Italië nog niet rijp
vooreen staatsgreep
aar
reznjew
Liever cowboyfilms
dan Tsjaikowsky
istelijki^tP organisator, behoedzaam en behoudend
Militaire leiders willen legaal blijven
BUITENLAND T19/K19
Als landbouwinspecteur, nog maar
21, leverde hij in diverse districten
zijn harde bijdrage aan de collecti
visatie en mechanisatie van de
landbouw. Deze was door Stalin in
dienst eerste pyatiletka (vijfjaren
plan) vooropgesteld. Meedogenloos
werd de likwidatie van de koelak
ken, de welgestelde boeren en de
vorming van de kolchozen, de col
lectieve boerderijen, doorgevoerd.
Er vielen bijna evenveel Russen aan
ten slachtoffer als Joden in de
gaskamers van Hitier. Als ingenieur
de partij dwong hem te switchen
van het agrarische bedrijf naar het
industriële zette hij daarna alles
op alles voor Stalins tweede hoofd
doel: de industrialisatie. Sikkel èn
hamer moesten aan hun trekken
komen. Ook hiervoor zette de appa
ratsjik Breznjew zich ten volle in
en hij liet de Ideologische zweep
over de fabrieksarbeiders gaan. En
over hun bazen.
Prestaties
Als hoge partijfunctionaris leidde
hij in 1939 de omschakeling naar
de oorlogsindustrie in de indus
triestad Dnjepropetrowsk (520.000
inwoners) en ook de ontmanteling
en verplaatsing van fabrieken tij
dens Hitiers opmars door Rusland.
Als militair, tenslotte in de rang
van generaal-majoor, leverde hij
zijn deel aan de strijd tegen de
nazi's, waarvoor maarschalk Zjoe-
kow hem in zijn memoires lof toe
zwaait-
Na Wereldoorlog II wachtte de gi
gantische taak van de wederop
bouw. Op Breznjew krediet moeten
onder meer geschreven worden het
herstel van de stuwdam in de
Dnjepr en dat van de hoogovens in
Zaporosje, evenals Dnjepropetrowsk
gelegen in het Dnjeprbekken
(1947). Het rapport over dit laatste
succes bereikte de voorpagina van
de Prawda met daarnaast een feli
citatie van Stalin hoogst persoon
lijk. Die mocht van geluk spreken
dat hij deze ijverige man evenals
zijn al even toegewijde vroegere
chef in de Oekraïne Chroestsjew
had gespaard tijdens zijn gruwelij
ke zuiveringsterreur van de late
dertiger jaren.
Na Stalins dood (1953) maakte
Breznjew een duikeling van de car
rièreladder, maar enkele jaren later
schakelde Chroestsjew hem op
nieuw in voor een kolossaal karwei:
de ontginning van de zg. maagde
lijke gebieden in Kazakhstan. Dit
visionaire project van Chroestsjew
bleek later te ambitieus, maar wat
er van gemaakt is, was te danken
aan Breznjew en niet aan de toen
malige partijleider Ponomarenko
(deze werd later uitgerangeerd naar
de post van ambassadeur o.a. in
Den Haag).
Apparatsjik Breznjew had zich wel
gekwalificeerd voor de hoogste par
tijtop. Na zijn tweede terugval in
1960 toen hij de slechts representa
tieve functie van president van de
USSR had, kon hij zich door zijn
vele reizen en contacten een enorm
Inzicht verschaffen in de internati
onale politiek.
Erg technisch
Als een moderne lkoon wordt
Breznjews portret meegedragen in
de gebruikelijke optochten over
het Rode Plein op de eerste mei, de
dag van de arbeid en de zevende
november, de herdenkingsdag van
de Oktober-revolutie. Maar kennen
zijn onderdanen hun baas? Wie is
Breznjew? Dat is niet zo eenvoudig
te zeggen. Enkele lijnen van zijn
profiel zijn wel te trekken. ,Zijn
vrouw Victoria een beschaafde ex-
verpleegster, heeft haar man die
vóór alles technisch geïnteresseerd
is, niet tot culturele interesse kun
nen krijgen. Cowboyfilms ziet hij
graag. Het Zwanenmeer van Tsjai
kowsky ondergaat hij plichtmatig.
Voor literatuur en beeldende kunst
loopt hij niet warm. Zijn hobby
bestaat uit het prutsen aan het
mechaniek van antieke klokken.
Verzot is hij op auto's, die hem nog
al eens aangeboden worden als di
plomatiek cadeau. De Mercedes, die
hij in 1973 in Bonn aangeboden
kreeg, reed hij overigens direct op
een eerste wilde rit total loss. Tij
dens dit bezoek spreidde hij tegen
over Rut, de vrouw van kanselier
Brandt een spontane charme ten
toon. Mevrouw Pompidou noemde
hem na een bezoek aan het Elysée
charmant en beleefd. Hij beweegt
zich gemakkelijk. Op de receptie
voor de kosmonauten, nog maar
vijf dagen na zijn benoeming, in
het Kremlin met duizend gasten,
trad hij op alsof hij al Jaren partij-
chef was.
Breznjew is stipt. Je kunt je horloge
er op gelijk zetten, wanneer hij
's morgens zijn flat aan de drukke
Koetoezowsky Prospekt verlaat. Hij
maakt vaak zestien werkuren per
dag, wat wel de verklaring zal zijn
voor het feit, dat hij een kettingro
ker is en niet goed zonder slaappil
len kan. Breznjew, de behoedzame,
mist. wat Chroestsjew bezat: fanta
sie en visie. Maar juist zijn anti-
impulslviteit zou hem in het zadel
houden en die gecombineerd met
een onverzettelijke vasthoudend
heid. zoals door de gekidnapte
Doebtsek in 1968 zou worden on
dervonden. Overigens, boven een
Sowjetleider hangt altijd een da-
mocleszwaard.
door Jaap den Boef
Het is een publiek geheim dat er met name in de' afgelopen tien jaren heel wat hoge officieren in
Italië hebben rondgelopen, die een greep naar de macht door de strijdkrachten als het beste middel
beschouwden om een eind te maken aan de chaotische omstandigheden, die langzaam maar zeker
het land tot een speelbal van anarchistische krachten dreigden te maken. Niettemin is het altijd de
vraag geweest of de betrokken officieren voldoende steun zouden hebben gekregen om hun snode
plannen uit te voeren.
zijn geweest en premier Mariano
Rumor, samen met andere invloed
rijke christen-democraten, com
munistische leiders en vakbonds
functionarissen ternauwernood aan
ontvoering zijn ontkomen.
Pas als bijzonderheden bekend zijn
over de ware gebeurtenissen van
augustus, kan worden beoordeeld
waarom minister van defensie An-
dreotti tot zijn ongebruikelijke stap
is gekomen. Voorlopig moeten we
het echter nog doen met de details
van een in januari van dit jaar op
een mislukte staatsgreep lijkende
actie van de strijdkrachten. Dit op
treden werd door de toenmalige
minister van defensie (de sociaal
democraat Tanassi) uitgelegd als
een volkomen legaal handelen om
het hoofd te kunnen bieden aan
een plotseling dreigende operatie
van Palestijnse terreurgroepen te
gen Israëlische vliegtuigen.
Er is echter ook een andere lezing
die er op zou kunnen wijzen dat
Tanassi wat al te lichtvaardig met
deze uitleg voor de dag is gekomen
om zijn politieke leven te kunnen
redden. Wat heeft zich nl. in janu
ari afgespeeld! Een medewerker
van het Westdultse weekblad Die
Zeit schreef in een samenvattend
bericht dat in de nacht van 27
januari talrijke Italiaanse politici
de schrik op het lijf werd gejaagd,
toen er in de kazernes in het gehe
le land alrm bleek te zijn geslagen
en troepenbewegingen aan dc gang
waren.
Ruim baan
Zwaarbewapende eenheden ver
schenen bij radio- en tv-stations,
ministeries en parlementsgebou
wen, vliegvelden en spoorwegstati
ons, maar ook voor de woningen
van prominente politici. De pre
mier, de ministers van defensie en
van binnenlandse zaken en de lei
ders van de belangrijkste regerings
partijen (christendemocraten en
socialisten) waren onbezorgd voor
het weekeinde naar huis gegaan,
soms ver van de hoofdstad. Na
middernacht gold als gevolg van de
oliecrisis een rijverbod voor auto's,
waardoor leger- en politiewagens
ruim baan hadden.
In de partijcentrale van de Itali
aanse communisten heerste grote
spanning. Uit geheel Italië kwamen
berichten binnen van verontruste
functionarissen die de vrees beves
tigden dat er een tegen het be
staande staatsbestel gerichte actie
aan dc gang was. Partijleider Enri
co Berlinguer was op dat ogenblik
niet in Italië. Hij bevond zich in
Brussel, waar hij een conferentie
van Europese communisten bij
woonde. Zijn voornaamste mede
werkers in Italië zorgden ervoor
dat zij niet in hun woning aange
troffen konden worden. Zij herin
nerden zich maar al te goed dat in
november vorig jaar bij een illegale
groep van rechtse radcialen (waar
van ook militairen deel uitmaak
ten) een 'zwarte lijst' was gevon
den met meer dan 1000 namen en
adressen van politici, die 'onscha
delijk' gemaakt moesten worden.
Amintore Fanfanl, toen nog alleen
voorzitter van de Democrazia
Christiana, maar nu vooral bekend
als de man die Italië opnieuw aan
een kabinet moet helpen, gaf later
toe dat 'we in de toekomst voor
zichtiger moeten zijn'. Pas enige
tijd na de gebeurtenissen van Janu
ari had Fanfani ervaren dat ook
voor zijn woning zwaarbewapende
militairen haden postgevat. Op
vallend was dat de communistische
partij probeerde, net gebeuren te
relativeren door te laten weten dat
naar haar mening de strijdkrachten
ook de officieren in meerder
heid wezenlijk democratisch gezind
en trouw aan de grondwet zijn.
Schemerachtig
Tien jaar geleden bestond de
schermerachtige toestand al, waar
in sterk anti-communistische
krachten de steun van de strijd
krachten en van de geheime dienst
zochten om een 'verder afglijden
naar links' te voorkomen. Het was
in de periode dat geëxperimenteerd
werd met de 'opening naar links',
die het de socialisten van Pietro
Nenni mogelijk had gemaakt, rege
ringspartij te worden. Er heeft zich
toen een ondoorzichtige crisis voor
gedaan, waarin de vorig jaar over
leden generaal Giovanni de Loren
zo op het punt zou hebben gestaan,
een militair bewind in te stellen.
Een verklaring voor hetgeen toen
gebeurd moet zijn, werd gezocht in
de overigens bekende vrees
van de toenmalige president Anto
nio Segni dat Italië aan de rand
van een politieke chaos zou komen,
als het een ruk naar links zou
maken. Segni zou met de gedachte
hebben gespeeld, de noodtoestand
uit te roepen, waartoe de grondwet
hem in geval van een crisis in de
staat het recht gaf. Na een verhit
gesprek met zijn christen-democra
tische partijgenoot premier Aldo
Moro en de sociaal-democratische
minister van buitenlandse zaken en
latere president Giuseppe Saragat,
werd Segni het slachtoffer van een
algehele verlamming. Saragat heeft
later ontkend dat hij Segni be
dreigd had met het nemen van
gerechtelijke stappen.
De physieke uitschakeling van Seg
ni had tot gevolg dat in 1964 geen
noodtoestand werd uitgeroepen. De
Lorenzo, die enkele jaren later
Vorst Borghese
vanwege zijn rol op de achtergrond
als stafchef van het leger werd
ontslagen, kon geen 'legale staats
greep' plegen en slaagde erin zijn
medewerkers te overtuigen van de
noodzaak om een andere gelegen
heid af te wachten. Segni stierf
echter na lange tijd buiten bewust
zijn te zijn geweest en zijn plaats
werd ingenomen door de overtuigde
democraat Giuseppe Saragat. Na
zijn ontslag in 1966 wendde De
Lorenzo zich tot de neo-fascistische
MSI (Italiaanse sociale beweging)
van Mussolini's vroegere medewer
ker Giorgio Almlrante.
Vorst Borghese
Eind 1970 hebben extremistische
lieden met fascistische sympathieën
ook geprobeerd een greep naar de
macht te doen, in de veronderstel
ling, dat zij bij aanvankelijk succes
wel op steun van het leger en de
carabinieri konden rekenen. Hun
leider, 'vorst' Valerio Borghese,
vluchtte na een dilettantistische
greep naar de macht naar Spanje
om aan de Italiaanse justitie te
ontkomen. Tekenend voor de hou
ding van dc justitiële autoriteiten in
Italië is, dat nooit precies uit de
doeken is gedaan, welke rol Borg
hese precies heeft gespeeld en wie
met hem samenwerkten. Enkele
maanden geleden is Borghese over
leden.
Dit alles neemt niet weg, dat de
Italiaanse strijdkrachten en de ca^-
rabinieri klaarblijkelijk geen
staatsgreep van extreem-rechterzij
de willen steunen, omdat zij er van
doordrongen zijn, dat een beweerde
machtsovername door links een
voudig' niet tot de mogelijkheden
behoort. Ook de neo-fasclsten we
ten dat een greep naar de macht
zonder steun van laat^_ staan
tegen de strijdkrachten tot mis
lukken gedoemd is.
Vandaar dat zij zich van terreur
bedienen en de verantwoordelijk
heid daarvoor in de schoenen van
uiterst links schuiven om zo een
communistisch spookbeeld te kun
nen oproepen.
Dat de neo-fascisten teleurgesteld
zijn in de onwil van de strijdkrach
ten om mee te werken aan een
staatsgreep, zou men kunnen aflei
den uit een artikel dat niet zo lang
na de de mislukte 'coup' van Borg
hese werd geplaatst in het gelijk
namige blad van de neo-fascisten:
Borghese. Volgens de schrijver laat
het leger zich niet 'gebruiken' en
wel om de volgende reden: 'Italië
kan niet vergeleken worden met
Griekenland of Turkije, waar het
voldoende is de hoofdstad te con
troleren. In Italië zijn er zeker tien
grote centra, waardoor de mede
werking van de strijdkrachten on
mogelijk wordt gemaakt'.
Op de Italiaanse generaals kan
Generaal De Lorenzo
men aldus Borghese niet re
kenen, 'niet zozeer vanwege hun
loyaliteit tegenover de republiek,
maar omdat zij zich niet hebben
bevrijd van de morele erfenis van 8
september 1943'. Op die datum
keerden de Italiaanse militaire lei
ders zich tegen Benito Mussolini en
diens Duitse vrienden, nadat ko
ning Victor Emanuël en maar
schalk Badogllo met de dictator
hadden gebroken. Tenslotte memo
reerde het blad. dat Italiaanse sol
daten voor het geval een militai
re bevelhebber een 'mars naar Ro
me' zou bevelen geen neen en
geen ja zeggen, maar onderweg ge
woon uit de treinen stappen'.
Deze visie van de neo-fasclsten op
de Italiaanse strijdkrachten, die ge
tuigt van hun diepe teleurstelling
in het militaire apparaat geeft aar
dig weer, hoe de situatie in Italië is
als men die vergelijkt met de om
standigheden. waaronder Grieken
en Turken geleefd hebben of nog
leven. Enerzijds lijkt er dus geen
reden tot paniek, vooral omdat de
communistische partij minder dan
ooit aanleiding geeft om bezorgde
militaire leiders in de verleiding te
brengen, zelf de macht in handen
te nemen. Anderzijds blijven de
politieke, economische en sociale
ontwikkelingen in Italië zorg baren.
Als die niet spoedig in goede banen
worden geleld, zal het gewroet van
extreem rechts toenemen.
;WARTET ZATERDAG 19 OKTOBER 1974
)L
130-511!
Is (26
mllen
acht
m de P*
ict-direl
i dez
onta
deze achtergrond moeten we
aarse feiten zien, die aan het
Ijn gekomen door het zeer
iardige optreden van de mi-
van defensie de christen-
■aat Giulio Andreotti in
en wel de 'zaak van de mis-
staatsgrepen' zou kunnen
n. Andreotti handelde op een
rlljke manier omdat hij: 1.
medeweten van zijn mede-
ers stukken van de geheime
aan de openbare aanklager
nd liet stellen; en 2. dit deed
n ogenblik dat in politiek
al vaststond, dat. het kabinet
an Andreotti sinds het voor-
ir] leel uitmaakte, binnen enkele
ten val zou komen,
ljzonderheid is dat Andreotti,
s een onkreukbaar man be-
itaat, zelf minister van defen-
geweest in de periode welke
merkt werd door 'ondergrond-
itiviteiten binnen de strljd-
n J ten. Ook trad hij In 1972 en
ip als premier. Het is duide-
e g( it Andreotti schoon schip heeft
maken, voordat hij de moge-
daartoe zou kwijtraken,
nl. de vraag, of hij in een
ede d kabinet als minister zal
•eren. Blijft echter het myste-
Andreottl heeft gehandeld
)76(£t justitiële onderzoek te be-
dan wel om de eigen
k. schoon te wassen.
Ve
ekkelijk
[35 dat al heeft het nieuws dat
in augustus van dit jaar op-
aan een militaire staatsgreep
>un|ijn ontsnapt, slechts betrekke-
waarde. Er werden geen bij-
rheden over verstrekt. We
in het vooralsnog doen met
aanduidingen als zouden bij
rijdelde coup d'état vier gene-
van de landmacht betrokken
P. Kleinsma
Breznjew neemt ietwat snoevend
later tegen een paal tot stilstand
grote geluk bij dit ongeluk was
wat minder zesDannen werden.
plaats in de hem in Bonn aangeboden
zal komen hetgeen minder erg bleek
dat door zijn behoedzaam beleid jegens
Mercedes (sport) waarmee hij even
voor de paal dan voor de auto. Het
Bonn de verhoudingen in Europa heel
t midden van deze maand oktober, om precies te zijn afgelopen maandag heeft de huidige leider van de communistische partij
Sowjet-Unie (CPSU), Leonid Iljits Brezjnew in deze funtie zijn tweede lustrum bereikt. Brezjnew is de vierde in de rij van
osses van de Sowjet-Unie. Lenin leidde bolsjewistisch Rusland 7 jaren, Stalin na hem 29 jaren, Chroestsjew haalde er als
i2?'hi chef 11.
J. H.
Wat gebeurde er nu tien Jaar gele
den in het Kremlin?
Op 30 september 1964 vertrok Niki-
ta Sergewlts Chroestsjew naar zijn
vakantievilla In Sotsjl aan de
Zwarte Zee. Het Politburo, waarin
iets broeide, deed hem uitgeleide op
het vliegveld Voeknovo bij Moskou.
Vijf dagen later stapte ook Brez
njew in een Iljoesjin, die hem naar
Oost-Berlijn zou voeren. Daar zou
hij de viering opluisteren van de
vijftiende verjaardag van de D.D.R.
In zijn felicitatie3peech viel op, dat
hij de naam van Chroestsjew
slechts éénmaal vermeldde en zon
der de gebruikelijke stroop. Na nog
eens vijf dagen keerde Breznjew te
rug in Moskou. De samenzweerders,
onder leiding van de oude partijrot
Soeslow haalden hem af. Op de
autorit vari vliegveld naar Kremlin
brachten zij hun mede-Politburolid
op de hoogte van hun plannen voor
de paleisrevolutie.
De volgende dag vond de lancering
plaats van het ruimteschip Wo-
schod. Vanuit Sotsji telefoneerde
partijleider~~Chroestsjew met com
mandant Komarow. Breznjew deed,
brutaalweg, vanuit Moskou hetzelf
de... In de middag sprak Chroest-
Jew tijdens de vlucht met Komarow.
Hij zei onder meer argeloos: 'Wij
zullen jullie begroeten! (na de te
rugkeer gepland op de 19de). Het
zou niet zo ver komen. Niet
Chroestsjew, maar Brezjnew zou de
drie kosmonauten verwelkomen en
hen prijzen in een speech vanaf
het mausoleum van Lenin aan het
Rode Plein.
Op 13 oktober de Woschod be
vond zich hoog in de jruimte
landde om half drie Chroestsjew op
Voeknovo. Er was geen Politburo te
bekennen. Het wachtte in het ge
bouw van het Centraal Comité. Wel
waren ter 'verwelkoming' aanwezig
de chef van het KGB, het Comité
voor staatsveiligheid, in gezelschap
van diens voorganger. Zij begeleid
den Chroestsjew naar het Politburo.
Hoofdsamenzweerder Soeslow, de
oude partij ideoloog, opende daar de
aanval.
De volgende dag, de bewuste 14de
oktober, zette Soeslow zijn aanval
voort in een voltallige vergadering
van het Centrale Comité van de
partij. Een hele waslijst van
Chroestsjews tekortkomingen pas
seerde de revue. Met een rode kop
en gebalde vuisten hoorde Nikita
Sergewits de beschuldigingen aan.
Het Comité onthief daarop Chroest
sjew van zijn topfunctie in de par
tij. Het accepteerde het zogenaam
de verzoek om ontslag, ingediend
'met het oog op zijn gevorderde
leeftijd en de verslechtering in zijn
gezondheidstoestand'. Zijn vrouw;
Nina, die 'de baden gebruikte' er
gens in Tsjecho-Slowakije, merkte
bij het horen van het nieuws op,
dat haaar van een slechtere ge
zondheid van haar man niets be
kend was. Ook verscheidene partij
leiders namen de reden van ontslag
met een flinke korrel zout.
Het plenum van het Centraal Co
mité zette daarna zijn werk voort
en koos Leonid Iljits Breznjew tot
secretaris-generaal van het Centra
le Comité van de CPSU. Zo bereik
te Breznjew de partijtop.
Apparatsjik
Wie was hij, deze nieuwe partij-
chef?
Brezjnew was van zijn jonge jaren
af aan een 'apparatsjik', een ploe
teraar voor de communistische ide
ologie en haar praktische toepas
sing. Zijn particuliere geschiedenis
is met die vande CDSU volkomen
verweven.
Tijdens zijn opleiding aan het klas-
sischeskaya gymnasia in zijn ge
boorteplaats Zamenskoje aan de
Dnjepr was hij al lid van de Kom
somol, de communistische jeugdbe
weging.
•2772.
lelijk
aat een opvallend verschil
;le tuss endie van Brezjnew
van zijn beide voorgangers,
dden namelijk naast en na
ijlelderschap ook de functie
mier aan zich getrokken,
aarmee topfiguur van partij
Brezjnew deed deze stap
liet. Vandaar dat premier
op de 16de oktober 1964
Presidium van de Opperste
tot regeringsleider benoemd,
na Brezjnew zijn tien jaar
maken. Hoezeer Leonid II-
dubbele topfunctie ook am-
ïij zette deze stap nog niet,
aam als hij is. Hij besefte,
van de oorzaken van
ijews val de groeiende ver-
ng van diens persoon was.
v? zou zich in de tien jaren
leiderschap de grote tacti-
oen, wiens omzichtige be-
E II imheid overigens een harde
pendheid niet zou uitslui-
