Handelaren en winkeliers in verzet tegen plannen tot verplaatsing
'Mijn zaak gaat
over de kop als
de markt weggaat'
TROUW KWARTET MAANDAG 19 AUGUSTUS 1974
BINNENLAND
TPNOUS6/D]
Foto's: Ko van Leeuwen
en Frans Kuypers
Niet alleen de armsten van de
armsten kopen nu op de markt..
DE MARKT MAG GEEN SLUITPOST ZIJN
Ai
AMSTERDAM Bijna elke zichzelf respecterende gemeente heeft op het ogenblik wel een sanering
van de binnenstad, een kernreconstructie, een structuurplan voor de binnenstad of iets dergelijks op
het programma staan. In tal van steden worden de oude harten weggehaald en vervangen door
splinternieuwe en hypermoderne constructies.
Een probleem, dat, samen met vele andere, een rol speelt bij al die veranderende binnensteden, is'dat
van de marktkoopman. Op het ogenblik bestaat op verscheidene plaatsen in Nederland het plan, om,
als gevolg van een verandering van de binnenstad, de markt te verplaatsen. In Hilversum, Purmerend,
Maassluis en Veenendaal is er de laatste maanden 'gerommel' over de markt.
Meestal is het verplaatsen van een
markt een probleem, dat niet zo erg
naar buiten komt. Er hangen wat
spandoeken over het oude marktter
rein. waarop staat te lezen dat 'de
markt moet blijven', er wordt wat
gemord onder de markthandelaren tïi
de kleine middenstanders, die rondom
het marktplein wonen, maar verder
verloopt alles nogal rustig. Pas gele
den leek het er even op of de markt
handelaren toch opstandig werden te
gen hun lot - van de ene plaats
door Cisca Dresselhuys
versleept te worden naar de andere -
toen de markthandelaren van Veenen
daal dreigden te staken. Maar na enig
heen en weer gepraat met de burgts
meester pakten de handelaren, hun
spullen tenslotte toch weer uit.
Een weinig opstandig volkje dus, die
markthandelaren. Maar daar zou in de
toekomst wel eens iets aan kunnen
veranderen, want, zoals J. Wagenaar,
vice-voorzitter van de Centrale Vere
niging voor Ambulante Handel, het
uitdrukt 'Het is te gek hoe er met
onze marktmensen wordt omgespron
gen. Elke gemeente maakt de fout,
dat ze de binnenstad wil gaan stroom
lijnen, maar daarbij nooit en te nim
mer rekening houdt met de markt'.
Over de problemen van het verplaat
sen van de markt en de consequenties
daarvan hadden wij gesprekken met
hem. met markthandelaren en eige
naars van winkels, die rondom de
markt liggen en met vertegenwoordi
gers van het Centraal Instituut Mid
den- en Kleinbedrijf.
'De markt is altijd sluitpost in elke
planologische ontwikkeling. Ze gebrui
ken hem alleen als ze hem nodig
hebben in hun opzet om meer geld te
kunnen verdienen. Is dat niet het
geval, dan vergeten ze hem maar het
liefst. Pas op het laatste nippertje,
wanneer alles rond is, gaat iemand
een lichtje op en hij zegt: hé, de
markt wat moet daar eigenlijk mee
gebeuren in ons nieuwe plan?
J. Wagenaar. zelf ex-marktkoopman,
nu vice-voorzitter van de Centrale
Vereniging voor Ambulante handel,
lid van een vaste SER-commissie en
verder nog zo'n veertig functies ver
vullend, die in verband staan met de
markt en de detailhandel, is zeer
sceptisch wat betreft de belangstel
ling, die de Nederlandse gemeenten
hebben voor het verschijnsel markt.
Vergeten
'Je snapt het niet, dat ze altijd maar
wedr die markt vergeten in hun plan-
nen. De markt is niet meer, wat hij JU.UUU leden
vroeger was. éen plaats, waar je heel
goedkoop iets op de kop kon tikken,
•maar dan ook niet moest vragen naar
kwaliteit. Op het ogenblik is de markt
gewoon een plaats, waar je nog steeds
eoedkoper dan in de gevestigde han
del. artikelen kunt kopen, die wel
degelijk voldoen aan allerlei kwali
teitseisen. Het is ook niet meer zo.
dat alleen de armste van de armste
mensen uit bittere noodzaak op de
markt kopen. Tegenwoordig komt
werkelijk ie«dereen naar de markt. In
Den Haag zie je bij de markt bijvoor
beeld altijd auto's met een CD-bordje
staan. Ook wordt de markthandelaar
door de in de buurt wonende kleine
middenstander niet meer beschouwd
als 'de concurrent voor de eigen deur'
maar juist als iemand, die publiek
trekt, waarvan altijd ook wel iets ten
goede komt aan de gevestigde midden
stand', zegt de heer Wagenaar.
27 jaar
Hij heeft zelf zo'n 27 jaar op de
markt in Dordrecht en Sliedrecht ge
staan met groente1 en fruit. Een her
nia maakte het hem onmogelijk nog
langer marktkoopman te zijn en van
daar nu zijn ambtelijke bestaan en
zijn .vaste plaatsje in de SER. 'Ik loop
nog wel altijd over de markt als ik er
maar even de kans toe krijg en ik
koop er ook nog altijd, vooral kaas, vis
en bloemen.
De Centrale Vereniging voor Ambu
lante Handel waarvan de heer Wage
naar bestuurslid is, telt zo'n vijfdui
zend leden. Er zijn in ons land naar
schatting twintigduizend markthande
laren, waarvan ongeveer drieduizend
behalve hun marktkraam ook nog een
winkel hebben. Er zijn de laatste
jaren enorm veel markten bijgekomen
in ons land en nog steeds is er een
grote animo om markthandelaar te
worden. Er waren in 1971 ongeveer
zeshonderd markten in ons land (met
een totale omzet van twee miljard
gulden) tegen 322 markten in 1959.
Dat is een stijging van ongeveer tach
tig procent. Pas is er in Vught een
nieuwe markt geopend, waar 45 plaat
sen te vergeven waren. Er waren
echter 370 inschrijvingen. Dan wordt
er in het openbaar verloot, wie er
tenslotte een plaatsje krijgt.
De stijging van het aantal markten dn
markthandelaren is ten eerste een
gevolg van de gestegen belangstelling
van het publiek voor de markt, maar
ook van het sluiten van een aantal
winkels en het saneren van een be
paalde bedrijfstak. Zo zijn er de laat
ste jaren tamelijk veel melkhandela
ren op de markt gaan staan met kaas
en andere zuivelprodukten. Vroeger
hadden deze mensen een klein zaakje
en een eigen melkwijk, maar na de
sanering kwamen ze er niet mee* aan
te pas en zijn markthandelaar gewor
den. Ook andere eigenaars van geslo
ten winkels trekken in sommige ge
vallen naar de markt. Andersom komt
het ook voor: er zijn ook marktkoop
lui die in de 'vaste handel gaan en
het daar erg goed doen.
'Mijn zaak gaat volledig over de
kop. wanneer de markt hier weg
gaat. Mijn omzet is. voor bijna
honderd procent afhankelijk van
de marktbezoekers. Het is hier op
de andere dagen maar een stil,
•achterafje buurtje, waar niet veel te
beleven valt. Ik heb dan maar een
enkele vaste klant in mijn café'
vertelt de pachter van de bar 'Bra-
vour's' aan het Langgewenst (het
marktplein) in Hilversum. 'Het
zou afschuwelijk zijn als de markt
wegging. Zelfs al kregen we een
schadevergoeding. Dat is een een
malige zaak, en wat moeten we
dan? Meegaan met dc markt? Ik
heb nog niet gehoord, dat er daar
plaats voor ons is. Daar is immers
dal nieuwe grote winkelcentrum?
Ze hebben ons vroeger de kermis
ook al afgepakt. Dat scheelde ook
al heel wat geld en nu de markt
nog. Dan gaan we eraan'.
Mevrouw H. Hassing, eigenaresse
van 'Het Marktwinkeltje in tex
tiel zegt 'de woensdag is onze
drukste dag. Dan krijgen we klan
ten uit heel de streek. Niet alleen
uit Hilversum, maar ook uit
Baam. Vreeland, Loosdrecht, Naar-
den en Bussum. Wanneer de
markt verhuist, moeten wij ge
woon mee, daar zit niks anders op.
Maar is er daar plaats voor ons en
kunnen wij dat betalen, want de
huren van de winkels liggen daar
natuurlijk wel even anders dan
hier. Het publiek vindt het ook.
erg, als de markt hier weg zou
gaan. Ze leven met de kleine man
mee, dat merk je goed. De gemeen
te wil de markt nu bij de Hilverts-
hof, dat grote nieuwe winkelcen
trum. Ach, dat zijn de grote heren,
die mekaar weer de bal toespelen.
Daar vallen wij buiten, zo is dat.
Op marktdagen verkopen wij hier
het dubbele van andere dagen. Die
inkomsten kunnen we echt niet
missen'.
Tenslotte marktkoopman Tinus de
Heus, m tweede hands boeken,
'Voor ons hoeft die verplaatsing
niet. We hebben nu ons vaste
publiek, dat ons weet te vinden. Je
moet je daar weer helemaal op
nieuw inwerken. En omdat je daar
,n een heel ander deel van Hilver
sum zit veel duurder heb je
kans dat we heel ander publiek
krijgen en dat ons eigen, oude
publiek wegblijft. Nee, laat ons
maar mooi hier blijven. Het gaat
hier immers goed'.
Hoe zit het met de Inkomsten van de
gemiddelde marktkoopman? Is hij een
armoedzaaier of een rijkaard?
Wagenaar:' 'Er zijn er die ontzettend
veel geld verdienen, maar er zijn 'e*
ook en dat zijn er veel meer - die de
weistandsgrens van 23.600 gulden per
jaar maar nauwelijks halen. In ver
schillende branches wordt erg goed
verdiend, maar het ligt vooal aan de
persoon. De koopman, die echt een
goed produkt brengt, heeft z'n klan
ten en die houdt hij ook. Vroeger
kwamen de mensen uitsluitend voor
het prijsverschil naar de markt, maar
nu komen ze wel degelijk voor het
produkt, dat dan ook niet schrikba
rend goedkoop hoeft te zijn. In be
paalde branches loopt de handel het
best. In die takken zitten dan ook
meestal de best einkomens. Dat zijn
de handel in kaas, groenten, fruit,
bloemen vis en stoffen.
Kleinere zaakjes zijn de handel in
bijvoorbeeld schuimrubber, bijouterie-
en, rijwielonderdelen, tweede hands
goederen etc.
Ik ken een marktkoopman, die zestig
man personeel heeft. Dat is een man;
die in koek en banket doet. Die man
heeft bijna op alle markten wel een
filiaal met een vaste kracht. Zo'n man
verdient best. Maar het merendeel
van de mensen heeft het financieel
niet gemakkelijk, temeer daar zij zich
meestal zwaar moeten verzekeren te
gen allerlei risico's, zoals ziekte, ar
beidsongeschiktheid enz. Ikzelf kreeg
toen ik nog op de markt stond lapt
van hernia. Nu kon ik me wel verze
keren voor ziektekosten, maar dan
alleen voor kwalen, die niets te ma
ken hadden met de rug en de beneq.
Nou, dat is natuurlijk een idiote
uitzondering voor een marktkoopman,
die het immers vaak aan zijn rug
krijgt van al het gesleep en gesjouw.
Ik kon me dus niet verzekeren. Heb
een paar maal in het ziekenhuis gele
gen. Alles zelf moeten betalen en dan
natuurlijk nog de inkomsten, die je
mist, omdat je in bed ligt in plaats
van op de markt te staan. Nee, ik ben
nu zo'n beetje ambtenaar, maar dat is
toch allemaal heel wat rustige* en
prettiger geregeld'.
Hoe staan de markthandelaren en de
bonden tegenover het op het ogenblik
vaak voorkomende verschijnsel van
het verplaatsen van een markt?
Wagenaar: 'Je kunt zeggen, dat wij
principieel tegen elke verplaatsing
zijn, wanneer een markt ergens goed
loopt. Natuurlijk gebeurt het wel, dat
een markt beter of nog beter gaat
lopen na een verplaatsing. Dat is dan
mooi, maar we rekenen er nooit op
en vandaar dat we in eerste instantie
altijd tegen dike verplaatsing zijn. Je
hebt immers op die bepaalde plaats
een vast publiek opgebouwd. Je moet
maar afwachten of die mensen je
weer komen opzoeken, als je ergens
anders staat. Zelfs al schuif je maar
honderd of vijftig meter op. Voor de
klanten bep je weg. Weg van je vaste
plaats, waar ze je al jaren hebben kun
nen vinden. Wanneer een markt persé
verplaatst moet worden, zou je eigen
lijk eerst een proefperiode moeten
hebben op de nieuwe plaats. Wanneer
dat slecht zou lopen, zou je er vanaf
moeten zien'.
De winkeliers
Een andere groep middenstanders, die
het te kwaad heeft met het verplaat
sen van een markt, zijn de winkeliers,
die in de direkte omgeving van de
markt wonen. Vroeger beschouwden
dezen de markt als een concurrent,
maar dat is allang niet meer het
geval. Ze vinden het integendeel
prachtig een markt voor de d'elur te
hebben omdat deze zoveel publiek
trekt.
Voor het eerst is er door het
Centraal Instituut Midden- en Klein
bedrijf uit Amsterdam - een onder
zoek ingesteld naar de schade, die de
winkeliers, lijden, wanneer de markt
uit hun buurt verplaatst wordt. Dit
onderzoek vond plaats in opdracht
van de gemeente Hilversum, waar en
kele jaren geledeh al in een struc
tuurplan voor de binnenstad werd
vastgelegd, dat de markt moest ver
huizen. Nu is het zover, dat dit
onderdeel uit het plan verwezenlijkt
zou gaan worden, maar voordat dit
gebeurt wil de gemeente alle aspecten
:o'n overplaatsing nog eens tei
•studeren. Vandaar dit onderzi
van zo
ge bestuderen.
'Wij zijn erg blij met dit initiall
van de gemeente Hilversum om d
zaak nu eens voor h'dt eerst goed en
laten onderzoeken. Wettelijk is de
gemeente eigenlijk tot niets verpijn
in zo'n geval. Kijk bijvoorbeeld
eens wat er gebeurd is in Rottende
bij de aanleg van de metro. Zaak v
zaak sloot toen op de Coolsin
omdat de mensen geen zin hadden
door de zand- en puinheuvels r
restaurants en winkels te moeten
geren. Ook in Amsterdam zie je
weer bij de aanleg van de m4
Geen vergoeding van overheiidSM 4
voor markthandelaren (WateifV
plein) of middenstanders (Wib
straat), die door dezejdannen
in de knoei raken.
Ook voor de financiële consequei
p
Ti
dir
ïtu
ief
St
voor de middenstand van het
plaatsen van een markt, kun je
gemeente wettelijk niet aansprak!
stellen. Daarom is het juist zo
dat een gemeente nu toch eens
inzien dat ze hier wel degelijk veil1
woordelijkheden hebben', aldus
Peet en drs. B. Wielenga van
instituut voor het midden- en klei
drijf. T"
Twee miljoen
In hun rapport, dat in samenweii
met het NIPO gemaakt is, komen
samenstellers tot de conclusie, da
in Hilversum voor de winkeliers n
om de markt een omzetderving
ruim twee miljoen gulden te vend
ten is, wanneer de markt verdw
Deze achteruitgang in de inkom
zal het sterkst zijn in de winkels,
duurzame en overige goederen ve
pen, daarna in de winkels, die »e,
dings- en genotmiddelen verko Rrf
daarna in de horecasector en
minst in de dienstverlening en
ambacht. Men heeft een achteruit)
in nettowinst geconstateerd (voor
winkels) van 457.600 gulden per
Daarom komt men tot de concli
dat de gemeente, zou zij beslissei
markt te verplaatsen, de winkeliei
de omgeving van de markt een
devergoeding zou moeten geven
grootte van twee jaar netto-win;'
ving, dat is een bedrag van
miljoen gulden.
Deze schadevergoeding zou de
meente dan bij vooruitbetaling
ten voldoen op het tijdstip dal
markt verplaatst wordt. Dit zou t1'?
kenen, dat de marktgebonden be 011
ven wellicht in staat zouden
hetzij de verplaatsing van hun be
voor te bereiden, hetzij hun wil
wat betreft assortiment en presen
zodanig aan te passen aan de v«
derde omstandigheden,' dat de nad
van de marktverplaatsing ten
kunnen worden gecompenseerd.
'j bte
1 ril
|S So
>lai
ooi
bla
Vi
t
:e k
oop
elij
Hogere omzet
id
Men kwam tot deze becijfering nahp-
serie interviews met marktbezoa1»
en winkeliers. Hierbij bleek, da^.
woensdag (een van de twee martlc
gen in Hilversum), de omzet in b
de gehele gemeente aanzienlijk hÊSTC
ligt dan op andere dagen (zeln m:
wijken die erg ver van de insta
afliggen). Verder verklaarde Itob;
groot deel van de marktbezo»n t
geen boodschappen meer te zUlste
doen in de winkels in de omgetei
van de markt, wanneer de marktj hu
verplaatst was. dod
Overigens is het nog lang niet zefi si;
of de middenstanders rondom hetppst
de marktterrein deze schadevenmbi
ding ook inderdaad zullen krijjn
wanneer de markt verplaatst wd Vai
Want, zoals gezegd, wettelijk lion
plicht is het niet. Het is nu aaftle
nieuwe gemeenteraad van Hilveifc
de zaak nog eens terdege te bestf kw
ren en dan eventueel ook te besluhet
voor het uitkeren van een schadénge
goeding aan de getroffen bedrijvetbia
it wei
4 zi
...We zijn principieel tegen
verplaatsing als een markt g|en
loopti 'V
in l
