Kardinaal hoeft niet
per se weg op z'n 75ste
Uit de kerkbladen
Kerkelijke leiders
lasteren Israël
Vandaag
Stel
iiihl
Jimr
Bisschop Bluyssen stelt (een beetje) gerust:
Trouw
Kwartet
Jorwerenconcilie richt
brie! aan 'volk van God'
Nieuwe fabriek: werk
voor honderd mensen
Conferenties*
Bii Limburgse
bakkerijen
100 ontslagen
Steekpartij op station
van Anna Paulowna
Prof. De Vogel
geniet nog van
Johan de Heer
Weekeditie voor het
.Buitenland luchtpostuitgave
■mm h
Beroepingswerk
fllsMll
Nieuwe boeken
TROUW/KWARTET MAANDAG 2 SEPTEMBER 1974
KERK/BINNENLAND T2/K2
Ds. Y. van. der Schoot, hervormd predikant te Vlissingen en se
cretaris van de plaatselijke raad van kerken schrijft ons:
Vflf bisschoppen luisteren op het landelijk pastoraal overleg naar de openingstoespraak van kardinaal Alfrink. Het zïin van links naar
rechts: mgr. Simonis (bisschop van Rotterdam), mgr. Bluyssen (Den Bosch), mgr. Zwartkruis (Haarlem), mgr. Fvnst (Breda) en mgr.
Möller (Groningen). Helemaal links de lege stoel, die de afwezig- heid van mgr. Gijsen demonstreert.
Van een onzer redacteuren
NOORDWIJKERHOUT Wie zal volgend jaar kardinaal Alfrink
opvolgen?, vragen veel rooms-katholieken in ons land zich met
enige zorg af. Ze zijn benauwd dat Rome iemand a la Gijsen op
de Utrechtse aartsbisschoppelijke zetel zal neerzetten. Op het lan
delijk pastoraal overleg in Noordwijkerhout stelde bisschop
Bluyssen van Den Bosch zijn gehoor een beetje gerust. De kardi
naal hoeft niet per se weg op z'n 75ste, vertelde hij, de kerkelijke
wetten sporen alleen aan tot aftreden als je 75 bent. Maar, voegde
mgr. Bluyssen eraan toe, in de kerk liggen een aansporing en een
bevel heel dicht bij elkaar!
Wie nu overigens meent dat ln
Noordwijkerhout van dik hout plan
ken werden gezaagd, vergist
zich. Zelfs bij het vragenuurtje
met de bisschoppen was alles van
tevoren goed geregeld: gestencilde
vragen en gestencilde (concept-) ant
woorden werden van tevoren uitge
deeld. Wèl lagen in op 't eerste oog
tamme vragen alle problemen van
het Nederlandse episcopaat opge
sloten. Hoe staat het met de amb
ten, hoe zit het met de pluriformi
teit binnen de kerk, hoe met het
spreken van de bisschoppen als er
kennelijk geen eenheid van opvat
ting bestaat, hoe met de oecu
mene en vooral: kan er geen groen
licht voor gezamenlijke eucharlstie-
avondmaalsvierlngen worden gege
ven?
Inbreng
Om nog even op bisschop Bluyssen
terug te komen, deze kon over het
begin van deze procedure voor een
opvolger van kardinaal Alfrink wel
geruststellende dingen zeggen. Ui
teraard niet hoe dat ooit nog eens
door het Vatlcaan 'verwerkt' zal
worden. Te verwachten is, zei hij.
dat bij deze procedure alles zal
worden gedaan om te leren uit het
verleden en onrust onder deze
mensen te voorkomen, kortom, dat
het aan de inbreng bij de Heilige
Stoel niet zal liggen.
Wat de ambten betreft, bij het
huidige tekort qan roepingen kan
nu gebruik worden gemaakt van
een zestigtal hoog gekwalificeerde
pastorale werkers, die geen priester,
dus niet gewijd zijn. Daarnaast
stem tot dankbaarheid dat er in de
kerkprovincie veel belangstelling
blijkt te bestaan voor het lekenpas-
toraat. Te beginnen in Utrecht
maar ook ln vele andere plaatsen
komen er cursussen waar deze
mensen daarvoor de nodige toerus
ting zullen ontvangen. De kardinaal
wilde in verband met deze positieve
ontwikkeling graag de uitspraak
van een Duitse collega tot de zijne
maken. 'Onze grootste rijkdom zijn
de gelovigen'.
De vrouw
Nog een greep uit het vragenuurtje
dat het pastoraal overleg besloot.
Kardinaal Alfrink: wijding van ge
huwden, of van de vrouw zie ik
voorlopig niet gebeuren. Zelfs in de
Nederlandse kerkprovincie is daar
nog geen meerderheid voor te vin
den. En &ls het ooit gebeurt, is het
nog zeer de vraag of wij dan ook
het eerste land zouden zijn. Waar
aan hij troostend vaderlijk toe
voegde: Als de ongewijde pastorale
werk (st) er het goed doet, heeft
hij/zij evenveel waarde voor de
Heer als de gewijde priester
En over tegengestelde meningen in
het bisschoppencollege: Je kunt
daarbij altijd twee tendenzenonder-
scheiden. De ene zweert bij vroeger
om van daaruit te handelen en de
andere staat open voor nieuwe in
zichten, wil die kritisch bezien en
mede dèirdoor het handelen laten
bepalen. Maar die tendenzen zijn
niet typisch voor de Nederlandse
situatie. Je vindt ze overal.
Geen ruimte
Tenslotte over praktische oecu
mene: de bisschoppen achten nog
geen ruimte aanwezig om' officieel
Jac. Vreeken 40 jaar in
overheidsdienst
OEGSTGEEST Een enorm aan
tal mensen kwam zaterdag naar het
gemeentehuis om gemeentesecreta
ris Jac Vreeken te feliciteren met
het feit dat hij veertig jaar in
dienst was bij de overheid. In ja
nuari '40 kwam hij naar Oegstgeest
als adjunct commies. In 1970 werd
hij hier gemeentesecretaris. Voor de
receptie begon was er een officiële
huldiging. De Jubilaris werd door
enkele aanwezigen toegesproken,
waaronder burgemeester Jonkheer
T. A. J. van Eusinga die namens
het gemeentebestuur een antieke
tafel met bloemenvaas aanbood.
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Oordts Dagblad
Uitgaven van
BV De Christe iike Pers
Directie.
Ing O Post ma.
F Diemer
Hoofdredactie:
J Tamminga.
Hoofdkantoor: NZ. Voor
burgwal 280, Postbus
859, Adam Telefoon
020- 22 03 83. Postgiro-
26 92 74. Bank: Neo
Midd. Bank (rek nr
69 73 60 768) Gem giro
X 500.
Kardinaal Alfrink spreekt het
landelijk pastoraal overleg in
Noordwijkerhout toe.
ristie-avondmaal te doen vieren.
Dat is bijv. gebleken bij de afslui-
met leden van andere kerken eucha
ting van de onlangs gehouden
Kerkconferentie van de Raad van
Kerken, toen dit bij nader inzien
niet werd gedaan en er een geza
menlijke woorddienst voor in de
plaats kwam.
Tevoren was het landelijk pastoraal
overleg voor de toeschouwers wei
nig spectaculair verlopen. Geen
emotionele gedachtenwisselingen,
geen verward heen en weer ge
praat, maar een tot in de finesses
gereglementerde werk- (protestan
ten zouden zeggen: toerustings-)
conferentie, die duchtig op 300
plaatsen van het grondvlak in den
lande was voorbereid, binnenska
mers verder werd geëvalueerd en in
plenaire zittingen (één woordvoer
der per bisdom )werd afgewerkt tot
aanbevelingen, Waarmee ieder het
tenslotte eens was. Aanbevelingen
die wij al eerder ip ruwe vorm
publiceerden en die betrekking
hadden op: Waar heen zijn wij op
weg?, het gezin, het onderwijs, het
wrk en de kwestie van de gastar
beiders.
Voor de buitenwacht moge het dan
bijna een matte indruk hebben ge
maakt, de meeste deelnemers-zelf
waren over de wijze van werken
erg te spreken: 'We hebben nu
goede uitgangspunten waarmee we
in de parochies aan het werk kun
nen gaan'.
Trouw/Kwartet maakte 28 augustus
melding van een conferentie van
mohammedaanse, rooms-katholleke
en orthodoxe leiders te Amman, die
een gezamenlijke verklaring hebben
uitgegeven i.v.m. de arrestatie van
de Grieks-Katholieke aartsbisscho
van Jeruzalem, op heterdaad be
trapt toen hij uit Libanon naar
Israël terugkeerde: in zijn auto
TAIZE Het jongerenconcille te
Taizé is zondag besloten met het
voorlezen van een brief 'aan het
volk van God'. Naar schatting wa
ren in het regenachtige en modde
rige Franse gehucht 35.000 jongeren,
afkomstig uit 120 landen, aanwezig.
Onder hen ongeveer 8800 Nederlan
ders. De brief, die werd voorgelezen
door een jongere uit Zaire, is een
appèl om de kerk van de armen
opnieuw te ontdekken door met
elkaar te delen zoals de eerste
christenen deden.
KERKRADE De fabriek voor af-
dichtingsringen pionier Laura bv.
zal op het industrieterrein Dent-
genbach te Kerkrade een nieuwe
fabriek gaan bouwen, die in 1973
honderd nieuwe arbeidsplaatsen
oplevert. Op dit moment werken bij
de fabriek 285 mensen. De fabriek
is een dochteronderneming van het
Engelse bedrijf Fenner en de Lim
burgse mijnonderneming Laura en
vereeniging.
Suriname vrij! Wat nu? Informa
tieve 'werkplaats', zaterdag 14 sep
tember van tien tot vijf uur op De
Drieburg in Driebergen met mede
werking van o.a. minister drs. J. P.
Pronk. Informatie en opgave: her
vormde jeugdraad; tel. 03438 -
6341.
De toekomst van het christendom.
SSR-reunistencongres, 25 en 26 ok
tober op De Blije Wereld te Lunte-
ren. Sprekers vier theologen (dr. J.
T. Bakker, Kampen, dr. D. C. Mul
der. Amsterdam VU, dr. mag. E.
Schillebeeckx, Nijmegen en dr. J.
Veenhof, Amsterdam VU) en twee
ministers (mr. A. A. M. van Agt en
drs. J. P. A. Gruijters).
ICCC-jeugdcontact. Conferentie
van 21 tot 23 september te Baam-
brugge over 'Gij zult Mijn getuigen
zijn'. Spreker ds. W. M. M. Moonen.
Schriftelijke aanmelding ICCC,
Frederiksplein 24, Amsterdam.
werd een grote hoeveelheid wapen
tuig aangetroffen, bestemd voor El-
Fatah cellen in Israël.
De heren stellen het voor, alsof
deze arrestatie een onderdeel uit
maakt van een Israëlisch complot
om het arabisch en christelijk deel
van Jeruzalem te vernietigen: ze
zijn 'ervan overtuigd dat de Israëli
sche maatregelen ter onderdruk
king van zowel christenen als mos
lims beantwoorden aan het plan
van Israël om van Jeruzalem een
volledig joodse stad te maken en
alles wat niet-joods is te vernieti
gen. Het christendom en de islam
worden nu met uitroeiing in het
heilige land bedreigd'.. Verder wordt
in deze verklaring gezegd dat het
optreden van Israël 'ons in onze
overtuiging sterkt, dat de plaatsen
in Jeruzalem die heilig zijn voor
miljoenen gelovigen op de wereld,
met verwoesting worden bedreigd
als de heilige stad nog langer onder
Israëlisch bestuur blijft'.
Een dergelijke grove en met alle
feiten in strijd zijnde lastering van
Israël kan door de kerken niet wor
den geduld. Wij hebben ons dan
ook onmiddellijk gericht tot de
raad van kerken in Nederland, die
o.a. relaties onderhoudt met de ker
ken in Israël en de arabische lan
den, om duidelijk te protesteren bij
de betreffende kerkleiders tegen
deze verbijsterende verdraaiing van
de waarheid. Nooit hebben de ker
ken in Jeruzalem onder het mos
limbewind van de Turken en tij
dens de bezetting door de Jorda-
niërs een vrijheid gekend zoals dat
nu het geval is onder Israëlisch
bestuur. Dat kan iedereen constate
ren, die enigszin op de hoogte is
met de feiten.
Als er sprake is van onderdrukking,
uitroeiing en vernietiging, dan
kunnen de Joden daarover een
boekje open doen: heel de joodse
wijk van Jeruzalem is vernietigd na
de Jordaanse bezetting in 1948, de
synagogen werden verwoest of in
gericht als publieke latrines, .de
joodse graven op de Olijfberg met
de grond gelijk gemaakt, en hoe
veel joden zijn aan de slachting
ontkomen?
Trouw/Kwartet d.d. 24-8 vermeldt,
dat zowel Arafat als Hoessein den
ken aan een politieke oplossing
voor Jeruzalem, waarbij ook de be
langen van de
talrijke Palestijnse en Jordaanse
christenen worden veilig gesteld en
met de Joodse religieuze verlangens
zoveel mogelijk rekening wordt ge
houden. Denken zij nu werkelijk
dat joden en christenen zó kort
van memorje zijn. dat zij zich als
kippen laten inpalmen wanneer de
vos de passie preekt?
De belangen van de mohammeda
nen zijn in Jeruzalem veilig ge
steld, het tempelplein staat zelfs
onder Jordaanse bewaking. Christe
nen en joden leven er onbelem
merd met hun arabische buren. Zo
moet het blijven.
HEERLEN Na lang aarzelen
heeft het personeel van de Verenig
de Limburgse Bakkerijen de eis van
de regering aanvaard dat het per
soneel van drie- tot tweehonderd
man ingekrompen moet worden.
De regering had gezegd dat zij al
leen onder die voorwaarde bereid
was het noodlijdende bedrijf te
steunen. Het besluit werd genomen
omdat de drie grote meelconcerns
in ons land er niets voor voelen de
Verenigde Limburgse Bakkerijen
over te nemen. Verwacht mag ech
ter worden dat de inkrimping
nieuw overleg met een fusie-part
ner mogelijk zou kunnen maken.
'Het is een afschuwelijke beslis
sing,' zei woordvoerder Winter van
de voedingsbond NKV. 'We staan
met de rug tegen de muur. Afwij
zing van het regeringsvoorstel zou
sluiting van het bedrijf er ontslag
voor driehonderderd mensen bete
kenen'. Nu het regeringsvoorstel is
aangenomen bestaat er volgens de
heer Winter een kans dat de werk
gelegenheid voor ten minste twee
honderd mensen behouden blijft.
De heer Winter had scherpe kritiek
op de meelconcerns die volgens
hem geen al te fraai spelletje heb
ben gespeeld bij de fusiebesprekin
gen. Het ministerie van economi
sche zaken en de vakbonden zullen
de komende weken met het meel-
concern Wessanen opnieuw bespre
kingen voeren over fusie.
ANNA PAULOWNA Bij een
vechtpartij op het station van het
Noordhollandse Anna Paulowna
zijn zaterdagavond twee Jongens
neergestoken: een zestienjarige in
woner van Julianadorp en een 24-
Jarige jongen uit Anna Paulowna.
Hun verwondingen zijn niet ernstig.
Aanleiding tot de vechtpartij waren
moeilijkheden tussen bezoekers van
de jeugdsoclëtelt De Ark. De daders
zijn nog niet achterhaald.
In een reeks gesprekken over de
toekomst van het christendom in
RO. het maandblad van de reunis-
tenorganisatie van de SSR, inter
viewde dr. G. Puchinger voor het
septembernummer de (in 1944 naar
de r.-k. kerk overgegane) classica
prof. dr. C. J. de Vogel. Op de
vraag, of zij zich nog verbonden
voelt met de mensen in de her
vormde kerk, antwoordt prof. De
Vogel:
'Natuurlijk. Dat is helemaal nooit
weggevallen. Ik heb nooit afgekapt,
zij wél! Voor mij is er continuïteit.
Persoonlijk, voel ik mij met de
gelovigen in de hervormde kerk en
andere reformatorische christenen
verbonden. Ik geniet nog van de
liedjes van Johan de Heer. Ik denk
alleen dat er bij hen iets ontbreekt
om helemaal kerk te zijn. En ik zie
er niet in dat ze dat ooit zullen
toegeven. Bovendien zou ik in dat
kerkelijk leven nu toch nooit meer
passen. De Eucharistie staat voor
mij in het centrum. En dat is daar
niet zo. En het geloof in de Eucha
ristie is bij mij zeer sterk verdiept.'
Basis
Over de ontwikkeling ln de r.-k.
kerk zegt prof. De Vogel onder
meer:
Ja. zie eens, zeer in het kort: wat
er op katholiek erf geschiedt moet
u zien als vérgaande reactie op
vroegere dingen: het geweldige le
galisme en ook een zeker formalis
me. Daarbij was de priesteroplei
ding vroeger veel te schools,, in de
zin van: het opnemen van voorge
schotelde leerstof. Dat had dan ook
niets van doen met een weten
schappelijke theologische studie op
universitair niveau. En ik heb me
zelf de vraag wel eens gesteld: hoe
ls het mogelijk dat hier in een
geestelijk afgezonderde wereld een
gesloten systeem bestaat met vaste
antwoorden op alle vragen, terwijl
elders een ongelooflijk veel verfijn
der theologisch denken bestaat! En
dan dacht ik inderdaad aan Barth.
Want Barth is voor mij werkelijk
een hoge top
Wat zich in onze tijd voltrokken
heeft: het overwinnen van legalis
me en formalisme, dat is een zegen,
en. waar het werkelijk door geloof
gedragen wordt, een wonder van de
Heilige Geest. Daarentegen, als
men verder gaat met de basis aan
te tasten, de Sedes Romana, dan
verlaat je de grondslag zelf. Velen
zien dat niet meer. vooral onder de
jongere geestelijken; maar die zul
len, vermoed ik. terugkeren op hun
schreden, tenminste velen van hen.
Prof. dr. C. J. de Vogel
Neen, ik ben niet verontrust en
niet teleurgesteld. Ik ben niet in de
katholieke kerk gekomen met be
paalde verwachtingen of met be
paalde behoeften, maar eenvoudig
omdat ik zag dat de kerk door de
Heer in deze zin bedoeld is, en dan
heb je daér te zijn! De tendenties
die zich vandaag voordoen beang
stigen me niet. Maar wanneer men
de basis aantast zonder te begrij
pen wat men doet. dan komt het
ogenblik waarop een gelovige het
zwijgen moet doorbreken en zeg
gen: dit niét, dit kan niet! Ik
geloof dus dat Erasmus het katho
lieke christendom theologisch op
een goede basis heeft gezet, en dat
men nu eindelijk ln de katholieke
kring gaat doen wat hij wenste: op
een schriftuurlijke basis. Danlëlou
zei eens: ik nam het ook wel eens
op voor een vrije theologie, maar
een wetenschap kan haar eerste
beginselen niet prijsgeven: zo kan
een katholiek theoloog het leerge
zag van de kerk niet prijsgeven.
Nu, dat heeft Erasmus al gezegd.
En wat de nieuwe vertolking van
het dogma aangaat, hier beroept
men zich wel eens op Johannes
XXIII, maar men vergeet vaak wat
hij er aan toevoegde:
dat men op geen enkele wijze de
inhoud van het dogma mag veran
deren. Paulus VI zei terecht: we
moeten niet het oude kerkelijke
Credo aantasten, wel mogen we het
met eigentijdse beelden uitleggen.
Iedere theoloog, iedere eenvoudige
parochiepastoor deed dat al: maar
men mag niet de dogmata zelf ver
vangen.
ik ln de laatste juni-synodeverga-
dering weer eens ter plekke. Daar
om voel ik mij gerechtigd te ver
klaren, dat het noodzakelijk is
grondig, onbevreesd en geduldig na
te gaan. of het zo wel langer
kan De tegenwoordige synode
is dubbelsporig. Zij beslist over re
gelingen van kerkelijk samenleven
en zij heeft als opdracht geestelijk
leiding te geven zelfs om 'gezicht'
te houden. Voor het eerste is de
huidige vorm wel geschikt zij het
niet ideaal, voor het tweede niet.
Hoe komt dat? Daar zijn gedurende
een dag of tien per jaar een goede
50 afgevaardigden van classes aan-
v/ezlg, die elkaar nauwelijks ken
nen, die portvrij grote, inge
wikkelde stukken over allerlei soms
eenvoudige, maar meestal uiterst
gecompliceerde zaken in huis krij
gen. Zij worden geacht die te lezen.
En te kunnen beoordelen. Aan een
aantal leden per onderwerp ge
kozen wordt gevraagd van te
voren een rapport te maken. Soms
komt er wat uit, vaak ook niet. Het
moderamen bereidt het allemaal
voor, geeft soms, bv. bij benoemin
gen. adviezen, maar het is de syno
de die beslist. Een groep betrekke
lijk willekeurig aangewezen men
sen. Hoe wordt men synodelid?
Soms, omdat men met kop en
schouder boven de rest uitsteekt,
soms, omdat men gepensioneerd is,
soms omdat men van de goede
ligging is, soms ook bij gebrek aan
beter. Het is voorgekomen, dat een
classis helemaal niemand vinden
kon. Het is een mythe, dat deze
groep samenkomend', eenvoudig
door het feit dat zij allen ambts
dragers zijn, ook tot gezaghebbende
besluiten kan komen anders dan in
kerkordelijke zin. De discussies zijn
jbbui 'saissnosjp ^bba sjoo uep
geprepareerde monologen. Soms in
teressant, maar ook wel eens erg
ernaast. Voor een werkelijk luiste
ren, opnemen, dóórvragen, openla
ten, aarzelen is geen tijd. Men is er
vaak ook niet in geschoold. Dit
brengt met zich mee, dat in de
toekomst steeds meer zaken van
fundamenteel belang onbeslist
moeten blijven. Omdat door de dis
cussie ter synode diepe verschei
denheid aan het licht komt'.
(ADVERTENTIE)
U hebt familie of kennissen in het
buitenland. Stel verder dat zij
f weliswaar hun eigen nieuwsbronnen
hebben, maar dat zij toch graag willen
I weten hoe nu de Nederlandse kijk op het
wereldgebeuren is. Dat is interessant genoeg
lom te blijven volgen, maar dat staat zelden in
I bijvoorbeeld Canadese, Spaanse, Oegandese,
Finse of Australische kranten. Probleem?
Welnee: er is voor hen de
van NRC Handelsblad). Wees eens
.aardig: wijs hen op 't bestaan
van die weekkrant.
Of als u nóg
aardiger wilt zijn
geef een abonnement.
Wat u ook doet,
vraag eerst even
inlichtingen
met deze bon.
Synode
Zend mij Inlicht' gen over de NRC Handelsblad j
Weekeditie voor het Buitenland, de weekkrant die zoveel
Nederlanders ln verre landen graag lezen.
Ds. L. H. Ruitenberg vindt, dat het
anders moet met de hervormde
synode. In WootcL en Dienst schrijft
hij:
Na 25 jaar lang. te weten van 31
okt. 1945 tot 20 nov. 1970 alle
hervormde synode-zittingen (op
één na) te hebben bijgewoond, was
Zenden aan: NRC Handelsblad Weekeditie voor het H
Buitenland Antwoordnr. 534 Rotterdam. Geen postzegeL
Het einde van het dillema
Hier voor het eerste lezen, wij het
gemor van de Israëlieten. Het valt
ook niet mee om klem te zitten
tussen de Farao en de woestijn.
Aan dit gedeelte hecht zich in mijn
gedachten altijd een herinnering
aan een bezoek dat ik eens aan
Berlijn bracht. In de Mariënkirche
in Oost-Berlijn, toen nog temidden
van de puinhopen en oneindig
troosteloos, woonde ik een kerk
dienst bij die geleid werd door
Prases Scharf. Hij preekte over Mo-
zes. Het einde van zijn preek luid
de: spreek dan met Hem, voor dat
je de weg naar de woestijn inslaat.
Even later stonden we buiten, in de
woestijn van het communistisch
Oost-Duitsland. Israël ziet de Farao
met zijn leger aankomen. De pro
feet (Mozes) zegt dat ze verder
moeten, de woestijn in. En dan
ontstaat die merkwaardige gedachte
dat de slavendienst in Egypte toch
beter was. Laat ons met rust, zeg
gen ze tegen Mozes. Het vólk wenst
eigenlijk niet bevrijd te worden. Ze
zien zichzelf.sterven in de woestijn.
In Egypte werden ze tenminste be
graven. Ook dat hoort bij het ver
haal van de bevrijding. De mensen
die bevrijd worden willen het niet.
Ze hebben geen vertrouwen in de
leiding Gods in de woestijn. Mozes
staat voor een moeilijk dilemma
van de profeet. Wat zal hij? Zal hij
ze laten zitten, laten terugkeren of
zal hij doorzetten? Maar voor Mo
zes is er geen keus meer. Hij is een
gegrepene Hij kent zelf het vast
vertrouwen in deze God. Hij
spreekt ze toe. God zelf zal voor ze
strijden en zij hoeven geen vinger
uit te steken, zo vertaalt iemand
het. Alleen maar vertrouwen. Dat
kan ook. Er zijn situaties waarin
we wel een vinger, en eeü hele
hand moeten uitsteken, maar e r
zijn ook situaties waarin alleen
vertrouwen gevraagd wordt. De
moeilijkheid wordt niet ontkend.
Het lijden wordt niet weggepraat
door Mozes. Maar er staat iets tegen
over. God is er ook nog. We moe
ten de profeet hierinvolgen.Vooral
als we misschien vlak voor een
woestijn staan, waarvan geen mens
mag zeggen dat het geen woestijn
is. Maar God is er. Dat maakt een
eind aan het dilemma. (Exodus 14,
9-14).
NED. HERVORMDE KERK
Overleden: S. de Vries (87 jaar) te
Groningen. Stond te Idsegahuizen,
Zevenhuizen (Gr)., Nieuw-Amster
dam, Siddeburen, en Engwierum.
GEREFORMEERDE KERKEN
Beroepen: te Heemse, J. W. Broers-
ma te Westerbork.
'Speelse liefde' door Alex Comfort.
Uitg. Elsevier te Amsterdam. 253 blz.
Prijs 55,-.
'Speelse liefde' is de titel zegt het
al geschreven voor hen die genoeg
hebben van loodzware boeken over
seksproblemen. Geen boek, dat preten-
teert precies te weten hoe het moet,
geen seksuele acrobatiek, die meer
spierpijn dan plezier versohaft, maar
een met veel humor geschreven gids
voor het minnespel. Alleen de meer
dan honderd fijnzinnige tekeningen
en de Japanse erotische prenten, die
er in voorkomen, maken dit boek al
de moeite waard.
'Speelse liefde' is geschreven door de
Engelse bioloog Alex Comfort en het
is met behoud van de luchtige stijl
vertaald door Aart Gi.sólf (van 'Ja
dokter-nee dokter').
Comfort geeft toe dat het niet een
voudig is om op het gebied van de
seksuele voorlichting iets nieuws té
brengen. In onze tolerante maatschap
pij is alles al te koop: van puriteinse
berispingen tot harde pornografie.
Maar waar de kiosken uitpuilen van
seks- en contactblaadjes, ontbreekt het
volgens hem aan de gewone menselij
ke raad met ervaring en kennis van
zaken. Het boek is daarom zowel voor
de 'hulpverleners' als voor de prakti-
zerende liefhebber geschreven. Maar
het is toch in de eerste plaats be
doeld, zegt Comfot, voor de seksueel
actieve lezer, die een beetje plezier
aan seks wil beleven zonder zich daar
over schuldig te voelen. Zonder ook
dat hij zich abnormaal voelt wanneer
er opvattingen of wensen naar voren
komen, die niet in het geijkte stra
mien vallen.
Eigenlijk is dit boek een soont kook
boek. De haute cuisine leer je echter
niet vanzelf. Het begint ermee dat je
van eten en koken houdt. Je bent
nieuwsgierig, gaat van alles proberen,
leest recepten en je ontdekt veel
nieuwe mogelijkheden, tot aan 'vier-
sterren-seks' toe. De moraal is dat
variatie in seks niet eng of gek isi
Voor het hele repertoire geldt dat
alles mag zolang je van elkaar houdt
en het beiden leuk vindt. Varia-
ties zonder dat het per se moet
genoeg dus, maar ook veel wenken,
tips en raadgevingen. Want er mogen
nog zoveel boeken zijn geschreven
over de voortplanting, of taboes zijn
afgebroken, over seks die voor beide
partners gewoon prettig en bevredi
gend is, wordt nog maar weinig ge
sproken. E.
'Ik vaar'. Uitgave Interdi.jk b.v. Sa
menstelling Joop Michel, prijs
14,50.
Vooral beginnende watersporters
zullen belangstelling hebben voor
de onderwerpen onder meer de
keuze van een boot, de kosten, de
ligplaats die in deze uitgave
worden behandeld. De vele illustra
ties zijn verzorgd door fotograaf
Theo Kampa en graficus Harold
Mörincke.
