Dr. Gevaryahu wil zijn
volk weer bij bijbel
(tenach) doen leven
1
u
Theologie in 't geweer
tegen defensiewet
1
1]
lllSlllallfi
Uit de kerkbladen
Vandaag
'Souvereiniteit in eigen kring'
Nederlander wordt
r.k. overste in Rome
Trouw
Kwartet
'Waagschaal' is
niet neo-
wurmbrandiaans
Gij sen weigert
feestredenaar
Beslissing over
Van Luijk uitgesteld
Chileense kerken
vragen vrijlating
politieke gevangene]
Nieuwe boekeê
TROUW/KWARTET MAANDAG 9 SEPTEMBER 1974
KERK/BINNENLAND
door Ton van der Hammen
AMSTERDAM Weer zo'n verdrukt kind van het uitverkoren volk. Dat nergens een plaats gegund
wordt, dat lijdt, maar onverstoord en ongebroken zijn weg blijft vervolgen. Daar denk je onmiddel
lijk aan bij een ontmoeting met dr. Haim Gevaryahu uit Jeruzalem.
Zijn oorspronkelijke naam is Got-
tesmann. Die past helemaal bij
hem. de voorzitter van het Wereld
Joods bijbelgenootschap, de man,
die met de tora en de talmud is
opgegroeid: een door en door reli
gieuze Jood.
In welk land is geboren?
Hij kan dat niet zeggen. In elk
geval was zijn geboorteplaats het
Karpathendorpje Zadne. Dat was in
1914, toen Haim er geboren werd,
Hongaars. Daarna veranderde net
vijf maal van natie: na Hongarije
werd het Tsjechoslowakije. toen
weer Hongarije, daarna Roemenië,
vervolgens was het opnieuw Tsje-
choslowaaks en nu is het Sowjct-
Russisch.
Heeft bij familie in Israël?
Ja en daarbij denkt hij in de
eerste plaats aan zijn gezin dat hij
stichtte toen hij er in 1936 als
tuinder was aangekomen. Vrouw en
vijf, nu vier kinderen, want in de
jongste Kippuroorlog sneuvelde zijn
veelbelovende zoon Reuven (ge
trouwd en vader van één kind) 26
Jaar Jong bij de doorbraak over het
Suezkanaal.
Typerend voor de joodse geest
kracht was zijn publieke reactie
daarop. Ik kon dat later lezen in
het blad varl de nog jonge joodse
wereldbijbelbond, waarvan hij me
enkele afleveringen gaf. In het
nummer na deze zoveelste gruwelij
ke strijd om zelfbehoud droeg hij
een artikel op aan de nagedachte
nis van zijn zoon met als titel: 'Gij
zult een Egyptenaar niet haten'.
Een studie uit de bijbel die voor de
joden de tenach, het oude testa
ment is. waarin hij onder meer
Jesaja 19. 25 aanhaalt met deze
woorden van Jahwe: 'Gezegend zij
mijn volk Egypte en het werk mij
ner handen. Assur (Assyrië) en
mijn erfdeel Israël.'
Grondfout
Dr. Haim Gevaryahu vindt het een
van de grondfouten van deze tijd,
dat er door leken zo weinig in de
bijbel gelezen, erin gestudeerd en
ernaar geleefd wordt. Met dat doel
werd in zijn land het Israëlisch
genootschap voor bijbelonderzoek
opgericht, waarvan hij óók het
voorzitterschap bekleedt. In Israël
is er grote belangstelling voor en
bestaan nu al meer dan vijfhon
derd groepen, die twee, of ook wel
vier maal per maand in de kibboets
of in de stad bijeenkomen. Over de
hele wereld zijn er wel 2500, het
meest in Amerika. Gevaryahu, die
op latere leeftijd aan verschillende
faculteiten in Israël studeerde pu
bliceerde veel over de bijbel. Op
het ogenblik schrijft hij samen met
een vriend en collega een commen
taar op de bijbel, Tenach-le-Am,
waarvan de vijf boeken van Mozes
en de profeten nu gereed zijn.
In Nederland verbleef hij bij de
Amsterdamse rabbijn J. Soetendorp
en hij Is nu via Engeland op weg
naar Amerika, waar hij een aantal
gastcolleges hoopt te geven. Zijn
missie hier voerde hem onder meer
naar het Nederlands Bijbelgenoot
schap. "een goed podium om het
Nederlandse volk en in het bijzon
der hen. die zich aan de bijbel
gebonden achten, eens nadrukkelijk
te bedanken voor het voortdurende
mee-leven met Israël, ook bij en na
de Kippuroorlog'.
Hij wil er niet van horen, dat die
lof wel wat onverdiend is. omdat
ons land ook wel geknipoogd heeft
in de richting van de Arabische
landen, zie de nogal dubbelzinnige
officiële Nederlandse verklaringen
met een knipoog naar de Arabische
staten in die voor Israël zo benarde
tijd.
'Wij zien u als ons tweede vader
land. Nergens ter wereld hebben
mensen ons zoveel steun en liefde
gegeven als u. hier. Misschien is die
verbondenheid historisch bepaald.
Uw volkslied spreekt erover (dr.
Gevaryahu bedoelde vers 8 van het
Wilhelmus: 'Als David moeste
vluchten voor Saul den tiran, zo
heb ik moeten zuchten met menig
edelman. Maar God heeft hem ver
heven. verlost uit alle nood, een
koninkrijk gegeven in Israël zeer
groot').
En: wij mogen steden met bijbelse
namen hebben, bij u heeft het \ólk
zijn hoofdstad zo'n naam gegeven:
Mokum, dat betekent in modern
Hebreeuws heilige stad. Uw volks
taal wemelt van ons bekende uit
drukkingen.
Uit mijn hart
Gevaryahu: 'In Nederland, in Am
sterdam voel ik me thuis. Dat zeg
ik maar niet zo wat uit beleefdheid,
het komt op uit mijn hart. En als u
mijn dank en die van mijn volk te
veel eer acht. dan zeg ik dat onze
verbondenheid hechter is dan u zelf
wel weet. Twee landen waren het
Dr. Haim Gevaryahu
namelijk tegen welke de Arabieren
hun olieboycot het langste volhiel
den: Israël en Nederland. Het was
een politieke leuze vanuit de olie
producerende landen dat Holland
en Israël in relatie met elkaar
moeten worden gezien. Wilt u nou
nog meer bewijs?
Laat me tenslotte iets mogen zeg
gen over wat mij en anderen met
zorg vervult, zegt dr. Haim Geva
ryahu. Ik herinner aan de nazi
overheersing, toen miljoenen on-
schuldigen in de gaskamers hun
einde vonden. Een mensonterend
gebeuren, ingegeven door -assen-
waan. De reactie van de wereld
hierop was er een van diepe
schaamte. We leven al weer vele
generaties verder. Een periode
waarin het mirakel gebeurde van
de vestiging van een staat Israël,
een kleine vrije plaats onder de
zon, die ons voortdurend wordt be
twist. Een periode ook van vermin
derde geestelijke weerbaarheid in
de wereld, die mij en anderen toe
nemend met de angst vervult, dat
deze gaskamer-mentaliteit kan te
rugkeren. Er zijn wat dat betreft
griezelige voortekenen.
U met uw bijbelgenootschap en ik
met het mijne kunnen daar. ook al
staan we niet in officiële relatie
met elkaar, en ieder van zijn ei
gen plaats wat aan doen, zegt dr.
Gevaryahu vol overtuiging, onze or-
UIT
Korte, duidelijk geschreven, liefst
aan één kant getypte, brieven
kunnen worden gestuurd naar:
Secretaris Hoofdredactie Trouw/
Kwartet, Postbus 859, Amsterdam.
Bij pubilkatle wordt de naam van
de schrijver vermeld.
VAN LEZERS -
Vredeling (slot)
Ik kan niet nalaten te wijzen op
een kleine inconsequentie (onder
vele) die misschien niet algemeen
is opgevallen, in gedrag en woorden
van minister Vredeling. Hij is aller
gisch voor uniformen: maar toen
hem door minister Luns het woord
werd ontnomen, zei hij dat je dit
niet kon doen met een minister.
Dat heet in uniform taal: 'Op je
sterren gaan staan'.
Landsmeer
H. Bade
Suriname
Meer dan 75 procent van de Neder
landers weet niet eens waar Suri
name ligt en weet niet eens of dat
land onafhankelijk is geworden of
niet. Juist die mensen vinden dat
de Surinamers schoon schip voor
de Nederlanders moeten maken. Ze
begrijpen niet dat die Surinamers
niet anders doen dan hun rijkdom
men achterna lopen. Zelf de pers
en heel wat regeringsmensen vin
den dat de Surinamers nu toch
naar Suriname moeten terugkeren.
Nergens echter hoor Je vragen wat
er nu moet gebeuren met de be
taalde sociale lasten. Er zijn men
sen die Jarenlang duizenden gulden
aan AOW-preraies hebben betaald.
Is driehonderd jaar koloniale uit
buiting niet genoeg? Suriname
wordt nóg steeds uitgebuit door de
Nederlandse en Amerikaanse impe
rialisten. Wanneer je die feiten de
Nederlanders onder Ge neus legt
zeggen ze: Nederland heeft meer
ontwikkelingssteun gegeven dan uit
Suriname gehaald'. Als Surinamer
geef-ik toe dat er heel wat Neder
lands kapitaal in Suriname zit,
maar het geldt wordt besteed in
Nederlandse maatschappijen en dat
geld komt in Nederland met winst
terug. Dus wie profiteert er nu
van?
Amsterdam
K. Oedairadjsingh
Bede (4)
De kranten melden ons dat de CHU
aan de minister-president een brief
heeft gezonden, waarin 'ln grote
ernst' wordt gevraagd om de bede
aan het slot van de troonrede weer
op te nemen. Misschien kan dan
een andere 'bede tegelijkertijd ver
dwijnen. Ik bedoel de 'bede' die op
onze blikken gulden en rijksdaal
ders op de rand is gegraveerd. Onze
voorouders, slimme kooplui als ze
waren, sloegen daarmee destijds
twee vliegen in één klap! De sug
gestie werd gewekt dat God, die de
meeste mensen uit die tijd slechts
uit de bijbel kenden, aan de kant
stond van het bezit. En in de twee
de plaats liep degenen die probeer
de om het zilver van de rand van
de gulden af te snijden het risico,
dat hij zijn gulden, die immers
ongeldig was geworden, niet meer
kwij* kon. Wie Zijn mes zetten in
het randschrift van een zilveren
gulden of rijksdaalder, tastte daar
mee de straffende gerechtigheid
zelve aan, met alle gevolgden van
dien en hij sneed tevens zichzelf in
de vingers als de winkelier zijn
muntstuk als vals van de hand
wees. Misschien wil de CHU met
dezelfde ernst deze zaak eens over
wegen. tenzij ze natuurlijk het ge
loof van onze handeldrijvende
voorvaderen deelt. Of is het rand
schrift geen bede?
Kooterstille
ds. A. Sleders herv. predikant
KAAPSTAD De nieuwe Zuiti&frikaanse defensiewet, waarin
het aanmoedigen van personen om militaire dienst te weigeren
strafbaar wordt gesteld met een boete van tienduizend rand of een
gevangenisstraf van tien. jaar, is in het dagblad 'Die Burger' aan
gevallen door de Nederduits-gereformeerde hoogleraar Jac. J.
Müller.
Bede (5)
Ofschoon prof. Müller niets moet
hebben van de resolutie van de
raad van kerken in Hammanskraal.
waarop dit wetsontwerp een reactie
is. schrijft hij dat de bewoordingen
van het wetsontwerp in conflict
komen met de beginselen der
christelijke kerk. 'De souvereiniteit
in eigen kring, die van de kerk en
die van de staat, moet te allen tijde
worden geëerbiedigd en gehand
haafd en de vrijheid van menings
uiting, dus ook van de prediking,
moet door de staat ook in tijd van
crisis aan de kerk gegarandeerd
worden.
ROME —De in het bisdom Breda
In 1935 geboren pater Fr. Timmer
mans is in Rome gekozen tot nieu
we generaal-overste van de congre
gatie van paters van de Heilige
Geest, zo heeft Radio Vaticana
meegedeeld.
'In totalitaire landen dwingt de
staat de kerk om slechts te herha
len wat hij zegt en in de prediking
wordt niets getolereerd dat tegen
de staat zou kunnen Ingaan. Daar
om is het zo belangrijk dat in dit,
ons christelijke land er zelfs geen
spoor van inmenging kan bestaan
in het recht van vrije menings
uiting en vrije prediking van de
kant van de kerken.'
Die Burger vestigde de aandacht op
het feit dat niet om prof. Müller's
artikel gevraagd is door er met
forse letters onder te zetten dat het
de redactie was aangeboden. Ener
zijds is het afdrukken van dit arti
kel een moedige daad, omdat de
minister van defensie Botha een
van de directeuren van het blad is.
Anderzijds is het door die forse
letters onder het artikel wel duide
lijk dat de krant zich niet met prof.
Müller's standpunt verenigt.
Prof. Müller schreef verder, dat de
kerk de verzekering moet eisen dat
een bonafide kerkdienst waarin het
voor en tegen van dienstwelgeren
tegen de achtergrond van de bij
belse eisen wordt behandeld, niet
als aanzetten tot dienstweigeren
kan worden vervolgd.
De nieuwe defensiewet wordt ge
steund door de oppositionele yere-
nigde Partij, maar de Progressieven
bestreden het ontwerp krachtig. Dr.
Alex Boraine. vroeger voorzitter
van de methodistische kerkencon-
ferentle en thans voor de progres
sieve partij in het parlement, zei
van een groep christenen brieven
te hebben ontvangen waarin ze
hem schreven dat ze zich indien
deze wet erdoor zou komen, buiten
de wet zouden moeten stellen. De
minister van defensie .beschuldigde
dr. Boraine daarna van het gebruik
van de naam van Christus voor het
bedrijven van politieke propaganda
en noemde de progressieve partij
een 'gevaarlijk verschijnsel'.
Veel doden bij ramp
met veerboot in Nepal
KATMANDOE, NEPAL (AP) Ge-
vreesd wordt dat 45 mensen zijn
verdronken bij een ongeluk met
een veerboot in de rivier de Kama-
le. op ongeveer 200 kilometer van
Katmandoe. de hoofdstad van Ne
pal. Het persbureau van Nepal
meldde dat de veerboot is omgesla
gen toen hij een bus met passagiers
vervoerde.
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe leidse Courant
Üordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christe ijke Pers
Directie.
Ing O. Postma,
F. Diemer
Hoofdredactie:
J Tamminga.
Hoofdkantoor NZ. Voor-
buigwal 280. Postbus
859, Adam. Telefoon
020 - 22 03 83 Postgiro-
26 92 74. Bank: Ned.
Midd. Bank (rek nr.
69 73 60 768) Gem giro
X 500.
Waarom ook niet gelijk eisen, dat
(voor de vorm dan) elke kabinets
vergadering door Den Uyl met ge
bed geopend en gesloten wordt?
Belangrijk is. dat de schijn hoog
gehouden wordt terwille, van mis
schien zo'n 40 pet van de Neder
landse bevolking. Als de regering
hier niet aan toe wil geven, dan
wég met dit kabinet, weg met Den
Uyl en weg met Iemand als een
Van der Stoel. Of zou deze laatste
bijvoorbeeld toch lets ln praktijk
gebracht hebben van he* 'Ben ik
mijn broeders hoeder' (ook al leest
zo'n atheïst de bijbel niet) en zou
daarom misschien een gepijnigd
Griekenland hem (geheel ten on
rechte natuurlijk) 'Held der demo
cratie d.l. Rechtvaardigheid' noe
men? In elk geval: Stem straks
CHU (of WD. dat blijft hetzelfde),
opdat de vooroorlogse traditie a la
Colijn weer ln élk opzicht hersteld
wordt.
Utrecht
Jan H. Kompagnie
(ADVERTENTIE)
Voor neef Willem
omdat hij die
fijne nieuwe
baan krijgt.
Niemand
woont te ver
om 'n bloemetje
te sturen.
Uw Fleur op-
bloemist zorgt
ervoor!
'Neowurmbrandianen' worden de
mensen van In de Waagschaal ge
noemd na het Oosteuropanummer.
dat zij dit voorjaar uitgaven. In
een nummer, dat weer helemaal
aan Oost-Europa gewijd ls, willen
zij deze kritiek ontzenuwen. Geen
Foster Dulles of Lunsachtlg
stupide antikommunisme', maar
ook niet het spel van ontspanning
helemaal meespelen en intussen
zwijgen als het graf over de mense
lijkheid en "de rechten van de mens
in Oost-Europa, schrijven dr. J. van
der Werf en Theo Vrijlandt. Prof.
dr. J. de Graaf betoogt, dat het
oostelijk socialisme in feite die
naam ten onrechte draagt. Studen
tendominee Rens Kopmels kiest
voor 'socialisme ondanks Oost-Eu
ropa'. Verder o.a. teksten van Sa-
charow c.s. en Pasternak. 'De doorn
van een 'socialisme met menselijk
gezicht' mag ln Oost-Europa niet
sterven, en ook in West-Europa
niet' (De Graaf).
Advies
Confrontatie, een van de spreek
buizen van het conservatieve
rooms-katholicisme in ons land.
geeft de 'progressieve' bisschoppen
een ongevraagd advies:
derheid in het episcopaat eens
overwegen of zij immers steeds
solidair met de kardinaal niet
gelijktijdig met hem. haar zetels
volgend jaar beschikbaar zou stel
len. Nu immers staan zij voor een
loodzwaar dilemma: ln overeen
stemming met de opdracht van de
paus de kerkprovincie te saneren:
herstel en vernieuwing, of door te
gaan met dit na te laten. In het
laatste geval kunnen zij rekenen op
een steeds zwaarder wordende druk
zowel van het oppergezag van de
Kerk als van de orthodoxe gelovi
gen de anderen drijven in steeds
groteren getale de kerk uit. In het
eerste geval zullen zij grootscheeps
ongehoorzame ondergeschikten, die
op basis van compromis en status
quo hun gang konden gaan, die
nen af te danken. En deze onderge
schikten waren veelal Idee-verwant
aan de bisschoppen. Door hun ze
tels beschikbaar te stellen vermij
den zij het dilemma en dragen bij
aan de gezondmaking van de kerk
provincie. waartoe zij toch naar
ambt en eed verplicht zijn zich in
te spannen. Zoals voor andere eme
riti-(missie) bisschoppen zijn er
nog wel taken te vinden, waarin ze
nuttig kunnen zijn voor de Kerk.
Verwerpelijk
In het blad Wapenveld schrijft
prof. dr. Ir. R. Plomp over een
'uiterst verwerpelijk spraakgebruik':
Fieurop fnter/tora s'tderiand. Gegarandeerdfotd. Wellicht wil de 'progressieve' meer- We hebben het onlangs in de krant
kunnen lezen: vrouwen hebben tij
dens een congres in Berlijn gepleit
voor een eigen theologie omdat de
bestaande theologieën als te man
nelijk werden 'ontmaskerd'. We
kennen dit ook in andere verban
den: men hoort over de noodzaak
van een 'zwarte' theologie tegeno
ver de 'blanke' van de westerse
christelijke kerken. Ook al zouden
deze formuleringen gedeeltelijk
voortkomen uit een behoefte kort
en krachtig tekorten aan te wijzen
en eigen Intenties weer te geven,
toch hebben we hier met een ui
terst verwerpelijk spraakgebruik te
maken dat dieper liggende opvat
tingen over de theologie en haar
functie in de kerk verraadt. Het
suggereert dat theologie (primair)
een product van de mens is, een
expressie van hoe wij de wereld en
haar relatie tot God beleven. Maar
wil een theologie werkelijk een
christelijke, bijbelse theologie zijn,
dan gaat het er niet om dat de
mens aan het woord komt. maar
dat wij God aan het Woord laten
komen. Wij kunnen geen theologie
ën tegenover of naast elkaar zetten,
maar zullen steeds weer opnieuw
moeten luisteren naar wat God
over Zichzelf en over ons zegt.
'Naar een nieuwe levensstijl', het
eerste nummer van de nieuwe jaar
gang van Ecclesia (uitgave De Hor-
stink. Amersfoort) borduurt voort
op het onderwerp 'de houding van
de christen in de productie- en
consumptiemaatschappij'. Daarbij
gaat het vooral om de vraag, hoe
T2/4rc
ganisaties zijn niet politiek mach
tig, geen grootmachten in welke zin
dan ook. Maar we kunnen ons wél
inspannen om de wereld meer het
kennen en schatten van de bijbelse
waarden te leren. Mijn organisatie,
de World jewish bibele society is
daar van de aanvang af op gericht
geweest. Het wordt ook uw oedoe-
ling meer en meer, heb ik begre
pen, omdat u zich niet mee wilt
beperken tot vertalen, produceren
en verspreiden alleen, en vooral
ook een bijbelb e w e g i n g wilt
worden. Daar zal het inderdaad
heen moeten: een beweging van
mensen die andere mensen in de
bijbel wil inleiden en hun er mee
vertrouwd wil maken.'
DE HEILIGE KRIJG
En nu voor vandaag een klelij
opmerking. Het laatste vers van
doortocht luidt: Toen Israël Jahweh
machtige optreden tegen Egypte g<
zien had. kreeg het volk ontzi
voor Jahweh: zij stelden vertroi
wen in Jahweh en in Mozes. zi
dienaar. Zo vertaalt dr. G. te Stro
te dit vers. Hij merkt er iets bij oj
'Terwijl aan de oude, heilige oorla
alleen gelovigen mochten deeln
men. komt in dit verhaal van
doortocht het volk pas tot ec
geloof na en door het wonder da
Jahweh gewrocht heeft. Tot nog te
hadden, merkwaardigerwijze, alle<
nog maar de Egyptenaren hun ge
loof In Jahweh's strijden voor Isra
beleden (vs. 25)'. Een merkwaard
ge opmerking. Is de doortocht on
derdeel van een heilige oorlog? Ho
deze vraag ook beantwoord word
dan in ieder geval een ander soo
dan wij gewend zijn. De onzekere
en de twijfelaars gaan door de Ri
de Zee en worden met een macht
ge arm van God aan de overwii
ning op hun vijanden geholpen. 1
dan komen ze tot erkenning i
geloof, tot vertrouwen in Jahwei
en Mozes zijn dienaar. Dat is eej
evangelische, bijbelse notie in
verhaal. Het is zoiets als de not
van de maandag. We kunnen pa
aan ons werk beginnen en vertroi
wen hebben als het zondag, da
van de Heer. geweest is. We hebbei
het weer gehoord dat HIJ onze GolEII
wil zijn en dat is de enig werkelij laai
ke en effektieve motivatie voo ipen
mensen om aan de gang te gaanfen
achter Jahweh aan en achter ziji erb
dienaar Mozes aan. En dat bete 'an
kent: dat zij verder trekken: daflet
wat raadselachttige woord uit ver len.
15. want Mozes heeft daar helemaa eite
niet tot Jahweh geschreeuwd, maa Ige
het antwoord ls er wel: verdekt
trekken. Maandag vieren, dat wi iscc
zeggen: het kan weer door zondaj
Het heeft grond en zin. het Is niplVon
ijdc. in de Heer. zou Paulus zegger ot
(Exodus 14, 31) ivon
jetit
ROERMONG Bisschop Gij sen
van Roermond en zijn vaste staf
hebben geweigerd deel te nemen
aan een feestelijke herdenking van
het 750-jarig bestaan van de stich
ting Munsterabdij, wanneer op deze
bijeenkomst de kerkhistoricus prof.
dr. J. van Laarhoven uit Nijmegen
de feestrede zou uitspreken. Bis
schop Gijsen zei tot dit besluit te
zijn gekomen omdat de heer Van
Laarhoven, die ex-priester en ge
trouwd is, blijft doceren aan de
universiteit van Nijmegen.
Volgens dr. P. van de Baar. deken
van Roermond en voorzitter van
het feestcomité, heeft bisschop Gijl-
sen gezegd 'als jullie die meneer
uitnodigen als spreker dan kom ik
niet en niemand van mijn staf'.
In onderling overleg heeft prof.
Van Laarhoven zich vrijwillig terug
getrokken als feestredenaar. In zijn
plaats zal nu dr. Brederoo spreken.
AMSTERDAM Het curatorium
van de Katholieke Theologische
Hogeschool Amsterdam (KTHA)
heeft; nog niet willen beslissen of
prof. dr. H. van Leijk, die priester
ls en binnenkort gaat trouwen,
moet worden ontslagen. Zoals
bekend heeft bisschop Simonis van
Rotterdam het ontslag van de heer
Van Luijk geëist. Hte curatorium
wil eerst een gesprek hébben met
de Nederlandse bisschoppen. Men
vraagt in deze zaak een duidelijker
beleid van de bisschoppen.
SANTIAGO (KIPA) De kerkelijk».,
ke leiders van Chili hebben de mi**"
litaire regering verzocht, de oorlogsf
toestand in het land op te heffer
en de politieke gevangenen (naa,
schatting minstens zesduizend) vrij
te laten.
De brief is ondertekend door de r.kt£J
bisschoppen van Chili, door he
hoofd van de lutherse kerk bis
schop Frenz en door de grootrab
bijn. Hun brief werd gepubliceeri
vlak voor de eerste verjaardag ojp-
11 september van de militair)
staatsgreep. Het verzoek van d
kerkelijke leiders is van bijzonder.,
betekenis, omdat de militaire junti
geen enkele openbare kritiek toe
laat.
Moeilijkheden blijft het vredesco
mité ondervinden, dat onder lei
ding van de lutherse bisschop
Frenz en de r.-k. hulpbisschop vat,e<
Santiago Ariztia sedert de omver
werping van het bewind Allend
zich vooral het lot aantrekt van d
politieke gevangenen en hun faml
lies. Vorige week publiceerde he
dagblad Mercurlo een oproep, on
dertekend door 420 Chilenen -
bijna uitsluitend van Duitse af
komst waarin opnieuw wen
aangedrongen op aftreden van bis
schop Frenz.
ebb
■me
.eid:
erzi
oor:
unc
lam
itie-
een nieuwe mentaliteit ook con
creet gestalte kan krijgen ln een
nieuwe levensstijl.
Bankroet
Kort gezegd:
moeten we toch wél zeggen dat
de midden-orthodoxle die thans
voor een geestelijk bankroet staat,
een erfenis nalaat, die door ons
niet in dank wordt aanvaard. En
zeg ik teveel als ik beweer, dat de
midden-orthoxie daar ook mee
dóórgaat, gemeentelijk en op syno
daal niveau? Iemand zei eens: de
midden-orthodoxie regeert tot ze er
bij neervalt'. (Ir. J. van der Graaf
in het blad van de gereformeerde
bond De Waarheidsvriend.)
'De ene kerkgang, die mijn vrouw
en ik ln Staphorst meemaakten,
hebben we vanwege dat zingen
daar als een feest beleefd. Hun
strakke strenge geloofsvorm wordt
daarin doorbroken, zoals die ook
doorbroken wordt door het warme
felle harmonische kleurgevoel van
de Staphorsters.' (Ds. A. L. Broer in
het Algemeen Doopsgezind Week
blad.)
'Het fundamentalisme lijkt een
rotsvaste zekerheid, maar het ls een
splijtzwam, een kerkelfjke terreur'.
(Dr. C. J. Munter in (het lutherse)
ELK.)
'Mijn vrouw en ik hebben het gele
zen en ln stukken gescheurd, om het
door te spoelen in het toil°t. Ik wil
het niet in mijn huis hebben.'
(Billy Graham over het boek The
Exorcist, geciteerd in Ben Hoeken-
dijks Opwekking.)
lij
Willem Jan Otten, Het keurslijf [ert
Querido Amsterdam 1974. De Boek-kant
vink 48 blz. 5,25. [AT
Ie
De jeugdige Otten, die met zijr,ouc
debuut de Reina Prinsen Geerlings w,
prijs 1972 verdiende, heeft than ver
in zijn tweede bundel zijn formule
ringskunst aanzienlijk aange en
scherpt. Bleek uit 'Een zwaluw vo jg£
zaagsel' (ook bij Querido versche an
nen) al dat hij goed kijken kon ei nor
zijn frisse kijk op de natuur precie jUj2,
kon weergeven in taal, in 'He om<
keurslijf' heeft hij zijn stiel gehee iet
gevonden, waardoor de bundel eer e l
grotere eenheid is geworden dai nee]
zijn eerste was. Bijzondere formule
ringen vallen bij herhaling op, ter v
wijl zijn kijk op de natuur, düUl
bouwnijverheid en binnenscheep fID
vaart telkens iets verrassends heef m
en iets opens. Zo is 'Breuk' eer nne
gedichtje dat op paradoxale wljzi
laat zien hoe wegenaanleg óók mi iarer
lieubeschermend kan zijn: J
De snelweg, neerslag van wat man
kracht nj
in een onbetreden streek vermag, n g
bracht licht en ruimte, lucht vooi *®rJ
bomen ïei
die tevoren door hun buren werden «i
weggedrukt; en bracht geluid e^e!
als waalt het altijd in ons bos. er s
Waar ik ooit liep, de overzijde, E-.
komt me ondoordringbaar voor.
Telkens verleent hij aan hardheden ens
zachtheid, aan logheden lichtheid 'ene:
aan gruwelijkheden lieflijkheid ™nH
waardoor bij voorbeeld onder asfalt :erg
waarin een bres geslagen is 'voch- >ncie
tig zand' ligt. waaronder 'het water g*-
waar de stad op drijft.' Of een#»»,
zeeschip 'als van eierschaal ge-fr-v
maakt', wanneer het omzichtig d*[v i
haven wordt binnengesleept. Of**- -
een spin die muggen opvangt 'die. jjh
op weg/ naar lamplicht, zich te lato
pletter/ zouden vliegen tegen glas', en
De buitenkant van de dingen af- nee:
stropend, weet hij, aldus innerlijk- |e i<
heden van dingen blootleggend^arci
verrassende observaties te doen. gesn
Rf irac
