
Maar ook bij 't gewone kerkvolk'
kan de boog niet altijd gespannen
zijn en daarom hebben zij het har
monium. de Nobélreeks en de
NCRV. Helaas waren er die hun
'ontvangapparaat' wel eens ge
bruikten buiten de uitzendtijden
van de eigen christelijke omroep
vereniging en dan moest de domi
nee in zijn kerkbode schrijven:
'Men heeft taal vernomen, die niet
gehoord moest worden. Men heeft
de klanken der wereldsche muziek
opgevangen, die de gedachten in de
danszaal deden vertoeven. Het
Ettelijke keren bezetten studenten van de Vrye Universiteit in
Amsterdam VU-gebouwen in hun protest-acties. In 1973 rolden
enkele bezetters hun slaapzak uit in de senaatskamer onder het
borstbeèld van Abraham Kuyper, kapitalisten-vreter en paneel-
zager uit de vorige eeuw. Maar het is de vraag of de studenten dat
wisten.
kwam omdat men niet afsloot maar
toegaf aan de booze neiging van het
hart, dat van nature zoo zondig is'.
Dit citaat haal ik van pagina 96,
waar ook een knus plaatje staat
van een bij een 'ontvangapparaat'
gezeten echtpaar, dat stellig de bij
het gebruik van radio vereiste
'waakzaamheid en christelijke zelf
tucht' toepast. Moeder zit te breien
(wat dacht je) en vader leest in de
Omroepgids van de NCRV en geeft
aldus te kennen dat hij niet be
schuldigd kan worden van 'zondige
nalatigheid': hij zal de radio niet
'geheel aan de wereld-overlaten'.
Ik heb 'De dominee gaat voorbij'
zorgvuldig doorgebladerd tot en
met het onverwacht-stlchielijke
slot op pagina 238 en ben ook een
paar fouten tegengekomen, hetgeen
deugd doet want nu kun je als
recensent laten zien dat je er niet
met de pet naar gegooid h^bt. Los
van een paar zetfouten (waar ik
over zwijg, ook bij ons kreeg Ber-
kouwer meer dan eens een h in
zijn naam) zag ik dat de samen
stellers op pagina 190 geheel ten
onrechte op de tweede rij in Upp
sala Berkouwer en Bronkhorst 'nog
ontwaren': ze hadden daar de lu
therse dominee P. H. G. C. Kok
moeten ontwaren. Twee pagina's
verder staat op de Lunterense
synode links boven niet dominee
Van der Veen aandachtig naar
Zuid-Afrikanen te luisteren, maar
dominee D. N. Wouters. En de
doopsgezinde kerk in Amsterdam
staat niet aan het Spui, maar aan
het Singel.
Maar groter dan mijn voldoening
over het signaleren van deze slor
digheden was mijn plezier bij het
bekijken van al dit plaatwerk
(mijn verbazing over wat de mo
derne techniek aan oude verbleekte
prenten kan ophalen was trouwens
ook niet gering). Ik laat bij dit
verhaal drie foto's met de bijbeho
rende onderschriften zien. en om
een piepklein idee te geven van
wat 'De dominee gaat voorbij' alle
maal biedt, noem ik vier foto's:
van ds. J. v. d. Leek 'die zich op 14
februari 1929- om onverklaarbare
redenen op de Waal bij Zaltbommel
tussen de schotsen heeft genesteld':
van dominee-dichter Willen Bar
nard als bruidegom: van Rijk de
Gooyer als NCRV's Lowietje in een
mand onder een luchtballon met
reclame voor wijlen het weekblad
De Spiegel: een van vijf geheel in
't zwart gestoken Vroegindeweij's.
omstreeks 1940 (vader met vier
zoons, en we krijgen ook de roddel
dat in gereformeerde bondskringen
onderscheid werd gemaakt tussen
een bekeerde, een geleerde, een be
geerde en een verkeerde Vroeginde-
weij).
Vrijzinnigen kom je in 'De dominee
gaat voorbij' weinig tegen. Dit zal
Voor de oorlog speelde in de Chr. Geref. Kerken de figuur van 'Janssen de veldprediker' een grote
rol. HU was o.m. de voorman van de Jongelingen, van 1909-1914 docent aan de Apeldoornse Theolo
gische School, een vermaard (veld)prediker en vlootpredikant. Janssen stónd voor zijn zaak. Behal
ve hier genietend van een ogenblik rust aan boord van een duikboot. De kalender wijst september
1922.
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B V. De Christe ijke Pers
Directie:
ing O Postma,
F Diemer
Hoofdredactie:
J Tamminga.
Hoofdkantoor NZ Voor
burgwal 280. Postbus
859, A dam Telefoon
020 - 22 03 83 Postgiro:
26 92 74 Bank: Ned
Midd Bank (rek nr.
69 72 60 768) Gem giro
X 500.
minder aan de vlijt van de samen
stellers liggen dan aan het feit dat
de vrijzinnigen niet erg hard mee-
draafden in wat je het christelijk
verenigingsleven noemt en dus het
gezicht daarvan niet of nauwelijks
mee bepaalden. Bovendien hebben
ze nooit zulke stelligheden omtrent
leer en leven verkocht als de ortho
doxie deed, hetgeen betekent dat ze
achteraf ook geen vertederende
trekjes opleveren. Met lutheranen
is nogal zuinig omgesprongen; ik
miste tenminste de hersteld luther
se Jan Zwart.
Wat zullen we tenslotte van al deze
dingen zeggen? Dit: dat de tijd
voorbij is waarin mensen als Mi
chel van der Plas (Uit het rijke
roomsche leven) en Ben van Kaam
(Parade der mannenbroeders) in
niet geringe betrokkenheid een
verleden van zich afschreven (wat
iets anders is dan: afrekenen met).
Michel van der Plas kwam met 'De
kerk gaat uit' en nu Van Kaam
samen met Anne Van der Meiden
met 'De dominee gaat voorbij': een
uiting van genegenheid-op-afstand.
Ik laat het bij deze constatering,-
tenslotte moeten we zwaarder tillen
aan de foto's dan aan de begelei
dende tekst. En ik vind dat op z'n
minst de gereformeerde dames die
in 1961 de bondsdag van hun vrou-
wenbona meemaakten, het boek
moeten kopen, want er staat een
fikse vergroting in van de plaat die
gemaakt is van hun samenzang in
de Leeuwarder openlucht.
(ADVERTENTIE)
Ds. J. J. P. Valeton en gezin, tijdens een aangeklede terrasrecrea
tie in Giethoorn, aan het begin van de eerste wereldoorlog. Je kon
een dominee altUd herkennen!
BINNENPRETJES OM BUITENBEENTJES
168 blz., geb. 13,70.
Cursiefjes uit de omroepwereld.
HET KLAGEN WORDT GEZANG
124 blz., 7,45 bij ons
Kanttekeningen kerkelijk leven.
ACHTER EEN GLIMLACH
144 blz., geb. 13,70.
Prozastukken, die openhartig weergeven wat er in een
mens kan omgaan achter de glimlach, waarmee hij zijn
medemens tegemoet treed.
BAAS BOVEN BUIS
184 blz., 19.90.
De televisie in theorie en praktijk, toegespitst op N.C.R.V.
en de E.O.
BOEKEN VAN Dr. C. RIJNSDORP
In de greep van het reusachtige.
2e druk, 120 blz., 9,95.
IN HET SPANNINGSVELD VAN DE
GEEST
144 blz., 10,50.
WIJ ZIJN DE VADERS
164 blz., 14.75.
Trilogie over de kerk, haar karakter, haar geschiedenis
en toekomst.
LITERAIR DAGBOEK
160 blz., geb 19,50.
Curieus dagboek waaraan Rijnsdorp in 1940 begon.
Verkrijgbaar in de boekhandel.
itei
