EEN 'GEK' BOEK OVER BONHOEFFER
Bar Jona(s)
Chassidische roman
fliaiss&i
Vandaag I
Nieuwe boekt
n
Meisje na botsing met
bromfiets overleden
8 september collecL
medische zending
TROUW/K VIAKTET ZATRRD VG 27 JULI 1974
KERK 1W
door drs. A. Schippers
De tweelingzuster van Dietrich Bonhoeffer, Sabine, schrijft in een
schets met herinneringen aan haar broer o.a. het volgende: 'Moeder
vertelde later dat Dietrich als zuigeling niet gauw verzadigd ivas.
Hij huide geweldig als ze hem van de borst nam om mij te voeden.
Zodat het later zo geregeld moest worden dat ik eerst aan de beurt
kwam'.
Dit is één van die gebeurtenissen uit het leven van Bonhoeffer, die
Van den Berk in zijn dissertatie vermeldt als van belang voor ons
inzicht in Bonhoeffers theologie.
Er zijn waarschijnlijk weinig heden
daagse theologen bij wie het verband
tussen leven en leer zo duidelijk is.
en voor beter begrip ook zo belang
rijk. als Bonhoeffer. De nog steeds
groeiende Bonhoeffer-literatuur
heeft dan ook terecht behalve aan
'smans theologie veel aandacht be
steed aan Bonhoeffers biografie.
Toch wrijf je je ogen wel even uit,
als je in het proefschrift van Van den
Berk het citaat tegenkomt, waarmee
ik dit stuk begon. Hebben nu Bon
hoeffers belevenissen als zuigeling
ook al zijn theologie beïnvloed? Want
het blijft ook niet bij dit ene ver
haaltje. Liefhebbers van de wat intie
mere geschiedenis van Bonhoeffer en
diens familie kunnen in Van den
Berks boek hun hart ophalen. De
schrijver heeft kennelijk het beschik
bare biografische materiaal over Bon
hoeffer ijverig uitgekamd en alles
verzameld wat hij gebruiken kon.
Huisreglement
Op die manier heeft hij ock een
gedeelte van een huisreglement ont
dekt hij zegt helaas niet waar
dat in elkaar gezet werd om op een
feestavondje voorgedragen te worden.
Het fragment geeft nog goed de sfeer
aan. waarin de familie Bonhoeffer
leefde. Van den Berk citeert ook Uit
dit stuk enkele passages, die een
beeld geven van de centrale rol die
moeder Bonhoeffer speelde:
Het huis Bonhoeffer i$ een vennoot
schap met beperkte aansprakelijkheid
van de aandeelhouders. Erevoorzitster
is mevrouw president -von Bonhoeffer
(d.i. de grootmoeder van Dietrich: M.
v d B). Eigenaar is geheimraad Bon
hoeffer. 'Alleinige Geschaftsführerin',
mevrouw Paula Bonhoeffer. De laat
ste kan in bijzondere gevallen, als het
naar haar oordeel nodig is, experts
aantrekkenDe mannelijke nakome
lingen van de eigenaar krijgen een
halve stem, zodra ze ouder zijn dan 3Q
jaar. Toch moeten ook de metstemge-
rechtigde nakomelingen bij belangrij
ke gelegenheden gehoord worden.
Van de vrouwelijke nakomelingen
wordt verwacht dat ze, voordat ze 21
jaar zijn, gelegenheid gevonden heb
ben om een filiaal te stichten. Dit
reglement is door Gods genade tot
stand gekomen. Voorstellen tot veran
dering worden als godslasterlijk gezien
en als zodanig vervolgdOm de
verbinding te handhaven tussen het
hoofdkantoor in Grunewald en de
filialen in Stuttgart en Hamburg,
heeft de 'alleinige Geschüftsführerin
dagelijks minstens drie gesprekken te
voeren; ook belast zij zich met de
schriftelijke correspondentie. De tele-
foonaanleg met 6 huisapparaten
enz.
Verhalen
Uit de ondertitel van Van den Berks
dissertatie de theologie van Die
trich Bonhoeffer in het licht van zijn
persoonlijkheid zal wel duidelijk
zijn dat het boek toch niet is geschre
ven ten gerieve van de verzamelaar
van Bonhoeffer-anecdotes. Massa's ver
halen zoals de twee bovenstaande -
moeten het materiaal leveren om de
ontwikkeling van Bonhoeffers per
soonlijkheid te tekenen.
Bij de analyse vah deze biografische
gegevens gaat. Van den Berk psycholo
gisch te werk; nauwkeuriger: hij
maakt gebruik van de methode van de
Freudiaanse'psycho-analytische school.
Dit alles om meer inzicht te krijgen
in Bonhoeffers théologie, die immers
nauw samenhangt met Bonhoeffers
persoonlijkheid. En de uitslag van
Van den Berks onderzoek luidt
heel vlug gezegd: zowel in Bonhoef
fers leven als in zijn theologiai» wordt
een grote rol gespeeld door dwang
neurotische en masochistische trek
ken; djtóe trekken- zijn terug te voeren
c p een fundamentele onzekerheid,
angst èn schuldgevoelens; en deze 'ba
sic mistrust' is op zijn beurt weer
terug te voeren tot het milieu waarin
Bonhoeffer werd geboren en opgroei
de: met een ihoeder die leed aan een
grote affectieve armoede (mogelijk
zijn in de zuigelingenperiode al te
bruuske dingen gebeurd) en onder
een autoritaire vader, bij wie Dietrich
geen of weinig compensatie vond
voor zijn hunkering naar liefde.
Volwassenheid
Van den Berk is wel van mening dat
Bonhoeffer tegen het einde van zijn
leven in sommige opzichten tot meer
- volwassenheid is gekomen. Bonhoeffer
vecht dan om vrijheid en wenst een
grotere zelfstandigheid. In zijn theolo
gie verwerpt hij in overeenstemming
daarmee het 'religieuze' in de mens,
het met God als stoplap (Lückenbüs-
ser) willen leven. Voorzover volwas
senheid echter behalve vrijheid van
een heleboel ketenen, 'ook een vrij
heid 'tot' iets of iemand inhoudt,
werd zijn worsteling niet voltooid en
bleef hij een geketende'. (314) Ook
dit laatste zou zich weerspiegelen in
de theologie van de brieven uit de
gevangenis. Over Bonhoeffers Gods
beeld in deze brieven schrijft Van
den Berk: 'God is voor hem degene
van wie hij op een absolute manier
afhankelijk is. over wie hij totaal
geen macht heeft, en die hem op een
onberekenbare manier kan straffen of
belonen. Door zijn zich masochistisch
overgeven aan deze God. door het
lijden te aanvaarden, ja toe te jui
chen. hoopt Bonhoeffer genade te vin
den bij God'. (279). De theologie van
de bevrijde Bonhoeffer is boeiend in
de zin van ontketenend voor 'n latere
Onlangs promoveerde dr. M. F.
M. van den Berk te Nijmegen
bij prof. dr. E. Schiliebeeckx en
prof. dr. H. Faber op een proef
schrift over de door de nazi's
vermoorde theoloog Dietrich
Bonhoeffer. De Amsterdamse
studentenpredikant drs. A.
Schippers bespreekt deze disser
tatie, w aarvan de titel luidt:
'Bonhoeffer boeiend en geboeid'
(ondertitel: 1 De theologie van
Dietrich Bonhoeffer in het licht
van zijn persoonlijkheid). Het
boek is een uitgave van Boom
in iMeppel en kost ƒ28,50.
leren. Dat was geen gemakkelijk
werk. Van den Berk citeert zo moge
lijk altijd de Nederlandse vertalingen
van oorspronkelijk niet in het Neder
lands geschreven boeken. Daarmee
bewijst hij vast vele lezers een dienst.
Maar helaas geeft hij ook alleen de
Nederlandse vindplaats van zijn cita
ten op. Wie nu de citaten in het
origineel wil nalezen in hun oor
spronkelijk verband raakt heel wat
tijd kwijt met zoeken. Maar dit
napluiswerk leverde me nog meer te
leurstelling dan moeite op. Ik kreeg
al doende de stellige Indruk dat in
vele gevallen het door Van den Berk
geciteerde ln diens dissertatie geladen
wordt met een strekking en inhoud,
die het in de oorspronkelijke tekst
niet heeft.
Voorbeeld
Om maar één voorbeeld te noemen.
Op bladzij 237 begint Van den Berk
met een bespreking van het godsbeeld
in jie gevangenisbrieven. Hij komt
daarbij o.a. tot de conclusie! 'Het
godsbeeld in deze teksten lijkt op: de
absoluut heersende despoot, die recht
en onrecht zaait waar Hij wil en
waarbij de mens alleen maar hopen
kan, dat hij het er levend afbrengt'.
Op bladzij 237 en 238 worden vier
citaten uit de gevangenisbrieven gege
ven om deze 'nogal fatalistische ge-
dachtengang' van Bonhoeffer aan te
tonen. Naar mijn overtuiging zijn de
ze vier citaten stuk voor stuk zcals
dat heet uit hun verband gerukt.
Ze zeggen bij Bonhoeffer iets anders
dan bij Van den Berk. En in één
geval is een foute Nederlandse verta
ling ongecorrigeerd gebleven. Heeft
Van den Berk de Duitse teksj. van dit
citaat eigenlijk wel gelezen?
'Gekke boekje'
Al met al is voor mij het meeste van
de aardigheid van dit boek er door
deze wijze van werken wel af. De
vragen die het aansnijdt zijn zeer
boeiend. De behandeling van deze vra
gen heeft mijn vertrouwen niet.
Het boek van Van den Berk doet mij
denken aan 'het gekke boekje' van de
woensdagmiddag in de vierde klas. op
een friese dorpsschool in de jaren
Bonhoeffer in 1932 met een groep Berlijnse catechisanten.
Dietrich Bonhoeffer
generatie, zegt Van den Berk. De
theologie van de nog steeds geboeide
Bonhoeffer kan echter niet waar, niet
echt zijn. Daarvoor is haar bron een
te weinig echte, authentieke, ervaring.
Tot zover Van den Berk.
Leesbaar
In ieder geval heeft het boek van Van
den Berk mij wel geboeid. Het is
voer een dissertatie ongebruikelijk
leesbaar geschreven. Je hoeft er geen
theoloog en" geen psycholoog voor te
zijn om Van den Berks ontdekkings
reizen gespannen mee te maken. Daar
voor is enkel enige kennis vin en
belangstelling vóór Bonhoeffers leven
en werk nodig.
Behalve door de plezierige schrijf
trant en de massa's mooie verhalen
over Bonhoeffer Iaat deze dissertatie
zich bovendien nog met plezier lezen
door de boeiende vraag die er achter
zit. Deze: Kun je 'ware en onware
theologie van elkaar onderscheiden?
Kan dat misschien o.a. doordat je een
middel vindt om als bron van ware
theologie authentieke ervaring aan te
wijzen en als bron van valse theologie
onechte ervaring? En kan bij het
onderscheiden van wel en niet au
thentieke ervaring de Freudiaanse
psychologie-schóol ons helpen? Op het
stuk van deze vragen heeft de disser
tatie van Van den Berk mij echter
wel erg teleurgesteld. Dat kan ik
misschien het beste verduidelijken
door te verteilen, hoe het mij bij het
lezen van het boek is vergaan
Korter citaat
Eerst denk je: knap wat die man met
behulp van Freudiaanse psychologie
bereikt. Iedereen die wat meer van
Bonhceffer heeft gelezen en zeker wie
ook Bethge's ongeëvenaarde biografie
zorgvuldig doorlas, weet dat Dietrich
Bonhoeffer om zo te zeggen
'geen engel is geweest'. Precies, zoals
je dat van je beste vriend of vriendin
ook wel "weet. Van den Berk probeert
nu om ook de gegevens waar dat uit
blijkt' hanteerbaar te maken, zodat ze
kunnen helpen om Bonhoeffers theo
logie wat beter te begrijpen. Indruk
wekkend, dacht ik eerst. Weliswaar
heeft Van den Berk in Rome en Lyon
gestudeerd. Maar dat was theologie.
In de psychologie is hij ook een leek.
Daarna zag ik echter, haast toevallig,
dat Van den Berk een iets korter
citaat gaf uit de herinneringen van
Bethge
Van den Berk noemt helaas niet de
bron waaruit hij dit verhaal heeft. In
zoverre is het oncontroleerbaar. Maar
Bethge vertelt in zijn biografie ook
over de bewuste 11 april 1933 (op
bladzij 326 van de duitse uitgave). Bij
Bethge valt te lezen dat Bonhoeffers
zuster en zwager Leibholz aan Bon
hoeffer gevraagd hadden om de begra
fenis van hun vader te leiden. De
oude meneer Leibholz had zich nooit
laten dopen. En Bonhoeffer zoals een
brave, lutherse dominee past, vroeg in
die situatie om het advies van de
Generalsuperintendent, die de zaak
aanging. Deze kerkelijke hoogwaardig
heidsbekleder gaf Bonhoeffer de drin
gende raad om het niet te doen.
Bonhoeffer heeft die raad opgevolgd.
Later heeft hij er spijt van dat hij al
te angstig/angstvallig (Sngstlich staat
et] in het duits) .te werk is gegaan.
Hij had het verzoek om de begrafenis
te leiden zonder meer moeten inwilli
gen.
Verschil
Ik vond het verschil tussen Van den
Berks en Bethge's verhaal groot ge
noeg om nu ook op andere punten
Van den Berks citaten te gaan contro
dertig. De meisjes kregen die middag
handwerken in een apart lokaal. Wij
jongens mochten tekenen. Maar na
het speelkwartier dan- kwam het.
Met een nauwelijks verholen plezier
deelde de meester een stapeltje boek
jes rond, die er uitzagen alsof ze al
100 jaar eerder even zuinig als inten
sief gebruikt werden. Je moest be
hoedzaam de bladzij omslaan. En wij
kregen de opdracht om zorgvuldig
alle spellingsfouten van een pagina of
drie op te sporen en die netjes in ons
schrift te schrijven. Eerst de foute
versie: 'mensch' en daarnaast zoals
het hoorde 'mens', eerst 'zoo' en daar
naast 'zo'. En natuurlijk mocht je
niet van 'tweede' zoiets als 'twede'
maken.
Het was een gek, in de zin van
boeiend boekje. Het ging over een of
andere brave Hendrik later heb ik
bedacht, dat het misschien wel dè
brave Hendrik was en zijn bele
venissen.
Dat was voor ons een geheimzinnige
wereld, waarin onze pake's en beppe's
nog net hadden geleefd. Voor ons een
onbereikbare wereld. En toch zaten
wij te lezen in precies dezelfde boek
jes. waaruit zij als sohoolfcinderen
dat waren ze dus toch geweest
mooi op toen hadden voorgelezen,
ieder op z'n beurt. Maar het gekste
van alles was natuurlijk, dat wij er de
fouten uit mochten halen. Stel je
voor, fouten in een gedrukte tekst.
Was dan toch niet alles dat zwart op
wit stond onaantastbaar? We noem
den het 'het gekke boekje'.
Bot met vlees
De dissertatie van Van den Berk lijkt
me ideaal om op te geven aan studen
ten, die een scriptie moeten maken
waarin zij het een of andere kritisch
dienen te beoordelen. Het ds een bot,
waar ook nog heel wat vlees aan zit.
Als het gaat om inzicht in Bonhoef
fers werk, brengt het ons echter niet
veel verder dacht ik. Wie het boek
zonder meer aanvaardt, krijgt er een
enorm raadsel bij: hoe is het in
vredesnaam rtiogelijk dat zoveel men
sen zo geboeid zijn door Bonhoeffer,
wanneer diens werk toch echt niet
meer voorstelt dan Van den Berk ons
tekent9
Bonhoeffers zuster Sabine danik
graag geciteerd gekregen zou hebben.
Het was net niet het complete ver
haal. Van den Berk geeft slechts die
regels weer, waar dit stukje mee be
gint. Sabine echter schrijft meteen
daarna ook nog:
'Dan mocht Dietrich zolang drinken
tot hij zich overtuigd had dat er niets
pieer te halen viel. Dan viel hij in
slaap'. Laat Van den Berk die twee
regeltjes met hun, mogelijk slechts
schijnbaar, geruststellend karakter
misschien weg om andere leken in de
psychologie niet in de war te bren
gen? Dat zou kunnen. Maar eiien
later lees ik in de dissertatie op
bladzij 148/149: 'Op 11 april 1933
durft hij (Bonhoeffer) bij de begrafe
nis van de vader van zijn zivager,
Gerard Leibholz, niet aanwezig te
zijn, omdat hij een Jood is. Als hij
(Bonhoeffer) in Engeland is aahgeko
men, betuigt hij daar wel zijn spijt
over, maar het blijft een feit dat men
iets dergelijks, gezien zijn verdere
activiteiten in Duitsland, niet. van
hem verwacht zou hebben'.
door ds. C. B. Bavinck
Wanneer een nieuw boek van Chaim Potok verschijnt, ben ik er
direct bij om liet te lezen. De schrijver van 'The Chosen' en 'The
Promise' moet wel. heel ver beneden zijn maat blijven, wil zijn
boek niet lezenswaard en boeiend zijn. Met 'Mijn naam is Asher
Lev' is hij nog boven zijn maat uitgestegen. Voor mij is dit het
mooiste boek dat ik tot nu toe van hem gelezen heb.
BITTER EN HAASTIG
Nog twee zaken verdienen onzel
dacht bij de voorschriften voort
paasfeest, zoals het waarschijnlil
de tijd van de Richteren gevierï
zijn, maar met duidelijke herinif
gen aan de uittocht uit Egyptj
vers 8 worden uitdrukkelijk de ij
re kruiden vermeld. Die hier del
aan het geven van een andere bj
nis aan een ouder nomadenfeestj
in het noemen van die bittere I
de èen herinnering aan de woei
Veel meer is er voor een rondj
vende herder niet te vinden, kn,
die vanwege de schrale grond bj
zijn. Een ander deelt de bittere
den een andere functie toe, nl ee
een soort aanvulling van smaak ta
over het 'zoete' gebraden vlees. Lp
zullen later de bittere kruiden,r
Egptische verdrukking hebben L-
ten symboliseren. Een tweede
geboden haast. Het geheel moet sjgr!
de gegeten worden: lendenen om|
schoenen aan de voeten, de staf ase
hand. Zo en niet anders. De reisi
beginnen. Vooral dit mag niet v{de
ten worden. Alle eeuwen door za.\
zo gebeuren. Het is onvoorste»&e
dat dit zittend of liggend geniLji,
wordt. De reis gaat beginnen en
haast bij, 'overhaast zult gij het «jsr;
Het is geen copieus diner, het is |pc
noenmaal waarvoor de tijd gen^Q
kan worden. Er staan grote dingtL
het spel. Een reis die beginnen Fjg
Een noodzakelijke reis, een levenL
een reis waarvan dood en lever-I's
hangen. Er kan geen risico gen<LQ:
worden. Ieder ogenblik kan hetLa]
gegeven worden van 'opbreken'.L
zijn dingen die de kerk zijn bijgt
ven. Het heeft ons ontroerd, F
dynamiek van het godsrijk, deze Ll
van het gebeuren waarin mensen
Gods meegenomen worden, deze kif
op alle gezapigheid en korrektif
ieder inslapen en zich- gewennend
toestanden en omstandigheden., if
eruit klinkt het woord, verder, j
der, op reis 'naar de toekomst va- eji
Heer, die met ons meegaat. Meti
bittere kruid als een-teken dat injy
terugverlangen zinloos is en me„
staf als een teken dat de tocht d(
is.' omdat Hij, de God van het vé,^
trekken de zin van ons bestaar
(Exodus 12, 8-11)." u"
Potok schrijft speciaal over chassidi
sche joden in Amerika en heeft een
voortreffelijke hand om dat milieu en
de problemen uit deze gemeenschap
te schilderen. Ook in dit boek komen
ze naar voren: de rebbe van de chassi
dische groep, de streng wetsgetrouwe
vader, die in dienst van de rebbe
speciaal joden uit Rusland helpt en" in
Europa verschillende gemeenschappen
sticht van gelijkgezinde chassidim.
Maar voor deze vrome en toegewijde
vader is er dat ene kruis in zijn
leven: dat zijn zoon Asher zich voor
Thorastudie maar weinig interesseert
maar bezeten is van tekenen en schil
deren. Voor de streng chassidische
vader is Schilderen eigenlijk iets dat
van de 'wereld' is.
Het boek geeft nu het verhaal van de
ontwikkeling van dit zo hoog-begaafde
wonderkind dat uitgroeit tot e.en
schilder met een grote naam. Prachtig
staat daar tussen die twee, vader en
zoon, moeder Rivkeh, die lijdt omdat
ze zoals zo vaak middelaars ervaren
van beide kanten klappen krijgt.
Het zou een goedkope oplossing
zijn geweest, wanneer Potok de jon
gen van alle godsdienst had laten
vervreemden, ten gevolge van de te
genwerking van de kant van zijn
vader en de andere chassidische vro
men, die van zijn kunst geen notie
hebben. Maar dat doet hij niet: inte
gendeel, Asher blijft, tot het einde
toe, een gelovige joodse .iongen en de
rebbe, die zich persoonlijk voor Asher
interesseert en zelfs aan een joodse
schilder-leraar helpt is een wijs en
ruimdenkend man. Maar de conflicten
zijn niet van. de lucht: op school al,
en later als op zijn eerste tentoonstel
ling zelfs enkele 'naakten' door hem
geschilderd, staan geëxposeerd. En dan,
het ergste van alles: een schilderij
van 'die man', Jezus.
Asher brengt tijden door in in Euro
pa om zich verder in het vak te
bekwamen, en als er weer een ten
toonstelling van hem gehouden zal
worden, is zijn vader net eniger mate
met zijn zoon- verzoend daar- hij
merkt, dat Asher een beroemdheid
gaat worden. Hij wil de tentoonstel
ling bezoeken, nadat Asher hem ver
zekerd heeft dat er geen 'naakten' te
zien zijn. Toch zit Asher in angst,
omdat een ander schilderij wellicht
de woede van zijn vader zal opwek
ken-. In dat schilderij heeft hij het
lijden willen uitbeelden van zijn moe
der, doordat zij" steeds tussen zijn
vader en hem in stond. Daartoe heeft
hij haar geschilderd voor het raam
staande, maar zo, dat ze als aan een
kruis genageld is.
Aan beide zijden tekende hij zijn
vader en zichzelf om de oorzaak van
dit 'kruislijden' aan te duiden: door
hen en voor hen moest zij lijden.
Tot overmaat van ramp staat dat doek'
in de catalogus genoteerd als 'cruci
fix. Dat betekent de catastrofe. Of
schoon j-uist dat schilderij hem op
slag tot een beroemdheid maakt en in
alle kranten wordt geprezen en afge
beeld, betekent het tegelijk het uit
eengaan van vader en zoon. Zelfs de
rebbe weet nu geen raad meer. 'Er is
een grens.' Dat kun je als jood, ook
als joods kunstenaar, niet doen. De
laatste hoofdstukken, die naar de cli
max toeleiden, zijn adembenemend ge
schreven. Ik heb u iets van de inhoud
van dit prachtige boek verteld om u
te laten zien, hoe ook in die ons zo
vreemde chassidische kring conflicten
voorkomen, die in onze streng ortho
doxe milieus niet vreemd zijn. Hoeveel
jongeren hebben niet dn de loop der -
jaren het ouderlijk huis verlaten, en
helaas vaak ook de kerk en zelfs God
losgelaten, omdat ze door interesse of
begaafdheid werden getrokken tot een
levenssfeer die in het ouderlijk huis
als puur 'werelds' werd, gekenmerkt?
Wanneer u een mooi boek Wilt lezen
of ten geschenke geven, denk dan
eens aan dit werk van Chaim Potok.
Het zal u ongetwijfeld boeien en wat
meer is, u zult er iets uit leren en
het zal u tot nadenken brengen.
Mijn naam is Asher Lev, door Chaim
Potok. Uitgave Strengholt te Bussum.
288 blz; 29.50.
-ÏVE
NED. HERV. KERK itus
Beroepen te 's Hertogenbosch: düe
Jagersma te Assen; ugu
Bedankt voor Zetten-Andelst: M. j we
d. Akker te Stellendam. gebi
Benoemd tot bijstand in het past® e
te Léersuxn-Overlangbroek: H. v. jH-o
em. pred. te Leerdam die deze botus
ming heeft, aangenomen. and
GEREF. KERKEN (vat
Afscheid: (28 juli) van Rijnsbuije c
van der Linde wegens emeritaat. >rlo
Intrede: te Vlissingen E. Hoogerigeë
voorheen miss. pred. op Zuid-Sumieur
CHR. GEREF. KERKEN atei
Bedankt voor Doornspijk: P. Beek zie
te Noordeloos. Q. I
NED. HERV. KERK va
Aangenomen de ben. tot bijstjvii
pastoraat te Arnhem (wijkgem. fel"
sikhaaf): dr. K. Roubos, a.s. em.
te Delft.
tiiël
H
Blijkens de gereformeerde
Friese kerkbode, die we hier
op de krant elke week spéllen,
staat de gereformeerde jeugd
van Dokkurn een soos tgn
dienste, die Bar Jona heet.
Ik vraag me af of bij deze
naamgeving de wereld in de
kerk is binnengedrongen of dat,
omgekeerd, de kerk de ivereld
inging.
De niet-bijbelvaste lezer dient, wil
hij deze vraagstelling kunnen
meemaken, te weten dat Jezus zijn
leerling Simon Petrus op een
gegeven moment aanspreekt als: bar
Jona. 'Bar" is het aramese woord
voor: zoon. De wereld-mijdende
lezer, die zich in ons probleem
begeert te verdiepen, breng ik ervan
op de hoogte dat je ons woord 'bar'
niet alleen tegenkomt in het
weerbericht (zoveel milliJbar) of in
de titel van een bekende roman
(De barre winter van negentig),
maar ook en veelvuldig op het
gebied van de verpozing. 'Bar' is
dan de aanduiding van een lokaliteit
waar men, al dan niet op een
barkruk gezeten, drankjes tot zich
nemen kan. Het zal duidelijk zijn
dat het Jonge gereformeerde vclkje
in Dokkurn aan deze laatste, meest
aantrekkelijke betekenis van het
woordeke 'bar' gedacht heeft
Wat. zou je nu eigenlijk moeten
zeggen9
Zie ik je vanavond hog in Bar
Jona?
Of:
Zie ik je vanavond nog in de Bar
Jona?
In elk geval is het niet ongeestig
bedacht: Bar Jona. De eerlijkheid
gebiedt mee te delen dat ook buiten
gereformeerd Dokkurn mensen op
deze stichtelijke woordspeling zijn
gekomen. Ten bewijze daarvan
bijgaand plaatje van roomse komaf,
compleet met de on reformatorische
's' achter de naam Jona.
Eigenlijk is het feit dat roomsen
zo'n grapje bedenken veel
opmerkelijker dan dat
gereformeerden, al dan niet in
Dpkkum, dit doen. Want
gereformeerden zijn van huis uit
door A. J. Klei
gewend te stoeien met bijbelteksten,
die hun van jomgsafaan vertrouwd
zijn. Je hebt alle kans dat wanneer
een toeziend ouderling op een avond
(de) 'Bar Jona binnenstapt en het is
er mudvol, hij gedaohtig aan
Genesis 8 vers 9 op hupse toon zal
uitroepen: nou, ik vind hier ook
geen rust voor het hol van mijn voel
Hiermee is tegelijk het antwoord
gegeven op onze vraag. Een soos
Bar Jona noemen is helemaal niet
werelds en getuigt ook niet van
apostolair élan, het Is gewoon een
écht gereformeerd mopje. En het is
voldoening gevend iets typisch
gereformeerd te kunnen signaleren
in een tijd, dat zoveel in de
gereformeerde kerken vliedt of
bezwijkt (naar ook de Friese
kerkbode telkens bekommerd moet
vaststellen).
TERNIS. Amboboek. Prijs: 16,51
De ondertitel van dit boek is: 'cl
dische portretten en legenden',
geeft volkomen de inhoud weer.
aantal van de grote chassidische!
ders wordt in dit boek getekenf
de krans van verhalen om hen
ontstaan, kort weergegeven. Zo ki
j naar voren, natuurlijk de stichte
rael Baal Shem-Tov, de grote Maj
van Mezzeritch, rabbi Levi-Jiti
van Berditshev en vele anderen,
het Chassidisme kent uit de bi
van Buber, krijgt hier weer een
re benadering van deze in de ji
wereld baanbrekende figuren. M.i sts
de schrijver niet ontkomen aanjt i
gevaar van eentonigheid: aldoor Üit
kante uitspraken, anecdotes en leject
den maken het lezen wat vermoeijist
Desniettemin een boek, dat een,
geeft op een beweging die injjjk
jodendom tot op de dag van van<j>sit
van grote betekenis is.
C.
jn
P"
Van onze correspondent
RUINEN De negentienjarige Ji
ne Klooster uit het Drentse Ruin'
gistermiddag in Meppel met
brommer frontaal gebotst tegen
auto, bestuurd door de 27-jarige
die moest uitwijken voor een
staande personenwagen. Het mi
werd ernstig gewond en overleed
daarna. Tegen H. is procesverbaal}
gemaakt; hem werd destijds een ril
wijs verstrekt onder voorwaarde P
hij auto rijdt met een bril op. Tijd L
het ongeluk droeg hij echter 3.,,
bril. p
vorige jarén een Glolj
evenals vorige jarén een Glolj
geeft een beeld van drie stuif ir
jarén een
beeld van drie
comité in Nordfield (Minnesota).
grote zendlmgsdag in het Rijsenbl
sluit de dag. De NCRV zenidt van I
tatuur en geweld waren wij eenzij
door na te laten maatschappelijke
van de kerk. Het is treffend r
