YMNASIASTEN
EDEN EXAMEN
FILOSOFIE
eker tienduizenden
ogels komen elk
aar in verkeer om
POP Og
de plaat
In mooi vak als je wilt leren nadenken
Het verlangen naar het
verlangen naar waarheid
S )oral specht, uil en nachtzwaluw worden door de auto bedreigd
Ook veel egels
doodgereden
De plank moet
leeggemaakt
KF/KmVRTET Z lTERÖAiG 22 JWNI 1974
BüNNBWLAiND T17/K17
Aukje Holtrop
j
WARDEN Dertien leerlingen van het stedelijk gymnasium in Leeuwarden hebben deze
l eindexamen gedaan in het vak filosofie. Filosofie was één van de vakken waaruit deze leer-
2ej konden kiezen voor hun keuzepakket van zeven vakken voor het eindexamen.
ren de eersten die officieel eindexamen deden in dit vak: filosofie wordt wel op enkele tien-
scholen in ons land gegevenmaar nog nooit werd er eerder examen in afgenomen. De dertien
mfgen vormden dus een experimenteer groep. Waarom kozen ze dit vak, ivat hield het in en wat
\i ze achteraf van hun keuze? Een gesprek met deze leerlingen leverde de volgende antwoor-
°'f'
alette: 'Eigenlijk krijg je vanaf
jste klas al wel filosofie, maar
niet zo veel in. Het is dan
een soort maatschappijleer.
ke
vij in de vijfde klas filosofie
s eindexamenvak kozen, kregen
uur per week. Drie uur ge-
nis van de filosofie en in die
twee uur konden we werken
ize scriptie voor het eindexa-
H de uren geschiedenis werden
en en hun verschillende denksy-
1 behandeld. De leraar, A. C.
i, besprak dan een filosoof en
■ti-j werd er gediscussieerd. Pieter:
'verdedigde' zo'n man en
kritiek leveren. Je mocht
mieggen en daardoor werd filoso-
00p begrijpelijk vak. Het is vaak
om je goed uit te drukken
bjral bij filosofie is dat toch erg
aJ Doordat die discussies zo vrij
jen, en je over alles kon pra-
^erde je dat een beetje'.
?jie is een moeilijk vak, daar
je leerlingen het wel over eens.
Moolonderzoeken, het schriftelijk
examen, de bespreking van de
°°fes, dat gebeurde bovendien alle-
w^oor de eerste keer. 'Ze willen
jtuurlijk op een behoorlijk ni-
0,-hebben, en dat hebben we wel
let. Er zijn ook helemaal niet
hoge cijfers uit de bus geko-
iesjes, een paar vijven, en nog
oepgere' cijfers'.
Vooral de scriptie was moeilijk. Sip-
ke: 'Je mocht in de vijfde klas zelf
een onderwerp kiezen, uit boeken en
tijdschriften zoals Wijsgerig Perspec
tief, maar omdat je niet zoveel weet,
was dat kiezen al erg ingewikkeld. Je
wist eigenlijk niet waaruit je moest
kiezen. Zo zijn we gekomen op onder
werpen als Jung, Illich, Het gedrag
van de mens. Je Jcwam bij het schrij
ven van die scriptie echt voor het
blok te zitten. Je moest wel denken,
je moest boeken lezen. Je werd
getraind in het lezen van wetenschap
pelijke teksten. Ja, dat zou je wel
denktucht kunnen noemen, wat onze
leraar één van de doelstellingen van
het-vak filosofie.
Alles is relatief
Ook om andere redenen is filosofie
een moeilijk vak. Je leert in betrekke
lijk korte tijd een heleboel verschil
lende denksystemen. Niets is waar,
alles is relatief. Jan: 'Een voordeel is
dat je leert relativeren. Maar een
nadeel is, dat je minder kans krijgt
zelf een mening te vormen, om die
mening te doorleven. Je leert tien
meningen per maand, en daardoor
krijg je de kans niet dat allemaal te
verwerken. Ik weet niet of ik filosofie
weer zou kiezen als ik opnieuw een
keuzepakket moest samenstellen. Het
heeft me persoonlijk moeilijkheden ge
geven, ik ben een beetje losgebroken
uit de traditie, waarin ik ben opge
voed. Ik relativeer nu, nuanceer veel
meer. Ik ben moeilijker gaan praten
met andere mensen. Ik heb het gevoel
dat ik me geforceerd heb, dat ik
teveel theorie heb gehad waar te
weinig/, levenservaring tegenover
stond'.
Daarmee zijn de anderen het maar
gedeeltelijk eens. Pieter: 'Je leert
denken en dat ben je niet gewend.
Jan ging zich er teveel en te intensief
Filosofie-les op het stedelijk gymnasium in Leeuwarden
Antoinette: 'We reageren nu veel min
der emotioneel. We bekijken verschil
lende zaken nu veel bewuster. Dat kan
een voordeel zijn, maar ook een na
deel'-
Die spanningen kwamen ook wel eens
thuis voor. Sommige ouders vinden
het niet leuk als hun kinderen andere
meningen gaan verkondigen. Jaap:
'Echt autoritaire ouders willen dat
hun kinderen hun eigen mening de
len. Dat er dan door zulke lessen wel
mee bezighouden. Betrok alles op
zichzelf en dan krijg je zo'n reactie.
Maar daarom was het zo goed dat
onze leraar over al die manieren van
denken van.de verschillende filosofen
uitgebreid met ons discussieerde'.
Dat er spanningen kunnen optreden,
kunnen ook anderen zich wel voor
stellen. Sipke 'In het begin vopral
kwam je na de les verschrikkelijk
gespannen de les uit, maar daar wen
de' je aan. Dat ging later wel beter'.
conflicten kunnen ontstaan ligt nau
welijks aan het vak zelf, maar aan de
ouders, of aan jezelf. De leraar drong
ons in ieder geval geen mening op.
Hij zei nooit dat iets waar was of
onzin. Het ging erom dat je zelf leerde
nadenken en eventueel zou kiezen'.
Is zo'n vak politiek? Anneke: 'Ja, ik
vind van wel. De mogelijkheid wordt Ellttlir i
geboden om te kiezen tussen verschil
lende denksystemen. Je neemt als je
in de eerste klas zit makkelijk^dè
mening over van bijvoorbeeld een
leraar die je aardig vindt. Dat veran
dert. Vooral door zo'n vak als filoso
fie leer je ook de mening van zo'n
leraar te relativeren'.
Indertijd werd filosofie gekozen, om
een tegenwicht te krijgen tegenover
wiskunde; of om één oude taal te
laten vallen; of gewoon uit nieuwsgie
righeid. Eigenlijk is het niemand, ook
Jan niet, tegengevallen.
Toontje: 'Je hebt er altijd wat aan,
zelfs als je niet''verder studeert in,
deze richting. Ook als je trouwt en
kinderen krijgt, dan heb je wat aan
filosofie bij de opvoeding. En op
school heb je er ook voordeel van.
Als bij een ander vak iets filosofisch
aan de orde komt, snap je het beter.
Bij Grieks werd ook duidelijk ver
band gelegd. Dat was overigens wel
het enige vak waarbij ons keuzevak
filosofie duidelijk geïntegreerd werd'.
Maar los daarvan vond ik dat je een
ruimer inzicht ook iri andere vakken
kreeg'. Sipke: 'Wiskunde vondik
vroeger vreselijk. Ik werd kregel van
die manier van redeneren die daarbij
nodig is. Maar nu beschouw ik het
gewoon als filosofie, een manier van
denken'.
ïs filosofie een typisch gymnasium
vak? Jan: 'Ik geloof dat het heel
moeilijk is. Ik ben eigenlijk bang dat
het zo elitair is hier'. Ineke: 'Op
andere scholen, havo's, en zo, waar ze
een meer praktische opleiding krij
gen, zou filosofie ook best kunnen.
Maar dan moet je het heel anders
doen, niet zo theoretisch als bij ons,
met van die zware schoolonderzoeken,
zo'n theoretisch, droog schriftelijk. Je
zou voor meer praktisch ingestelde
leerlingen bijvoorbeeld iets als sociale
filosofie kunnen doen'.1
Klaas: 'Het is uiteindelijk alleen maar
een vak, waarin je geïnteresseerd
moet zijn. Je hoeft er niet bijvoorbaat
goed in te zijn. Een soort hobby dus
eigenlijk, die iedereen zou kunnen be
oefenen'.
Als je het verlangen naar het verlan
gen naar waarheid deelt ('die infor-
mulering geeft al meteen het relati
verende aan), als je wilt nadenken
over hoe je leeft en hoe je denkt, dan
is filosofie een mooi vak. Toontje:
'Als je geen zin hebt om iefts van
anderen te leren, als je bang bent dat
je omver gegooid wordt, als je alleen
naar school gaat om iets te leren, als
je altijd vraagt: 'wat heeft dat nou
voor nut?', dan is het niks voor je.
Hoewel de mensen die zo redeneren,
zelf vaak erg zweverig zijn, niet
hun eigen mening duidelijk kunnen
maken en zich al gauw verschuilen
achter kreten als: dat is nou eenmaal
zo, dat is mijn eigen filosofie'.
''^'HAAS Op de Nederlandse wegen komen op z'n minst tienduizenden vogels per jaar om in
erkeer. Naar een ruwe schatting dan, want het eerste landelijke, systematische onderzoek naar
onder onze vogels (in mindere mate ook onder zoogdieren die wegen over-
1) is pas in 1975 afgerond. En dan zullen nog geen juiste cijfers bekend zijn.
161 rzoeker Geert de Vries: Het ligt niet in onze bedoeling vast te stellen, welke aantallen vogels er
tar in Nederland ivorden doodgereden. Het doel van ons onderzoek is te bepalen, welke vogel-
'.n het meest lijden onder het verkeer en welke structuur iveg- en landschapsvormen hierop van
'd zijn'
Huib Goudriaan
de Vries (26), onderwijzer in
as, begon samen met de heer
Jonkers (medewerker van het
istituut voor Natuurbeheer) dit
oek op eigen initiatief
iim tachtig dode vogels tellende
merkers over het gehele land ver-
Dit, particuliere, onderzoek
subsidie van de Vogelbescher-
aan Geert de Vries: Waarom
illie het onderzoek begonnen?
en jaar houd ik me, begonnen
CJN (Christelijke Jeugdbond
latuurstudie), bezig met vogel-
De laatste jaren telde ik ook
[ellijkjes op de wegen, keek ik
"epaalde wetmatigheden en heb
een artikel over dit onder
werp geschreven in Het Vogeljaar. Ik
ben tot de com;lusie gekomen, dat er
tot nu toe los van elkaar, ongecoördi
neerd onderzoek op dit terrein is
gedaan. De resultaten spreken elkaar
tegen. In het ene artikel wordt de
slachting onder de vogels door het
verkeer onrustbarend genoemd, het
andere heeft de strekking dat het wel
meevalt. Dick Jonkers en ik zijn ons
onderzoek begonnen met de bedoeling
de zaak eens grondig aan te pakken.
We hopen wat verder te komen dan
lijstjes met dode beesten in allerlei
tijdschriften. Wij hopen, door langs
een honderdtal trajecten in verschil
lende landschappen wekelijks te tel
len, een inzicht te krijgen welke soor
ten in deze diverse landschappen het
slachtoffer worden van de auto. De
ligging van de weg in het landschap
is van belang. Wegen door vogelrijke
boscomplexen, waarop met hoge snel
heden wordt gereden, zullen veel
slachtoffers eisen. Hetzelfde kan
waarschijnlijk gezegd worden van ge
bieden met weilanden, waar een weg
doorheen loopt. We willen ook probe
ren vast te stellen welke soorten het
meest kwetsbaar zijn'.
Het onderzoek is in september 1973
begonnen, hebben jullie al een in
druk van welke vogelsoorten en welke
zoogdieren het meest worden gedood
op de weg?
'Onder specht, uil en nachtzwaluw
vallen in verhouding tot het aan
tal van deze in Nederland voorkomen
de soorten vermoedelijk de meeste
slachtoffers. Voor deze soorten is de
auto werkelijk een bedreiging. Wat
aantallen betreft komen van de vol
gende soorten de meeste exemplaren
in het verkeer om: mus, merel, zang
lijster, spreeuw, kokmeeuw, fazant,
roodborst, koolmees en wilde eend.
Gezien de grote aantallen, de sterke
populatie, van deze soorten in Neder
land, worden ze niet door het verkeer
bedreigd.
Van de zoogdieren konden we vast
stellen, dat in de eerste plaats de
egels op de weg omkomen, dan respec
tievelijk ratten, hazen, bunzings, her
melijnen en wezels. Hazen worden
ook we; met de auto gestroopt, door
middel van een koperdraad tussen de
voorwielen te spannen, maar het stro
pen staat in geen enkele verhouding
tot het aantal ongelukken
Het tellen bij ons onderzoek al
leen te voet of op de fiets, omdat in
de auto de lijkjes te weinig opvallen
houdt niet in, dat ook alle slacht-"
offers worden waargenomen- Het is
heel moeilijk erachter te komen, welk
deel van de gedode vogels je telt. Uit
proeven is gebleken, dat een deel van
de vogellijkjes vrij snel weg is. In Enge
land werden bij een proefneming 250
lijkjes op de weg neergelegd. Het
resultaat watj dat er binnen 24 uur
110 lijkjes- piör aaseters (onder ande
re roofv(».:«ls) waren weggehaald en
109 ter praatse waren opgevreten, wat
bleek uit de nog resterende botjes.
Duidelijk is dus dat bij een telling
van eenmaal per week, alleen de
oogst vaajj&en dag wordt gevonden en
niet^jlie van een hele week. Kleine
zangvogels zijn meestal binnen enkele
uren al verdwenen. Ik ben geneigd te
denken, dat wegen met veel slachtof
fers aaseters aantrekken. Daarnaast
worden veel vogels in de berin of
verderweg geslingerd, op het moment
van de aanrijding'.
Zal het onderzoek uitwijzen welke
percentages van bepaalde soorten op
de weg worden gedood?
'In onze opzet is weinig te zggen van
het aantal dat een bepaalde soort aan
het verkeer verliest Je kunt bijvoor
beeld niet zeggen: ik heb nu veertig
procent van de merels geteld. Pas
wanneer je de hele populatie merels
,ou ringen is te zeggen na het
tellen van alle slachtoffers, wat ook
al onuitvoerbaar is welk deel in
het verkeer wordt gedood. In Enge
land is een keer een poging in die
richting ondernomen .In een bepaald
gebied bleek toen twaalf procent van
de merels en elf procent van de
zanglijsters op de weg om te komen'.
Welke rol speelt het gedrag van de
vögels op de weg?
'Uit onze tot nu toe beschikbare gege
vens blijkt dat het gedrag verband
houdt met het aantal slachtoffers dat
onder een soort voorkomt; de merel,
die in een reclite lijn de weg over
steekt verongelukt daardoor vrij vaak,
de wielewaal, die in een boog over de
weg heenvliegt vind je bijna nooit
onder de slachtoffers, ook de specht
komt relatief veel om in het verkeer
door een lage golvende vlucht. De
situaties ter plaatse spelen bovendien
een grote rol. Op de Zuiddijk in de
Oost-Flevopolder werden tientallen
gierzwaluwen gevonden, omdat de die
ren hier op insecten jagen, terwijl
daar zeer hard wordt -gereden. In het
najaar vallen op een bepaalde weg in
het Gooi honderden slachtoffers on
der de kepen, die daar dan stukgere
den bèukenootjes eten. Een situatie
die nog wordt verslechterd voor de
zangvogels, omdat daar een stoplicht
staat dat afwisselend een auto-vrije
weg schept en een weg met op de
dieren inrijdende auto's. In deze
maand, juni, worden de meeste vogels
doodgereden (vier keer zoveel als in
de winter), omdat de vogels dan in de
zorg voor hun jongen bezig zijn met
voedsel zoeken, af en aan/vliegen en
kennelijk minder voorzichtig zijn'.
Wat moet er gebeuren om het aantal
slachtoffers te beperken en wat kan
de individuele automobilist doen?
'Bij genoemde plaatselijke situaties,
zouden tijdelijk (in bepaalde seizoe
nen) borden kunnen geplaatst met
bijvoorbeeld 'Matig uw snelheid'.
Meer verwacht ik van de wegenbouw:
het vermijden van voor de vogels
geyparlijke situaties, zoals vruchtdra
gende bomen langs de wegen. Ook
heb ik de indruk dat open wegen
minder slachtoffers eisen dan dicht-
beplante wegen. 'Overigens zal het
onderzoek kunnen uitwijzen in welke
richting deze maatreglen moeten
gaan. De automobilist kan v^el doen
door op weggedeelten waar veel vo
gels voorkomen, de snelheid te mati
gen en bij voorbeeld te claxonneren
als een eend met' jongen de weg
oversteekt (zonder natuurlijk de an
dere automobilisten in gevaar te bren
gen). Funest is dat er nog zoveel
wegen door natuurgebieden leiden.
Tenslotte: ik maak me geen illusies,
dat een beroep op de houding van de
automobilist veel zal helpen, zolang
er nog 2200 mensen jaarlijks in het
verkeer omkomen'.
door Willem-Jan Martin
De afdeling popmuziek gaat met
vakantie. Nog één aflevering na
deze en dan vier weken niks. Dat
betekent, dat er in korte tijd een
hele berg muziek afgewerkt moet
worden, want anders dan in
voorgaande jaren lijkt er deze keer
binnen het popwezen van enige
komkommerinziniking weinig
sprake. Zelfs werden er hartje
zomer een paar belangrijke
releases gepland zoals de dubbele
live-elpee van Bob Dylan en The
Band (Before The Flood) en
eindelijk de nieuwe van Neil
Young (Tonight's The Night). De
plank moet als het even kan leeg
om bij terugkomst een redelijk
hanteerbare hoeveelheid materiaal
aan te treffen.
De reeks wordt geopend door de
heren Chapman en Whitney en de
elpee Streetwalkers (Reprise REP
54017). Dit duo vormde destijds de
voornaamste drijfveer achter de
oprichting van de Engelse groep
Family en schreef daarvoor ook de
meeste songs, zodat het eigenlijk
bijna vanzelf spreekt, dat ze
besloten samen verder te gaan,
toen Family om tal van redenen
het leven liet. Overigens zijn tal
van oud-groepsleden present op
Streetwalkers, zodat bijna
gesproken kan worden van toch
een nieuwe Familyplaat. Alleen ii
de sfeer hier duidelijk meer
ontspannen en meer geïnspireerd
dan op de laatste elpees van de
groep (Bandstand, It's Only A
Movie), die een vrij moeizame
indruk maakten. De composities
zijn ook beter. Na een wat
rommelig begin (Parisienne High
Neels, Roxianne) groeit de boel
zeer soepel naar een climax,
waarbij vooral op kant twee
uiterst spannende momenten
worden bereikt. Opvallendste
rollen zijn weggelegd voor de zang
van Roger Chapman en een
smeuïge blazerssektie, die
verschillende keren zeer terzake
wordt ingezet. Op gitaar is Charlie
Whitney hier niet zo sterk
(hoewel steeds afdoende), maar
dat mag hem, met al zijn prima
songmateriaal, nauwelijks
aangerekend wordeh.
Fraaie verpakking
Dan twee platen die me minder
bevallen: Pussycats Can Go Far
(Atco SD 7044) door Buzzy
Linhart en Land's End (Asylum
SD 5070) van Jimmy Webb.
Webb, die zich voorzag van de
medewerking van een kwantum
Engelse topmuzikanten (naast de
halve Elton John-stal ook Ringo
Star en B. J. Cole), weet bij tijd
en wijle nog wel te boeien, al is
dat wellicht meer vanwege de
fraaie verpakking van een en
ander dan om het inhoudelijke: de
muziek is niet bijzonder goed
(evenmin bijzonder slecht), en al
te oozienbarende gedachten heeft
Webb ook niet te ventileren.
Maar het is als gezegd hoe dan ook
plezieriger luisteren dan naar
Linhart, die zich, koffiehuis
'folkie' van origine, heeft laten
inpakken tot een tamelijk luie
entertainer van het soort, dat
meestal wordt ingezet om de uren
na middernacht weg te werken. De
twee stukken over het proces
tegen de redakteuren van de
underground-periodiek 'Oz' doen in
dit geheel wel zeer onverwacht
(maar weldadig) aan.
Verder is er een nieuwe
verzameling, de derde en laatste,
in de serie Golden Decade van
Chuck Berry (Chese 2CH-60028).
Dit dubbel-album omvat naast
genoegzaam bekende nummers als
Confessin' The Blues, Beautiful
Delilah toch vooral veel niet of
minder bekend materiaal. Er zijn
vijf stuks vrolijke Berry-
komposities die nooit eerder
werden, uitgebracht, nummers die
een tijd lang niet verkrijgbaar zijn
geweest en iets als The Man And
The Donkey, waarover de
hoestekst noteert, dat dit tot op de
dag van vandaag slechts te
beluisteren viel op een elpee met
'fake audience applause' (nep-
publiek). Verplichte kost voor
verzamelaars, lijkt me.
Lawaaikwartet
En dan de restkategorie, waarin
ditmaal figureren het
lawaaikwartet Nazareth, dat net
zijn vijfde elpee Rampant (Vertigo
6370401 Stereo) hier de definitieve
doorbraak lijkt te gaan forceren;
Ray Stevens een soortement
muziekkomiek. die hier al eens
een komfortabele positie op de
verkooplijsten bereikte met de
single Bridget The Midget en nu
de elpee Boogity Boogity (Barnaby
Records Stereo BR 6003) lanceert,
waarop behalve Bridget enz.
Stevens jongste Amerikaanse
succes The Streajc. En als laatste
de langspeler 'Unk' In Punk
(Chese Stereo CH 60p31) door
Muddy Waters en zijn vaste
begeleiders, waarop de diverse
mondharmonikablazers overtuigen
der overkomen dan Waters zelf.
(ADVERTENTIE)
Boycot Outspan Aktie
ook dit jaar
De Outspan-Verkooporga-
nisa'tie beloont Nederland
se verkopers van Outspan
met dure prijzen. Ze denkt
dat alles te koop is
De Boycot Outspan Aktie
heeft juist nu behoefte aan
uw steun.
GIRO 2648800
t.n.v. B.O.A.,
Pasteurstraat 26, Leiden,
tel. 01710-42124.
