'Wie interesseert zich nu voor piëtisme?'
Uit de kerkbladen
Meeste steun voor
anti-racisme fonds
uit Nederland
Vandaag
Geloofsgetuigenis
bij voorkeur recht
streeks overmaken
Synodenieuws
per telefoon
Trouw
Kwartet
Hervormde delegatie
naar Indonesië
'Geen blijvertje' in
Menaldum na 125 jaar
Protestacties
in Litauen
'Henry Dunant' met
patiëntjes op reis
Rechts bloeit,
links boeit
flisilisiil
Nieuwe boeken
TROUW /KWARTET DINSDAG 2 JULI 1974
KERK
T2/K2'
door dr. P. L. Schram
Het is goed dat een courant, zij het dan niet op de
voorpagina, ook aandacht besteedt aan hetgeen ge
beurt in een uithoek. Niet slechts ongeluk zit in ee
n klein hoekje, óók geluk. Honderddertig deelnemers
van een congres over 'Het (Nederlands) piëtisme
en zijn internationale betrekkingen', gehouden op
Woudschoten, kunnen dat getuigen.
U had ze de laatste middag moeten
zien. Toen verscheen er een uitgebrei
de boekenstand. De boekhandelaar
glunderde, er werden zaken gedaan
rondom de met eerbied ter hand ge
nomen publikaties uit en over de
zeventiende, achttiende, negentiende
eeuw.
Dat gebeurde tijdens een wonderbaar
lijk mooi internationaal congres, met
ongeveer honderd mannelijke en der
tig vrouwelijke deelnemers, afkomstig
uit Duitsland, Nederlaftd, België en
Engeland. Vrijwel alle toonaangeven
de figuren waren aanwezig. Ze hebben
genoten. Het was een feest, elkaar te
ontmoeten, kennis en inzicht aan de
ander over te dragen en er met elkaar
over na te praten.
Saaie pieten?
Zijn het saaie pieten die zich in
teresseren voor een dergelijk onder
werp? Ik herinner met de verbaasd-
medelijdende blik van mijn ge
sprekspartner, met wie ik een uur
vóór het begin van het congres zat te
praten over Zambia, toen ik zei weg
te moeten naar Woudschoten. 'Wie
interesseert zich nu voor Piëtisme?
Het is immers volstrekt uit de tijd?'
August Hermann Francke
Inderdaad, er warenkerkhistorici ep
archivarissen en die gaan door voor
wereldvreemde figuren. Zelf weten ze
beter. Zeker, ze zijn wat ouderwets
gekleed en houden nog graag een
'Morgenaandacht' in de kapel. Maar ze
kennen geheimen die verloren
dreigen te gaan in de actualiteit van
de twintigste eeuw. Ze zijn beschei
den, open en hartelijk. Er wordt in
tens naar de ander geluisterd. Het
verleden is niet afgeschreven, niet
slechts omdat het nog steeds door
werkt, maar juist omdat men er voor
het heden zoveel uit putten kan.
Dr. J. P. van Dooren, archivaris van
de hervormde kerk en organisator van
het congres, zei het, misschien enigs
zins gechargeerd: 'Christenen kunnen
niet buiten het verleden. Want in
feite is alles reeds gezegd en is alles
reeds gedaan'.
Het piëtisme bleek een spannend stu
die-object. Men is er dan ook niet
mee klaargekomen, het overleg moet
voortgaan. Dat werd steeds meer dui
delijk. Er bestond een vage eenstem
migheid omtrent begin eneinde van
het piëtisme. Meestal wordt de naam
gebruikt door die stroming in de
kerkgeschiedenis, die in de zeventien
de eeuw opkwam tegenover rationalis
me en dogmatisme en doorliep tot het
begin van de negentiende eeuw. Ge
concentreerd rond Philipp Jacob
Spener, schrijver van de prachtige
'Pia desideria' (vrome wensen een
titel vol eschatologisch verlangen),
waaruit zowel bij het begin ais het
eind van het congres werd voor
gelezen: ook August Hermann Franc
ke, aan wiens naam verbonden is wat
later 'in- en uitwendige zending' ge
noemd werd: of de grandiose Nicolaus
Ludwig Graf von Zinzendorf, die 'zie
len wilde winnen voor het Lam' en
de beslissende stoot gaf tot de Herra-
hutter zending. In Nederland waren
het de 'Nadere reformatie', de 'oude
schrijvers', Jean de Labadie en zijn
gemeenschap in Wieuwerd, waar An
na Maria van Schuurman haar ge
leerdheid en artisticiteit naartoe heeft
gebracht. Allen zijn bezig geweest
met hetzelfde: de mens, de kerk, de
wereld, te bezweren dat er meer no
dig is dan wetenschap, rechtzinnig
heid en deugd. Wedergeboorte: dóór
moet het naartoe, bij enkleing en
maatschappij. Christus moet in het
hart wonen. Daaraan heb ik genoeg,
voor leven en sterven. Wat zou ik nog
meer doen? Waarom mij altezeer in
te laten met het aardse gewemel?
Bucer
Maar tijdens het congres werd de
vraag opgeworpen of ook de reforma
tor van Straatsburg Martin Bucer niet
reeds piëtist geweest was. Kenners
van de negentiende eeuw wezen pië
tistische tendensen aan bij de grote
figuren van in- en uitwendige zen
ding. Misschien zou de benaming 'pië
tisme' kunnen vrvallen. Of kan men
zeggen dat het piëtisme als onder
stroom altijd de geschiedenis van de
kerk heeft vergezeld en dat zal blij
ven doen.
Opmerkelijk was de samenwerking
tussen archivarissen en kerkhirtorici.
Er zijn gouddelvers nodig én goudsme
den. Wel was duidelijk dat archiva
rissen midder spreken dan kerkhisto
rici. Slechts één van hen. afkomstig
uit Berlijn, refereerde; aan de hand
van rapporten van bezoekende predi
kanten spreken over zielszorg aan
Duitse gastarbeiders in Nederland tij
dens de negentiende eeuw. Het onder-
Philip Jacob Spener
werp ws belangrijk omdat hier de
'kliene luyden' voor het voetlicht
kwamen, die immers de kerk dragen.
Meestal beperken kerkhistorische zich
teveel tot de 'grote figuren'. Een
bijoznder referaat werd gehouden
door de Duitse kerkhistoricus Wall-
mann, schrijver van een prachtug
boek over Spener, waarvoor hij tien
jaar heeft kunnen studeren dankzij
een genereuze van een niet onver
maarde Duitse autofabriek. De Neder
landse kerkhistoricus Van den Berg
hield de openingslezing en toonde aan
hoe de Nederlandse kerk)geschiede
nis) getypteerd kan worden door het
begrip 'pluraliteit'. De Utrechtse
hoogleraar S. van der Linde (bij de
Van der Lindes moet altijd de
voorletter bijgeplaatst worden), sprak
levend en existentieel over 'Nadere
reformatie' als 'verdergaande reforma
tie, noodzakelijk zoals een knop moet
uitgroeien tot bloem'.
Zwakte
Natuurlijk kwam ook de zwakke kant
van het 'pietisme aan de orde. Waar
om wil men er tegenwoordig zo wei
nig meer van weten? Het wès inder
daad consrvatlef, vooral politiek; het
historisch stond te weinig kritisch
tegenover de overheid. Maar wordt
het Piëtisme daarmee niet onder
vraagd? Bovendien: is het niet moge
lijk het Piëtisme een nieuwe gestalte
tch geven, waarbij bevindelijke
vroomheid gecombineerd wordt met
progressieve politiek en -sociale
ideeën? Gaan daarin de huidige Afri
kaanse kerken ons niet voor? En deze
zijn weer voortgekomen uit het werk
van zenddelingen, die niet anders dan
piëtisten geweest zijn!
Zij hebben uit het piëtisme hoop en
volharding geput. Zingend. Als ergens
uitkomt welke innerlijke kracht het
Piëtisme heeft, is dit wel in de lie-
dereschat. Vanzelf groeide de muziek
avond, die plaats vond in de witte
kerkzaal van de Broedergemeente te
Zeist, uit tot de climax van het con
gres. Daar klonken de liederen van
Revius en Tersteegen.
Het lift in de bedoeling alle referaten
te bundelen. Het lijkt niet onmogelijk
dat, als over drie jaar weer een
ergelijk congres plaatsvindt het piëtis
me opnieuw gespreksthema zal zijn.
Dr. P. L. Schram hervormd theoloog
is verbonden aan de Nederlandse
zendingsraad te Amsterdam.
UTRECHT Het algemeen kerkelijk
bureau van de gereformeerde kerken
deelt mee, dat bestellingen van de
proeve van geloofsgetuigenis bij voor
keur rechtstreeks dienen te geschie
den door overmaking van het ver
schuldigde bedrag op giro 51 31 53 van
dit bureau. Het is mogelijk, dat er
enige vertraging in de uitvoering van
de bestelling optreedt, omdat de twee-
do opilaag bijna uitverkocht is. In
totaal zijn er al 30.000 exemplaren
verkocht De prijs bedraagt 1,75
(meer dan tien exemplaren 1.50; meer
dan vijftig 1.25; meer dan honderd
1.00).
GRAND RAPIDS De her
vormde kerk in Amerika biedt
haar leden een bijzondere servi
ce, wanneer de synode verga
dert Het kerkblad de Church
Herald vermeldt een speciaal te
lefoonnummer, dat men tijdens
de snynode kan draaien, om het
laatste synodenieuws te horen.
De communiqué's duren drie
minuten en worden twee maal
per dag, om zes uur en om elf
uur 's avonds vernieuwd.
Van een onzer verslaggevers
GENEVE Verreweg de meeste bijdragen an het speciaal fonds van
de wereldraad van kerken tot bestrijding van het racisme komen uit
Nederland.
Aardgas
De redactie behoudt rich bet recht
voor baar ter opname In deze rubriek
toegezonden meningsuitingen verkort
weer te geven. Bij publikatie wordt
met de naam van de inzender onder
tekend. Brieven kunnen worden ge
stuurd aan het secretariaat hoofdre
dactie Trouw/Kwartet, postbus 859.
Amsterdam.
Klarendal
Ik las in Tr/Kw zelden een slechter
brok verslaggeving als de Klarendalse
kronielc. Afgezien van de feitelijke
missers en het twijfelachtige slot, heb
ik me vooral verbaasd over de stilisti
sche bombast en de met name 'op het
middenveld voortdra vende kwajon
gensboeken taal'.
Arnhem
Lex de Bondt
Stippen
Dc begrijp niet dat er mensen tegen
zijn dat Niemeyer het aantal stippen
op de pakjes zet. Iedereen heeft toch
het recht om te weten welke sigaret
ten meer en welke minder nicotine
bevatten. Dan weten de mensen ten
minste welke sigaretten ze beter kun
nen roken en welke ze, voor hun
gezondheid, beter kunnen laten lig
gen!
Dordrecht
Aria van Dalen
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christe.ijke Pers
Directie:
Ing O. Postma,
F. Dlemer
Hoofdredactie:
J. Tammlnga.
Hoofdkantoor: NZ. Voor
burgwal 280, Postbus
859, Adam Telefoon
020-22 03 83. Postgiro:
26 92 74. Bank: Ned.
Midd. Bank (rek nr.
69 73 60 768). Gem giro
X 500.
Naar aanleiding van het bericht over
mogelijke vermindering van belasting
druk dzn.v. hogere inkomsten via
'ons* Nederlandse aardgas het volgen
de: Zou er geen speciale aftrekpost
kunn« komen voor mensen die in de
zogenaamde 'witte gebieder)' wonen
waar geen aardgas is en men dus op
huisbrandolie is aangewezen voor ver
warming van de woning. De prijs
hiervan is de laatste twee jaar met
165 pet honderdvijfenzestig!geste
gen, van 12,5 naar 32,5 cent per liter,
wat per stookseizoen bij een gemid
deld verbruik van 5000 liter neerkomt
op maar liefst duizend guldén méér.
Dpendam
Ans van Horssen
Hogere inkomens
De heer Andriessen van de KVP
vindt dat er geen straf op moet staan
als je wat meer verdient dan -het
gemiddelde. Daar ben ik het van
harte mee eens. Mijn inkomen is
beneden de 25.000,- per ja ar. On
danks dit kan ik bet volkomen begrij
pen. dat er velen zijn, die veefl meer
verdienen. Alleen het feit al, dat veel
mensen uit die groep (van voetballer
tot direkteur of minister) vaak zulke
prestaties leveren dat een extra belo
ning hen toekomt Met recht hebben
ze het dan ook verdiend. We moeten
daarom juist niet 'jadoers', maar ge
lukkig -zijn met deze mensen^ Toch
wil ik naar aanleiding, van de. üit-
spraak van Andriessen nog een stap
verder gaan, namelijk dat er in Ne
derland ook geen straf op moet staan,
dat men door rente een groter inko
men krijgt. En toch gebeurt dat. De
rente, die men op een eerlijke manier
ontvangt, moet nJ. bij de jaarlijkse
aangifte voor de inkomstenbelasting
als extra inkomen bijgeteld worden.
Door soberder te leven, het geld niet
lukraak uit te geven en maandelijks
iets te sparen (bijv. voor de kinde
ren), ontvangt men geen 'beloning',
maar wordt men zelfs 'beboef. Als
tegenstander van de consumptie-maat
schappij voel ik daarom niets voor
het huidige systeem: wie maar uit
geeft, hoeft niets voor de inkomsten
belasting aan te geven (misschien
zelfs af te trekken). En wie soberder
leeft en spaart, krijgt ais beloning
een straf.
Rotterdam
In de jaren 1970 - 1973 is er 883.000
dollar (2,4 miljoen gulden) in dit
fonds gestort Hiervan was 200.000
dollar afkomstig uit reserves van de
wereldraad zelf.
Blijkens een overzicht in de zojuist
verschenen wereldraad-publikatie 'A
small beginning' kwam er uit Neder
land voor dit doel in deze vier jaar
180.000 dollar (485.000 gulden) bin
nen. Het leeuwendeel daarvan was
afkomstig van de acties Betaald Ant
woord (217.000 gulden) en X - Y
(132.000 gulden) en verder onder
meer van het algemeen diakonaal bu
reau van de gereformeerde kerken, de
stichting oecumenische hulp en de
Nederlandse zendingsraad.
Op de tweede plaats komen dan de
Verenigde Staten (117.000 dollar), ge
volgd door West-Duitsland (113.000),
Zweden (105.000), Canada (68.000) en
Zwitserland (42.00). Veel minder
blijkt de zaak te leven in Groot-
Brittannië, vanwaar maar 11.700 dol
lar binnenkwam, terwijl op de lijst
ook landen voorkomen als Noorwegen
met welgeteld 19 dollar
Met inbegrip van voorjaar 1974 is er
in totaal 1.050.000 dollar verdeeld on
der 55 organisaties van of voor racis
tisch verdrukten. Dit was mogelijk
door een speciale bijdrage van de
Nederlandse regering, begin van dit
jaar, van 179.000 dollar.
Gerekend naar continent was de ver
deling als volgt:
Afrika 688.000; Noord-Amerika
126.000; Latijns-Amerika 85.000; Au
stralië 43.000: Azië 17.0: Europa
91.00.
Meer dan de helft van het geld ging
dus naar organisaties in Afrika, waar
van 176.000 dollar naar drie Angolese
groepen, 170.000 dollar naar PAIGC
(Guinee-Bissau), 120.000 dollar naar
het Mozambique-dnstituut van Freli-
mo, 80.000 naar SWAPO (Namibië),
60.000 naar twee Rhodesische organi
saties en 50.000 naar zwarte organisa
ties in Zuid-Afrika (de Lutuli Memo
rial Foudation van het African Natio
nal Congress en het PanAfricanist
Congress).
Het geld voor Noord-Am er üca is be
stemd voor hulpprogramma's van en
voor indianen en eskimo's (51.000 dol
lar), negers (42.500), mexicanen en
portoricanen (28.500). In Latijns-Ame
rika komt het voornamelijk indianen
in Columbia ten goede, in Azië korea-
nen in Japan en in Australië de
oorspronkelijke bewoners. In Europa
zijn het organisaties, die steun verle
nen aan de bevrijdingsbewegingen in
Afrika, zoals de Anti-apartheid-bewe
ging, die geld uit het speciaal fonds
ontvangen hebben.
DEN HAAG Een vrij grote delega
tie van de Nederlandse hervormde
kerk gaat in april 1975 een bezoek
brengen aan Indonesië. Het initiatief
hiertoe is genomen door de hervorm
de raad voor de zending, nadat vanuit
Indonesië sterk was aangedrongen op
nader contact op kerkelijk bestuursni-
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG Ds. C. S. Verwoert,
predikant van de hervormde ge
meente in het Friese Menaldum, is
beroepen naar Leerdam en heeft
dat beroep ook aangenomen. Over
enige tijd zal hij dus afscheid
nemen van hervormd Menaldum,
dat voor het eerst sinds 125 jaar
een dominee had van wie de ge
meente kan zeggen dat hij 'geen
blijvertje' is. Want we moeten tot
1848 terug gaan om mee te maken
dat een hervormde predikant van
Menaldum naar een andere ge
meente vertrekt: dat was ds L.
Muntinghe, die in 1837 als kandi
daat gekomen was en na elf jaar
van Menaldum naar Schildwolde
ging. Van toen af aan tot nu toe
haalden de hervormde dominees
van Menaldum in die gemeente
hun emeritaat Op één na: ds. G.
Flieringa, opvolger van ds. Mun-
tinge, die in 1888 te Menaldum
overleed. Daarna stonden in Me
naldum: ds H. W. M. Hupkes (van
1890 tot aan zijn emeritaat in 1929:
ds. S. J. de Hoest (van 1930 tot
aan zijn emeritaat in 1947) en ds
O. Huistra (van 1947 tot aan zijn
emeritaat in 1968. Ds. Verwoert
kwam in 1969 naar Menaldum en
blijkt na vijf jaar 'geen blijvertje'
te zijn, om het kerkelijk spraakge
bruik nog eens te hanteren
KAUNAS (Kathpress) In de Sow-
jetrepubliek Litauen groeit het pro
test tegen de beperking van de gods
dienstvrijheid. Naar aanleiding van
het verschijnen van het illegale tijd
schrift 'Kroniek van de katholieke
kerk in Litauen' zijn in vele pastorie-
en en woningen huiszoekingen ver
richt
Onlangs Ihebben ruim 14.000 gelovigen
een protestbrief ondertekend, die ge
richt was aan het ministerie van cul
tuur in Kaunas. Volgens dit schrijven
worden gelovige leerlingen gedwon
gen tegen hun overtuiging in te pra
ten en te schrijven, omdat zij anders
het risico lopen slechte rapporten te
krijgen. Zij worden, volgens de brief,
ook gedwongen anti-religieuze teke
ningen te maken en medailles in te
leveren.
Ruim 16.000 gelovigen hebben iin een
protestbrief aan de raad voor gods
dienstige zaken in Litauen aangedxon-
NOG MEER TELEVISIE?
Telkens duiken er berichten opdie
spreken van uitbreiding van het aan
tal uren televisie of zelfs van een
derde zender. Volgens bepaalde plan
nen zou dat in oktober beginnen met
een verschuiving van het aanvangsuur
van kwart voor zeven naar kwart over
zes. Een aantal zaken zijn daarbij van
belang. Het kan moeilijk in het be
lang van gezinnen met schoolgaande
kinderen zijn om de televisie nog
eerder te dóén 'beginnen. Men' kan
zich Ook afvragen of nu ook nog-dat
ene uurtje .dat we als,,gezin eens even
bij elkaar zijn. aan tafel, zo nodig in
gevaar gebfaclit moet worden. Een
derde vraag is of de omroepverenigin
gen in staat moeten worden geacht
om ook dit half uur zinvol te kunnen
vullen. De moeite die men daarbij
overigens heel begrijpelijk én niet
eens zozeer als kritiek bedoeld, heeft,
wordt er alleen maar door vergroot.
De aandacht hieraan besteed zal de
bestaande programma's zeker niet ten
goede kunnen komen.r Ongetwijfeld
zal dit alles meer kosten meebrengen.
Men heeft het over een vijfjarenplan
met elk jaar voor iedere vereniging
een uur televisie erbij. Wat gaat dat
kosten? Moéten de kijkbljdragen dit
opbrengen? Wanneer men het Neder
landse volk daartoe, in staat acht. dan
zijn er wel nuttiger zaken te beden
ken. Het voor betreffenden vaak meer
dan beledigende gesjacher 'over dé
sociale uitkeringen zou een einde
kunnen nemen. En .tenslotte:', wip
vraagt er eigenlijk om? Voor veel
mensen zal de' televisie welkome lijn
In hun eenzame avonduren,--voor veie
anderen precies voldoende en wie nog
meer wil die kijkt dan maar naar het
buitenland. Het'is te hopen dat we
althans hier eens een pas op de plaats
kunnen maken in plaats van alsmaar
verder te willen holilpn.
gen op de uitgave van meer godsdien
stige publikaties. 'Waarom zijn de
besluiten van Vaticanum H ons nooit
onder ogen gekomen', aldus de brief,
'en waarom moeten we vernemen, dat
duizenden bijbels vanuit Litauen naar
het buitenland worden verstuurd, ter
wijl het boek hier niet te koop is?'
Volgens de brief moet elk gezin in
staat worden gesteld een bijbel en een
gebedsboek aan te schaffen.
/Van een verslaggever
DEN HAAG Het Rode Kruis-hospi-
taalschip J. Henry Dunant maakt vol
gende week, van 8 tot 13 juli, een
speciale jeugdreis. Aan deze tocht
doen ongeveer zestig jeugdige gasten
mee van wie de jongste tien jaar is
en de oudste 21 jaar. Het zijn spier
dystrofie, hart- en hemofiliepatiëntjes,
van wie hét merendeel in ziekenhui
zen of revalidatiecentra wordt ver
pleegd.
Levi Sora
Jongeren (3)
Waarom wordt de geref. predikanten
verweten dat ze het volle evangelie
niet brengen? En hoe weet inzender
Renning dat? Daarvoor is toch min
stens een uitgebreid onderzoek nodig.
In de loop der jaren heb ik een
behoorlijk aantal geref. predikanten
beluisterd, zowel ons vijftal tn Ede
als dominees 'van riders', maar van
een beknotting van het evangeüe héb
ik mets gemerkt. En wie zijn nu die
leden der gemeente, bleek van de
honger, omdat ze niet gevoed worden?
Toch waarachtig niet die grote groep
die, om welke reden dan ook, de
tweede dienst op zondag onnodig
vindt Anders zou men hen. voor een
noodzakelijke bijvoeding, 's avonds
moeten aantreffen in andere reforma
torische kerken en dat is nu niet
bepaald het geval.
Ede
In het baptistenweekblad De Christen
schrijft dr. J. Reiling, dat 'rechts*
bloeit en 'links' boeit. Hij vervolgt:
'Links' en 'rechts' praten niet met
elkaar. Ze zijn gepolariseerd, zoals dat
heet Ze praten en schrijven wel over
elkaar maar dat tijkt veel op raket-
vuur van op een afstand. Als 't er op
aankomt begrijpen ze vin eikaars
overtuigingen en motieven niet veel.
Doen er doorgaans ook niet veel-
moeite voor. Tussen dó fronten lopen
velen vertwijfeld rond. Ze voelen zich
met beide wel verbonden maar kun
nen zich ln geen van beide vinden. Ze
twijfelen aan zichzelf want ze voelen
verwijtende blikken van beide kanten.
Moesten ze niet consequent zijn en
een duidelijke stap deen? Naar links
of naar rechts, maar in ieder geval
een stap! Ik wil graag bekennen dat
ik bij deze vertwijfelden hoor. Met
deze aantekening dat ik weinig nei
ging heb om voor links of rechts
definitief te kiezen, integendeel. Alle
polarisatie, alle weiken volgens het
z.g. konfliktmodel is uit den boze en
in strijd met het evangelie. Boven
dien zijn de alternatieven van de
bedde uitersten niet juist Het evange
lie is noch hemelse balsem noch soci
ale smeerolie.
Open jeugdwerk lijkt onmogelijk te
worden, volgens mevrouw N. J. v.d.
Velden-Hornstra ln het hervormde
maandblad Diakonia.
Jarenlang leek het zogenaamde Open
Jeugdwerk dé oploss.ng voor jonge-
renproblemen. Nu, met de toenemen
de straatterreur ziet het er naar uit
R. K*olstra dat vele goedwillende jeugdwerk- en
Dr. J. Reiling
soosleden zullen gaan lijden door het
feit, dat veel van dit open-jeugdwerk
niet kan worden gehandhaafd, omdat
er teveel vernield wordt en er zelfs
mishandelingen plaats vinden. Een
voorbeeld hiervan is de Hervormde
Stichting Open Jeugdwerk te Am ster
dam-Water graaf smeer, dat na een
tiental jaren fijn werken is gestopt,
omdat alle aktiviteuten door bendes
worden geïnfiltreerd, die de boel kort
en klein slaan en bezoekers, stafleden
en medewerkers bedreigen en mishan
delen. Gevolgen: scherpe daling van
het aantal bezoekers en moeilijkheden
met het verkrijgen vsn subsidie, o.m.
voor de huur van het gebouw Sja-
loom, dat als huisvesting diende. Het
zelfde gebeurt in de Randstad Zuid-
Holland ook. Zo zijn daar bijv. ver
schillende Kerst-inn's onmogelijk ge
maakt door het 'spelbederf van groe
pen, die de zaken provoceerden en
molesteerden. Al het werk dat kerken
en andere groeperingen op het terrein
van de open jeugdaktiviteiten doen.
dreigt verloren te gaan.
Reformatorisch
Ds. L. Kievit plaatst in het maand
blad Protestants Nederland een kriti
sche kanttekening bij de populariteit
van het woord 'reformatorisch':
Protestanten waren óf alle niet
rooms-katholieken, of allen die duide
lijk anti-rooms waren. Ook vrijzinni
gen maakten er aanspraak op en dat
kwam de duidelijkheid met ten goede.
Woorden kunnen aan inhoud verlie
zen. Nu doet de naam: 'reformato
risch' opgeld. We plakken die op
scholen en kranten, samenkomsten en
gesprekken. Maar ook dit woord is
aan devaluatie onderhevig. Bovendien
dekt de vlag de lading niet altijd,
welke vlag men ook voert Reformato
risch betekent: wat van de reformato
ren stamt, of aan hen verwant is. Nu,
dan is het ruimer, dan velen menen.
Luther en Calvijn, Bucer en Bullin-
ger waren reformatoren, die bij alle
gemeenschappelijke, toch ook onder
linge verschillen vertoonden. Ik zou
om een lief ding wensen, dat onder
de vlag reformatorisch, geen sectari-
sche lading vervoerd werd! Legt u
wat de reformatoren spraken en
schreven, eens naast veel wat als
'reformatorisch' gesproken en geschre
ven wordt en u zult het met mij eens
zijn: het heeft er niet veel van! Een
zuivering is niet overbodig, zij zou
onze geloofwaardigheid ten goede ko
men.
Klein-Bonaire
In Missie Bijeen vertelt R. Nboyen de
curieuze geschiedenis van een klein
eilandje:
Alles wordt duurder op de Antillen,
net zo goed als in Nederland. De
eitjes en ook de eilandjes. Bonaire
heeft zo'n eilandje van vier kilometer
strand. Het is rond en plat als een
pannekoek en ligt in een blinkende
zee. Zo zde je het van een heuvel
midden op Bonaire. Het ligt 850 me
ter uit de kust vlak bij Kralendijk, de
hoofdplaats van Bonaire. Vroeger lie
pen er op dat eilandje geiten rond,
eigendom van een veearts. Sinds 1960
zijn die verdwenen. Het wordt alleen
nog wel eens gebruikt om er in
wedstrijdverband naar toe te zwem
men. Verder kun je op die puntige
kalksteenvlakte alleen maar je schoe
nen kapot lopen. In 1960 werd het
eilandje aan een partikulier verkocht
voor 35.000 gulden, die er iets mee
wilde doen. Heit enige wat hij echter
deed was, dat hij het in 1970 weer
verkocht voor 700.000 gulden. De ko
per was een ontwikkelingsmaatschap
pij, die van de Antilliaanse regering
de hypotheek kreeg van 700.000 gul
den om het eilandje te kunnen beta
len. In 1973 wilde Bonaire zijn klein
tje weer terugkopen voor de som van
1.300.000 gulden, tn verband met
bouwplannen voor een oliemaatschap
pij. Maar er waren ook andere gega
digden: Venezuela en Saoedi-Arabië.
De huidige eigenaars verkopen het
niet, noch aan Bonaire, noch aan
Venezuela of Saoedi-Arabië. Althans
voorlopig niet Het klonk natuurlijk
schandalig, dat Bonaire, voor l.SOO.OOO
gulden "Klein Bonaire' wilde terugko
pen, terwijl ze het tn 1960 verkocht
voor 35.000 gulden. Een zielzorger van
Bonaire, bezorgd voor de ekonomische
situatie van de 8000 eilandbewoners,
protesteerde dan ook in de krant
tegen deze gang van zaken. Het ei
landje zelf ligt er onbewogen bij en
ligt maar te blakeren ut de zon. Zelfs
de flamingo's negeren het
NED. HERVROMDE KERK
Beroepen te Eindhoven studen ten-
pred.: dr. N. T. Bakker, zendingspred.
(docent prot. theoL schopl in Kame
roen), wonende te Oegstgeest", die dit
beroep heeft aangenomen; te Geudri-
aan-Ottoland: G. Mulder, kand. te
NieuW-Loosdrecht; te- stfeekgem. Maas
en Waal (wijkgem. Wamel-Dreumel-
Leeuwen (toez.) H. R. Elzenga te
Roosendaal; te Capelle a.d, IJssel
(toez.): G. Zonneveld te Valkenburg
(ZH).
Aangenomen naar Leerdam (ndemye
pred. plaats)Ch. S. Verwdert té Mé-
maldum; naar Serooskerke: W. J. Rut
ges, kand. te Driebergennaar Waal-
brugge: drs» C. Blenk, kand. te Zoeter-
meer, die bedankte voor Meerkerk,
Streefkerk en voor Voorthuizen,
naar Hoofddorp: P- G. den Heijst te
Den Helder.
GEREF. KERKEN
Beroepen te Nijkerk: Q. J. van der
Meulen te Drachten.
GEREF. KERKEN (VRIJG.)
Beroepen te Rozenburg: M. J. C.
Blok, kand. te Leiden.-
Aangenomen naar Rouveen: Jac. van
de Velde, .voorheen missionair pred.
wonende te Enschede, die bedapkte
voor 9 andere beroepen.
Préparatoir geëxamineerd, ep beroep
baar verklaard: H. dé Vries. Saturftus-
straat 78, Enschede.
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen te Midwolda: kind. W. P.
de Groot te Apeldoorn.
BAPTISTEN GEMEENTEN
Beroepen te Amsterdam-N.: P. Jager
te Nieuw-Weerdinge.
NED. HERV. KERK
Overleden: Jan Anton Poelman (51)
te Terneüzen; Voorheeft te Kerkdriel.
Stemmen uit Genve, preken, artike
len, brieven enz. van Joh: 'Calvijn,
bundel 28. Uitg. De Gereformeerde
Bibliotheek, Goudriaan, prijs 3,50.
Deze bundel bevat zes preken over
teksten uit het bóek Job.
Stemmen uit Wittenberg, preken, arti
kelen, brieven enz. van Maarten Lu
ther en zijn. tijdgenoten, bundel 19.
Uitg. De Gereformeerde Bibliotheek.
Goudiaan, prijs 3.50. Deze bun
del bevat acht preken van Luther,
o.m. over de toekomst van Christus
en de voortekenen van de jongste
dag.
Bedreiging en reaktic, een maatschap-
plj^psychólogische studie over de "ge
volgen van afwijkend gedrag, door W.
C. Rhodes. Een .uitgave »van Samson,
Alphen aan de Rijn in de sociale en
culturele'reeks. 147 blz - ƒ14,90.
AO-iboekje tio 1520: Tekens en symbo
len, door H. Kooger Uitg. Stichting
Ivio, Lelystad. 20 blz - 1.25.
Fabriek van nieuwe mensen, door A,
Raehmanowa, die schrijft over het
Rusland van de ëérste' jarên na dé
revolutie. Uit Sch el terts/Glltay. Dert
Haag. 374 blz - 23.90.
De hemel in het oude testament door
dr. C. Houtman. Uitg. Wever, Frane-
ker, 293 pag., prijs 27,50. Öp deze
studie een onderzoek naar de voor
stellingen van het oude Israël om
trent de kosmos.promoveerde dr.
Houtman tot doctor in de godgeleerd-
heid bij prof. dr. Nic. H. Ridderbos
aan de Vrije Universiteit te Amster
dam, waaraan de heer Houtman als
wetenschappelijk medewerker is ver
bonden.
Ikebana, 23 lessen in Japans bloem
schikken door N. Spar non. Uitg. Zo
mer en Keuning, Wageningen. 82 blz.
met 170 foto's, ƒ19,90.
ABC voor dc tennissport, door H. de
Bie. Uitg. Leutingh, Laren. 208 blz -
ƒ17.90.
De economie van de sociale zekerheid,
onder redactie van V. Halberstadt met
bijdragen van A. F. Bakhoven, Y. M.
Ypma, C. de Galan, G. M. J. Veld
kamp en J. J. A. Berger. Uitg. Klu-
wer, Deventer 59 blz - ƒ9.50.
