Je moet niet vragen wie
de vader van Mozes was
MET EEN DOMINEE IN HET BOS
Bij de baptisten
in Roemenië
Vandaag
Trouw
Kwartet
TROUW/KWARTET ZATERDAG 13 JULI 1974
KERlK T2/M
De reis in een overvolle trein
duurt een uur. Dan ben je van
de Roemeense hoofdstad in de
oliemetropool Plojesti. Voor de
oorlog liepen er ivel eens mensen
van de Shell, voor wie 'ons In-
diëte warm was. Er staan nog
een paar van die huizen met een
voorgalerij. Maar de meeste in
dustriearbeiders van het socia
listische Plojesti wonen thans in
flats, die steeds meer de plaats
innemen van de vooroorlogse
huizen met hun weelde aan mar
grieten en helianten.
In een achterafstraat, die ik op deze
zondagmorgen maar met moeite vind,
staat een gemoedelijk kerkje in de
ons niet onbekende doleantie-stijl.
Een grijs-cementen geveltje. Een
kruis er in uitgespaard. De kerk is
eigenlijk een omgebouwd woonhuis.
In de kerk bevindt zich trouwens nog
steeds een woning, die van de baptis
tenprediker ds. Josif Ton, zijn vrouw
en hun éénjarig dochtertje Dorothea.
(Hij zegt: Na dertien jaar huwelijk
kregen we dit. Is dat geen Godsge
schenk?)
door Aldert Schipper
Als wij de kerk naderen, is het er
stil. Enkele mensen staan in het voor
portaal. Binnen zitten mannen en
vrouwen gescheiden. De oudere vrou
wen met een hoed of hoofddoek.
Voorin de kerk zit een groep
vooral jopge mensen. De zesen
twintig aanstaande dopelingen. Die
worden volgende week gedoopt, maar
eerst moet de gemeente ze nog onder
zoeken.
'Hoe heette de vader van Mozes?'
vraagt iemand.
'Dit vind ik een vraag die je niet aan
een dopeling mag stellen', komt Josif
Ton tussenbeide. 'Het gaat er om dat
we vaststellen of Christus voor de
aanstaande gemeenteleden echt hun
Heer is'.
'Als je om je geloof zou moeten
lijden', vraagt een ander, 'zou je bij
voorbeeld de gevangenis ingaan zon
der de Heer te verloochenen?'
'Ik heb al last op mijn werk gehad',
antwoordt de a.s. dopeling, een meisje
van een jaar of twintig, 'maar ik blijf
Jezus trouw1, zegt ze rustig.
Aan alle dopelingen worden zo een
paar vragen gesteld, die voor ons als
buitenlander niet alle duidelijk zijn,
ook al probeert mevrouw Ton achter
in de kerk hier en daar wat te
verklaren. Tenslotte wordt samen met
de dopelingen het Onze Vader gebe
den. Dan is de dienst afgelopen. Hij
heeft twee en half uur geduurd. Vol
gende week. als de zesentwintig ge-
In de baptistenkerk in Boekarest is tevens het bureau van de unie gevestigd. In de kerk wordt elk
jaar de vergadering van de unie gehouden. Op de achtergrond een doopbassin, voorzien van cen
trale verwarming. De moderne tijd gaat niet aan de Roemeense baptisten voorbij.
Wat heeft de open brief nu voor
concreets opgeleverd?
Ds. Ton: Na de brief kwamen bespre
kingen op gang met de autoriteiten.
Voor het eerst konden wij duidelijk
maken dat wij goede staatsburgers
willen zijn. Het is nu toegestaan dat
predikanten preken in elke kerk waar
zij willen. De controle op het kerke
lijk leven is verminderd. De tweede
kerkdienst op zondag is toegestaan.
De staat hoeft geen namen van dope
lingen meer te hebben. Er zijn onder
handelingen aan de gang over de
teruggave van ongeveer honderd kerk
gebouwen, die in de jaren zestig ge
sloten werden en over de financiële
autonomie van de plaatselijke ge
meente, een beginsel dat ons baptis
ten veel waard is.
Hoe is de houding van de staat
tegenover de kerk nu?
De communisten willen nog steeds
niet erkennen dat zij gefaald hebben
in het scheppen van een nieuwe
mens. Sociologen van onze universitei
ten hebben geconstateerd dat het soci
alisme op het punt van het ontstaan
van een onzelfzuchtige, oprechte mens
niet kan wedijveren met de kerk
Misschien is dat een reden voor de
autoriteiten om anders over ons te
gaan denken, maar er moet nog veel
gebeuren, voordat wij christenen in
een socialistisch land geheel aanvaard
zijn. Maar er komt een dag, dat de
communisten zullen inzien, wie de
mensen echt kan veranderen. Ik voel
me soms net Elia en de baSl-priesters.
Ik heb de uitdaging aanvaard van de
communisten.
Hoe reageerden de gemeenteleden
op de open brief?
doopt zijn, staan er weer ruim twintig
mensen klaar om de catechismus-les
sen van Josif Ton te volgen.
Opwekking
Zo gaat het op het moment in heel
Roemenië. In Boekarest is vijftig pro
cent van de huidige gemeente er de
laatste twee, drie jaar nieuw bijgeko
men. In Oreanda, waar een gemeente
is van achthonderd zielen, werden
afgelopen zondag tweehonderd jonge
mensen gedoopt. Die opwekking in de
Roemeense unie van baptisten is sterk
gestimuleerd door de open brief, die
Josif Ton, eind vorig jaar richtte aan
de leiding van de unie en waarin hij
een aantal beperkingen van het leven
van de kerk afwees, niet alleen als
strijdig met de baptistenregels, maar
ook met de socialistische grondwet
van Roemenië.
'De Roemeense regering heeft in de
staatswetten onze kerk aanvaard. Dan
moet zij ook accepteren dat wij ons
als kerk ontplooien, dat we proberen
mensen tot Christus te brengen', zegt
ds. Ton. 'Waarom moeten wij de na
men van onze dopelingen eerst aan de
autoriteiten melden? Waarom mogen
wij geen tweede dienst op zondag
houden? Dit soort verboden tasten
het wezen van onze kerk aan. Als de
communisten het bestaan van de kerk
aanvaarden, dan moeten zij ook goed
vinden dat hier Jezus Christus de
Schrik
De leiding van de baptistenunie
schrok hevig van deze brief. Eerst
trachtte zij ds. Ton nog te overreden,
de brief niet te publiceren. Iedereen
was bang dat dit de gevangenis voor
Ton zou betekenen. Zo'n regelrechte
uitdaging aan de communisten had
den de baptisten in jaren niet aange
durfd.
'Maar ik was vastbesloten dat ik die
brief moest openbaren', zegt ds. Ton
nu. 'Samen met mijn vrouw heb ik
een hele avond gebeden, totdat het
zweet van mijn hoofd liep. En toen
had de Heilige Geest ons overtuigd.
Wij werden uitgenodigd voor een ge
sprek met het staatssecretariaat voor
gods-dienstzaken. Ik deed mijn best
om de communisten duidelijk te ma
ken dat wij loyale staatsburgers van
deze socialistische staat willen zijn.
Dat we gehoorzaam willen zijn aan
deze staat waar we leven en werken.
Maar in de kerk is Christus de baas.
Voor het eerst is het ons gelukt om
dat aan de communisten duidelijk te
maken', zegt ds. Ton.
De baptisten vormen naast de ortho
doxen de enige groep christenen, die
authentiek Roemeens zijn. De andere
denominaties, zoals de gereformeer
den of de lutheranen zijn respectieve
lijk van Hongaarse of Duitse' nationa
liteit. De baptisten hebben in hun
verleden ernstige last ondervonden
van de orthodoxe kerk, die zich op
het standpunt stelt dat iedere Roe
meen krachtens zijn geboorte ortho
dox is. De baptisten vechten dit prin
cipe aan en dit leidt soms tot onsma
kelijke vertoningen in een socialis
tisch land. Zo werden de baptisten
niet uitgenodigd voor of zelfs maar in
kennis gesteld van de vergadering die
de wereldraad van kerken begin deze
maand in Boekarest hield.
Eerst schrok men. De mensen dachten
dat zij wel eens in moeilijkheden
konden komen door de brief. Maar nu
staat 99 procent er achter. God heeft
de brief willen gebruiken om een
vernieuwingsbeweging op gang te
brengen. We kunnen de aantallen
nieuwe kerkleden haast niet aan. Er
is vrijwel geen christelijke lectuur.
Gelukkig zijn er steeds bijbels. We
worden erg geholpen door 'Brother
Andrew' (de Nederlander Anne van
der Bijl). Maar we hebben grote be
hoefte aan lectuur. Voor een deel kan
het tekort worden opgevangen door
cassette-recorders. Preken van mij
gaan via de cassette het hele land
door. Maar de recorders die hier te
koop zijn, zijn niet zo best.
Wat voor contacten hebben de
baptisten met andere kerken?
De orthodoxe kerk beschouwt ons als
een sekte, die proselieten maakt on
der de leden van de orthodoxe kerk.
Inderdaad komen veel van onze nieu
we leden uit de orthodoxe kring. Dat
zijn dan naam-orthodoxen, die in onze
door'A. J. Klei
Eens wandelde ik met een dominee in het bos. We iverden op
ons smalle pad bijna bedolven onder opdringerig groenDit stem
de mij triest, maar mijn eenvaarde metgezel kennelijk niet: hij
prees uitbundig de verdiensten van het rijk de natuur. Vervol
gens stapte hij over naar het rijk der genade en stelde op opge
ruimde toon vast dat er tegewoordig ook buiten de kerk veel ge
lovigen zijn.
Ik bestreed hem en vroeg: op welke
grond plak jij allerlei buitenkerke
lijken het etiket 'gelovig1 op? Zijn
ze soms bij jou aan de deur geweest
om te vertellen wat ze nog aan
geloof in huis hadden? Bovendien,
zo ging ik ferm verder, mag de kerk
deze mensen niet annexeren om op
die manier haar ledenverlies wat op
te vangen.
Nu, een aantal jaren later, moet ik
mijn gesprekspartner van toen ge
lijk geven. Er is inderdaad veel
gelovigheid buiten de kerk, zóveel
zelfs dat de humanisten de schrik
om de benen slaat. Dit stel ik vast
na lezing van het juni-nummer van
'Loopmare', een uitgave van het hu
manistisch verbond-Amsterdam.
Daarin wordt met een zeker heim
wee gesproken over de tijden dat..
er een duidelijk zicht (was) op
wat buitenkerkelijken waren. Het
waren die mensen, die zich op ge
nerlei wijze met een godsgelooj ver
bonden loeiden en derhalve geen
behoefte hadden aan een eredienst
voor deze god en zich zodoende
buiten de gemeenschap van christe
nen en hun kerken plaatsten.
'Loopmare' vervolgt:
Naarmate de jaren verstreken, ver
anderde het beeld en zo komen wij
vandaag aan de dag buitenkerkelij
ken tegen, die teel aan god of iets
goddelijks geloven en daaraan al
dan niet de behoefte van een gods
dienst koppelen, zonder zich echter
ie rekenen tot enig kerkgenoot
schap. Uiteraard liggen hier vele
nuances en gradaties, maar de kern
van de zaak blijft, dat zij niet uit
gaan van de autonome, dat wil zeg
gen zelfstandige mens, die het zo
goed en zo kwaad als het gaat
zelf en in samenwerking met ande
ren moet rooien. Zij zijn bij wijze
van spreken buiten-humanistisch
Merkwaardig overigens hoe bedrieg
lijk veel zo'n humanistische perio
diek als 'Loopmare' op een kerkbode
lijkt. Het artikel, waaruit ik citeer,
eindigt naar de beste tradities van
een kerkblad met de opwekking om
pal te blijven staan. En op de ach
terpagina vinden we waarempel een
rubriek predikbeurten. Weliswaar
piepklein en met alleen de samen
komsten van de vrije gemeente
(waarvan de echte kerkmensen we
ten dat het maar een syncretistisch
gedoetje is), maar het staat er dan
toch maar: 10.30 uur, ds. J. Knot.
Ook trof me zeer hoe 'Loopmare' de
humanistische rechtzinnigheid van
Anton Constandse als radiospreker
aanprijst. Dat gebeurt op een toon
die een regelmatige afnemer van
kerkbladen volstrekt vertrouwd is.
Hierover gesproken, je staat soms
versteld hoe tot ver buiten de kerk
muren kerk-achtige taal gebruikt
wordt. Neem het communistische
dagblad De Waarheid. Deze krant
heeft, net als de onze, op pagina één
een wèrvende tekst staan. Onlangs
vertoonde deze een sterke gelijkenis
met een meditatie over psalm 1.
In deze psalm staat (ik neem de
oude berijming) op een gegeven mo
ment, nadat de verdiensten zijn ge
schilderd van degene die niet wan
delt in der bozen raad:
Gans anders is 't met hem, die
'1 kwaad bemint.
Als je niet vloeken mag(tekening van E. van Beest)
In De Waarheid staat, nadat diege
nen geprezen zijn die een deel van
hun vakantiegeld 'aan onze krant
hebben geschonken', dit:
Hoe anders is het bij hen die niet
met de werkers verbonden zijn: zij
zijn afhankelijk van de kapitaal
machten, houden hun hand op bij
de regering, onderwijl zich te buiten
gaand, aan grof anti-communisme om
daarmee hun proeve van betrouw
baarheid voor de reactie af ie leg
gen.
Maar we hadden het over gelovigen
buiten de kerk. Hun aantal neemt
toe en je kunt een dominee in of
buiten het bos niet (meer) het ver
wijt maken dat hij de weglopers
naar zich toe trekt als hij voor de
dag komt met het verschijnsel van
de buitenkerkelijke gelovigheid. In
de kerk weten ze ook keurig onder
woorden te brengen hoe het alle
maal komt: er zit bij ons een 'stuk'
of een 'brok' ongeloofwaardigheid,
en dat moet natuurlijk de deur uit.
Vaak maak je mee dat het gesprek
hierover binnen de kortste keren in
veiliger banen geleid wordt en dan
komt er een gerieflijke discussie
over de vraag hoe je christelijke
waarden in de cultuur moet bekij
ken: mag je die er bij rekenen,
horen die ook nog bij het christen
dom buiten de kerk, ja of nee?
Intussen constateert iemand, die op
een afstand naar het kerkelijk be
drijf staat te kijken en kennis nam
van verslagen over de zaak-dr. Wier-
singa op de gereformeerde synode:
ze pakken nooit een dominee aan
die De Telegraaf leest, he?
De kerk is eigenlijk nog maar nau
welijks bezig met het probleem van
haar (on)geloofwaardigheid. Toch
zijn er al kerkmensen die het heb
ben over kwalijke aanpassing aan de
wereld. Ik kan hen in zoverre geruct
stellen dat de kerk voor de wereld
nog maar al te zeer een instelling
is, waar wonderlijke gebruiken en
geboden gelden. Goed genoeg voor
een meewarig grapje, zoals onlangs
deze in een Kronkel van Carmiggelt:
'Gunst, zei de dominee.
Hij hield van dat woord. Je moet
toch iets hebben als je niet vloeken
gemeenten het geloof hebben gevon
den. Actieve evangelisatie is niet mo
gelijk. Toen de communisten in 1944
aan de macht kwamen, telde de bap
tistenunie 80.000 leden. Nu is dat
aantal 200.000. Maar daarbij moeten
er nog veel geteld worden die (nog)
niet gedoopt zijn en die echter wel
meedoen in de gemeentes. De komst
van de communisten heeft de bloei
van onze kerk niet kunnen verhinde
ren. Met de andere protestantse groe
pen hebben we goede relaties. Door
dat de orthodoxe kerk dat niet wilde,
hebben de communisten ons destijds
verhinderd lid te worden van de we
reldraad van kerken. Ikzelf ben per
soonlijk tegen dat lidmaatschap, om
dat ik de wereldraad te vrijzinnig
vind. Maar de unie als geheel zou nog
wel lid willen worden.
In het Westen zeggen sommigen
dat in socialistische landen zoals Roe
menië geen ware kerk bestaat, behal
ve de 'ondergrondse kerk'.
Tegen mensen met dat soort voorstel
lingen zeg ik alleen maar kom zelf
kijken. Oordeel zelf. We hebben onze
moeilijkheden. Maar is het kerkelijk
leven in jullie landen zo florissant?
Wij zijn niet zo vrij als jullie. Er is
hier geen straat- of tent-evangelisatie
toegestaan. Als we wat aan onze kerk
gebouwen willen uitbreiden, dan krijg
je moeilijk toestemming. Maar binnen
het kerkgebouw zijn we vrij. We
hebben vrouwenwerk. Er zijn door de
week gespreksavonden met jongelui,
waar ook veel niet-kerkleden komen,
die verlangend zijn naar het woord
dat hier te horen is. Graag zouden we
het diaconaat uitbreiden tot mensen
die niet bij onze kerk zijn aangeslo
ten. Er is veel nood. Mensen die geen
werk hebben en ziek worden krijgen
geen uitkering. Er is veel alcoholis
me. Maar voorlopig mogen we niets
geven aan mensen buiten de grenzen
van de kerk. Maar we hoeven sinds de
open brief niet meer aan de staat op
te geven wie er geld krijgt van de
diakonie.
Wat voor kracht staat er achter de
eisen, die jullie aan de communisten
hebben gesteld?
Macht hebben we eigenlijk niet. Maar
we zijn bereid als martelaren tot het
uiterste te gaan. De communisten we
ten dat we bereid zijn voor ons geloof
te sterven, ook al zoeken we het
martelaarschap niet.
Na het gesprek met de baptistenpredi
kant biedt zijn vrouw een maaltijd
aan, waarbij een man aanwezig is, die
me later naar de trein zal brengen.
Een breed lachende jonge arts uit
Boekarest. Lid van een orthodoxe or
ganisatie 'het leger van God', die
vindt dat ook gewone mensen best
eens in de bijbel mogen lezen. Joviaal
grijnzend geeft hij me een arm, als
we onder zijn paraplu in de stromen
de regen terug wandelen naar het
station. Hij spreekt naast het Roe
meens alleen twee woorden Russisch.
En die herhaalt hij steeds maar: Broe
der. tot ziens!
NIEUWJAAR
We zijn, los van alle kerkelijk-jaau;
lezingen, met de bespreking van hr
boek Exodus toegekomen aan het paafii
feest. Dat paasfeest moet gevierd wo:_(
den in de maand Nisan, ongeveer mif
den in de maand. Maar vanwege dag
paasfeest lezen we nu in de eerste veL
zen van Exodus 12: 'Deze maand z 0
u het begin der maanden zijn; zij z,^
u de eerste der maanden zijn'. H<
paasfeest, het feest van de uittocl c
maakt 1 Nisan tot nieuwjaarsdag. D
Israëlieten krijgen een nieuwe kalei
der. De nieuwe jaren van de heersei,,'
beginnen vaak met de troonsbestijgii
gen van hun vorsten, maar de slavei
kalender begint met de exodus. Al
Aileen Guilding, een Engelse die 196®
een buitengewoon interessant boe
over deze dingen heeft geschreve
(The Fourth Gospel and Je wis1
Worship; ik zoek het nog steeds) g a
lijk heeft dan begint de synagoge i
het tweede jaar van hun drie-jaarlijks,
lezing van de Tora, met Exodus
vers 1. En dan zou ze wel eens gelij I
kunnen hebben wanneer zij veronder
stelt dat de aangeving van de data i
de Tora alles met de sabbatten van ht
joodse synagogale jaar te maken hé
ben. In ieder geval is dit allemaal ei
stuk zinvoller dan ons nieuwjaar i
1 januari. De kerk heeft er iets van bi
grepen door haar kerkelijk jaar te li
ten beginnen met de adventszondageij
Dat heeft ook iets van een slaveil
kalender: uw verlossing (Verlosser) g|
maakt! Bij de commercialisering va
onze kerkelijke feesten, die daardoi
een steeds hachelijker bestaan gaa
lijden, zou het te overwegen zijn of d
kerken met eens een soort gelovig
eigenzinnigheid hun feestdata zoudeni
moeten gaan verschuiven en eventuei r
sommige daarvan moeten gaan synchn
niseren met de synagoge. Maar hoe d
ook zij, de bijbel wil ons leren d
Gods bevrijdingen Epoche-machen
zijn. Die pas maken geschiedenis doi
alle oliecrisssissen en opheffingen
embargo's heen. En gelukkig is
mens die bij die geschiedenis in
werkelijkheid van vandaag leeft. (Exi
dus 12,1,2
NED. HERVORMDE KERK
Beroepen te Rekken (toez.): M. de
Draak, kand. te Vlaardingen; te Bij
mermeer: dr. J. van Slageren, zei
dingspred. met verlof van Kameroe
te Oegstgeest.
Aangenomen naar OJdebert (toez.):
v. d. Beid, kand. te Lettelbert; naa
Hierden: P. P. J. Monster te Zwi;
drecht.
Bedankt voor Vriezenveen (toez.): la
G. Zwanenburg te Huizen (N.H.). L
GEREF. KERKEN 1
Bedankt voor Groningen-Zuid, al
evangelisatiepred. voor Groot-Groni
gen: P. Kooij te Amsterdam-Sloti
meer-Geuzenveld.
Beroepbaar: T. Zuitman, 2e Schink!
straat 7, Amsterdam.
GEREF. KERKEN (VRIJG.)
Beroepen te Hooghalen-Beilen en
Vlissingen: M. J. C. Blok, kand.
Leiden.
GEREF. KERKEN (VRIJG. BUITE1
VERB.)
Bedankt voor Barendrecht: G. v,
Brink te Zwolle
CHR. GEREF. KERKEN
Bedankt voor Franeker: W. P. d
Groot te Apeldoorn.
r
(ADVERTENTIE)
nü in de boekhandel
Feitse Boerw inkel
Einde of nieuw begin?
onze maatschappij op de breuklijn
een amboboek
256 bladz., paperback, 15.--
ambo
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christe.iike Pers
Directie;
Ing O. Postma,
F. Diemer
Hoofdredactie:
J. Tamminga.
Hoofdkantoor: NZ. Voor
burgwal 280, Postbus
859, A'dam. Telefoon
020 - 22 03 83. Postgiro:
26 92 74. Bank: Ned.
Midd. Bank (rek nr.
69 73 60 768). Gem giro
X 500.
