pelle van
begaafd en grillig
V
Pop op
de plaat
{ené Heijnis (17) schrijft boek (of grafrede?) over uniek, maar bedreigd gebied
MBteiii is-
fog veel gegevens in familie-archieven
Herfstrelease
van Polydor
H2/~ }UW/KWARTET ZATERDAG 14 SEPTEMBER 1974
BINNENLAND Til/KI 3
ÏIP DE BRES VOOR POLDERLAND
voor
het
ior Huib Goudriaan
OOG AAN DE ZAAN De zeventienjarige René Heijnis heeft in z'n een-
b een boek geschreven en in eigen beheer uitgegeven, dat binnen ruim
:n maand uitverkocht was. Het boek beschrijft de planten- en vogelwereld
in de polder Westzaan, een gebied dat door zijn brakwatervenen en bijzon-
ir rijk weidevogelstand tot een zeldzaamheid in Europa is gaan behoren,
iettemin vrezen René en zijn vrienden die hielpen bij het tellen van de
igels en de planten, het zogenaamde inventariseren dat het boek weieens
in grafrede kan worden.
in het verloren gaan van het
bied wordt immers gewerkt. René
paleert in zijn boek welke aan-
g wordt gepleegd met het in
voering zijnde bestemmingsplan
Bstzijderveld en het voorbereiden
n de plannen Houtveld. en Guis-
ld. Deze kennelijk niet te stuiten
uwwoede zal leiden tot het 'om-
tten' van een nu nog uniek pol-
rlandschap in de monotone
ion- en winkelcentra, die Neder-
id al jaren misvormen.
'Na uitvoering van de plan-
n zal van de gehele polder (3000
stare) nog eenvierde deel over
n en van het rijkste broedgebied
de polder, het 763 hectare grote
estzijderveld, zal nog 360 hectare
steren. De plannen van de ge-
eente Zaanstad gaan uit van ver-
iderde bevolkingsprognoses, zijn
duur en gaan ten kóste van een
teds waardevoller wordend na-
urgebied'. René Heijnis tekent in
boek. na een indrukwekkende
somming van wat er in de polder
emaal leeft en groeit, daarom
protest aan tegen deze plan-
n.
e beperken ons tot het noemen
n de bezwaren vari René en de
m inspirerende actiegroepen in
Zaanstreek, voor wat betreft het
in 'Houtveld':
Het op te offeren Westzijderveld
hoort tot de acht rijkste weidevo-
Igebieden in Europa;
De grutto komt hier in een
leke dichtheid voor, verdwijning
n het Westzijderveld vormt een
René Hejjnis: 'Als jongen van
zeven jaar ging ik voor het eerst
het Westzijderveld in'.
bedreiging van dé gruttostand op
Europees niveau;
Het brakwaterveen in het West
zijderveld is in de loop van eeuwen
ontstaan. Brakwatervenen, zijn. .in
Europa nog nauwelijks aanwezig.
Het Westzijderveld is van grote
waarde voor de volksgezondheid als
'aanwijzer' van milieubederf, voor
e watersnip is een zeer talryke broedvogel in de polder Westfcaan.
de recreatie (biedt de stilte en
open ruimte en het contact met de
natuur, die onmisbaar zijn voor de
mens) en als bepaald type land
schap.'
De bezwaren tegen de bouwplannen
zelf:
De huizen zullen vooral bestemd
zijn voor het opvangen van de Am
sterdamse bevolkingsgroei. Dit is in
strijd met de provinciale voor
schriften die op meer spreiding zijn
gericht;
Het plan is gebaseerd .op een
inwonertal van 200.000 inwoners,
terwijl de bevolkingsgroei veel
minder snel gaat dat tot voor kort
werd aangenomen;
De gewenste maximale bouw
hoogte van 65 meter is te hoog
omdat het gehele landschap hier
door wordt bedorven en omdat de
resterende weidevogels dan ook zul
len vertrekken (vopral de grutto's
mijden hoge obstakel?);
Het plan is gebaseerd op een
overloop van een aantal bedrijven
uit Amsterdam.Gezien de arbeids
situatie in Amsterdam, kunnen deze
bedrijven echter beter, naar terrei
nen teh zuiden van' het Noordzèe-
kanaal worden verwezen:
De draagkracht van de grond is
zo gering, dat er voor zware gebou
wen en installaties een fundering
met betonnen heipalen nodig is
van 15.tot 22 meter;
Uit een enquête van het Kontakt
Milieubeheer Zaanstreek en de ac
tiegroep 'Het Veld' bleek dat 78
procènt van de Zaanse bevolking
tegen bebouwing van het veld is en
89 procent tegen industrievestiging
in dit gebied.
Illegaal opspuiten
Wat René Heijnis hijzonder heeft
geraakt, is dat de expansiedrang
van de gemeente zover ging dat
illegaal zonder toestemming van
Gedeputeerde Staten was begon
nen met het opspuiten van een
deel van het Westzijderveld en dat
dit opspuiten uitgerekend gebeurde
in dè broedtijd. Pas .nadat het Kon-
takt? Milieubeheer Zaanstreek de
rechter had ingeschakeld kon een
voorlopig einde aan liet opspuiten
worden gemaakt. Réné: 'In het
voorjaar van 1973 en 1974, midden
in het broedseizoen toen de vogels
niet meer wegkonden. werd gespo
ten. Hierbij werden meer dan 100
nesten van 25 verschillende soorten
vogels vernield, onder andere van
de roerdomp, dodaars en van de
zomer- en wintertaling. Jonge vo
gels, die probeerden te ontsnappen
werden doodgereden. We zagen de
samengeperste lijkjes liggen in het
profiel van de dragline-wielen. Als
er toch moet wortien gespoten
waarom wordt het land dan niet
tijdig onder water gezet, zodat de
vogqls daar niet met broeden kun-
nerj. beginnen?'
KHf CU 1
f I
Kemphanen in het Westzijderveld: een vogel, die na de opspuitingen dreigt te verdwijnen.
René. leerling van de vijfde klas
HAVO, kwam tot het schrijven van
zijn boek 'De flora en fauna van
het Westzijderveld' na zijn consta
tering dat. 'de bestuurders geen
flauw benul hebben' van het belang
van Westzijdervelden de polder
Westzaan. 'Als jongen van zeven
jaar begon ik het veld in te trek
ken en vanaf 1968 maakte ik aan
tekeningen over de aanwezige vo
gels en planten gemaakt.
Tn het 'Natuurbeschermingsplan
voor de Zaanstreek', uitgegeven in
1970 door de Vogelbescherming van
de Zaanstreek, las ik welke uitbrei
dingsplannen het veld "bedreigden
én welke alternatieven, er waren'.
Eerste succes
Er ging een lichtje bij René bran
den en hij lette scherp op de aan
slagen die onze geïndustrialiseerde
samenleving voortdurend pleegt op
de natuur. Zo kwam hij in 1971 tot
het tellen van de vogels, die door
de hoogspanningsleidingen omkwa
men. In 1973 maakte hij hierover
een rapport, dat werd toegestuurd
aan de minister van landbouw, de
Provinciale Electriciteits Maat
schappij Noord-Holland (PEN) en
aan de gemeente. Mede als gevolg
daarvan werden strips bevestigd
aan een van de twee hoogspan
ningsleidingen. zodat hier geen vo
gels meer tegenaan behoeven te
vliegen. Onder de andere leiding
heeft hij sinds 1971 nog 1000 dode
vogels per jaar gevonden. 'Volgens
de PEN is het technisch niet haal
baar ook aan deze leiding strips te
bevestigen'.
Na het succes van zijn rapport over
de hoogspanningsleidingen begon
René te denken over een samen
vatting, van het dierlijk en plant
aardig leven in het Westzijderveld.
'Ik zag de bestemmingsplannen en
dacht: straks is het veld weg. ter
wijl er nog nooit een inventarisatie
van de flora en fauna van het
gebied is verschenen. Ik heb toen
zo'n twintig man opgetrommeld om
mee te werken, aan het tellen. Van
mei tot augustus 1973 ben ik bezig
geweest met het uitwerken van het
cijfermateriaal, in de kerstvakantie
heb ik het verslag geschreven en in
de paasvakantie van dit jaar heb ik
alles uitgetypt. Voor het drukken
had ik geen geld en natuurbescher
mingsverenigingen in deze streek
ook niét'.
Bootje verkocht
In arren moede verkocht René
Heijnis daarom zijn motorvletjè,
dat hij gebruikte voor verkennings
tochten in het Westzijderveld. Hij
pakte met zijn medewerkers zelf
het binden, snijden ert nieten aan
en kon de drukker een voorschot
geven. Mei van dit jaar verscheen
het boek en een maand later was
de eerste oplage van 350 exempla
ren verkocht. Zestig procent van de
kopers wonen in de Zaanstreek en
veertig procent in de rest van het
land. Er zijn nu zoveel aanvragen,
dat René in de herfstvakantie een
tweede druk van enkele honderden
exemplaren wil gereed maken. De
prijs is 9,75 en wie een exem
plaar wil bestellen moet dan doen
bij René Heijnis. Wilhelminastraat
13. Koog aan de Zaan. Afgezien van
enkele stijlfouten is het werk van
René een uitstekend gedocumen
teerd rapport over geschiedenis, sa
menstelling van de bodem, flora en
fauna en planologische (onmoge
lijkheden van de polder Westzaan.
Wie de conclusie van de schrijver,
dat het Westzijderveld een uniek
gebied is, in twijfel trekt, moet
daar het tot dusver onnavolgbare
standaardwerk 'Wilde Planten'
maar eens op naslaan. Daarin lezen
we: 'De onder de rook van Amster
dam en de Zaanse industriecentra
gelegen brakwatervenen vinden
vermoedelijk nergens ter wereld
hun gelijke:' En: 'Zij behoren tot
de rijkste weidevogelgebieden van
ons land'.
KL
Mi
door Fred Lammers
ot Zuylen bij Utrecht heeft in de loop der eeuwen vele bewoners gehad. Een van de meest bekende
Belle van Zuylen geweest, de schrijfster, musicienne en schilderes, die er in de achttiende eeuw
oonde. Belle, officieel Isabelle, Agnes, Elisabeth van Tuyll van Serooskerken werd er op de 20e ok-
ber 1740 geboren als eerste kind van de zeven die Diederik Jacob van Tuyll van Serooskerken en
'ilena Jacoba de Vicq zouden krijgen. De moeder van,Belle, een wees uit een rijke Amsterdamse fa-
ilie, was nog maar 16 jaar, toen zij haar dochtertje, dat,later zo'n grote bekendheid zou krijgen,
r wereld bracht.
blijft voorlopig ontoegankelijk in
familie-archieven. Zodoende staat
nu reeds vast. dat in de toekomst
mogelijk nog niéuwe facetten over
Belle van Zuylen bekend zullen
worden. Er gaan al geruime tijd
stemnu i op „.de., brieven en werken
van Belle van Zuylen të bundelen
en uit te geven. Het lijkt verstandi
ger daar nog eyen mee te wachten,
omdat 'het toch een incomplete uit
gave zou worden.
Al vroeg
Als elfjarig -tnèlsje begon Belle
reeds te schrijven. Zij had er tijd
genoeg voor. Op slot Zuylen waar
zij haar Jeugd doorbracht was het
leven meestal saai', óók al had Belle
in haar broers en zusjes goede
speelkameraadjes. Haar ouders be
zorgden haar op zijn. ÜJd ook een
pretje. Toen zij tien jaar was ging
Belle zelfs een jaarlang Óp reis met
haar gouvernante mejuffrouw Pré-
vost. De reis ging nair 'Zwitserland
en Parijs. Het was In die tijd dat
Belle over de vragen van het leven
ging nadenken en van 'een meisje
dat zelfs in haar slaap lachte' ver
anderde in een ernstig'kind. Haar
gouvernante maakte zich er zorgen
over en gaf haar op zekere dag het
advies 'de deur te sluiten voor haar
:11e heeft veel geschreven en er is
over haar geschreven. Maar
at voor vrouw is zij nu eigenlijk
iweest? De 'Werkgroep 18e eeuw'
Den Haag heeft geprobeerd daar
antwoord op te geven, door in
H jaar. waarin het precies twee
luwen is geleden dat Belle voor
•t laatst slot Zuylen bezocht een
ntoonstelling aan haar te wijden,
at gebeurt op historisch terrein in
>t Zuylen. dat hoewel het thans
n museum is nog steeds toebe-
lort aan de familie Van Tuyll van
irooskerken. De expositie begint
ndaag en duurt tot 20 oktober.
ymposion
s afgelopen week is tevens in slot
lylen een symposium gehouden
ider het motto 'Verkenning van
alle van Zuylen'. Sprekers uit di-
•rse landen hebben er op tal van
anieren Belle van Zuylen belicht:
s brievenschrijfster (Belle schreef
edurende haar leven dat op 27
icember 1805 eindigde honderden
'ieven. waarvan er vele bewaard
in gebleven), als romancière, als
»mflettiste, als schrijfster van to
pstukken. als pastelliste en als
imponiste.
leveel er ook over haar is ge
schreven, zij is een enigszins
mysterieuze figuur gebleven, even
mysterieus als zij 'tijdefiS haar le
ven al werd beschouwd. Zelf heeft
Belle herhaaldelijk, geprobeerd haar
persoonlijkheid te omschrijven. 'Ik
ben soms als een haven, een markt,
waar ideeën aankomen en vertrek
ken' schreef zij in 1800 aan een
vriendin. Zij noemde zichzelf 'een
gevoelige vrouw' die schreef omdat
zij niet anders kon.
'Lezen en schrijven verandert wer
kelijk het bestaan van de mens'
was haar conclusie. Juist de vele
briéven die ons resten van Belle
brengen haar nader tot ons. De
organisatoren van de tentoonstel
ling hebben er dan ook terecht veel
werk van gemaakt om zoveel moge
lijk nog niet eerder in de open
baarheid gebracht materiaal uit fa
miliearchieven bijeen te brengen in
slot Zuj^en. De daar geëxposeerde
brieven, schilderijen en andere be
zienswaardigheden betrekking heb
bend op Beile van Zuylen zijn gro
tendeels afkomstig uit het buiten
land. Nog is niet alles bekend. Veel
gevoeligheid die de verbeelding en
haar blik verduistert.
Het haalde weinig uit. Belle ont
plooide zich tot een meisje dat het
weinig zeggende leven in haar
kringen beu was en zich liever ver
diepte in andere zaken. Haar ou
ders waren er uiteraard niet zo
gelukkig mee dat hun oudste doch
ter er zulke verlichte opvattingen
op na hield. Belle had daar ook
begrip voor. Zij was en bleef dat op
haar ouders en schikte zich zoveel
mogelijk naar hun wensen. Zo
wijdde zij--zich.- zoals een jongeda^
me betaamde, aan het maken van
een merklap. Haar kepersteekjes
zijn in slot Zuylen te zien. Maar als
het er op aankwam bleef zij bij
haar mening. Toen Belle eén Jaar of
zeventien was vonden haar ouders
het tijd worden dat haar toekomst
veilig werd gesteld. Er was een
leger van huwelijkskandidaten. Met
een van hen, de graaf Van Anhalt
was de verloving al bijna bekok
stoofd. Ook de prins Van Wittgen
stein was een serieuze kandidaat.
Er werden reeds portretten van
Belle gestuurd naar de kandidaten.
Daar bleef het bij. Belle vertikte
het te trouwen met iemand waar
zij niet om gaf. Zij liet haar moe
der weten dat een heel boekdeel
adellijke titels haar nog niet deed
verlangen naar een huwelijk. Van
de vele huwelijken dié zij had ge
zien trok geen haar aan.
Beile schreef. Als 23-jarige publi
ceerde zij anoniem haar eerste gro
te werk Le Noble, waarin de draak
werd gestoken met de adel. Al gauw
lekte uit dat Belle de schrijfster
ervan was. Haar ouders schaamden
zich diep en kochten zoveel moge
lijk exemplaren op om de versprei
ding ervan tegen te gaan. Belle
trok zich er maar weinig van aan.
Over trouwen werd niet meer ge
sproken. Dat betekende niet dat
Belle niets van mannen wilde we
ten. Zij was met veel mannen be
vriend en correspondeerde met hen.
Het waren echter vaak mannen die
niet uit de kringen van haar fami
lie afkomstig waren.
Slot Zuylen in de achttiende eeuw. Zo zag het slot er uit toen Belle er
haar jeugd doorbracht.
Toch huwelijk
In 1771 volgde nog vrij onverwacht
haar huwelijk met de oud-gouver
neur van haar broers de Zwitser
Charles Emmanuel de Charrlère. Zij
verhuisde naar Zwitserland en
woonde sindsdien meestal op het
buiten 'Le Pontet' in Colombier.
Charles was een zorgzame man
voor Belle, maar gelukkig werd het
huwelijk niet. Belle was te rusteloos
en daar kwam bij dat het huwelijk
kinderloos bleef. Allerlei pogingen
daar verandering in te brengen
Belle nam modderbaden en onder
ging andere kuren hielpen niet.
Tegenover goede vrienden sprak
Belle over het grote verdriet dat
geen moeder worden voor haar be
tekende. Er waren vaak anderen
tegenover wie Belle zich beter kon
uitspreken dan tegenover haar
man. Hij wilde Belle de ruimte
geven die zij nodig had. maar toch
ontglipte zij hem. Belle begreep
zichzelf ook niet altijd. 'Wonderlijk
dat ik een Hollandse ben en een
Tuyll', zei zij eens. In 1774 kwam
zij voor het laatst naar Zuylen.
Haar belangstelling voor haar fa
milie bleef echter bestaan. In 1799
kwam haar neef Willem René een
jaar bij haar logeren op 'Le Pontet'.
Haar belangstelling voor slot Zuy
len kreeg toen een nieuwe impuls,
maar zij is er nooit meer naar toe
gegaan.
Financiën
De familie Van Tuyll had trouwens
steeds groter problemen om het
slot te beheren. De lasten werden
steeds hoger ook ln die tijd
speelde dat facet vele eigenaren
van landgoederen dus parten. In
1803 besloot de familie Van Tuyll
van Serooskerken slot Zuylen maar
te verhuren. Belle was er eerst ge
schokt door toen zij dit nieuws
hoorde. De brief die zij er over aan
haar neef Willem René schreef en
die op de tentoonstelling te zien is
getuigt van de levenswijsheid die
Belle zich eigen had gemaakt. 'Zuy
len te huur. Het heeft niet nagela
ten mij te verbazen en mij een
ogenblik verdriet te doen. Maar dat
verdriet heeft spoedig plaats ge
maakt voor volledige instemming.
Zuylen ls triest, wie weet dat beter
dan ik. Als Zuylen verkocht zou
worden, zou dat niet zo erg zijn.
Zuylen werd ook gekocht. Huizen
worden gebouwd of gekocht en ver
vallen tot ruïnes of worden door
verkocht. Rijken ontstaan en ver
dwijnen. evenals de mens die aan
het hoofd van alles staat'.
door Willem-Jan Martin
De dag. waarop de wekelijkse
aflevering van deze rubriek
gestalte moet krijgen, wordt
huize M. geteisterd door het
gecombineerde geweld der
elementen. Harde wind. regen,
een verdwaalde hagelsteen, geen
beter moment kortom om
met de CV afgesteld op een
handzame dosis weldadige
warmte een korte
beschouwing te wijden aan de
herfstrelease van de firma
Polydor- een fors pak materiaal
met oud en nieuw werk van
eigen en vreemde bodem,
alsmede prijsvariaties die ook de
kleine beurs aan de bak
brengen. De kwaliteit loopt als
gewoonlijk uiteen.
De mooiste elpee van de stapel
Is zonder twijfel 461 Ocean
Boulevard (RSO Records Stereo
2394 138) door Eric Clapton, die
daarmee een stilte van vele
maanden doorbreekt en
belangrijker voor het eerst
afdoende bewijst tot een
volwassen solistisch stuk werk ln
staat te zijn. Waar Claptons
kwaliteiten in groepsverband
sedert jaren erkend worden,
kwaliteiten die bijvoorbeeld
behalve het nodige, bijna
klassiek geworden werk van de
driemansformatie Cream
resulteerden in een paar
fantastische elpees met de
overleden Duane Allman (Derek
the Dominos: Layla), kon aan
solozijde totnogtoe weinig meer
genoteerd worden dan
besluiteloosheid en
onzekerheid, onvoldoende
weggemoffeld in een gigantische
bende instrumenten en vokalen.
461 Ocean Boulevard ls
daarentegen een uiterst
evenwichtig stuk muziek, waarbij
Clapton de zaken stevig ln de
hand houdt. De aanpak laat zich
vergelijken met het groepswerk,
elk instrument is aan een vrij
duidelijk omschreven
funktionele positie gebonden,
hoogstandjes zijn er nauwelijks
bij. Dat kan een bezwaar zijn
voor Heden die Clapton graag
horen spetteren, anderzijds blijft
de boel zo uiterst compact,
ontstaat er een hecht en
goedgesmeerd apparaat, dat met
ruim sukses uit de konfrontatie
met de verschillende
muziekstijlen te Voorschijn
komt. Die stijlen variëren van
een vrolijk stuk reggae (I Shot
The Sheriff) via een substantiële
portie zeer 'tight' gespeelde blues
(I Can't Hold Out. Steady
Rollin' Man, Willie and the
Hand Jive) tot schrijnende
ontroering ln balladevorm
(Please Be With Me. Give Me
Strength let op de
dobropartljen!). Tot slot is er
dan nog een kleine hoeveelheid
ongeregeld, waarvan precies de
helft (Motherless Children,
Mainline Florida) door de mand
gaat. aangezien er in deze
nummers eigenlijk helemaal
niets gebeurt. Over de rest
echter, dat zal duidelijk zijn.
geen kwaad woord.
Ook Joe Cocker is weer terug, zij
het minder overtuigend dan zijn
zoëven besproken kollega. I Can
Stand A Little Rain (Cube
Records 2338 027) is een weinig
vitale plaat, waarop we Joe
tamelijk vermoeid, soms zelfs
nogal gedesillusioneerd lijkt het.
bezig horen met een over het
algemeen genomen vrij landerig
repertoire. De flitsende
onstuimigheid uit de Grease
Band- en Mad Dogsperiode is
verzopen is een overmaat aan
tranen, het uitstekende aan
schuurpapier en betonmolens
herinnerende geloei tot een
enkel nummer (I Get Mad)
beperkt. Joe Cocker moet het
erg moeilijk hebben.
In fel kontrast daarmee staat
Over Land en Zee met Drs. P
(Polydor 2925 023). Niet zozeer
popmuziek (Drs. P is een héér),
maar wel knap berijmde dolle
pret. Drs. P(iet Moeskops)
presenteert zich voor de
gelegenheid als gids en voert de
luisteraar, aldus de hoes, 'langs
de wonderlijkste landschappen,
maar ook naar onvermoede
plekjes dicht bij huis. Overal zal
hij smakelijk vertellen wat daar
gebeurt, of eertijds gebeurd is.
Of wat er dreigt te gebeuren'. De
liefhebbers weten voldoende,
lijkt me.
Dan na Galaxy-Lin (een nog
niet erg overtuigend nieuw
projekt van Robby van
Leeuwen) en Arnie, de afdoende
eerste solo-elpee van Arnie
Treffers (beter bekend als Long
Tall Ernie), over naar de serie
Startrack. Veertien bescheiden
geprijsde elpees met redelijk tot
goede selektles uit het werk van
diverse Polydor-artiesten,
waarbij het enige, zij het toch
niet onbelangrijke bezwaar geldt
het feit, dat de firma ln kwestie
dit soort selektles iets te vaak
pleegt, zodat doublures niet
zeldzaam zullen zijn.
Ondertussen blijft de
Startrackserle wel geschikt voor
een eerste kennismaking met
achtereenvolgens Supersister.
The Who. Eric Burdon, Roy
Buchanan (warm aanbevolen).
Slade. Rory Callagher, James
Brown. Jimi Hendrix. Lou Reed
plus Velvet Underground. Procol
Harum. Joe Cocker. Golden
Earring. Th Bee Gees en
Cream, waarmee de cirkel weer
gesloten is.
