Jaap van de Merwe
schreef willekeurig
brok geschiedenis
Commentaar
Pleidooi
voor
inpoldering
Marker
waard
Grondwetsrevisie 1
Grondwetsrevisie 2
Grondwetsrevisie 3
Gij zijt kanalje! Heeft men ons verweten
Schaapjes op
het droge?
Zuid-Nederland
krijgt crematorium
Lessen in
werkelijkheid
lijken bijna
smartlappen
Minimumloon
ook voor
vakantiewerk
het weer
Mei droog
weerrapporten
Strandverwachting
Dagra voetpoederspray
Voetklachten?
IBOUiW/KWAlKIWr DONDERDAG 6 J1UHNI 1974
BIMWINIlAWD/COMMEWTAlAR T5/K7
Er is niets onoirbaars of oneerbaars
aan dat ook de nota grondwetsherzie
ning van het kabinet-Den Üyl een vat
vol compromissen is. Het stuk is er
het zoveelste bewijs van dat ook na de
progressiefste dromen het ontwaken
en dikwijls ook een koude douche
moeten volgen.
Het stempel van het vergelijk heeft
zwaar op het stuk gedrukt. Dat heeft
de nota de glans van nieuwheid en
originaliteit ontnomen, maar het heeft
ons er tevens voor behoed dat er
gevaarlijke of ondoordachte oplossin
gen in worden aanbevolen.
Zo moet minister De Gaay Fortman
er zeer voor worden geprezen dat hij
de figuur van de rechtstreeks gekozen
formateur heeft ontdaan van zijn gaul-
liaanse (of erger nog: nixoniaanse)
trekken door hem te binden aan de
parlementaire vertrouwensnorm. Dat
is een aanmerkelijke verbetering in
vergelijking met het idee van de for
mateur die uitsluitend door een kie
zersvotum zou zijn gelegitimeerd en
als gevolg daarvan vier jaar lang een
onaantastbare positie zou hebben.
Tegen de gekozen formateur in de
conceptie van De Gaay Fortman kun
nen dezelfde, inmiddels klassiek ge
worden, bezwaren worden aangevoerd
die al zo vaak zijn geopperd tegen de
gekozen formateur die onafzetbaar is.
De meerderheid van de Raad van
State meet die bezwaren nog eens
breed uit. Het belangrijkste is dat de
formateur, tenminste in theorie, een
figuur zou kunnen zijn die niet klopt
met 'n meerderheid in het tegelijkertijd
verkozen parlement. Maar in de opzet
van de kabinetsnota zou een dergelijke
formateur terstond door de Tweede
Kamer aan de kant kunnen worden
gezet.
Dat alles is een hele geruststelling,
maar de vraag is nu natuurlijk wel
welk probleem er eigenlijk met de
oplossing van minister De Gaay Fort
man uit de wereld wordt geholpen.
Volgens de lijnen van de thans gelden
de politieke kaart zou er bij algemene
I verkiezingen drie formateurskandida-
ten optreden: een socialistische, een
I christen-democratische en een liberale.
Zij zouden geen van drieën kans
maken op een volstrekte meerderheid,
maar het is duidelijk dat de man
(vrouw) die de gewone meerderheid
zou krijgen, zou moeten proberen, een
meerderheidskabinet te vormen. Hoe
zou hij (zij) dat anders kunnen doen
dan op dezelfde manier waarop het bij
ons al sinds jaar en dag gebeurt? Er
zou vrijwel niets veranderen. Maar
dat is op dit punt misschien wel
precies hetgeen minister De Gaay
-Fortman heeft beoogd.
Dieper ingrijpend in de politieke en
parlementaire verhoudingen is het
voornemen van het kabinet, een al
dan niet aan de gekozen formateur
gekoppeld beperkt districtenstelsel
voor te stellen. Hoe gematigd of be
perkt zo'n stelsel ook wordt gehouden,
hoezeer men ook de evenredige verte
genwoordigingen in de kiesgebieden
wenst te handhaven, het zal onaf
wendbaar leiden tot versplintering van
de aanhang der kleine en bijna mid
delgrote partijen, die dan ook zullen
worden weggevaagd.
Het aantal fracties in de Tweede
Kamer zal erdoor worden beperkt,
maar naar te vrezen valt niet
de dreun van flodderig, oeverloos
sprekende afgevaardigden. Het zijn ze
ker niet de woordvoerders van de
kleine fracties die zich het minst
- kernachtig uitdrukken. Winst zou wel
zijn dat er van het districtenstelsel,
ook in de gematigde vorm die het
kabinet voorstaat, een prikkel tot sa-
nenwerking tussen partijen uitgaat,
maar aan de andere kant is het in
deze tijd van politieke blokvorming de
vraag of die prikkel niet kan worden
gemist.
De beknotting van de rechten van de
Eerste Kamer tenslotte zal minder
veranderen in de parlementaire prak
tijk dan de rechtstreekse in plaats
van de getrapte verkiezing van
haar leden die het kabinet wil voor
stellen. Van de rechten die het kabinet
de Senaat wil ontnemen heeft hij toch
- al een zeer spaarzaam wij mogen
wel zeggen: wijs gebruik gemaakt.
Wat in de opzet van het kabinet voor
de Eerste Kamer overblijft is het recht
van heroverweging en daarmee
ook: verwerping van wetsontwer
pen. Maar de vierjaarlijkse recht-
- streekse verkiezing garandeert niet dat
de Senaat een 'heroverwegend' karak
ter zal krijgen. Van het voorstel van
het kabinet naar de rechtstreekse ver
kiezing van Eerste en Tweede-Kamer
leden in één assemblee lijkt ons maar
een kleine stap. Wij vrezen dat de
nota van het kabinet op dit punt niet
zozeer het perspectief opent op ver
nieuwing van de Senaat als wel op de
komst van het één-kamer-stclsel.
door Ber Huising
'Gij zijt kanalje! lieeft men ons verweten' is de eerste refreinregel van het Kanalliecl, dat de Vlaming
Rik van Offel in 1869 schreef, voor en over arbeiders. Die nog maar pas in beweging kwamen. En
die beweging, van de 'rooien', is mede bewogen door honderden liederen.
Illustratie van Jordaan in Van de
Merwes boek.
ADVERTENTIE
Veel Nederlanders voelen
nattigheid ais het om beleggen gaat.
Door det wol geverfde mensen
richten hun blikken buitenslands.
Jammer, want dank zij de leyens-
verzekering-projekten van E&L zijn
Juist in Nederland forse resultaten
haalbaar. Ook in 1974. Da flskua
ten spijt. Want de rente op onze
Staats- en Gemeenteleningen
zal dan hoog zijn.
Uw verzekeringadviseur weet
precies hoe dat, op'n veiiige
manier, kan. Raadpleeg hem vóór u
onder de wol gaat.
De goede verzekeringadviseur
kent E&L Als de beste.
E&LE'
Van een verslaggever
HEEZE Dinsdag gaat burgemeester
A. M. C. M. van Agt de eerste paal
slaan voor een crematorium am Heeze.
Daarmee wordt een begin gemaakt
met de bouw van het eerste cremato
rium in Nederland beneden de rivie
ren. Het zal worden geëxploiteerd
door de Stichting crematorium agglo
meratie Eindhoven, die begin 1970
werd opgericht.
Steeds meer mensen beginnen de
voorkeur te geven aan crematies bo
ven begrafenissen. In 1955 werd iets
meer dan drie procent van alle over
ledenen in ons land gecremeerd, in
1970 13.5 en dn 1973 al bijna 22
procent. In 1970 bedroeg het percenta
ge echter 2.45 in Brabant en 1.54 in
Limburg. Twee jaar later waren deze
cijfers gestegen tot resp. 3.55 en 3.04
pot. Daarbij dient te worden bedacht,
dat de dichtstbijzijnde crematoria zich
bevonden in Dieren, Rotterdam en
Utrecht.
Strijdliederen vol toekomstverwach
tingen, die tezamen gezongen de zan
gers verbonden, en hoopvol, bemoedi
gend of voor anderen zelfs drei
gend klonken bij betogingen. En
ballades die in vele coupletten de
proletarische ellende bezongen, het
sloven, de armoe, de werkloosheid, de
onderdrukking en het onrecht, met de
klemmende vraag 'hoe lang nog?' Les
sen in werkelijkheid, die nu bijna
smartlappen lijken voor wie niet
meer weet hoe het was. Oproerige
uitdagende, schrikaanjagende liederen
ook, fel gericht tegen de vijanden van
die beweging. Wel eens samengevat
als de vier K's: Kapitaal uiteraard;
Koningsschap, toen verbonden, zelfs
als symbool, met de heersende klasse;
de Kroeg, waarin de arbeiders werden
uitbetaald en na een werkweek van
honderd uren zichzelf verloren in hun
enige, slopende, ontspanning; en de
Kerk ook, omdat die, met het preken
van gehoorzaamheid en berusting, de
strijd om een beter bestaan toen te
genhield. Al waren de kerkelijke ar
beiders er even slecht aan toe.
Bekende deuntjes
Die liederen werden gezongen door,
of voor, arbeiders, meestal op beken
de deuntjes, want componisten waren
schaars in hun rijen. Dichters niet. Al
waren zij zelden dichter in literaire
zin. Die waren er ook wel, maar
Henriëtte Roland Holst, Herman Gor
ter, Adama van Scheltema.of later
DEN HAAG Scholieren en studen
ten die in de vakantie normale arbeid
verrichten, kunnen aanspraak maken
op het minimum jeugdloon. Het mi
nisterie van sociale zaken heeft daar
in een publicatie op gewezen.
De arbeidsbureaus zullen de komende
maanden weer bemiddelen bij vakan
tiewerk. Vorig jaar werden 11.300
scholieren aan een vakantiebaantje ge
holpen.
De vakantieweirkers zijn ook verze
kerd krachtens de sociale wetten. Als
ze dus ziek worden kunnen ze aan
spraak maken op ziekengeld. De va
kantiewerker moet van zijn loon ook
belasting betalen. Teruggave van loon
belasting over vakantiewerk is echter
mogelijk. De inspectie geeft daar in-
fllidhitlnigen over.
Speenhoff
in de jaren dertig Freek van Leeu
wen, Jef Last, Willem van Iependaal,
werden toch niet gezongen. Al deed
Van Iependaal dat wel zelf. Evenals
vroeger de Gentse cafézanger Karei
Waeri, de Jordaner Piet C. de Ruij-
ter, die nog politie-agent is geweest,
Klaas Driehuis de humorist, enDu-
mont, die met hun liedjes van verga
dering tot vergadering trokken. Om
hun opstandige hart uit te storten en
medestrijders te winnen. Behalve die
voordragers en de spontane samen
zang van de bekende liederen, waren
er ook nog dp koren en de jeugd.
Maar de koren werden te goed en te
plechtig, en de jeugd werd te neu
traal volksliedachtig om op de duur
dat proletarische voort te zetten.
Dat is dan ook, wat het zingen be
treft, geschiedenis geworden. Wat
vroeger verontrustte kan al geen
kwaad meer. En vele van die liede
ren, toch behorend bij een stuk ge
schiedenis van het volk, althans het
linkse deel daarvan, nog net te vin
den in oude blaadjes, pamfletten of
sterke geheugens, zouden verloren
gaan als ze niet nog bijtijds waren
verzameld en gebundeld-
Een bijzonder boek
Ze staan vierhonderd ervan, hon
derdvijftig met de wijs erbij in
een fors en best verzorgd boek, dat er
nog een bijzondere waarde bijkreeg
door de honderdvijftig oude foto's,
documenten en prenten, waarbij veel
van Albert Hahn, Jordaan, George
van Raemsdonck, Frans Masereel, Jan
Toorop, Fumke Klipper, en Opland.
Illustraties die het boek niet alleen
mooi verlevendigen, maar die ook de
sfeer van toen kernachtig oproepen.
De uitstekende vormgeving is van
Paul Groenendaal. De samensteller is
Jaap van de Merwe, die daar duidelijk
voor uit komt. Buitenop al prijkt hij,
voor en achter, ietwat verongelijkt op
een grote kleurenfoto als plakker en
kalker voor de SDAP. Binnenin is het
al Jaap van de Merwe die over oproer
kraait. Vlot leesbaar, maar oppervlak
kig op een gewild, gemeenzaam, steke
lig toontje. Die vroegere arbeiderslie-
deren hadden vaak iets verhevens,
want zij wilden zich verheffen. Bij
Van de Merwe gaat dat andersom.
'Ontwaakt, verworpenen der aarde.
Ontwaakt verdoemden in hongersfeer'
(trouw naar het Frans door Henriëtte
Roland Holst) werd in zijn nieuwe
vertaling 'Hé joh, ze houen je d'r
onder, Hé joh! Ze houen je tekort',
alsof het lied geen Internationale
meer is, maar een inspraakhit voor
tieners. In zo'n zelfde stijl haalt hij
hier en daar achtergronden van de
verzamelde liederen op. Een duidelijk
beeld van de arbeidersbeweging en
haar roerige ontwikkeling, over hon
derd jaren, is het niet geworden. En
betrouwbaar evenmin, want wat nogal
van de SDAP, nu PvdA, verschilde,
maar wel proletarischer en oproeriger
was, en ook zong, drukt hij nogal
naar achteren. Alsof hij en zijn be
paald niet socialistische uitgever de
koude oorlog niet kwijt willen. Maar
Jacques van Tol, die van 1928 welis
waar, en de fascistische Rapaillepartij
kregen vriendelijke aandacht.
Geen goed woord
Onze grote cabaretiers daarentegen
niet. Voor Jacobs, Pisuisse, Dirk Wit
te, Speenhoff.tot Kan en Hoving,
heeft de cabaretier Van de Merwe
geen goed woord over. Hij bewerkt ze
grimmig, zegt hij zelf, met 'scheuten
azijn' omdat zij, 'om stinkend rijk te
worden' niet aan het proletariërslied
hebben meegedaan. Hij had ze dus
rustig buiten zijn boek kunnen laten.
Anderzijds beweert hij dat er na de
oorlog behalve hij niemand meer aan
het lied voor arbeiders deed. En hij
weet, zoals ik van hemzelf weet, dat
er wel degelijk, en jarenlang nog voor
arbeiders (en een paar jaar voor zijn
VARA) is opgetreden, door mensen
die, ook met liedjes, hetzelfde deden
als hij nu. Maar hij verzweeg ze.
Misschien omdat hij zo erg graag de
enige, en daarmee dan de beste wil
zijn. Jaap van de Merwe is meer met
zichzelf dan met de arbeidersbeweging
geëngageerd en dat maakte hem tot
een onbetrouwbare geschiedschrijver
van het proletariërslied. Maar met
wat hij dan toch van anderen bijeen
wilde brengen is een best boek ge
maakt. Een boek dat er nog niet was
en dat er, al is het maar als ee.n
willekeurig brok historie, wel moest
komen.
Gij zijn kanalje! heeft men ons verwe
ten. Het proletariërslied in Nederland
en Vlaanderen, uitg. A. W. Bruna
Zoon, Utrecht/Antwerpen, 400 hlz.,
150 ill. Prijs tot. 1 juli f 19.75, daarna
f29.75.
Van onze weerkundige medewerker
Mei is aan de koude kantgemiddeld
te droog en iets te somber geweest.
De gemiddelde etmaaltemperatuur in
de Bilt bedroeg 11.6 graden Celsius
tegen 12.4 normaal. 34 van alle
bloeimaanden xvas kouder en (dus) 66
warmer in de voorafgaande 2^
eeuw. De gemiddelde dagelijkse maxi
mum- en minimum temperatuur waren
respectievelijk 16.3 graden Celsius
(17.7) en 6.6 gr. C. (7.1), Het aantal
uren zonneschijn werd in de Bilt 185
tegen 211 normaal Regen viel er meer
dan in april, maar gemiddeld bleef de
maand met landelijk bijna 40 mm
tegen 49 normaal aan de zuinige kant.
In de Bilt regende het 27 uren, tegen
35 normaal.
Het landelijke overzicht geeft het vol
gende te zien: Zierikzee 18, Fijnaart
en Heiningen, 19 mm, Maastricht 25,
Amsterdam, Poortugal en Schevenin-
gen 28, Almkerk 29, Alkmaar 31, Sant
poort 33, Oud Beijerland 38, Nijmegen
45, Wochnum 49, Apeldoorn 61, Arn
hem 64, Bussum 69, Deventer 84 en
Hoog Soeren 93 mm. neerslag.
Vooral de 41 mm van de 14e en de 27
mm van de 27 mei hebben op laatst
genoemd station bijgedragen tot de
oge uitslag. Verder nog een paar
buitenlandse waarden: Straatsburg 26
mm, (60), Parijs 40 mm (52), Brest 62
(68), Toulouse 55 (75), Nice 35 (75),
Ajaccio 31 (50), Madrid 19 (44), Mal-
lorca 14 (14), Sevilla 4 (36), Oran 1
(19).
Het storingsfront uit Engeland, dat
zich gistermiddag al met hoge bewol
king in een kring om de zon aankon
digde, zal met enige regen en wat
buien passeren. Daarna ivordt het ivat
koeler in uit westelijke richtingen
aangevoerde zeelucht. In midden-Eu
ropa, onder meer in Zwitserland,
Oost-Frankrijk en Italië (niet hogerop
dan 48 gr. noorderbreedte) kwam het
gistermiddag en gisteravond tot on
weer. Clairmont Ferrand meldde 12
mm, Dyon 13 mm, Kvikkjokk in noord-
Zweden 18 mm bij maximaal 5 graden
Celsius tegenover 19 gr. in Stockholm
en Turijn met 15 mm onweersregen. minder warm
Eerst zwaar bewolkt met regen, daarna
opklaringen, maar plaatselijk nog een
bui mogelijk. Matige tot vrij krachti
ge wind ruimend naar zuid-west tot
west, koeler dan gisteren, lucht 15 tot
16, zeeioater 12 tot 13 graden Celsius.
Verdere vooruitzichten: vrij koel, een
plaatselijke bui, later meer zon.
Amsterdam
onbewolkt
17
0
De Bilt
onbewolkt
18
0
Eelde
onbewolkt
17
0
Eindhoven
onbewolkt
20
0
Den Helder
onbewolkt
14
0
Luchth. R'dani
onbewolkt
16
0
Twente
onbewolkt
18
0
Vlissingen
onbewolkt
17
0
Zuid Limburg
mist
19
Aberdeen
motregen
Athene
onbewolkt
24
3
Barcelona
half bew.
26
0
Berlijn
licht bew.
17
0
Bordeaux
mist
28
0
Brussel
onbewolkt
20
0
Frankfort
onbewolkt
21
0
Genève
zwaar bew.
25
0
Helsinki
onbewolkt
Inmsbirück
half bew.
27
0
Kopenhagen
zwaar bew.
Lissabon
zwaar bew.
31
0
Locarno
zwaar bew.
Londen
licht beiv.
22
0
Luxemburg
onbewolkt
21
0
Madrid
onbewolkt
30
9
Malaga
onbewolkt
20
0
Majorca
licht bew.
30
0
Milnehen
zwaar bew.
21
0
Nice
zwaar bew.
22
0
Oslo
licht bew.
Parijs
onbewolkt
23
0
Rome
onbewolkt
Split
onbewolkt
27
0
Stockholm
onbewolkt
Wenen
half bew.
22
0
Zürich
onbewolkt
26
0
Casa Blanca
geheel bew.
23
0
Istanboel
mist
Las Palmas
zwaar bew.
24
0
New York
licht bew.
Tunis
zwaar bew.
28
0
Illustratie van Hahn in Gij zijt kanalje!
Van een verslaggever
AMSTERDAM De Koninklij
ke Nederlandse akademie van
wetenschappen is voor inpolde
ring van de Markerwaard. De
akademie heeft dit in een gisteren
verschenen brochure uitgespro
ken.
gen dan maximaal tien gulden en doet
Academische Raad mr. Ch. M. J. A.
De verstedelijking van de kop van
Noord Holland en de bebouwing van
hel 'groene hart' van Holland wordt
tegengegaan als de Markerwaard wordt
ingepolderd. De academie is van me
ning dat de definitieve bestemming
van de polder een zaak is van later ge
wicht. Het gaat nu vooidopig om de
principebeslissing: inpolderen of niet.
meen dat de biologische betekenis
Overigens noemt de brochure wel en
kele mogelijkheden voor de nieuwe
polder. Zo zou de Markerwaard een
geschikte plaats zijn voor de aanleg
van een tweede nationale luchthaven
(om het uit zijn voegen barstende
Schiphol te ontlasen), maar de acade
mie wil er niet voor pleiten die
luchthaven inderdaad aan te leggen.
Andere mogelijke bestemmingen: in
richten als woon- en werkgebied, ter
reinen voor recreatie en natuurgebie
den, en gebruik als landbouwgebied,
dat laatste in verband met de te
verwachten tekorten aan agrarische
produkten in de wereld. De academie
meen dat de bioogische betekenis
van het in te polderen gebied niet
opweegt tegen de voordelen die bij
een goed beheer van de polder zijn te
verwezenlijken.
Maurice Sendak
Uitgeverij Bert Bakker bracht twee
opvallende kinderboeken op de markt:
lggeltje Piggeltje Pop of Het leven
moet meer waard zijn van Maurice
Sendak 8.90) en Basta het toverko-
nijn van Remco Campert met tekenin
gen van Franka van der Loo 6.90).
Het eerste boekje is het mooiste-
Sendak in ons land al lang geen
onbekende meer (Blok-hoekjes),
treedt niet alleen als illustrator op,
maar schreef ook het verhaaltje. Het
is geïnspireerd op een versje van
Moeder de Gans. Het gaat allemaal
om de hond Jennie, die haar zekere
bestaan bij haar baasje opgeeft en de
wereld intrekt. Ze moet zich bewijzen,
ervaring opdoen om als hoofdrolspeel
ster te worden gekozen in het Wereld
Gezelschap van Moeder de Gans. Met
veel flair doet het beestje dat. De
schitterende tekeningen van Sendak
vormen een opvallend wonderlijk con
trast met het verhaal.
Het boekje van Remco Campert bevat
vier verhaaltjes die bij de dieren in
het bos spelen. Sprookjesachtig met
een soort humor die, naar ik hoop,
niet alleen aan vader of moeder be
steed is. Camperts verhaaltjes zijn
zonder meer op de grote mensenwe
reld te projecteren, wat ze een extra
dimensie geeft. Erg subtiele humor.
Een ander beestje dat al jaren mee
loopt in de kinderliteratuur is Bruin
tje Beer. In de serie De avonturen van
Bruintje Beer verscheen de twintig
ste, de een en twintigste, de twee en
twintigste en de drie en twintigste
serie. Bij elkaar elf verhalen in strip
vorm in de beproefde uitgave van Ef
en Ef Thorn (L). Per deeltje 3.50.
(ADVERTENTIE)
Max. neerslag
temp. 24 uur
HOOG WATER 7 Juni Vlissingen: 3.16—
15.35, Haringvlietslulzen: 5.01—17.26, Rotter,
dain: 6.12—18.24, Schevenlngcn: 4.3116.58,
IJmulden: 5.05—17.30. Den Helder: 9.00—
21.17, Harllngen: 11.16—23.43, Delfzijl: 1.20—
13.31.
'Hoe leg je dit straks aan dc eigenaar uit?'
Branderige voeten-Transpirerende
voeten-Voeten die moe zijn....
U zit er mee, u staat er op!
Dagra voetpoederspray geef t
uw voeten hun frisheid terug.
Is lekker koel en drogend.
Koopt u bij apotheek
en drogist.
DAGRA N.V. DIEMEN
