Israël biedt Egypte meer woestijn aan Ethiopië verlaat de middeleeuwen Rust keert weer in Mozambique Chili buigt weer voor alle eisen investeerders Senaat wil rapport Nixons Watergate-ro! Frelimo helpt Portugees leger Vooruitgang laagstbetaalden weer tenietgedaan touW/KWARTET VRIJDAG 13 SEPTEMBER 1974 BUITENLAND T7/K9 TEL AVIV (UPI, Reuter) Israël is bereid meer terrein prijs te geven in de Sinaï-woestijn als Egypte nog eens een tussentijdse vredesregeling wil treffen. Dit heeft de Israëlische premier Jit- zak Rabin gisteren aan de Ameri kaanse minister van buitenlandse zaken Henry Kissinger meegedeeld meldde het Israëlische dagblad Ma'ariv vanuit Washington. 'We gens de bijzondere aard van de Sinaï, zou Israël bereid zijn om nog een interim-regeling te treffen met Egypte, als president Anwar Sadat (van Egypte) er een politieke prijs voor betaalt,' zo citeert het blad premier Rabin. Welke prijs Sadat zou moeten betalen werd niet gemeld. Volgens het dagblad heeft minister Kissinger Rabins voorstel niet di rect afgewezen, maar de Verenigde Staten hebben liever, dat Israël eerst een akkoord over troepen scheiding afsluit met Jordanië. Vol gens het Israëlisch-Egyptisch ak koord, dat door de bemiddeling van Kissinger tot stand kwam, heeft Egypte nu een strook van twintig kilometer ten oosten van het Suez- kanaal in handen. Israël houdt de rest van deze woestijn nog bezet. Palestijnen ADVERTENTIE) Alistair MacLean en het Wilde Westen 1873: in de staat Nevada is een troepentransporttrein op weg naar Fort Humboldt. Maar zijn die troepen wel voer aflossing bedoeld? En hoe konden bij het vertrek uit Reese City twee officieren zomaar verdwijnen? In de trein bevindt zich ook de bandiet John Deakin. Is hij werkelijk zo'n gewetenloze schurk? Wie deed de seinapparatuur verdwijnen? En wie liet de wagons met de manschappen in een ravijn storten? De chaos is compleet als Indianen de trein willen aanvallen... Lees de verrassende ontknoping in Alistair MacLeans Stoptrein naar Fort Humboldt. Voor 14,90 bij elke boekhandel. Een uitgave \an Elsevie al een verzoek met een toelichting opgesteld en naar de secretaris generaal Waldheim gestuurd. Volgens Israëlische bronnen- zullen de Verenigde Staten proberen be handeling van de Palestijnse kwesr tie door de Algemene vergadering te voorkomen. Minister Kissinger zou vrezen, dat een initiatief ten gunste van de Palestijnen bij de VN zijn diplomatie in het Midden- Oosten zal schaden. De Sowjet-Unie zou het Arabisch verzoek steunen. Het proces tegen de van wapen smokkel verdachte aartsbisschop Ca- pucci begint 20 september, zo is ln Jeruzalem bekendgemaakt. Dat be tekent, dat Israël de verzoeken om Capuccl over te dragen aan zijn kerkelijke superieuren of uit te wij zen, van de hand heeft, gewezen. De aartsbisschop wordt ervan verdacht wapens te hebben gesmokkeld van Libanon naar Arabische guerrilla strijders in het door Israël bezette deel van Jordanië. Hij werd 18 au gustus gearresteerd. Premier Jitzak Rabin van Israël en de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Henry Kissinger staan de pers te woord na hun besprekingen over liet Midden-Oosten. Rabin brengt momenteel een bezoek aan Washington. Twintig Arabische landen willen proberen om de Palestijnse kwestie op de agenda te krijgen voor de volgende algemene vergadering van de Verenigde Naties, die 17 septem ber begint. De vertegenwoordigers van deze landen bij de VN hebben WASHINGTON (Reuter) Een groep vooraanstaande Amerikaanse senatoren heeft Leon Jaworski, de speciale aanklager voor Watergate, gevraagd om een volledig overzicht van de rol van ex-president Nixon in deze affaire. Zij willen een rap port van Jaworski om te voorko men, dat Nixons aandeel in de Watergate-zaak nooit helemaal uit de doeken wordt gedaan, nu deze niet terecht hoeft te staan. Het verzoek aan Jaworski is onderte kend door acht senatoren, die allen lid zijn van de juridische commis sie van de Senaat. De vroegere minister van justitie John Mitchell vroeg gisteren om verdaging van het proces tegen hem, dat eind deze maand moet beginnen en waarin hij terecht moet staan voor zijn aandeel bij de verdoezeling van Watergate. Vol gens hem is er geen goed proces mogelijk door de amnestie-verle ning van president Ford aan oud president Nixon. BRUSSEL (Reuter) Francois Or- toli, de voorzitter van de Europese Commissie, zal toch deelnemen aan het diner, dat de Franse president Giscard d'Estaing zaterdag aanricht voor de staatshoofden en regerings leiders van de EG-landen. Ortoli was aanvankelijk niet uitge nodigd door de Franse president. Daarover was nogal wat ontstem ming ontstaan in de EG-kringen in Brussel. De Europese commissie ontkende officieel, dat zij teleurge steld was maar hoge functionaris sen spraken openlijk hun veront waardiging uit over de houding van de Franse president. Portugese troepen en eenheden van de bevrijdingsbeweging Frelimo werken nu samen bij het handha ven van de orde. Vrachtwagens met militairen patrouilleerden voortdu rend in het centrum van de stad en krottenwijken. Belangrijke punten werden permanent bezet gehouden. Volgens de gezondheidsdienst in Mozambique zijn bij de rellen van deze week zestig mensen (twee po litiemannen en 58 burgers) om het leven gekomen. In de ziekenhuizen waren in totaal 427 gewonden ver bonden. Eerder had de Portugese regering in Lissabon het dodencij fer op honderd gesteld. In Lorenzo Marques stonden de mensen giste ren rustig in lange rijen te wach ten voor de winkels met levensmid delen. Afrikaanse soldaten hielden daarbij een oogje in het zeil. In het centrum van de stad stonden zwar ten en blanken vredig naast elkaar voor de winkels, die gesloten waren geweest sinds het weekeinde toen blanke rebellen begonnen aan hun revolte, die inmiddels op niets is Van een onzer redacteuren AMSTERDAM Een bebaarde 1,57 meter kleine figuur van nauwelijks 50 kilo heerste 44 jaar met absolute macht over Ethiopië: keizer Haile Selassie, 'Leeuw van Juda', 'Keizer der Keizers', 'Uitverkorene Gods' en naar zijn zeg gen nakomeling van de koningin van Scheba en koning Salomo. Aan die heerschappij van bijna een halve eeuw waarin in Ethiopië niets wezenlijks veranderde ie- gisteren een einde gekomen. LORENZO MARQUES (Reuter, AP) Het leven in de hoofdstad van Mozambique leek gisteren zijn normale loop te hernemen na de bloedige onlusten van de afgelopen dagen. uitgelopen. Er heerst een voedselte kort door stagnatie in de aanvoer. Admiraal Victor Crespo reisde gis teren van Beira naar Lorenzo Mar ques om zijn functie van hoge commissaris en staf-chef van de strijdkrachten van Mozambique te gaan bekleden. Deze post is gecre- eerd door de overeenkomst voor de onafhankelijkheid van Mozambique, die het Frelimo en Portugal vorige week afsloten. Vluchtelingen In Zuid-Afrika komen nu dagelijks honderden Portugese vluchtelingen IPGerr@b@llie uit Mozambique aan. De Zuidafrl- kaanse regering heeft een kamp ingericht voor de opvang van deze blanken. De meesten komen met lege handen Zuid-Afrika binnen. Al hun bezittingen hebben zij achter gelaten in Mozambique. Verschei dene zijn illegaal de grens overge stoken en zijn niet eens in bezit van een paspoort, zo wordt vanuit Johannesburg gemeld. De keizer wierp zich op als 'leider van Afrika', stichtte een moderne luchtvaartmaatschappij en praatte over industrialisatie, maar daarmee hield zijn vernieuwingsdrang op. In zijn land heerste een archaïsche toestand, die op slag duidelijk werd als de keizer zich buiten de deur liet zien. Het volk wierp zich in het stof als de rode vierdeurs-Mercedes van de keizer langs reed. Met deze folklore verdwijnt nog een andere waarop in het buitenland veel kri tiek is geweest, maar die door de Ethiopiërs tot voor kort als dood normaal werd aanvaard. Terwijl miljoenen van zijn onderdanen honger leden bleef de keizer zijn leeuwen voeren met vorstelijke stukken vlees. Over de honger wil de hij niet veel meer zeggen dan 'wie niet werkt zal ook niet eten', wat met de werkelijkheid overigens niet zoveel te maken had. Terwijl de keizer binnenslands als een feo daal vorst heerste en naar buiten een prestige-politiek voerde verer gerde en door deze hongersnood maar vooral ook door de oliecrisis de economische toestand snel. De moeilijkheden De moeilijkheden begonnen op 18 februari in Addis Abeba met stakingsacties van onderwijzers en taxichauffeurs. De eersten protes teerden tegen het door de regering aangekondigde nieuwe onderwijsbe leid, terwijl de taxichauffeurs zich verzetten tegen de sterk gestegen benzineprijs. Later voegden zich bij de protestacties studenten en door de economische moeilijkheden zon der werk gekomen arbeiders. Toen de betogingen ontaardden in gevechten met de politie gaf de regering deze de opdracht bij ge welddadigheden van de vuurwapens gebruik te maken. Op 22 en 23 februari kwam het in Addis Abeba tot straatgevechten tussen betogers en militairen, waarbij drie doden vielen en tientallen mensen ge wond raakten. Nadat de regering een onderzoek naar de looneisen van de onderwij zers, verlaging van de benzineprijs en verhoging van de militaire sol dijen ln het vooruitzicht had ge steld leek de situatie weer normaal te zijn. Op 26 februari begonnen echter moeilijkheden bij de militai ren, die uiteindelijk uitliepen op een totale machtsovername onder leiding van jonge officieren. Na een aarzelend begin zet de le- gerrebellie door. De militairen stre ven een sociale en politieke om wenteling na. De machtspositie van de keizer wordt geleidelijk ontman teld. Talrijke leidende Ethiopiërs werden gearresteerd op last van het comité voor de strijdkrachten. Be gin september verschijnen in Addis Abeba voor het eerst betogers op straat, die het hoofd van Haile Selassie eisen. 'Hang de Keizer' en 'De Keizer is een dief', zijn de leuzen. De keizer wordt aangevallen door de strijdkrachten. Enkele van zijn bezittingen worden genationa liseerd. en hij wordt er openlijk van beschuldigd zich te hebben verrijkt ten koste van het Ethio pische volk. Op 11 september volgt de bekendmaking dat de keizer weigert zijn miljoenenkapitaal uit het buitenland terug te halen. Het leger spreekt van uitbuiting van dwangarbeiders, die in de loop van tientallen jaren in de goudmijnen honderdduizenden kilo's goud heb ben moeten delven, die de keizer bij banken in het buitenland heeft gedeponeerd. Deze elfde september zal de laatste dag van Haile Selas sie's keizerschap worden. Achterkleinkind De gisteren afgezette keizer is een achterkleinkind van koning Sahela Selassie van Sjoa en een zoon van Ras Makonnen. eens de rechter hand van de vermaarde keizer Me- nelik. Haile Selassie werd op 23 juli 1892 als DedjazmatsJ Tafari in Ha- rar, de hoofdstad van de gelijkna mige provincie, geboren. Hij ont ving zijn opvoeding op een Franse missieschool. Het leek er helemaal niet op dat deze Tafari nog eens de troon zou bestijgen want keizer Menelik had nakotnelingen. Hij werd opgevolgd door zijn kleinzoon Lij Jasoe, maar deze bleek een teleurstelling voor het land. Hij was een zwak vorst en helde over naar de Islam, wat voor de Koptische kerk onaanvaardbaar was. Van het verzet tegen zijn persoon was Tafari het middelpunt, wat uiteindelijk leidde tot afzetting van Lij Jasoe. Een dochter van Menelik, Zauditoe, werd in naam koningin maar Tafari was haar raadgever en de feitelijke macht hebber. Toen de keizerin in 1930 stierf werd Ras Tafari, Negus Nega- ti Haile Selassie I. Deze naam bete kent 'Macht-der-drle-eenheid'. Mussolini In 1935 kwam Haile Selassie ln de schijnwerper van de wereldpublici- telt door de inval van Italiaanse troepen onder Mussolini, die hem (ADVERTENTIE) interieur verzorqinq ZWART JANSTRAAT 63 3 3e FIJNACKERSTRAAT 8 TELEFOON 24 45 11 dwongen te vluchten. Hij ging ln Engeland in ballingschap, maar kon in mei 1941 in triomf naar Addis Abeba terugkeren. Na de oor log stond hij jarenlang pal voor stabiliteit, rust en orde. maar zijn land schoot daar al met al weinig mee op. Nadat zijn vrouw uit een eerder huwelijk was gestorven trouwde hij in 1962 met prinses Menen. Hij had zes kinderen, van wie nog slechts twee in leven zijn: Prins Asfa Wos- sen, die gedeeltelijk verlamd is en prinses Tenague Work. Deze is woensdagavond door militairen uit haar woning gehaald en wegge voerd. De actie van de militairen werd gevolgd door een menigte toe schouwers. De 'Negus' heeft zijn kleinzoon prins Zera Yacob Asfa Wossen in april tot troonopvolger aangewezen, maar de strijdkrachten hebben nu zijn vader Merid Ae- madh Asfa Wossen (58), die ln 1960 'tegen zijn zin' was betrokken bij een mislukte staatsgreep, uitverko ren. Deze zal leiding moeten geven aan de overgang van een 'antiek' naar een 'modern' (wat iets anders is dan 'westers') Ethiopië. Feodaal Haile Selassie was een absoluut heerser in een achterlijk feodaal land. Nog steeds is de gemiddelde levensduur niet langer dan 35 Jaar. en kan 90 pet van de Ethiopiërs lezen noch schrijven. Slechts 15 pet van de kinderen in de leerplichtige leeftijd gaat ook inderdaad naar school. Veel vernieuwingspogingen liepen stuk op de starre feodale structuur, waarin de koptische kerk, tevens grootgrondbezitter, de land eigenaren en de adel het te zeg gen hebben en zich met alle moge lijke middelen verzetten tegen aan tasting van hun belangen. De grote massa van kleine pachters en verpauperde boeren leeft en werkt onder uiterst primitieve omstandig heden. De heersende elite van christelijke (koptische) Amharen kijkt neer op de andere bevolkings groepen. de moslems en de negers. Ethiopië is een van de zeer weinige landen ter wereld waar geen enkele politieke beweging of politieke par tij bestaat. Economen geloven dat de huidige achterstand van Ethiopië geen na deel hoeft te zijn maar juist een voordeel kan blijken. Acht van de tien Ethiopiërs zitten niet gehin derd door een schoolopleiding op het platteland, zo stellen zij. Dat geeft mogelijkheden voor een even wichtige groei, zonder miljoenen massa's die samenklonteren in ver pauperde steden. Met een hervormd platteland is nog veel te beginnen. Maar dat vraagt wel een definitief afscheid van het verleden, dat mo gelijk gisteren is Ingezet. dernemingen op te kopen. Ook de landhervorming wordt terugge draaid; het onteigende grootgrond bezit dat onder coöperaties was verdeeld wordt in snel tempo te ruggegeven aan de vroegere eigena ren die de boeren van het land verjagen. Grote bedrijven concurren de klei ne en middelgrote kapot, die bo vendien te lijden hebben onder het grote gebrek aan koopkracht. De junta probeert de bedrijven te slijten omdat de staat volgens haar een slechte ondernemer is. Daarom ook zijn deze week Amerikaanse en Japanse bedrijven benaderd voor de exploitatie van olie- en gasre serves in het zuiden van Chili. De genationaliseerde kopermijnen zijn niet teruggegeven aan de oude ei genaars kennelijk omdat Chili zoveel profijt wil hebben van de hoge koperprijzen op de wereldmarkt maar zij zijn wel schadeloos gesteld met een bedrag van 60 mil joen dollar en 180 miljoen in de komende tien jaar. Grootgrondbezit wordt teruggegeven aan de oude eigenaren die de boeren van het land verjagen en het zelf weer in bezit nemen. De kans op een opti male landbouwproduktie die onder Allende bestond is daarmee verke ken omdat de eigenaren een grote opbrengst per hectare niet nodig hebben om toch in luxe te kunnen leven. De boeren zijn van het land verjaagd en zitten zonder werk en trekken naar de sloppenwijken van de paar grote steden in Chili. De vergelijking tussen de Chileense economie en de Braziliaanse die de militairen zo graag trekken gaat mank. In de eerste plaats heeft Chili een veel minder grote bin nenlandse markt dan Brazilië, maar dat hoeft nog geen doorslaggevend bezwaar te zijn omdat de economie toch grotendeels op uitvoer is ge richt, met alle risico's vandien. Maar Chili mist ook exploitatiemo gelijkheden die Brazilië in zijn uit gestrekte binnenlanden wel heeft. De koperrijkdommen hebben hun grens. Brazilië en Chili delen weer het 'risico' dat de economische groei bedreigd wordt van binnenuit door de steeds fellere kritiek van de 'gewone man' die het slachtoffer is van het staathuishoudkundig beleid. Morgen een slotbeschouwing over het fascistische karakter van de junta. door Nico Kussendrager Hoewel de Chileense arbeider na de val van Allende meer is gaan verdienen, kan hü voor zijn loon veel minder kopen dan onder de marxistische presi dent. Chili is terecht gekomen in een duidelingwekkend inflatie groter dan onder Allende waarbij de koopkracht van de escudo is gehalveerd. Een van de eerste daden van de junta was prijssubsidies af te schaffen en de marktprijzen te la ten zweven naar een 'reëler ni veau', met als resultaat dat prijzen van brood, vlees, suiker, medicij nen, kleren, brandstof en huishou delijke artikelen de hoogte inscho ten tot soms wel vijftien maal het peil van vóór de staatsgreep. Bij een minimumloon van 18.000 escudo's per week (ongeveer vijftig gulden), waarvan velen moeten le ven, stonden in de krant El Mercu- rio advertenties waarin een kilo vlees 1800 escudo's kost, een kilo krabbetjes toch nog 840. De groen teboer vraagt voor een kilo aardap pelen 90 escudo en voor een witte- of bloemkool bijna 300. Een paar schoenen kost een half maandinko men, een colbertjasje een heel. In middels is het minimumloon opge trokken tot 24.000 escudo's, maar de prijzen zijn nog sterker gestegen. En de arbeiders die met een loon zakje thuiskomen hebben nog ge luk, want 600.000 van de drie mil joen Chileense werknemers zijn onder de militairen hun baan kwijtgeraakt. In de tijd van Allende zijn zij politiek aktief geweest en dat zint de krijgshaftige heren niet. Ook arbeiders uit genationaliseerde. maar nu weer 'teruggegeven' be drijven worden door de nieuwe ei genaren uit 'wraak' ontslagen, om dat zij hebben meegewerkt aan de naasting. Ook zijn tienduizenden ambtenaren ontslagen vanwege geldgebrek van de junta en de steeds hogere kosten van het leger. De minimale koopkracht van de escudo en de grote werkloosheid betekenen dat veel Chilenen onder het absolute bestaansminimum le ven. In Santiago wordt in sommige wijken ronduit honger geleden, zo- alsook 'rechts' toegeeft. Officiële cijfers Toch gaat het volgens de officiële cijfers niet slecht met de Chileense economie. Buitenlands kapitaal stroomt weer toe, de investeringen zijn aangetrokken, de staatskas wordt gevuld met buitenlandse le ningen, niet alleen van Argentinië en Brazilië, maar ook van de We reldbank en het IMF. Maar het is net als vóór Allende: een bovenlaag die ervan profiteert. De arbeiders, de middenstanders, de boeren zijn teruggevallen in barrre omstandigheden en de mili tairen zullen er weinig aan doen hen daaruit te tillen. Bovendien, ging het onder Allende niet nog veel slechter? Weliswaar was het leven een stuk goedkoper, maar in de laatste maanden van zijn regiem waren veel artikelen gewoon niet meer te koop. Naarmate de periode Allende vorderde werden de naar geestige rijen voor de winkels lan ger. De staatshuiskundige chaos van toen gebruiken de militairen graag als verontschuldiging voor hun staatsgreep. Het land stond toen op de rand van een economisch bankroet en Pinochet en de zijnen hebben het nog nét voor een hui veringwekkende val in de diepte weten te behoeden, zo heet het. Inderdaad ging het niet zo goed meer tijdens het slot van de perio- de-Allende. Maar toen Allende aan de macht kwam trof ook hij een economie die er allerbelabberdst voor stond: de inflatie bedroeg 36 procent, de buitenlandse schuld was na die van Israël de grootste ter wereld (de aflossing sloke maar liefst 20 procent op van alle koper verdiensten), de economische groei was niet meer dan 2,5 procent (amper voldoende om de bevol kingsgroei bij te houden) en een groot deel van de produktiecapaci- teit bleef onbenut. Allende's minister van economische zaken, Vuskovic, probeerde met het dag en nacht laten draalen van de bankbiljettenpersen de vastgelopen economie weer op gang te brengen. Nog meer inflatie hoefde dat vol gens hem niet te betekenen omdat zoveel bedrijven maar op halve kracht werkten. Meer geld beteken de meer koopkracht en dus meer produktie. Door de escudo niet te devalueren en de prijzen af te rem men hoopte Vuskovic verder de in flatie onder controle te krijgen. Dat had allemaal kunnen lukken als niet de vraag veel sneller was gestegen dan de produktie kon bij benen. Het aanbod bleef achter door het verdwijnen van buitenlands ka pitaal. door in de overgangsperiode minder bekwame leiding van gena tionaliseerde bedrijven, door het hamsteren op grote schaal, door een slechte distributie, door ambte lijke corruptie en de groei van een zwarte markt (van de hele produk tie van een suikerfabriek die alleen voor Santiago werkte bleek uiteinde lijk maar de helft van de suiker in de stad terug te vinden). Ook bleven de opbrengsten in de landbouw achter door slecht weer maar ook door een minder goede organisatie en problemen bij de overgang naar de coöperaties. Bovendien saboteer den grootgrondbezitters de onteige ning door vee naar onder andere Argentinië te smokkelen en graan op de akker in brand te steken. Door de grotere koopkracht moest meer worden ingevoerd de reke ning voor geïmporteerd voedsel verdubbelde in 1972 tot 1,2 miljard dollar. De uitvoer bleef achter, wat leidde tot reusachtige tekorten op de betalingsbalans. Intussen nam de regering veel meer uit de staats kas dan er in zat om de sociaal zwakkeren te helpen. Dit alles leid de tot economische chaos, stakin gen ook met politieke motieven protesten, schaarste en uiteinde Om de steeds felle kritiek onder de arbeiders op zijn economisch beleid te keren maakt juntaleider Pinochet regelmatig toernees door het land. Hier schudt hij arbeiders van de kopermijn Chuquicamata de hand. lijk tot de machtsovername van de militairen. Braziliaanse trekken Onder de militairen krijgt de ont wikkeling van de Chileense econo mie heel duidelijk 'Braziliaanse trekken' op vrije concurrentie, vrij ondernemerschap, weinig sociale voorzieningen en een open deur voor het grootkapitaal. De deur is wijd opengezet voor het buitenlands kapitaal, het vrije on dernemerschap viert hoogtij, de lo nen worden afgeknepen om de winsten te kunnen laten stijgen en zo nog aantrekkelijker te worden voor investeerders en de sociale voorzieningen verminderd. De grote monopolies slepen onder het goed keurend knikken der militairen enorme bedragen uit Chili weg. vaak ook uit ondernemingen die nog maar zeer onlangs zijn aange schaft. De militairen leuren met onder Allende genationaliseerde be drijven en in april wist de CORFO, de Corporatie voor Industriële Pro motie. er binnen één week zestien van de hand te doen. De animo is het buitenland is groot om armzali ge, de laatste maanden vaak ver waarloosde maar levensvatbare on-

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1974 | | pagina 9