Voortbestaan van de mens
onderwerp oecumenische studie
Kerken helpen VN aan ruimte
voor denken over toekomst
fllsl9l£\ll
Technologie als
menseneter
Vandaag
'Lozen chemisch afval
moet snel stoppen'
Aanbevelingen aan wereldraad van kerken
Trouw
Kwartet
Geloof dwingt tot
denken over wonen
'Apartheid ligt
op sterfbed'
Opzet vermoed bij
twee grote branden
Comité in Rijnmond eist actie
Organiseerder Paul Abrecht:
Nieuwe boeken
TROrW/KWiAKTKT DONDERDAG 4 JULI 1974
KERK
T2/K2
door Aldert Schipper
BOEKAREST De conferentie over wetenschap en technologie en de toekomst van de mens, die het
departement voor kerk en samenleving van de wereldraad van kerken in Boekarest heeft gehouden,
beveelt de wereldraad aan een studie te beginnen naar een 'sustainable society', en maatschappij die
kan voortbestaan zonder haar eigen natuurlijke hulpbronnen te vernietigen of uit te putten, en waar
in het bovendien menswaardig leven is.
De werkgroep, die zich gedurende de
conferentie heeft beziggehouden met
het wonen van de mens, de urbanisa
tie, het verlaten van het platteland en
dergelijke vragen, bevestigde dat chris
tenen zich om hun geloof in God
moeten bezighouden met de urbanisa
tie, die zoveel mensen in de wereld
betreft 'De wedergeboorte van de
mens vindt plaats in de concrete situ
atie waar hij woont. In zijn woon
plaats moet de mens blijk geven van
zijn wedergeboorte in christelijke ac
tie en zending', zegt het rapport van
deze werkgroep.
Zeggenschap
De werkgroep beveelt aan dat christe
nen een duidelijk pleit voeren voor
de mensenrechten inzake huisvesting,
voor zeggenschap van de mensen in
huisvestingsvragen, voor' een recht
vaardige grondpolitiek en voor een
andere strategie dan de huidige ver
stedelijking.
De groep vraagt aan de wereldraad
van kerken de vraag van het wonen
en de verstedelijking te maken tot
een hoofdpunt van de activiteiten van
de wereldraad in de jaren die volgen
na de assemblee van 1975. De werk
groep wil dat de wereldraad een pro
gramma opzet om plaatselijke en lan
delijke kerkelijke organen in de we
reld aan te zetten tot onderzoek en
actie met betrekking tot wijziging in
het woonmilieu.
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christe.iike Pers
Directie:
Ing O. Postma,
F. Diemer
Hoofdredactie:
J. Tamminga.
Hoofdkantoor: NZ Voor
burgwal 280, Postbus
859, A'dam. Telefoon
020-22 03 83. Postgiro:
26 92 74. Bank: Ned.
Midd. Bank (rek nr.
69 73 60 768). Gem giro
X 500.
De redactie behoudt zich het recht
voor haar ter opname in deze rubriek
toegezonden meningsuitingen verkort
weer te geven. Bij publikatie wordt
met dc naam van de inzender onder
tekend. Brieven kunnen worden ge
stuurd aan het secretariaat hoofdre
dactie Trouw/Kwartet, postbus 859.
Amsterdam.
Uit de NAVO
Het idee, dat oorlog voeren nu een
maal een noodzakelijk kwaad is dat
tot het einde der eeuwen zal blijven
bestaan, mag niet alleen door nie
mand worden aanvaard, maar moet
steeds ten sterkste worden afgewezen.
Speciaal de kerken met hun wereld
wijde invloed door de tientallen mil
joenen, die wekelijks onder hun ge
hoor zijn, hebben de onafwijsbare
plicht om het volk en htm regeringen
voortdurend op te roepen cm het
afschuwelijke goddeloze oorlogvoeren
uit te bannen. Het besef, dat oorlog
voeren het wreedste, stompzinnigste,
slechtste en kostbaarste middel is om
problemen op te lossen, moet overal
ter wereld worden gepropageerd. Dat
helaas de regeringen van alle landen
nog verplicht zijn om voor de vrij
heid en veiligheid van hun volk, tesa-
men nog minstens 800 miljard, voor
hun defensie uitgeven, is ten hemel
schreiend. Want geld is zo bitter
nodig ter bestrijding van de schrij
nende onkunde, armoede en honger
in de wereld. Omdat er wel telkens
machtswellustige dictators zullen op
staan, die de vrede bedreigen, zal cr
steeds een zeer goed bewapend, zeer
mobiel internationaal politieleger van
de Verenigde Naties noodzakelijk blij
ven en nationale bewapening moeten
worden geregeld. Behalve een goede
nationale en internationale politie
(Interpol), zal er dus ook een zwaar
bewapende vredesmacht moeten zijn,
waaraan alle volken hun bijdrage zul
len moeten leveren.
Amersfoort J. A. Hendriks
Peter Odell uit Rotter-
De werkgroep over het wonen vraagt
de wereldraad hoge prioriteit te ge
ven aan theologisch onderzoek over
hoe de mens woont. Kernvraag daar
bij zou volgens de werkgroep moeten
zijn een onderzoek naar een bijbelse
visie op het grondbezit Dc werkgroep
meent dat de bijbel leert de Romeinse
opvatting over de onaantastbaarheid
van de grondbezit in strijd is met
Gods bedoeling en dat niemand het
recht heeft om zijn bezit los te zien
van de gemeenschap.
De werkgroep beveelt een studie aan
naar de invloed van multinationale
ondernemingen en organisaties, die
sterk de verstedelijking beïnvloeden
door hun investeringspolitiek en hun
technologie.
Multinationals
De werkgroep die over de betekenis
voor de toekomst van de technologie
en bevolking met betrekking tot het
leefmilieu en de natuurlijke grenzen
van de groei kwam niet tot een
duidelijke uitspraak over de multina
tionale ondernemingen. De werkgroep
stelde onder meer twee aanbevelingen
voor: een oproep tot een versneld
programma van energievoorziening
aan de derde wereld en tegelijkertijd
een aanbeveling aan de olieproduce
rende landen om een oliehandel in
eigen beheer over te nemen van de
grote oliemaatschappijen. De Neder
lands-Britse hoogleraar Peter Odell
uit Rotterdam stelde vast dat de mul
tinationale oliemaatschappijen de eni
gen zijn die in staat zijn tot een snelle
verbetering van de energievoorziening
van de arme landen en dat de oproep
en do aanbeveling met elkaar in strijd
waren.
Deze werkgroep grenzen aan de groei
stelde voor dat er gezien de uiterst
moeilijke voedselsituatie ln de wereld,
een internationale voedselreserve
wordt gevormd, die door een Interna
tionaal lichaam wordt beheerd. Het
doel van zo'n reserve zou zijn dat er
bij regionale hongersnoden voedsel
uit verstrekt kan worden.
De werkgroep deed de aanbeveling te
MINNEAPOLIS Leonard Auala, de
uit Namibië (Zuidwest-Afrika) afkom
stige' bisschop van de evangelisch lu
therse kerk, acht het mogelijk dat de
apartheid in zijn land nog gedurende
deze generatie ten einde komt. Vol
gens de bisschop dragen de kerken
duidelijk bij aan de verbetering van
het lot van de Zuidwest-Afrikanen.
'De apartheid ligt reeds op haar
doodsbed', zei de bisschop voor een
vergadering van Amerikaanse luthera
nen in Minneapolis. Naar aanleiding
van de opheffing van de vrijheidsbe
perking van dr. Manas Buthelezi zei
bisschop Auala dat hieruit bleek dat
de Afrikaanse regering niet doof is
voor buitenlandse stemmen.
Van een verslaggever
TILBURG De politie heeft duide
lijke aanwijzingen, dat de brand die
gisternacht in de gebouwen van een
machinehandel aan de Primus van
Gilststraat in Tilburg heeft gewoed,
na een inbraak aangeetoken is. Ter
plaatse werd een blikbenzlne aange
troffen. De schade bedraagt zeker eni
ge tonnen. De eigenaar van het be
drijf is met vakantie in het buiten
land.
TEUGE Door brand is een boerde
rij in Teuge (tussen Apeldoorn en
Deventer) volledig in de as gelegd.
Naar de oorzaak van de brand, die in
enekel minuten de neten kap van de
boerderij in lichterlaaie zette, wordt
een onderzoek ingesteld. De politie
sluit ook hier brandstichting niet uit
De Twentse hoogleraar prof. dr.
D. Feil.
streven naar het voortbestaan in de
landen van de derde wereld van de
Inheemse 'primitieve' technologie
naast de modern^ westerse technolo
gie. Deze aan beo-el ing werd aange
vochten door de Nederlandse chemi
cus prof. dr- Dirk Feil van de TH in
Twente, die in zijn twijfel over de
mogelijkheid van dit naast elkaar be
staan van de twee technologieën werd
bijgevallen door niemand minder dan
de antropologe Margaret Mead.
Dr. Mead raakte tijdens de laatste
zittingsdag van de conferentie verwik
keld in een debat met de physicus dr
John Francis, die in dienst is van de
Schotse kerk met het doel voorlich
ting te geven inzake technologie en
geloof. Dr. Mead kon van Francis niet
aanvaarden dat hij het probleem van
de radioactieve afval van kernenergie
centrales slechts ziet als een technolo
gische kwestie. 'Dit is een hoogst
morele vraag*, riep Margaret Mead
uit
De werkgroep grenzen aan de groei
beval kerken en regeringen aan te
streven naar een vermindering van de
consumptie in dc rijke landen en de
daardoor mogelijk veroorzaakte werk
loosheid op te vangen door het over
brengen van arbeidspotentieel van de
Industrie naar de dienstensector. Deze
werkgroep adviseerde te komen tot
een internationaal orgaan voor het
beheer van schaarse grondstoffen, met
name van olie.
Duurzame maatschappij
Deze werkgroep, samen met de werk
groep over de kwaliteit van het leven,
legde er de nadruk op dat de kwali
teit van het leven meer is dan de som
van de materiële behoeften van een
mens. Misschien zal zelfs blijken dat
de kwaliteit van het leven meer ge
diend is met een grotere nadruk op
de niet-materiële aspecten van het
mensenleven. Om het denken over
een menswaardige toekomst te bevor
deren voerde deze werkgroep over de
grenzep van de groei de term in van
de sustainable society, de duurzame
maatschappij (een term die in de
toekomst mogelijk in het oecumeni
sche denken die van de verantwoorde
maatschappij zal vervangen).
'Het doel moet zijn te streven naar
een sterke duurzame samenleving 'ie
zichzelf in stand houdt en waar voor
ieder vertrouwen bestaat dat zijn kwa
liteit van het leven veiliggesteld is of
verbeterd kan worden.
'Wij voorzien', zo zegt het rapport
van deze werkgroep, 'een universele
welvaartsstaat, waar (1) de veiligheid
van het individu (2) de verdeling van
de materiële welvaart en (3) de toe
passing van een maximaal consumptie-
peil het gevolg zijn van een transnati
onaal veiligheidssysteem, dat aan alle
mensen een stuk eigen verantwoorde
lijkheid toebedeelt.
Teneinde de waardevolle culturele
verscheidenheid te bewaren, zal de
verantwoordelijkheid voor de verschil
lende maatschappelijke processen
slechts voor zover zijn geïnternationa
liseerd en genationaliseerd, als nodig
is voor de duurzaamheid van de maat
schappij.'
De werkgroep beveelt de wereldraad
van kerken aan om een informatie
campagne te beginnen over zo'n duur
zame welvaartsstaat waarin de hele
wereld zal zijn opgenomen, steun te
geven aan acties voor zo'n maatschap
pij en zelf een studie te beginnen
naar een maatschappij die zijn eigen
toekomst niet vernietigt.
Geen alibi
In de werkgroep, die zich bezighield
met de kwaliteit van het leven werd
vastgesteld dat ook in de toekomst
verschillen zullen bestaan in con
sumptieniveau tussen de verschillende
culturen en sociaal-economische syste
men. Dit feit mag, zo zei deze werk
groep, echter geen reden voor de
rijken zijn om hun rijkdom te verde
digen tegenover diegenen die een bil
lijk aandeel willen hebben in de wel
vaart in de wereld. Ieder persoon
heeft recht op de materiële voorwaar
den voor een zinvol leven, waarin hij
zich kan ontwikkelen tot een maat
schappelijk verantwoordelijk mede
mens. Dat kan betekenen dat sommi
gen in de wereld zullen moeten afzien
van een denken in termen van voort
gaande groei van de consumptie ter-
wille van diegenen die thans nog
lijden aan onderconsumptie. H'rtt kan
daarvoor nodig zijn dat de kerken de
ontwikkeling stimuleren van een
nieuwe^ stijl van leven, die gericht is
op matigheid en beperking van con
sumptie.
BOEKAREST Een van de inleiders tijdens de deze week
beëindigde conferentie die het departement kerk en samen
leving van de wereldraad van kerken in Boekarest organiseer
dewas de uit Kameroen afkomstige jezuïet dr. E. Mveng. Hij
illustreerde de vraag naar de technologie en het menselijk
voortbestaan met de Afrikaanse mythe van het wezen Evoe
Mana, een verhaal waar de bijna 170 technologen en tveten-
schappers ademloos naar luisterden.
'Op een dag ging een vrouw uit
vissen', vertelde dr. Mveng. 'Maar
ze ving niets. Toen ze aan het
einde van haar tocht was, vond ze
een schitterende antilope, die pas
dood was. Ze toas blij met deze
vonst en nam het beest mee naar
het dorp, toaar iedereen er van at.
De volgende dag, toen de antilope
op was, ging de vrouw terug naar
dezelfde plek en vond er daar
weer een. Opnieuw nam ze het
beest mee. Dit gebeurde zo talrijke,
malen. Juist toen zij zich afvroeg
wat er toch voor geheimzinnigs
aan de hand moest zijn, stond er
ineens een vreemd wezen voor
haar. 'Wie ben jij, vreemd wezen',
vroeg de vrouw. 'Ben jij de dier en-
jager?' 'Jh, ik ben de dierenjager'
zei het wezen met een diepe stem.
'Kom met me mee, naar het dorp
van de mensen, omdat jij zo vrijge
vig bent', zei de vrouw. 'Maar zal
daar genoeg voor mij zijn om te
eten?', vroeg het vreemde wezen
'Er is genoeg', zei de vrouw. 'Gei
ten, honden, katten, kippen. In het
mensendorp is genoeg'. 'Draag mij
daar dan heen', antwoordde het
dier. De vrouw bood haar arm aan
het wezen, dat Evoe-Mana heette,
zodat ze het als een kond op haar
arm kon dragen. Evoe-Mana wei
gerde. Ze bood alle lichaamsdelen
aan, waar een vreemd wezen als
Evoe.Mana zou kunnen gedragen
worden. Maar Evoe-Mana weiger
de. Het wezen zei: 'Vrouw, buk,
zodat ik kan binnengaan waar de
mensen geboren worden. Ik ben
geen wezen van het licht, maar
van de duisternis. De vrouw bukte.
Evoe-Mana kroop in haar buik.
Toen zij zo vlakbij het dorp kwa
men, hoorde de vrouw Evoe-Mana
in haar buik zeggen: 'Vrouw ik
heb honger.' De vrouw bood hem
maniok aan. Evoe-Mana weigerde.
Hij wilde ook geen couscous. 'Wat
wil je dan voor eten, vreemd we
zen!-, vroeg de vrouw. 'Ik moet
levende dieren. Ik ben de verslin-
der van de kudde van de levenden.
Ik eet alleen levens geen Itcha-
mens.' De vrouw toonde de kudde
van haar man. Dag na dag werd
de kudde gedecimeerd. Daarna wa
ren honden, katten en kippen aan
de beurt. Maar Evoe-Mana hield
aan en bleef honger houden.
Na de dieren kwamen de mensen
aan de beurt: kinderen aan de
borst, babies, jongelui, mannen,
vrouwen en grijsaards. Maar Evoe-
Mana hield honger en vroeg steeds
om eten. De vrouw moest haar
man afstaan, haar eigen kinderen.
De stem bleef zeggen: honger, hon
ger, honger.' 'Ik heb niets meer
over', antwoordde de vrouw. 'Ja
wel', zei het vreemde wezen. 'Zo
lang er een levend wezen op aarde
is, neb ik te eten. Jij leeft nog,
vrouw.
Kom, zodat ik je kan opeten. Want
ik ben het verschijnsel van de
dood' De vrouw had niet meer de
tijd om te schreeuwen. Evoe-Mana
had haar leven genomen.
Van feen verslaggever
ROTTERDAM In een open brief aan het Openbaar Lichaam Rijn
mond heeft het Centraal Actiecomité Rijnmond (CAR) geëist, dat
er op korte termijn iets wordt gedaan aan het illegaal storten van
giftig chemisch afval door een aantal industrieën in het waterweg
gebied. Als Rijnmond dit soort praktijken niet aanpakt, zo schrijft
het CAR, zal de bevolking van alle Rijnmondgemeenten geadviseerd
worden het betalen van huisvuilbelasting te stoppen.
DE KAPPER EN DE TANDARTS
Er is onderscheid tussen een kapper
en een tandarts. Toch is er ook over
eenkomst. Allebei doen ze iets aan
Iets dat aan of in je hoofd zit. De een
bemoeit zich met je haar, knipt en
fatsoeneert het tot "je als een gesoig
neerd heer, voor ieder zichtbaar en
zonder pijn, zijn behuizing verlaat. De
tandarts kijkt, bijtelt, boort en trekt
in je mond. Het doet pijn, geen mens
ziet er wat van en dat moet zelfs ook
niiet. Maar hun grootste verschil
schuilt in de beloning. Als ik bij mijn
kapper kom soms loop ik lang
hem, groet hem door de ruit, hij
heeft een klant en ik beduid dat ik
wel eens later terugkom dan word
ik persoonlijk door hem welkom gehe
ten. Hij neemt mijn jas aan. Heeft hij
Iemand onder de schaar dan zorgt hij
ervoor dat ik achter een gezellige
plaatjeskrant plaats neem, Ipj infor
meert wat hij voor me mag inschen
ken, een kop koffie of kan hét al een
borreltje zijn en even later gaat hij,
gezellig pratend, aan mijn hoofd be
ginnen. Halverwege stelt hij voor om
er nog één te nemen, ik maak be
zwaar, want ik moet nog verder op
bezoek maar 'nevermind' en even la
ter sta ik er prachtig op, sta nog weer-
versteld wat zo'n man van mij kan
maken, betaal hem een gulden of vijf,
meer vraagt hij niet, en zet bemoe
digd mijn weg voort, achter mij we
tend een tevreden mens. Alzo niet bij
de tandarts. Ik kom cp afspraak en
moet dan een half uur wachten. Twee
girls in wit evenals hijzelf, dwarrelen
om hem en mij heen als er een eerste
'bespreking' plaats vind. Nadat ik in
'n vreselijke dure stoel gedompeld ben
en hij een eerste schouw in mijn
moitg gedaan heeft en daarbij beden
kelijk heeft gekeken vertelt hij mij
dat nij wel een soort begroting wil
maken van wat het allemaal gaat
kosten. Hij ziet er wel een jaartje in
zitten en die begroting schat hij voor
lopig op driehonderd gulden. Ik stem
toe en zonder dat mij gevraagd is of
een en ander schikt krijg ik bij de
uitgang van dit gepeperde établisse-
ment een kaartje waarop staat wan
neer ik verwacht wordt. Ik ga verder
en achter mij weet ik niemand meer.
Alleen een man die voortaan vijf
procent meer mag rekenen, het zal
dus wel driehonderd/ en vijftien gul
den worden, want ik kan ook een
beetje rekenen. Van louter balorig,
heid ga ik een extra bezoek aan mijn
kapper brengen. Hij biedt mij een
Berenburger aan.
De reactie van het CAR komt naar
aanleiding van de teleurstellende
gang van zaken bij de nieuwe vuilfa-
briek in Rijnmond. Eind vorige
maand werd bekend dat het aanbod
van industrie-afval aan de NV Afval
verwerking Rijnmond ver beneden de
verwachtingen is gebleven. Bij de
bouw van de installatie had men
gerekend op een capaciteit van
440.000 ton industrie-afval, maar het
vorig jaar werd niet meer dan 60.000
ton verwerkt.
Deze teleurstellende gang van zaken
heeft het bedrijf over 1973 een verlies
van 18 min. opgeleverd. Volgens de
directie van de vuilfabriek heeft het
tegenvallende aanbod van Industrie
afval ondermeer te maken met het
feit dat het storten van afval op oude
stortplaatsen (vaak in de open lucht)
voor veel Industrieën aantrekkelijk is
omdat verwerking in de vuilfabriek
meer kosten met zich meebrengt. Bo
vendien, aldus Rijnmond, is de con
trole op dé stortpl-itsen niét streng
genoeg.
In de open brief constateert het CAR
dat bijvoorbeeld de Chemische Indus
trie Rijnmond op het ogenblik pheno-
len en DOW-therm (plastic oplosmid
del) rechtstreeks in de Botlekhaven
loost, nadat de Rotterdamse overheid
afval dumping door dit bedrijf ln een
put achter het fabrieksterrein onmo
gelijk had gemaakt door deze put te
laten dichtgooien. Volgens het CAR
loost de chemische industrie Vonde
lingenplaat, met medeweten van de
milieudienst Rijnmond, een deel van
zijn afvalstoffen via een nieuwe pijp
leiding onder de laagwaterlijn van
de rivier.
door Aldert Schipper
BOEKAREST De kerken zijn uitstekend in staat om zich over problemen van de technologische
ontwikkeling, de toekomst van de mens en de uitputting van de hulpbronnen te buigen. Dit ant
woord ds- Paul Abrecht, de uitvoerende secretaris van het departement van kerk en samenleving
van de wereldraad van kerken, als ive hem vragen of dit soort vragen niet beter door organisaties
als de verenigde naties of de wereldbank aangepakt kunnen worden.
'Alle mensen, die hier op deze confe
rentie rondlopen zijn op de een of
andere manier mensen van de kerk,
hulpbronnen voor kennis die de kerk
kan gebruiken. Wij hebben zo'n 120
tot 140 experts hier bij elkaar weten
te brengen. Dat is een teken ervoor
dat de kerk nog veel ongebruikte
hulpmiddelen ten dienste staan. Het
grote probleem voor de kerk is zich
zelf te organiseren. Hoeveel kerken
hebben iemand in dienst als John
Francis (een natuurkundige, die
werkt voor de kerk van Schotland
a.s.) Voor zover ik weet is dit iets
unieks. Maar hoeveel kerken zouden
niet ook iemand van dit soort in
dienst kunnen nemen om de kerk te
helpen na te denken over de technolo
gische vragen.'
We vragen Paul Abrecht hiernaar, op
het moment dat de grote converentie,
die hij organiseerde over wetenschap
en technologie voor de menselijke
ontwikkeling ten einde gaat En we
zijn nieuwsgierig, wat nu eigenlijk de
zin is van zo'n kerkelijke bijeenkomst.
'De verenigde naties zijn'nu bezig een
conferentie over wetenschap en tech
nologie te organiseren voor het jaar
1976. Wij zijn bezig sinds 1968. Wij
zijn dus een stuk vooruit op de VN.
Dat komt omdat wij vrijer kunnen
werken. Zij moeten wachten totdat
alle politieke problemen uit de weg
geruimd zijn. De kerk kan daarop
vooruitlopen en daarmee scheppen wij
een stuk ruimte voor de internationa
le organisaties.'
Vinden zij niet dot de kerken hen
voor de voeten lopen?
'Integendeel. Vragen die vroeger door
de VN niet opgenomen konden wor
den, worden nu wel gesteld. Zij zeg
gen nu tegen de nationale regeringen:
ons wordt gevraagd om over deze
vragen na te denken. En de kerken
kunnen de VN helpen om over het
stadium heen te komen van een al
leen maar technische organisatie, die
door de politieke omstandigheden tot
neutraliteit gedwongen was.'
'Maar aan een ontmoeting als deze
conferentie van de kerken zien de VN
dat je de sociale en ethische vragen
kunt combineren met de technische
zonder te vervallen In een vruchteloos
debat.'
Toespitsen
Wat is Ti u het nieuwe van deze confe
rentie, dat in de vorige bijeenkomsten
van de afgelopen vijf jaar nog niet
gezegd is.
'Ik geloof dat we gekomen zijn aan
het einde van een cyclus. We zijn een
beetje uitgeput Het algemene debat
dat we hebben gevoerd moet nu toe
gespitst worden, bijvoorbeeld op de
vragen van kernenergie en radioactie
ve vervuiling. Dat is een onderwerp
waarover we nu misschien een veel
gedetaillerder gesprek moeten gaan
hebben. Of neem de vraag van de
maatschappelijke controle op het ge
bruik van geneesmiddelen. Uit het
debat dat tot nu toe gevoerd is komen
dit soort vragen naar voren. Maar de
belangrijkste vraag is of het idee van
de sustainable society (de duurzame
maatschappij, die zijn eigen hulpbron
nen niet vernietigt op uitput) levens
vatbaar is of dat we er voorzichtig
mee moeten zijn. Het bezwaar dat ik
er tegen heb is dat het een beetje
statisch klinkt. Er zal over nagedacht
moeten worden, of er voor de hele
wereld zoiets als een sustainable so
ciety mogelijk is.'«
Sustainable society
Het idee van de responsible society,
de verantwoorde maatschappij, heeft
het oecumenisch denken na de oorlog
sterk beinvloed Een element van dit
denken was dat groei en expansie de
maatschappij zouden blijven kenmer
ken. De oecumenische studie die nu
wordt afgesloten over wetenschap en
techniek heeft evenals andere stu
dies in dit vlak geleerd dat voort
during van groei en expansie lang
niet zo zeker is als men in de veerti
ger en vijftiger jaren dacht. Wat is de
verhouding tussen het idee van de
responsible society en de notie sustai
nable society, de duurzame maatschap
pij?
'In het idee van de verantwoorde
maatschappij ging het om welvaart
voor allen ln een groeiende maat
schappij met participatie voor allen.
Het nieuwe idee van een plafond in
de groei en zelfs van een afneming
van de welvaart in sommige rijke
landen, stelt het probleem van de
rechtvaardigheid -in het kader van de
vragen van de mogelijkheden en na
tuurlijke reserves. Dat lijkt me een
basis voor een voortgaand debat.'
Val?
Sommige mensen uit de derde wereld,
met name Latijns Amerikanen hebben
het idee dat dit een val is van de
rijke landen.
In Latijns Amerika leeft nog sterk
het geloof in de oneindigheid van de
hulpbronnen en dus ook in een voort
gaande groei van de economie. Daar
vindt je nog een denken in termen
van maatschappelijke groei en toene
mende sociale rechtvaardigheid. Maar
in de rest van de wereld Is er tenmin
ste een gevoel van onzekerheid in de
toekomst en in de mogelijkheden van
de groei.'
'Tegelijk is er in het westen, vooral
in de Verenigde Staten een groep
wetenschapsmensen aan het ontstaan,
die weigert in ideologische termen te
denken. Een vertegenwoordiger van
deze groep in onze conferentie van
prof. Odell (uit Rotterdam). Deze
groep is uiterst pragmatisch ln de
ideeën over sociale vernederingen en
koestert verdenkingen tegen elk debat
dat ideologische onderdelen bevat.'
'Juist de Latijns Amerikanen hebben
een grote ideologische component in
hun opvattingen. Zij voelen zich
steeds gedwongen, het kapitalistische
systeem aan te vallen.'
'Tegelijkertijd is te merken dat de
mensen in het westen, vooral na de
oliecrisis wat harder worden. Nu de
ontwikkelingslanden beginnen een
beetje macht te krijgen, ontstaat de
tendens om elk spreken over uitbui
ting van dc derde wereld door de
industrielanden resoluut van de hand
te wijzen en te spreken over harde
onderhandelingen tussen de blokken.
De mensen ln het westen gebruikende
oliesituatie als een argument om niet
meer zo 'week' te zijn en meer hun
eigen belang te verdedigen. Maar er
is natuurlijk nog erg veel uitbuiting
van de derde wereld en ongelijkheid
in de verhouding. De hulp aan de
derde wereld moet, gezien de situatie
waarin zij verkeert, verhoogd wor
den.'
NED. HERVORMDE KERK
Beroepen te Parrega en Hieslum: W.
Schaap, kand. te Utrecht; te Katwijk
aan Zee (wijk Hoorneswest): M. B. v.
d. Akker te Stellendam.
Bedankt: voor Bodegraven: J. de i
Vreugd te Haaften.
Overleden: J. A. Gelderman (66) te
Enschede. Stond te Longerhout (Fr).,
te Urk en te Enschede (em. in '73).
GEREF. KERKEN
Beroepen te Eindhoven: E. Th. Thijs -
te Kampen.
GEREF. KERKEN (VRIJG.)
Aangenomen naar 's-Gravenhage-Zuid-
Loosduinen: H. Midding, kand. te Em'
i men, die bedankte voor 14 andere
beroepen.
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen te Doornspijk: P. Beekhuis"
te Noordeloos.
GEREF. GEMEENTE
Bedankt voor Rotterdam-IJsselmonde:
J. van Haaren te Amersfoort.
F. C. Terborgh: Slauerhoff, herinne
ringen en brieven: uitgegeven door de
Bezige Bij in Amsterdam; 68 blz.;
14.50.
De Bezige Bij heeft het goede idee
gehad het boekje met herinneringen
en brieven dat de voormalige diplo
maat Terborgh aan de dichter en
schrijver Slauerhoff wijdde, opnieuw
uit te geven. Het boek was allang niet
meer te krijgen (de eerste druk kwam
in 1949 uit) en voor Slauerhoff en
Terborgh-diefhebbers (groepen die el
kaar nogal eens zullen vinden) was
dat wel een gemis.
Terborgh heeft Slauerhoff niet erg
vaak ontmoet, maar dat verhinderde
blijkbaar niet dat hij een tamelijk
omschreven beeld van de rusteloze
dichter had. Hij bewonderde hem op
een wat beschroomde manier. Over
heersend voor de toon van zijn herin-
neringen is een diep meegevoel voor
de wanhopige manier waarop Slauer
hoff geestelijk en lichamelijk het
hoofd boven water probeerde te hou
den.
Dit soort boekjes zijn totaal niet ver
helderend voor het werk van de be
schreven kunstenaar, maar zeker wel
voor kennis over de schrijver van die
herinneringen, zelf een auteur van
formaat in dit geval. En mensen die
geïnteresseerd zijn in de persoon van
de kunstenaar, krijgen dankzij
Terborghs schrijftrant (nogal afstande
lijk, onderkoeld) een helder beeld
van wat de ene mens (Terborgh) over
een ander kan denken. En met wat
we uit andere bronnen over Slauer
hoff weten, lijkt dat beeld aardig te
kloppen.
Een wat frikkerige opmerking tot
slot: de uitgever had voor deze prij6
een wel wat steviger boekwerkje kun
nen doen verschijnen. Bij eerste door
bladering valt Terborgh al uit de
band.
A. H.
