meer leerstof uit het buitenland aft ENMAAL GEK LTIJD GEK Pogo» de plaat psychiatrische patiënten morgenochtend in IKOR-radioprogramma maken van een nieuwe leergang is een zeer gespecialiseerd werk geworden 'We willen graag behandeld worden zoals iedereen' John Lennon in impasse J4/KWARTET ZATERDAG 19 OKTOBER 1974 BINNENLAND T11/K13 'si. hNGEN Leerstof voor jerwijs in de moderne ta- Vr< mt in toenemende mate Zoni uitgevers wordt het ontsj moeilijker zelfstandig een len. ifle te ontwikkelen en op ichtl 'kt te brengen. De enige )ns lai jkheid is dan nog een me- ït*w ik het buitenland over te lonnep en deze voor zover mo- te passen aan het Ne r. Su jse onderwijs mi 18- iruik van buitenlandse leer- bs blijft overigens niet be- r h it de moderne talen. Bekend w voorbeeld van de Schotse Thvoor moderne wiskunde, en laar geleden een ware 'cheid ,cht maakte in het Neder- „t onderwijs. Maar nergens versm de felten zo duidelijk als e bai aoderne talen. Buitenlandse en s veroveren hier stormen- is a. 1 de markt. k( de situatie? Voor het vak |n de laagste klassen van krihS 1AVO-V.W.O. heeft de uit afkomstige methode 'On racais' (Wolters-Noordhoff) a veertig procent van de nmei Bij de zeven meest verkoch- odes zitten dan verder twee 'iet Hagen één Franse, nog een en - zo waar - twee Ne- Van die laatste twee een van uitgeverij Thleme hen, die inmiddels ook al tenlands alternatief bij de eeft: 'Vive le francais' uit gels en Duits is de situatie anders. Van de acht meest e methoden voor Engels in nderbouw MAVO-HAVO- !ijn weliswaar nog vier van ïdse origine, maar ook hier de buitenlandse methodes ip. De meest verkochte me ienderde van de markt) is Wolters-Noordhoff-Long- ;gegeven serie van Alexan- men met drie ancjmre uit d afkomstige methodes ver- ordigt Alexander een dui- meerderheid. at het dat het zo moeilijk is Nederlandse methodes te elen voor het onderwijs in lerne talen? Vroeger kon ce leraar met enige kennis vreemde taal een boekje 4. Lo professen rest devant Ic tableau 11 oir. schrijven? Dat kan natuurlijk nog, en dat gebeurt ook wel. Maar dat zijn dan meer losse boekjes: een bloemlezing gedichten, een woor denlijst, een idioom-boekje, een schooluitgave van een toneelstuk. Maar een complete methode ma ken is wat anders. Dan moet je een programma maken waar leerlingen en leraren jaren achtereen mee kunnen werken. De opbouw van de leerstof stelt daarbij hoge eisen. De presentatie wordt steeds belangrij ker. Boekjes alleen zijn niet meer voldoende. Een behoorlijke metho de biedt tegenwoordig een compleet leerpakket aan van boeken, oefen materiaal, geluidsbanden, en vaak ook beeldmateriaal. Het onderwijs in de moderne talen is de laatste zes jaar grondig ver nieuwd. Alle verhalen over de star heid van het onderwijs ten spijt kun je zeggen dat er een ware revolutie sprake is. Vroeger begon je nog braaf 'papa fume une pipe' te vertalen, om vervolgens nooit meer op te houden met vertalen. Nu ligt het accent in 'de laagste klassen van het voortgezet onder wijs helemaal op de mondelinge taalbeheersing. Luisteren naar ban den, korte zinnetjes oefenen, veel aandacht voor de uitspraak, kleine toneelstukjes, alles Is gericht op actieve taalbeheersing. Op die ma nier leren de scholieren als het goed is zich aardig te redden in het buitenland. Pas in de hogere leer jaren krijgt dan het lezen en be grijpen van wat ingewikkelder tek sten meer aandacht naast de voort gaande training in mondelinge taalvaardigheid. tekende dit een geweldige omscha keling. Het ontwikkelen van een methode voor een moderne taal kost al gauw één twee miljoen gulden. Behalve het schrijven van een didactisch verantwoorde leer gang is het maken van geluidsban den (met buitenlandse acteurs in buitenlandse studio's) een kostbare zaak. Dergelijke investeringenzijn niet meer verantwoord als je "niet zeker weet dat de nieuwe methode het goed zal doen op de markt. Een extra probleem daarbij is de onzekerheid ten aanzien van de doelstellingen van het vreemde ta- len-onderwijs. Bij een vak als Frans is dat wei heel erg. Zolang je als uitgever niet precies weet wat de overheid- wil gaan doen met het Frans in de brugklas, kijk je wel uit om een paar miljoen in een nieuwe methode te steken. Nu kun je je afvragen of het zo erg is dat we bijna niet meer in staat zijn Nederlandse methoden te ont wikkelen. Vooral bij het onderwijs in de moderne talen lijkt het niet onaantrekkelijk een methode uit het betrokken taalgebied over te nemen. 35 irente-cinq A Ja terrasse d'un café 39 irente-neuf La foïrc Illustraties uit 'On parle francais', een Zweeds-Nederlandse onderwijsmethode. Optimistisch In een gesprek met Dick Eringa, vakdidacticus Frans aan de rijksu niversiteit te Groningen, en Arthur van Essen, vroeger leraar Engels en nu medewerker van het instituut voor toegepaste taalkunde in Gro ningen, blijkt wel dat de meningen op dat punt verdeeld zijn. Dick Eringa is tamelijk optimistisch over het gebruik van buitenlandse me thodes. De nadruk die gelegd wordt op mondelinge taalvaardigheid heeft ertoe geleid dat je veel 'direc ter' kunt werken. Met een stel kor te zinnetje uit de eerste lessen kun je al een aardig telefoonge sprekje in het Frans opvoeren. Daarbij hoef Je je niet te verdiepen in ingewikkelde grammaticale re gels, je blijft gewoon binnen het andere taalsysteem. Het is daarom niet zo wonderlijk dat Zweedse methodes voor het Frans het hier goed doen. En de Franse methode 'La France eh di recte', komt bij onderlinge vergelij king als de beste uit de bus. Toch ziet ook Dick Eringa wel pro blemen. Hij wijst erop dat 'La France en directe' wel als een heel goede methode bekend staat, maar toch nog vrij lastig is om mee te werken. Of een methode goed be valt hangt namelijk ook af van andere omstandigheden. Het maakt bijvoorbeeld groot verschil of een methode is afgestemd op dagelijks een uur Frans (vijf uur per week) of tweemaal per week een uur. Speciale moeilijkheden Arthur van Assen, die zelf heeft meegewerkt aan een Nederlandse methode voor Engels, meent dat bui tenlandse methodes toch wel erg ge makkelijk over de speciale moeilijk heden die Nederlandse kinderen met een bepaalde taal kunnen hebben heenlopen. Bij het opzetten van 'n methode zul je volgens hem goed rekening mpe- ten houden met een analyse van de door Nederlanders veel gemaakte fouten. Engelsen kunnen dankzij het onderwijs in de gemenebestlan- den nog zoveel ervaring hebben, Nederlanders hebben toch weer hun aan de modernisering van de wis kunde. Niet voor niets is minister Van Kemenade druk bezig een in stituut voor de leerplanontwikke ling op te richten Ervaring Omschakeling Niet alleen voor leraren, ook voor producenten van leermiddelen be- Voili unc voiture. La voiture est moderne. C'cst unc voiture moderne. 6. Voila deux chats. Dc quelle couleur sont-iïs? Ils sont noïrs. eigen moeilijkheden met uitspraak, woordenschat, grammatica en idi oom. Daarom geeft Van Essen in principe de voorkeur aan methodes die in Nederland gemaakt worden, waarbij dan vanzelfsprekend wel Engelsen ingeschakeld moeten wor den. Eringa en Van Essen zijn het er samen overigens roerend over eens dat het maken van een nieuwe leergang zeer gespecialiseerd werk is geworden. Behalve de vakken nis van taalkundigen zul je ook de~ hulp van onderwijskundigen (voor al leerpsychologen) nodig hebben. Het ziet ernaar uit dat zoiets in de toekomst alleen nog in leerplan- instituten mogelijk is. Niet voor niets bestaat er in Utrecht al een instituut voor de ontwikkeling van het wiskunde-onderwijs dat met een man of dertig al jaren werkt Op de een of andere manier zullen ook de uitgevers daarin een rol moeten spelen. Zij hebben immers de meeste ervaring in het ontwer pen en produceren van leermidde len. Min of meer noodgedwongen zijn zij gekomen tot nauwe inter nationale i, samenwerking bij het ontwikkelen van leermiddelen. Op vele gebieden worden buiten landse mthodes geïmporteerd en ook het omgekeerde komt voor: Nederlandse methodes (bijvoor beeld een methode Latijn van Wol ters-Noordhoff) wordt bulten Ne derland gebruikt. Steeds vaker komt het voor dat uitgevers in ver schillende landen samen besluiten tot het ontwikkelen van een nieu we methode. Het is best mogelijk dat sommige van deze op de internationale markt ontwikkelde methoden beter zijn dan wat nu in Nederland ge produceerd wordt. Toch kan dat niet betekenen dat we in Nederland moeten berusten in het gegeven dat we geen eigen methoden meer kunnen betalen. Eigen leerplanont wikkeling die rekening houdt met de specifieke behoeften van ons onderwijs is dringend nodig. De internationale ervaring van uitge vers hoeft daarbij geen sta ln de weg te zijn, maar kan zelfs een zeer bruikbare hulp zijn. opname - ,r:., Bent u w«| tens opgénom»,, "(VTOimn in «en 35 ziekenhuis? fii 3S _/vrUtt "v"; 37 zonuwmrfchfina? 38 -herstellingsoord? I Kees de Leeuw lelt je onveilig en onzeker, omdat je denkt dat ensen je gek vinden als je emoties toont. Je je ontzettend eenzaam. De mensen begrijpen ak niet. Ze bekijken je of je uit een andere !d komt'. en nog veel meer klach- ex-psychiatrische patiënten beluisteren in het IKOR- igramma 'Aansluiting ge- dat zondagmorgen van half twaalf uur wordt uitgezon- ïderhalf uur lang vertellen irogramma ex-psychiatrlsche ovef hun ervaringen bij igkeer in de maatschappij. :n, die op zijn zachtst ge it bepaald leuk zijn. •rogramma, waarvoor het iet initiatief heeft genomen, derde in een reeks. Eerder 1 homofielen en bewoners 1 Nleuwmarktbuurt in Am- 1 aan bod om als mlnder- oep iets te vertellen over gen situatie. Opzet bij deze ~tn het IKOR is, dat de zelf het programma maken ir ook verantwoordelijkheid ragen. Voor 'Aansluiting ge werd daarom een werk- [evormd, bestaande uit men- m de stichting Pandora en an de Cliëntenbond. De laat- ien bond, die zich met name 'oor de rechtspostie van de isychiatrlsche patiënt, terwijl btlng Pandora zich vooral op rein van de voorlichting be- ee mensen van de werkgroep lette en Elfried hadden gesprek. Van het IKOR was erker Lejo Schenk aanwezig lodig bij te springen of hier r iets te verduidelijken. (43) is huisvrouw, ge- moeder van twee zoons 19), heeft een uitkering van zaken en doet vrijwilligers- n een ziekenhuis. Zij heeft lergziekte, moet regelmatig ideerd worden en mag van der niet 'normaal' werken. (36) was gediplomeerd ver- er, hoofd van een afdeling, nu een WAO-uitkering en 'ciaal werk, zoals ze zelf zegt ndere ex-psychiatrische pa- op te vangen. Beide vrouwen, die allebei het no dige hebben meegemaakt, zijn zeer enthousiast, 'als het programma 'Aansluiting gevraagd' ter sprake komt en zijn vol lof over de mede werking van het IKOR. Het pro gramma wil duidelijk maken, dat een ex-psychiatrlsche patiënt ge woon mens is met alle andere mensen, maar dat in feite de bui tenwereld nog steeds abnormaal re ageert. Elfried: 'Het zit 'm vooral vast' op hoe Je omgeving Je benadert, om dat Je niet begrepen wordt. Als je je emoties toont, wordt vaak met een gedacht, dat je niet helemaal in orde bent, omdat je opgenomen bent geweest. Terwijl als een 'nor maal' iemand diezelfde emoties zou tonen, dat niet wordt gedacht. Die hele benadering van ex-patiënten willen we aan de orde stellen door de mensen zelf over hun ervarin gen te laten praten. Ook het feit, dat je als ex-psychiatrische patiënt vaak geen werk kunt vinden en dat als Je een uitkering krijgt, gezegd wordt, dat Je parasiteert op de maatschappij. 09 ^Sticht? L-fïy, 1 ijBiiii^'b!'iwfil?r duidelijke lijn in het programma, omdai we als minderheidsgroep op hetzelfde niveau staan als andere groepen, zoals hartpatiënten, homo fielen of astmalijders'. Stempel Buitengesloten Je voelt je vaak helemaal buitenge sloten, omdat je bepaalde ervarin gen, die Je hebt ondergaan, niet kan delen met anderen. De mensen reageren angstig en willen er niet van weten. Wij zouden graag be handeld willen worden als iedereen. Wij zijn niet zielig of gevaarlijk. We zijn gewoon ln het leven vast gelopen en dat kan iedereen over komen. Je kunt iets meemaken, hulp nodig hebben, er toch niet uit korpen en in het uiterste geval opgenomen worden. Wij reageren precies als ieder ander op verdriet en nare gebeurtenissen. Het is ech ter helaas nog steeds zo, dat ex- psychiatrische patiënten bij sollici taties, verzekeringen of bij het be halen van een rijbewijs worden ge discrimineerd. Er zit dan ook een Jeanette: 'Ook ik heb ervaren, dat je geen emoties mag tonen, omdat je ex-patiënt bent. Als Je eenmaal opgenomen bent geweest, houd je dat stempel tot aan je dood toe'. Elfried vult aan: 'Als je één keer in een inrichting hebt gezeten en je laat je een keer gaan, wordt gelijk de GG en GD gebeld, omdat men denkt, dat je nog steeds een gevaar voor de gemeenschap bent'. In het programma vertelt een ex- patiënte, dat ze in een winkel stond, toen er een lastige klant binnen kwam, die een fles sla-olie op de toonbank kapot sloeg, omdat die bedorven was. De reactie van de verkoopster was: 'Gunst, mevrouw, als u dat nou had gedaan'. Elfried: 'Het opgenomen zijn ge weest. hoort bij je levenspatroon. Je wordt zielig gevonden en niet geaccepteerd, omdat men denkt 'eenmaal gek, altijd gek'. Door dat alles ga je je ook in gezelschap ontzettend onzeker voelen. Als Je, zoals ik. in totaal drie jaar in inrichtingen heb doorgebracht, ben je wereldvreemd geworden. Je moet daarna helemaal opnieuw beginnen en opnieuw leren te leven. In een Inrichting wordt eigenlijk alle ver antwoordelijkheid Je ontnomen en vanuit die betrekkelijke veiligheid daarbinnen, kom Je dan weer ln die hardê werkelijkheid erbuiten. Ik kan me dan ook goed voorstellen, dat sommige mensen, zoals ook een man in het programma zegt, af en toe op hun knieën naar de inrich ting zouden willen terugkruipen'. 'Fantasie' Jeanette: 'Ik heb gemerkt, dat ex- patiënten veel eerder over hun erva ringen praten dan een 'normaal' mens. De reactie is echter, dat je rijkelijk fantaseert en dat, terwijl je alleen maar eerlijk probeert te zijn'. Elfried: 'De mensen worden zo onzeker, als iemand verdriet toont. Men is ook angstig en bang om met problemen te worden ge confronteerd. Kijk, als je Je been hebt gebroken, zie je wat er aan de hand is. Dat is te hanteren en Je weet wanneer het beter is, maar bij een inrichting weten de mensen dat nooit. Waar het eigenlijk om draait is: wanneer is iemand gene zen; dat wil zeggen: gewoon. Bij ex-patiënten weet je dat nooit. Dat is de onzekerheid, waarmee men zit. Iemand, die aan zijn blinde darm is geopereerd in een zieken huis, wordt daarna geen ex-patiënte genoemd, maar als je in een in richting hebt gezeten, wordt dat stempel je meteen opgedrukt en je kunt het niet eens ontkennen'. Het IKOR-progr&mma wil duidelijk maken, dat het in feite de samen leving is, die het de ex-psychlatri- sche patiënten onmogelijk maakt weer op een zinvolle manier terug te komen. Hun problemen zijn de problemen van de samenleving en als de 'normale' mensen zich daar mee zouden kunnen identificeren, bestaat er uiteindelijk geen wezen lijk verschil meer. Jeanette voorspelt: 'Over een paar jaar zullen er door deze maatschap pij, die faalt, veel meer psychiatri sche patiënten zijn, omdat ze de race niet meer kunnen volhouden.' Of zoals een zekere Arie het ln dit programma formuleert: 1 'Deze maatschappij is een dolgedraaide centrifuge en wij zijn de mensen, die eruit gecentrifugeerd zijn'. Hele omgeving Lejo Schenk vindt, dat de hele omgeving van een ex-psychlatri- sche patiënt zou moeten worden aangepakt. De mensen zelf doen hun best wel, maar de omgeving maakt vaak, dat ze weer in elkaar klappen. Neem nu een huisvrouw, die door de gezinssituatie zo in de vernieling is geraakt, dat ze moet worden opgenomen. Als ze terug komt en aan die situatie is Intussen niets gedaan, is het toch geen won der, als ze een paar maanden later opnieuw psychisch ln elkaar klapt. Jeanette: 'Ik heb ervaren, dat als er problemen op tafel komen de deuren worden dlchtgeknald. Je moet altijd maar lachen en je vro lijk voordoen. Vooral niet over vroeger praten, want dat wordt niet aanvaard. Je mag niet over verdriet praten. Doe je dat wel, dan wordt er gezegd: je zoekt zelf rottigheid. Kijk maar uit, over een paar maanden zit je er weer in'. Jeanette vertelt nog over het werk, wat ze als vrijwilliger in een zie kenhuis doet. 'Ik werk daar om iets voor de ander te kunnen zijn. Een hand op zijn hoofd te leggen of een sinaasappel uit te persen, maar bij mij doen ze het niet. Je wordt zelf niet opgevangen en staat volkomen alleen'. Ontzettend alleen Elfried: 'Soms word ik wel wanho pig en wil er dan een eind aan maken. Of denk ik. was Jk maar weer ln de inrichting terug. Daar naast echter leeft bij mij toch ook wel het idee, dat het de moeite waard is om verder te gaan'. En over de inrichting zegt ze: 'Daar heb ik ondervonden wie je ware vrienden zijn. Al mijn kennissen en vrienden lieten me vallen, toen ze hoorden, dat ik moest worden op- genomen^ Ik hoorde er niet meer bij. Nu zijn mijn vrienden bijna allemaal ook ex-patiënten en daar kan ik mee praten. Dat maakt, dat je je niet zo ontzettend alleen voelt. Ik weet ook, dat ik nooit meer de positie van hoofdverpleeg ster van een afdeling zal krijgen. Dat ik een stt\p terug zal moeten doen, maar ik ben bang om te solliciteren. Bang ook om afgewe zen te worden. Altijd en overal. Ik leef nu van een WAO-uitkering, maar ik vermaak me wel en pro beer op mijn beur' mensen met problemen te helpen'. Jeanette: 'Ik voel me echt een een ling, maar ik moet me staande zien te houden. Al was het maar voor mijn twee kinderen. Ik wil alleen nog maar leven om anderen te helpen. Verder zie ik het allemaal niet zo rooskleurig in, maar ik doe mijn best'. Het programma zelf vinden ze ge weldig om te doen. 'We .hopen echt, dat het aanslaat. Er zijn nog zoveel mensen, die eruit moeten komen en mee zullen maken, wat wij heb- 'ben meegemaakt. Het is fijn, dat het IKOR ons deze kans heeft ge boden, want je kunt nu eens eerlijk praten'. Lejo Schenkt tot slot: 'In dit pro gramma zijn verhalen te horen, zo als zij die nu aan jou hebben ver teld. Deze keer geen betogen van doctorandussen, die weieens even zullen uitleggen, hoe het allemaal in elkaar zit. In 'Aansluiting ge vraagd' zijn de echte deskundigen aan het woord. Mensen, die vanuit hun eigen ervaringswereld praten en die het aan den lijve hebben gevoeld'. door Willem-Jan Martin Nog'niet zo heel lang geleden, twee weken om precies te zijn, figureerde John Lennon ln deza kolommen als het kreatieve genius achter het jongste produkt van de Amerikaanse zanger-komponist Harry Nilsson. Diens elpee Pussy Cats werd door Lennon zodanig 'geproduced' en in de arrangementen gezet, dat Nilsson voor het eerst sinds tijden (The Point, Schmilsson) de gemoederen weer eens in positieve zin ln beweging wist te brengen. Het is dan ook enigszins merkwaardig ten aanzien van Johns eigen werkstuk Walls And Bridges (Appel Records SW- 3416), dat onlangs in de platenwinkels belandde, te moeten konstateren, dat hij er niet bijster veel van maakt. Dat ligt niet zozeer aan de geluidstechnische verzorging of de verwerking van de verschillende Instrumenten Lennon draait al heel wat jaren mee, kent de studio van haver tot gort en weet dan ook precies hoe hij dit soort zaken moet aanpakken, kortom: 'producing' en arrangementen zijn wederom van eenzame klasse maar eerder en vooral aan de muziek zelf, die dit keer inhoudelijk vrij weinig te bieden heeft en geen moment de spanning en/of originaliteit kan opbrengen, die Lennons eerdere platen kenmerkt. De enige uitzondering vormt het nummer Steel And Class, dat in bijtende bewoordingen afrekent met een niet nader aangeduide ouwe 'buddy', die ongetwijfeld helemaal in de grond moet zinken bij het aanhoren van de onwaarschijnlijk dreigende klanken, waarin Lennon zijn kritiek verpakte. Maar daarmee is het Inderdaad bekeken en spelen voor de rest zelfherhaling en betrekkelijke nietszeggendheid haasje-over. Going Down On Love behandelt de breuk met het inmiddels voor ene May Pang Ingeruilde Japanse fenomeen Yoko Ono. John Lennon Op zich natuurlijk een interessant thema, zeker voor de Lennonologen in de zaal, maar eenenander wordt nauwelijks bevredigend uitgediept en bovendien remt het nummer zich zelf door de vele wisselingen in toonsoort en' tempo behoorlijk af. Volgt een stukje zouteloze fabriekspop in de vorm van Whatever Gets You Thru The Night, waaraan bovendien het onbenul Elton John zijn medewerking verleende. Old Dirt Road, een ballade-achtige konstruktie van het kaliber Image, is mooi, maar weinig verrassend, hetgeen in versterkte mate (dat wil zeggen tegen het cliché-matige aan) van kracht is voor het up-tempo gespeelde What You Got en weer langzaam, om niet te zeggen: melig Bless You. Scared, waarmee kant één afsluit, opent veelbelovend, precies zo sinister als de titel doet vermoeden, maar zakt echter langzaam weg ln de richting van het weer opdissen van oude (Imagine-) koek. Kant twee vertoont, na een weinig geslaagde Harrison- parafrase (9 Dream) en een wederom door Elton John meegezongen niemendalletje als Surprise Surprise, in het al eerder genoemde Steel And Glass eindelijk John Lennon zoals hij echt muziek kan maken. Maar prolongeren is er niet bij: Beef Jerky is een Mothers-achtige 'instrumental', die vlot door de mand gaat vanwege zijn geringe oorspronkelijkheid. Nobody Loves You haalt de zaak slechts even op, terwijl het door zoon Julian van slagwerk voorziene Ya Ya vooral als grap bedoeld lijkt. Een toch wat wrang wordende grap echter, zo als afsluiting van een elpee, die vooral op tamelijk pijnlijke wijze de Impasse en de richtingloosheid van een anders toch zo belangwekkende muzikant illustreert. Al schrijvend en voor de zoveelste keer luisterend word ik er eigenlijk steeds droeviger van. Wordt ook de theorie van sommige Lennonologen gaandeweg aannemelijker: het vertrek van 'dat mens' moet Lennon inderdaad een behoorlijke opdonder hebben bezorgd. Op een andere wijze lijkt de schrijnende leegheid van Walls And Bridges nauwelijks te verklaren. Het is zo al met al met een vol gemoed, dat de vermelding van de restanten van deze week ter hand wordt genomen. Twee platen met niet opzienbarende doch ruim voldoende muziek uit de koker van. als eerste, Bonnie Raitt (Streetlights Warner Bros BS 2818) en op de tweede plaats, de James Montgomery Band: Highroller (Capricorn Records CP 0142) is een soms iets te snerperlge, doch over het geheel goed swingende elpee. Je moet er alleen wel voor in de stemming wezen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1974 | | pagina 13