Proces in Seoel tegen
katholieke bisschop
Uit de kerkbladen
fllaill£lll
u
Confessioneel beraad
richt zich tot synode
Kerkleider roept om
grondige verandering
in Zuid-Afrika
n
Vandaag
Trouw
Kwartet
Vereniging boos
op burgemeester
van Terschelling
Dialectschrijver
Hermen van Velzen
(72) overleden
Kienen toegestaan,
roulette nog niet
O die kilheid, ïw m
die ijzige
kilheid
m -I
Nieuwe boeken
Drie interkerkelijke
zendingsdagen
TROUT/KWARTET MAANDAG 3 AUGUSTUS 1974
KERK /BINNENLAND
T2 K2
SEOEL In een proces dat vorige week in Seoel is begonnen, wordt de Zuidkoreaanse bisschop Da
niel Tji Hak Soun beschuldigd geld te hebben gegeven aan de dichter Kim Clii Ha, die met nog vier
anderen schuldig is bevonden aan staatsvijandige activiteiten. De bisschop heeft de beschuldiging
niet ontkend. Hij zou voorts ook geld gegeven hebben aan studenten die streven naar herstel van de
democratie.
Het was eerst de bedoeling dat het
proces tegen de bisschop op 23 juli
zou beginnen, maar bisschop Tji Hak
Soun was toen juist herstellende van
een ziekte. De bisschop is voorzitter
van de nationale commissie voor
rechtvaardigheid en vrede (justitia et
pax).
Hij werd ruim drie weken geleden, na
terugkeer van een buitenlandse reis,
op het vliegveld van Seoel door de
geheime po'itie gearresteerd. Onder
druk van de publieke opinie in de
wereld werd hij van de gevangenis
naar een klooster overgebracht en van
daar naar een ziekenhuis, waar hij
onder scherpe bewaking bleef. Op 23
juli kon de bisschop het ziekenhuis
verlaten. Hij ging terug naar zijn
ambtswoning en droeg in de kathe
draal van Wonju de mis op. Daarbij
waren meer dan duizend mensen aan
wezig. Na de eucharistieviering ging
hij weer naar het ziekenhuis, waar hij
onmiddellijk weer onder arrest werd
gesteld. Tegelijk met hem werden
toen ook zijn advocaat en enkele an
deren, die hem hielpen, gearresteerd.
Alvorens terug te keren naar het
ziekenhuis las de bisschop op de stoep
van de kathedraal een verklaring
voor, waarin hij iedere aanspraak van
het regime-Park op wettigheid ont
kende in de krachtigste en meest
ondubbelzinnige termen die tot dus
ver van kerkelijke zijde vernomen
waren.
De donderdag daarop werd uit protest
tegen de gevangenneming van de bis
schop een mis opgedragen in de
Myong Dong kathedraal, waar twee
duizend katholieken aanwezig waren
die baden voor herstel van recht en
democratie in Zuid-Korea. Volgens de
letter van de presidentiële noodwet
ten maakten zij zich schuldig aan
misdaden waarop vonnissen staan van
vijftien jaar gevangenisstraf tot de
doodstraf. Kerkelijke leiders hebben
bekendgemaakt dat meer protestmar
sen zullen volgen.
Sedert januari van dit jaar is de
situatie in Zuid-Korea steeds ernstiger
geworden. Op 8 januari publiceerde
president Park een serie noodtoe
standsdecreten, die het mogelijk ma
ken kritiek op de wetgeving en op de
regering Park zwaar te straffen. Die
zelfde maand werden 6 protestantse
dominees en leken tot lange vrijheids
straffen veroordeeld. De vrouwelijke
pastor Cho Hwa Soun, voornamelijk
werkzaam onder de arbeiders in de
fabrieken, werd verboden nog langer
haar activiteiten uit te oefenen. Toen
zij daarop in een preek verklaarde,
dat het de taak der kerk is om voor
de rechtvaardigheid op te komen,
werd zij gearresteerd. Er volgde geen
JOHANNESBURG De algemeen secretaris van de Zuidafrikaanse
raad van kerken, John Rees, heeft verklaard dat de zwarte Zuidafri
kanen het moment naderen, dat zij het grove paternalisme van de
blanken niet langer kunnen harden. Hij waarschuwde dat het mo
ment nabij gekomen is dat zij tot geweld zullen overgaan.
President Park
proces, maar men heeft sindsdien
niets meer van haar gehoord.
Er zouden verder nog zeker ongeveer
dertig protestante domiinees op onbe
kende plaatsen gevangen gehouden
worden.
UIT
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Niéuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christe iike Pers
Directie:
Ing O. Postma,
F. Diemer
Hoofdredactie:
J. Tamminga.
Hoofdkantoor NZ Voor
burgwal 280, Postbus
859, A'dam. Telefoon
020- 22 03 83. Postgiro:
26 92 74. Bank: Ned
Midd. Bank (rek ni
69 73 60 768) Gem giro
X 500.
Korte, duidelijk geschreven, liefst
aan één kant getypte, brieven
kunnen worden gestuurd naar:
Secretaris Hoofdredactie Trouw/
Kwartet Postbus 859, Amsterdam.
Bij publikatie wordt de naam van
de schrijver vermeld.
VAN LEZERS
Dienstreis
Minister Van Doorn, die op vakantie
is met een boot, moest niet alleen op
staatskosten zg. in bescherming wor
den genomen en daarom omringd
worden met niet minder dan vijf
bewakers, maar moest bovendien
wederom niet voor eigen rekening
naar de wal worden vervoerd met een
boot van de Reddingmaatschappij.
Had de man daarvoor niet zijn eigen
vervoermiddel kunnen gebruiken? Hij
is toch ook zelf van de wal weggeva
ren? Ik moet er niet aan denken wat
de gevolgen zouden zijn geweest, wan
neer een schip met mensen aan boord
werkelijk in moeilijkheden was ge
raakt en de reddingsboot ndet beschik
baar was, omdat minister an Doom
zonodig een dienstreis moest maken
voor het uitreiken van een medaille,
waaraan de partijgenoten van diezelf
de minister zo'n hekel hebben!
Roosendaal
Teilhard de Chardin
Teilhard de Chardin is uit de mode,
evenals vele evolutionisten voor hem!
Waarom wordt de evolutieleer zo
vaak gereviseerd? Intellectuele lafe
nisbrengers van ij dele hoop, ndet voor
het individu, maar voor zijn soort.
Weliswaar moet het mensenras nog
miljoenen jaren geduld hebben! Wie
put daar moed uit, als diezelfde we
tenschap (Ehrlich, Cousteau) zo
eschatologisch profeteert dat het jaar
2000 een utopie is als wij zo door
gaan. Hoe komt het, dat de oeroude
geestvrucht van herders en vissers
over schepping naar zijn aard, ele
menten die brandende vergaan en
water dat in bloed verandert, zonder
modificatie recht overeind staat? Is
dat dan toch de waarheid?
Maassluis
Vreemde apostelen
Sipke v. d. Land heeft vreemde apos
telen ontdekt. Mensen met bijbels, en
op het strand prevelend uit een bij
beltje en biddend in het zand. Het is
wel echt bijbels. Bij Lydia bijv. en bij
Paulus op het strand toen hij afscheid
nam. Op die plaats konden ze rustig
bidden en vasten en deden dat ook
soms 40 dagen. Omdat ze kracht van
God nodig hadden. En die ene apostel
was geroepen om zieken te genezen.
Ook bijbels: Mare. 16 vers 18. Deze
tekenen zullen de gelovigen volgen.
En er gebeurden onder de handen
van de apostelen grote wonderen en
tekenen krachten. Het kost ze iets,
de zieken, hopelozen, zwervers, en die
in moeite zitten. Deze moeten het van
eze Christussen hebben. Dat woord
Christussen is het eigenlijk. Christe
nen is zo vaag, dat kunnen we allen
wel zijn. Maar als er in de bijbel
staat: valse Christussen, dan moeten
er ook echte Christussen zijn. En God
zal wel zorgen dat ze er goed van
kunnen leven. Leven en overvloed
zegt de bijbel.
Veenendaal
Uitbuiting
In Trouw/Kwartet werd onlangs ge
schreven over de vloedgolf van werk
loze Surinamers y Antillianen. Het
is toch volkomen waanzin, dat Surina
me zijn arbeidsmarkt mag beschermen
en dat werkloze Nederlanders daar
niet worden toegelaten, terwijl Neder
land niets mag doen om deze vloed
golf te keren. Waarom kon Engeland
dit ten aanzien van Pakistani en In
diërs, die toch ook een Brits papsoort
hadden, wél?
Het hobbelpaard der linkse politiek,
de koloniale uitbuiting, wordt weer
van stal gehaald. Maar de daarmee
verbonden schuld is al vele malen
met vele miljoenen terugbetaald door
de arme belastingbetaler. De werke
lijkheid is dat Nederland (waar elke
dag industrieën sluiten en dat nu
bijna 200.000 werklozen heeft) door
Surinamers wordt uitgebuit.
Zandvoort
Hans van Emden.
Van een onzer verslaggevers
NUNSPEET Het confessioneel gereformeerd beraad (CGB) heeft
een beroep gedaan op de gereformeerde synode om zich nader te be
zinnen op haar besluit inzake dr. H. Wiersinga. Het CGB meent, dat
door dit besluit grote onzekerheid is ontstaan.
J. dc Jong
Volgens de confessioneel-gereformeer
den is het synodebesluit innerlijk te
genstrijdig. Enerzijds stelt het, dat
overeenstemming bestaat, anderzijds
dat dr. Wiersinga ontkent, dat 'de
verzoening bereikt wordt doordat
Christus het gericht Gods in onze
plaats heeft gedragen'. De synode ver
klaarde uitdrukkelijk, dat 'dit belij
den een essentieel bestanddeel uit
maakt van de verzoeningsleer der con
fessie, zodat een ontkenning hiervan
te kort zou doen aan de rechte predi
king van het evangelie der verzoe
ning'. Het CGB noemt het een raad
sel, hoe overeenstemming kan be
staan, terwijl naar het oordeel van de
synode zelf een essentieel bestanddeel
wordt geloochend.
Het CGB heeft voorts ernstige bezwa
ren tegen het feit, dat ten aanzien
van dr. Wiersinga alleen de verwach
ting werd uitgesproken, dat hij zijn
ambtelijk werk het belijden der kerk
niet zou weerspreken. Van hem is
niet gevraagd (positief) zich te hou
den aan het belijden der kerk zoals
de meerderheid van de synodecommis
sie voorstelde. Had de synode zich
achter dit voorstel geplaatst, dan zou
dr. Wiersinga met een duidelijk ja of
nee hebben moeten antwoorden. Daar
mee zou niets anders van hem zijn
gevraagd, dan van alle ambtsdragers
bij hun ambtsaanvaarding. Nu heeft
de synode hém in een uitzonderings
positie geplaatst.
Kandidaten
Uit oogpunt van eerlijkheid en bil
lijkheid zou nu zo vreest het CGB
dezelfde gedragsregel moeten wor
den gevolgd, wanneer kandidaten bij
het afleggen van kerkelijke examina
er blijk van geven fundamentele be
zwaren te hebben tegen de verzoe
ningsleer van de belijdenis: het voe
ren van een gesprek om hen te over
tuigen, terwijl ze voorts toegeimiUm
worden tot de dienst van het Woord
envan de sacramenten.
Het. CGB wijst de kerkeraden en clas
sical vergaderingen op - hun eigen
verairtwoordolijkhoid om te woken bij
de rechte prediking en te weren alles
wat daarmee in tegenspraak is.
Ds. Rees zegt dit in een rapport aan
de Zuidafrikaanse raad van kerken,
waarin hij verder oproept tot een
snelle radicale verandering van de
apartheidspolitiek. 'Mem moet niet
denken dat de zwarten geweld wen
sen, maar zij beginnen in te zien dat
geweld onontkoombaar is wegens de
ontoegeeflijkheid van de blanke, die
niet bereid is zijn comfort op te
geven'.
Ds. Rees zei dat de meeste blanke
Zuidafrikanen volledig blind zijn voor
DEN HAAG De Belangenvereni
ging Minderjarigen (B.M.) heeft in
een open brief aan de burgemeester
van Terschelling protest aangetekend
tegen de reactie van de burgemeester
en van de officier van justitie in
Leeuwarden op de persoon van de
moordenaar van Basje Ellmer. De
B.M. is boos dat burgemeester Hoog
land heeft geezgd het onbegrijpelijk te
vinden dat pupillen van een kinderte
huis zoals de dader Arnold D. zonder
overleg en zonder medeweten van de
politie of andere officiële instanties
op het eiland vertoeven.
De B.M. vindt dat de uitspraken niet
alleen de bewoners van het kinderte
huis waar Arnold D. was geplaatst in
negatieve zin treffen, maar ook weer
slag hebben op alle bewoners in welk
kindertehuis in Nederland ook.
De voorzitter van de Nationale Fede
ratie voor Kinderbescherming, mr.
Joh. Visser, heeft naar aanleiding van
de moord een gesprek aangevraagd
met burgemeester Hoogland en de
officier van justitie in Leeuwarden.
Deze zaak, hoe afgrijselijk ook en
welke fouten er eventueel gemaakt
mogen zijn, mag volgens de federatie
voorzitter er toch niet toe leiden dat
hiermee de grote groep bewoners van
kindertehuizen in een dergelijk isole
ment wordt gedrongen. Dat de dader,
toevalligerwijze pupil van een instel
ling is, mag volgens mr. Visser geen
enkele reden zijn om alle pupillen
van kindertehuizen te zien als een
groep die speciale controle nodig zou
hebben. De federatie vindt dat men
deze kinderen in dat geval ernstig zou
duperen en een groot onredht zou
aandoen.
TEXEL De Nederlandse Gasunie
zal de gemeente Texel aansluiten op
een aardgasleiding, die van Kimswerd
(Fr.) door de Waddenzee naar Texel
zal worden aangelegd over een af-
ttand van 36 kilometer. Jaarlijks -aal
15 miljoen ku"biéke meter gas worden
geleverd. Texel zal drieëneenhalf mil
joen gulden moeten bijdragen aan de
onrendabele top van deze gasleiding
waarop Pinnen enkele jaren vierdui
zend percelen zullen worden aangeslo
ten.
de onrust in de harten en levens van
de zwarten. Het feit alleen al dat de
blanken nog steeds zeggen: 'Kijk eens
hoe gelukkig de zwarten zijn' tegen
de achtergrond van hun armoede en
ontevredenheid toont dit aan', aldus
Rees.
De kerkleider acht een massale cam
pagne nodig om een catastrofe op het
gebied van de menselijke verhoudin
gen te voorkomen- 'H^t grove paterna
lisme de 'kerstmannenhouding' die
zowel in de kerk zit als met de struc
tuur zelf van dit land verweven is,
maakt de zware doodziek.
Hij nadert het punt, dat hij
het niet langer kan verdragen, aldus
ds. Rees. 'Het zinloos herhalen van
het feit dat de mensen in dit land het
beter hebben, beter onderwijs hebben
onthult een ziekelijk wanbegrip voor
de kwaliteit van het menselijk leven,
wanneer mensen feitelijk vrij willen
zijn'.
Van een verslaggever
HENGELO (Gld) Op 72-jarige leef
tijd is in de nacht van vrijdag op
zaterdag de bekende dialectenschrijver
Herman van Velzen overleden. Van
Velzen, pseudoniem voor Frans Roes
kreeg zijn grootste bekendheid door
de Achterhoekse schetsen die hij
ruim 40 jaar achtereen wekelijks in
de Graafschapbode publiceerde. Van
Herman van Velzen is ook een aantal
boeken verschenen.
Van een verslaggever
DEN HAAG Per 1 september, als
de initiatiefwet-Geurtsen/Van Schaik
in werking treedt, zal kienen onder
bepaalde voorwaarden zijn toegestaan.
Casinospelen, zoals roulette, blijven
dan nog taboe: dit onderdeel van de
wet treedt pas in werking als de
uitvoeringsregelingen klaar zijn en de
kansspelbelasting voor deze spelen is
geregeld.
De initiatiefwet van de twee Kamerle
den is vrijdag afgekondigd in staats
blad 441. Dat betekent dat er naast de
voetbaltoto een lotto kan gaan draai
en, dat de regeling voor winkelweek-
acties verruimd is, dat er meer kan
sen zijn voor kleine kansspelen als
kieneo, en dat gemeenten vergunnin
gen kunnen geven vbor grotere kans
spelen. Overigens moet de invoering
van de lotto nog worden voorafgegaan
door een algemene maatregel van be
stuur, die regelt welke soorten onder
nemers mogen meedoen bij het ver
strekken van formulieren.
VAN ALLERLEI SLAG
Eindelijk breekt het grote ogenblik
aan. Het is nacht. De nacht van de
dood in alle huizen, van het paleis tot
de gevangenis, van de zoon van Re tot
de man die in de handmolen loopt.
De Farao neemt zijn besluit. Dit volk
moet nu zo spoedig mogelijk weg en
iedereen moet een handje helpen. De
Egyptenaren geven op verzoek hun
schatten mee. Vrouwen lopen te sjou
wen met ongezuurd brood in grote
baktroggen. Er is sprake van zeshon
derdduizend man, de kinderen ni?t
meegerekend. Fensham komt dan op
een aantal van drie miljoen en vindt
dat wel wat aan de hoge kant. Getal
len mogen soms symbolische waarde
hebben, zoals ook waarschijnlijk de
opgave omtrent de tijd dat Israël in
Egypte was, hier zal wel een misver
stand in het spel zijn. Maar dat doet
er niet zoveel toe. Het verhaal geeft
een aantal trekken van deze bevrij
ding door, die vooral onthouden moet
worden. Het was een grote menigte
en bovendien, zo leven we. Ook trok
een menigte van allerlei slag met hen
mee. Zijn dit andere slaven geweest?
Of was het volk Israël toen al niet zo
raszuiver? Een menigte van allerlei
slag doet denken aan allerlei lieden
die deze Uittocht aangrijpen om mede
te ontkomen aan de diktatuur van de
Farao's. Die lopen mee. Een fijne
mededeling. Je kunt meelopen met
dit volk. Als je er een beetje mee in
de pas blijft ben je bevrijd voor je 't
weet. Niet alleen mensen horen op
precies dezelfde wijze tot de stoet die
door de wereld trekt. Sommigen lo
pen vooraan met de leuzen en de
duidelijke woorden. Anderen wat ter
zijde met hier en daar een vraag en
soms twijfels. Er zijn er ook die
gewoon maar meelopen. Het gaat hen
wat te boven, waarom 't allemaal
precies is maar ze zijn als bedelaars
die van een collega hebben gehoord
waar brood te krijgen is. Ze hebben
de roep gehoord van vrijheid en uit
tocht en een nieuwe toekomst. En ze
mogen mee, op het bebloede paspoort
van Israël.
(Exodus 12, 29-40).
Dictatuur
Wij zijn blij, dat de dictatuur in
Portugal en Griekenland vermoedelijk
verleden tijd wordt. Maar hoe is het
gesteld in ons democratisch Neder
land? Daar is het bijv. mogelijk, dat
een minister met één pennestreek
ruim twee miljoen bromfietsers ver
plicht om vanaf 1 november 1974 bij
iedere meter rijden (winter en zo
mer!) een valhelm te dragen. Dat kan
hersenletsel voorkomen of verminde
ren. Ook goed voor haargroei en huis
uitwaseming? In 1973 waren er vol
gens het CBS 3.091 dodelijke verkeers
ongelukken. Slachtoffers in auto's
1358, op brommers 538, op fieteen 509
en voetganger 503. In het Groningse
Academisch Ziekenhuis was van 200
personen met ernstig hersenletsel 40
pet bromfietser of motorrijder. Het
percentage voor automobilisten is dus
blijkbaar nog hoger. Zeker een reden
voor de regering om per 1 november
a.s. ook de valhelm verplicht voor te
schrijven voor ieder die in een auto
rijdt? Natuurlijk niet, want ministers
en kamerleden rijden in auto's en
niet op bromfietsen!
Hilversum
J. Tober
Bonhoeffer
Misschien kan ik drs. A. Schippers uit
zijn benauwde droom helpen, waarin
zoveel door Bonhoeffer geboeide
mensen een nachtmerrie krijgen van
de visie van dr. Van den Berk. Werd
het niet de hoogste tijd dat de mythe
rond de langzamerhand (door de col
lega-theologen!) heilig verklaarde
Bonhoeffer werd verstoord, opdat in
de progressieve theologie weer een
centrale plaats wordt ingeruimd voor
de Here Jezus Christus, wiens lijden
en sterven volstrekt uniek en onher
haalbaar was. Heeft drs. S. intussen
begrepen dat Bonhoeffer één van de
vele duizenden martelaren van het
nazidom was, dat het geen pas geeft
nu juist een collega-predikant zo te
vereren, en al de anderen onbespro
ken te laten? Hoe anders spreekt
Paulus over zichzelf als iemand die het
hardst gewerkt heeft maar de allerel
lendigste was en van genade allleen
moest leven. Nooit heeft in de theolo
gie de mens zo centraal gestaan als
vandaag met God op de achtergrond.
Ik weet heel zeker dat Bonhoeffer al
die verhalen over hem in Tr./Kw zelf
nooit gewild zou hebben.
Een onkerkelijke moet het er wel
benauwd van krijgen dat de weg ter
zaligheid met zulke onbegrijpelijke
leuterpraat over de zuigeling Bon
hoeffer geplaveid is. Als al die tijd
die theologen vanachter een bureau
(als nevendienst) volschrijven eens
werd omgezet in actieve tijd ten gun
ste van de persoonlijke evangelisatie...
Vaardingen
T. van Ham
Middernachtsroep. het blad van evan
gelist Wim Malgo, laat de Duitse
rabbijn Levinson aan het woord:
Plaats van handelen: de universiteit
Heidelberg. De organisator: het rode
forum van de studenten der theologi
sche faculteit en het Heidelberger
Palestina Comité. Eén der sprekers.
Jochen Noth, van beroep docent aan
de universiteit voor de problemen in
het Nabije Oosten. Men sprak zoals
gewoonlijk over de fascistische en
imperialistische staat Israël, over zo
genaamde concentratiekampen in Is
raël, de onderdrukte Arabieren, en
men eiste de vernietiging van de staat
Israël. Het was goed, dat ik eerst
tegen het einde van deze kwalijke
manifestatie aanwezig kon zijn, want
datgene wat ik zag en hoorde, maakte
mij ziek. Ik bemerkte dat ik begon te
beven: zou ik mij ooit in mijn stout
ste dromen hebben kunnen voorstel
len, dat zo iets in Duitsland opnieuw
kon plaatsvinden? Ik zag mijzelf plot
seling applaudisseren toen Noth
sprak. Had ik mijn verstand verloren?
Dat was beslist het geval. Ik was in
de war over die mensen, die om mij
heen zaten te grijnzen en te grinne-
ken, in de war gebracht over de tijd
waarin ik mij bevond, over de zaal,
waarin wij zaten. Met haat vervulde,
verbitterde gezichten, vertrokken, ver
wrongen, fanatiek! Dit had ik in het
verleden immers ook zo reeds beleefd:
'Slaat de joden dood!' Ik lachte, het
was een ziekelijk lacheh. Was dit
alles werkelijkheid of was het een
droom? Zij, die vermoord werden,
zijn schuldig! De uitgemergelden, de
zeventig pond wegende overlevenden
uit de concentratiekampen van Maut-
haven en Maldanes, deze zijn dus
de werkelijke Nazi's, dat zijn de
kampbeulen. Ik zal het misschien zelf
geloven. Ik applaudisseer voor Noth.
Oh, die kilheid, die ijzige kilheid
waarmee hij spreekt, als doceerde hij
over een wiskundige formule. Ja, dat
had ik in het verleden toch ook al
eens gezien, die starre blik, dat totale
gemis aan gevoel. Wat Is een mens
waard? Had men destijds op de Wann-
see-conferentie ook zo gedoceerd,
toen men over de 'Ausradierung', de
uitroeiing van alle Joden, besliste?
Hier was zij weer, de leugen van
Göbbels. Wanneer men die leugen
maar vaak genoeg herhaalt, dan zal
men haar immers geloven: 'Was u al
eens in Israël?' Dat had hij aan mij
gevraagd, die reus met zijn boosaardi
ge grijns op het gezicht. Ik keek hem
aan en zag hem in gedachte gekleed
met het bruine uniform en de hoge
f-'r
kaplaarzen: 'Wanneer jodenbloed af
druipt van het mes'. Ik lach, doch nu
klinkt mijn lach wel wat geforceerd:
'Ik, bedoelt u mij? Ja, ik was wel
eens in Israël. Eens? Ik was daar al
vele keren. Ik ben daar om zo te
zeggen voortdurend. Ik heb een zoon
en een schoonzoon aan het front,
wanneer u mij deze uitdrukking per
mitteert'. Hij wendt zich vol verach
ting van mij af en denkt: 'Wat is dat
voor zot, wat een dwaalgeest' en hij
heeft gelijk, ja, hij weet ndet eens,
hoe zeer hij wel gelijk heeft. En
iemand die naast hem zit meent, dat
ik dan wel op de hoogte van de
dingen daar zou zijn. Natuurlijk ben
ik voldoende ingelicht. Draagt deze
man niet een koppelriem? Brunhilde
leidt de vergadering. Blond, wijd
beens en vastbesloten: 'Laat ons mede
helpen aan de bevrijdingsstrijd van
de Palestijnen'. Ik applaudisseer weer,
waarom ook niet? Ik ben hier immers
niet, ik kan hier niet zijn. Destijds
het was de negende november
stond ik voor mijn brandende synago
ge. Haat, blinde haat. De blonde
Brunhilde schreeuwt: 'Hangt die jood
se vlegel toch ook op
Grondvlak
De mislukking van het Bijlmer-experi
ment toont, dat vernieuwing alleen
maar vanaf het grondvlak kan gebeu
ren, schrijft ds. H. A. Visser in Pre
sent, het blad van hervormd Amster
dam en Amstelveen:
'Het grondvlak van de Amsterdamse
gemeente is de wijkgemeente in alle
variaties (ik denk bv. aan de huidige
status van de Noorderkerkgemeente).
Aan de opbouw, daarvan zullen door
die wijkgemeenten alle krachten gege
ven moeten worden. Die wijkgemeen
te zullen (ook al zullen ze onder de
dwang der financiën misschien veel
groter moeten worden dan nu het
geval is) in grote vrijheid en verant
woordelijkheid (óók financiële verant
woordelijkheid) hun eigen leven moe
ten leven. U zult zien dat er dan
initiatieven genomen worden, die sla
gen. Die gemeentes zullen geen van
alle op elkander lijken, ze zullen soms
een heel sterk oecumenisch, soms een
heel besloten Hervormd karakter heb
ben. Het hangt van de aard van de
wijkgemeente af. In de ene wijkge
meente zal het jeugdwerk bloeien, in
een andere krijgt de derfle wereld een
centrale plaats. In een "volgende ge
meente staat het leerhuis in 't mid
delpunt. Dat moet mogelijk zijn. En
uit de hele stad zullen mensen die
zich in zo'n bepaalde gemeente aan
gesproken weten zich aan mogen
sluiten en geestelijk en financieel het
werk dat er geschiedt dragen'.
Nieuw
'We hebben geen nieuwe hemel en
geen nieuwe aarde..maar wel een
nieuwe theologie'; (Ds. M. Vreugden-
hil in Waarheid en Eenheid).
'Weet men wel dat, wanneer men nu
over opleiding van predikanten praat,
men het heeft over mensen die' in
1980 beginnen met hun werk en in
2015 met pensioen gaan? En volgt daar
dan niet uit, dat men zich absoluut
moet bezighouden met de vraag: wat
is de kerk dan nog?' (Ds. W. Bleij in
ELK)
'Als we werkelijk zo'n/' eigen geluid
moeten laten horen als ons zo vaak
wordt verteld, begrijp ik niet dat we
zo vaak ons onttrekken aan onze ver
antwoordelijkheid als ons wordt ge
vraagd mee te doen'aan bezinning en
actie'. (Tweede Kamerlid dr. C. Boer-
tien ip het christelijke gereformeerde
blad DIA over zijn kerk).
'We kunnen zonder overdrijving stel
len dat een nieuwe uitstorting van de
Geest heeft plaatsgevonden in Neder
land'. (Ben Hoekendijk in Opwekking
over de pinksterconferentie te Vier
houten).
'De politieke prediking, zoals die op
het moment gangbaar is, wordt gedra
gen door een onchristelijke of zelfs
anti-christelijke ideologie. In de nazi-
tijd was dat zo, heden in de tijd van
een herlevend marxisme is dat ook
zo'. (Drs. K. Exalto in De Waarheids
vriend).
Hanny Kiel: 'Zoals het gaan zal, is het
goedUitgeverij J. H. Gottmer-
Haarlem, 116 pagina's, ƒ12,50.
In het boekje 'Zoals het gaan zal, is
het goed' beschrijft Hanny Kiel de
laatste maanden van h2ar leven. Eind
1973 stierf zij aan kanker, toen zij
midden veertig was. Daarvoor had zij
een tijdlang in de kliniek van dr.
Issels gelegen (de kankerkliniek in
Zuid-Duitsland, die inmiddels mede
door alle bezwaren, die er van des
kundige zijde tegen deze instelling
zijn gerezen, gesloten is). Enige tijd,
nadat zij voor de tweede keer in deze
kliniek had gelegen, is zij overleden.
Overigens is het grootste gedeelte van
het boek gewijd aan het verhaal van
De Wipselberg het schoonheidsin
stituut voor vrouwen op de Veluwe,
waarvan Hanny Kiel de oprichtster en
eigenaresse was.
De uitgever kondigt het boek vooral
aan als een autobiografie van een
zwaar zieke vrouw, die, ondanks dit
lijden, toch nog met vreugde leefde.
■En juist dit punt, dat door de uitge-
yer als zeer positief naar voren wordt
geschoven doet mij nogal aarzelend
staan ten opzichte van dit boek. Het
feit, dat je op een gegeven ogenblik
hoort, dat je kanker hebt, die in een
dergelijk vergevorderd stadium is, dat
ër niet meer geopereerd kan worden,
moet een enorme schok voor iemand
zijn.
En als Hanny Kiel dan schrijft: 'Ik
was geen seconden m paniek, ik voel
de me opgelucht omdat mijn twijfel
weg was en ik nu zeker wist,wat ik
al vermoed had' en 'wanneer je, je
gaat afvragen: waarom moet mij dit
gebeuren, waaraan heb ik dit ver
diend? dan verbitter je jezelf maar
nódeloos. Een antwoord krijg je toch
niet. Je maakt het voor jezelf alleen
maar erger. Ik ben toen vol vertrou
wen en hoop gaan slapen', vind ik dat
w|l erg flink, maar toch ook wel een
bèetje onmenselijk. Zo laconiek op
een dergelijke mededeling te reageren
mag voor sommige mensen misschien
het hoogst bereikbare punt in zelfbe
heersing en overgave zijn, op mij
maakt het een bijna onnatuurlijke
indruk.
Er komt in het he.e boek eigenlijk
geen moment van zwakte of twijfel
voor; steeds wordt gewezen op het
feit, dat het leven ondanks alles mooi
is en dat er nog zoveel te genieten
valt in de natuur en van de mede
mens. Wanneer iemand, die in dezelf
de omstandigheden verkeert als
Hanny Kiel dit boekje leest, zal hij
misschien getroost kunnen worden
door wat zij zegt, maar ik zou me
eerder kunnen voorstellen, dat hij zo
weinig van zichzelf herkent in wat zij
zegt, dat het boek hem volstrekt on
werkelijk voorkomt.
F.W.D.
AMSTERDAM De Nederlandse zen
dingsraad organiseert ook dit najaar
weer drie geografisch gespreide zen
dingsdagen om de gemeente de gele
genheid te geven mee te leven met
het zendingswerk in verschillende
vormen en vele delen van de wereld.
Ze worden gehouden op zaterdag 12
oktober in 'De Baai' te Etten-Leur,
zaterdag 19 oktober on 'De Tamboeri
te Hoogeveen en zaterdag 26 oktober
in de Vredeskerk, Maartensdijklaan
126 in Den Haag, telkens van tien tot
vier uur.
