Het enige radio
programma voor
werkende jongeren
dreigt te stoppen
Sciolier begrijpt weinig van radio-tv
'ZE ZIEN GEEN BROOD IN
DE WERKENDE JONGEREN'
Makers willen functie beter benutten
In e'm democratie moet iedereen kunnen vatten waar het om gaat
TROÜW/KW.ARITET DINSDAG 7 MEI 1974 JONGERENKRANT TK27
HILVERSUM De VPRO is de enige omroep die een speciaal
programma uitzendt voor werkende jongeren, gemaakt door
wenende jongeren. Dat is mooi van de VPRO. Want werkende
jongeren vormen een groep die niet zo makkelijk toegang heeft
tot de kranten, radio en televisie. Er wordt wel veel over ze
gep.'aat en geschreven, maar werkende jongeren zelf komen niet
of rauwelijks aan het woord.
Jamner genoeg hebben de
werlcnde jongeren een half
uurtje ter beschikking op do
zondagavond, precifes op de
tijd ai de televisie sport uit
zendt. Dat heeft tot gevolg dat
een hel verschrikkelijk klein
groepji mensen echt luistert
naar d» programma's. De eni
ge mogelijkheid om het pro-
gramm; ook door te laten
dringen tot de mensen voor
wie hetbedoeld is, is een tijd
stip en een kanaal uitkiezen
waarop n waarnaar werkende
jongerer. luisteren. En dat
zijn de ite avonduren op Hil
versum <rie.
De VPR» voelt er niet veel
voor de uitzendtijd die ze
heeft op ïilversum drie, voor
een gedelte af te staan aan
de werkede jongeren. De re
dactie vai liet werkende jon-
gerenprogimma heeft de
keu's tussa dóórgaan op Hil
versum 1 zondagavond, of
stoppen. >e redactie kiest
voor het aatste. Het heeft
geen zin <n programma's te
maken waanaar niemand luis
tert. En H blijkt minstens
even weini zin te hebben te
proberen d VPRO ervan te
overtuigen, lat het niet meer
dan redelij] is om dit soort
speciale proramma's alle kan
sen te geveiom werkelijk uit
de verf te komen. Volgend
jaar zal er os geen werkende
jongerenprojamma meer zijn.
POLITEKE KANS
Redactielede Kiki Amsberg
en Jan Biehoff: De VPRO
ziet niet in ct dit een belang
rijk prograima is voor de
VPRO, dat at een politieke
keus is, datje met zo'n pro
gramma richng kiest. Ze zien
geen brood Ln de werkende
jongeren. Ei die 'ze' is dan
niet alleen ie VPRO. Kijk
maar hoe het bij de andere
omroepen gaat, naar Van On
deren bij de VARA bijvoor
beeld. Die mensen die dat pro
gramma maken worden toch
ook voor gek verklaard?'
Het centrale probleem is, wel
ke taak een journalist zichzelf
stelt Moet hij alleen registre
ren, wat hij ziet of moet hij
partij kiezen? 'We hebben al
jaren gepraat over participa
tie-journalistiek We wilden
naar de mensen toe gaan en
ze het medium in handen ge
ven. De radio is er niet voor
ons journalisten, maar voor
iedereen. De radio moet een
platform zijn, en wij moeten
de mensen helpen op dat plat
form te klimmen. Wij moeten
anderen helpen zich te uiten'.
ZELF DOEN
Hoe zit het (nu nog bestaan
de) programma in elkaar?
'Ons uitgangspunt is vanaf het
begin geweest dat de werken
de jongeren het zelf moesten
doen. Ze maken het ook zelf
en wij adviseren daarbij, met
name over de technische kant
van de zaak. Maar we hoeven
niet veel te zeggen; als ze een
minimale scholing krijgen,
gaat het behoorlijk professio
neel. Wij monteren het pro
gramma maar ook dat gaat in
overleg'. Het programma gaat
meestal over acties. Publiciteit
is belangrijk als ondersteu
ning voor acties en via het wj-
programma wordt aandacht
"oor acties als 'tweede dag
vorming' gevraagd. 'We kun
nen kiezen uit een ruim aan
bod. Het feit dat dit program
ma bestaat, maakt dat ze we
ten waar ze terecht kunnen
met hun acties. Ze komen hier
dan vertellen hoe zo'n actie
voorbereid wordt en hoe het
allemaal verloopt. Dat heeft
een functie. We willen nu ook
een paar uitzendingen wjden
aan bezettingen, hoe je .zoiets
opzet, hoe je het volhoudt.
Dat is een tijdloos onderwerp,
niet erg aan actualiteit gebon
den. Ach, we gaan er nu maar
van uit dat we in de resteren
de tijd zoveel mogelijk infor
matie geven waar werkende
jongeren wat aan hebben. We
moeten zien te redden wat er
te redden valt, voordat we
weg zijn'.
CASSETTES
Een uniek 'bijverschijnsel'
van dit programma zijn de
cassettes. Luisteraars (en ook
n jet-luisteraars natuurlijk)
kunnen zich abonneren pp
cassettes waarop de eerder uit
gezonden programma's zijn
vastgelegd. In een abonnement
zitten vijf cassettes, elk met
drie programma's.
We hebben die cassettes ver
zonnen, om de werkende jon
geren gelegenheid te geven
ook op andere tijden overdag
op het vormingscentrum naar
het programma te luisteren.
Dat idee sloeg wel aan, we
hebben nu zo'n 150 abonne
menten aan vormingscentra en
dat is niet slecht. Het is ei
genlijk uniek dat cassettege-
doe. Je geeft de mensen gele
genheid het materiaal te ge
bruiken op het voor hen
meest geschikte moment. En
voor ons is het prettig omdat
we niet helemaal afhankelijk
zijn van het handjevol luiste
raars'
AFHANKELIJK
Het enige nadeel is dat uitein
delijk de vormingsleider be
slist of een cassette wordt op
gezet of niet. 'Dus dan ben je
weer afhankelijk. Want bij
LBO
MAVO
HAVO/VWO
2
1
1
66
59
73'
52
38
26
2
1
2
63
60
82
'53
38
15
12
17
12
69
60
21
13
16
8
25
30
59
68. Waarom is het een ernstig probleem, dat het-water
van de Maas zS vervuild is dat de vissen sterven?
A Hierdoor komt de binnenscheepvaart in gevaar.
B Hierdoor koot de drinkwatervoorziening in gevaar
C Hierdoor koot de tuinbouw in gevaar.
D Hierdoor komt de visvoorziening in gevaar.
Gezien de ecore op vraag 41 had ik hier ook een
grotere kennis van zaken vervacht,
69. Wat betekent'milieu' in verband met de tekst die
je zojuist hebt gehoord?
A afkomst
B mijlpaal
C_ natuurlijke omgeving
D verontreiniging
,58. Een ander woord voor Tweede Kamer is
A fractie.
B kabinet.
C ministerraad.
D_ parlement,
pok hier blijkt veer de geringe staatsrechtelijke
kennis van de leerlingen.
Voorbeeld van een paar toetsvragen.
van denken zit daar achter. In
een radio-uitzending over de
(on)begrijpelijkheid van radio
en televisie, zei Jaap van
Meekren, eindredacteur van
Televizier; 'Wij werken als be
stond ons publiek alleen uit
debielen en imbecielen. Dus
het is onzin dat het te moéi-
lijk zou zijn'. En dat ging ero
ver, dat te weinig informatie
slecht is voor een democratie.
Nou, dan kun je wel nagaan'.
Hoe moet het dan eigenlijk?
Je kunt toch onmogelijk ver
wachten dat elke actualiteiten
uitzending elk onderwerp he
lemaal tot op de bodem uit
legt. Dat zou onmogelijk zijn,
stel je alleen een onderwerp
als Dennendal voor.
'Het punt is dat je de dingen
moet zeggen in relatie tot de
gene die luistert Stel een on
derwerp als de zwevende gul
den. Iedereen zegt: wij willen
met onze rubriek iedereen,
Jan en alleman bereiken. Als
je dat doet, moet je je afvra
gen of de zwevende gulden be
langrijk is voor Jan en alle
man. Als je dat vindt, moet je
vervolgens bedenken wat die
zwevende gulden voor hem be
tekent. In concreto: als de gul
den duurder wordt, krijgt hij
meer geld als hij geld wisselt
voor zijn vakantie. Leg die re
latie, dan zullen veel meer
mensen begrijpen waar het
over gaat. Ën zoiets als Den
nendal. Dat wordt steeds inge
wikkelder. Misschien moet je
dan beslissen dat je een lang
item over die kwestie 's
avonds wat later uitzendt voor
geïnteresseerden'.
SAMENHANGEND
BELEID
Een omroep moet in de eerste
plaats een bepaalde doelstel
ling formule, n, aan de hand
waarvan dan programma's ge
maakt kunnen worden. Als de
VARA bijvoorbeeld kiest voer
achtergestelde groepen, moet
ze op grond daarvan program
ma's maken en aankopen. Je
zylt je gezicht moeten maken
door een samenhangend pro
grammabeleid. Je kunt dan als
VARA geen programma's als
Ironside uitzenden en ook
geen Koning Klant, omdat dat
in plaats van kritische, perfec
te consumenten maakt. Maar
Waaldrecht past weer wel in
die doelstelling, omdat die se
rie een vorm van amusement
is waarbij wezenlijke proble
men in onze samenleving aan
de orde komen'.
Er wordt veel te weinig ge
daan aan doelstellingen bij de
radio en televisie. 'Nu willen
ze allemaal een TROS worder,
succesprogramma's imiteren,
terwijl ze eigenlijk hun eigen
identiteit zouden moeten be
nadrukken'.
Er bestaat geen gevaar dat be
paalde onderwerpen niet meer
aan bod zullen komen bij een
dergelijk verzuild beleid, vol
gens Prick. 'Nee, binnen iD'n
systeem is ock plaats voor een
voorhoede-omroep, een margi
nale omroep zoals de VPRO
is. Als je als omroepvereni
ging kiest voor zo'n voorhoe
defunctie. dan ben je duide
lijk en win je ook leden. Let
maar op: de VPRO blijft voor
lopig groeien, want die cm-
roep heeft een duidelijk ge
zicht'.
Werkende jongeren Anneke en Harry gespannen luisterend naar hun eigen programma.
die vormingsleiders zitten net
zo goed eikels die niks voor
ons programma voelen. Van
daar dat we een zender als nu
Hilversum drie de jongeren
direct willen bereiken.
Over het algemeen werken de
vormdjigs&nstitu ten van harte
mee aan het p'Ogramma. 'We
hebben veel van ze geleerd.
We weten dat je niet langer
dan anderhalve ik tweeënhal
ve minuut achter elkaar moet
praten, omdat de werkend^
jongeren dan afhaken; we we
ten dat je geen hoogwaardig
heidsbekleders in het pro
gramma moét halen, vanwege
hun taalgebruik. Acties doen
we wel, want dat interesseert
ze'.
UITSLUITEND
JONGEREN
Behalve met adviezen, werken
de vormingsleiders zelf niet
mee aan het programma. Er
zijn uitsluitend jongeren ie
horen. Die confrontatie heeft
de 'VPRO'-redactieleden een
heleboel dingen geleerd. 'We
hebben gemerkt dat hun taal
gebruik heel anders is dan het
onze. Ze werken met veel
meer understatements, formu
leren anders. Ze begrijpen
veel meer van elkaar dan wij
denken en daarom moeten zij
het programma ook maken.
Het is niet alleen zo, dat wij
anders praten, mensen die je
interviewt praten ook heel
anders tegen hen dan tegen
ons. Als een werkende jongere
iemand interviewt gaat het
ook veel directer: ze zeggen
makkelijker dat ze iets niet
begrijpen, willen uitleg van
moeilijke woorden. En je
merkt ook, dat wij veel beter
behandeld worden als we iets
willen weten. Als wij een mi
nisterie bellen worden we ge
holpen, maar zo'n hakkelende
werkende jongere komt ner
gens een stap verder. En dat
is een heel belangrijk punt,
dat mensen als Averkende jon
geren OA'eral te pletter lopen'.
Een programma als dit heeft
een duidelijke functie. Van
daar dat de makers ervan die
functie zoveel mogelijk zou
den willen benutten, onder de
meest optimale omstandighe
den zo'n programma zouden
willen maken. 'We hebben nu
een half uur, waarin je toch
heel wat kwijt wilt. Als we op
Hilversum drie zouden zitten
met een uur m plaats van een
half uur, dan zouden we lek
ker kunnen werken. Veel mu
ziek, met korte stukjes tekst
ertussen door. We zouden jing
les moeten hebben, een soort
reclamespotjes De KRO
strooit A-an tijd tot tijd korte
mededelingen voor werkende
jongeren door z'n program
ma's op Hilversum drie. Die
krijgen enorm veel reacties.
Zoiets zouden wij ook graag
willen. Je zou veel meer kun
nen bereiken, veel praktischer
en efficiënter kunnen werken
als er meer jongeren zouden
luisteren. Je zou kunnen laten
zien dat er mogelijkheden zijn
om aan je recht te komen, in
formatie kunnen geven, kwes
ties helpen oplossen. Als je
een uur zou hebben om de in
formatie te geven die nu ln een
halfuur moet, zou het al veel
beter gaan'.
Het zit er allemaal niet in. De
VPRO ziet geen brood in Aver
kende jongeren, wil zich niet
identificeren met een groep
luisteraars. Een paar jaar ge
leden deed de VPRO dat Avel,
maakte Avel programma's voor
en met bewoners van de Haag
se Schilderswijk, met de boe
ren, in Zuid-Limburg in Oost-
Groningen. 'Dat werd als alibi
gebruikt. Ze hebben ons laten
aanmodderen en nu ze zien
dat zulke programma's eigen
lijk bedreigend voor jezelf
zijn, Avillen ze het niet meer.
Zulke programma's scheppen
namelijk verplichtingen. Je
moet vrijblijvend blijven. De
moed is gezakt, want wat
hebben we bereikt? Is de
maatschappij veranderd? Nee
toch? De mensen die ermee
begonnen Avaren naïef, raakten
teleurgesteld en Averden bo
vendien tegengewerkt Dus
haakten ze af. En de groep die
er de schouders onder wil
blijven zetten, is klein'.
Het CITO (het centraal instituut voor toetsontwikke- leerlingen van basis- en middelbare scholen worden
ling in Arnhem) heeft vooral naam gekregen door de afgenomen. Die toetsen roepen bij velen, om het zacht
landelijk toetsen die jaarlijks aan honderdduizenden I uit te drukken, gemengde gevoelens op.
Om het bedaar te noemen:
toetsen Avoïen als selectie
middel gebrikt. Kinderen die
niet de gode hokjes bij die
meerkeuzevagen invullen,
worden opgrond daarvan uit-
geselecteei voor bepaalde
vormen vn voortgezet onder
wijs of zsken voor hun eind
examen. ien ander beztvaar
is dat Dadelijke toetsen het
onderwij vastleggen, centrali
seren. laar het CITO doet
ook leue dingen, waar nie
mand fezwaar tegen maakt.
Zoals ht onderzoek naar de
mate \aarln actuallteitenru-
briekenbegrepen worden. Leo
Prick, ïedewerker voor Ne
derland van het CITO publi
ceerde le resultaten van dat
onderzok in januari.
FFUSTREREND
'Het ii vreselijk frustrerend
dat doen ten toetsen afnemen,
maar tgenlijk niet weten Avat
ze toeten. Daarom hebben we
dit aderzoek gedaan. We
hooptn daardoor te weten te
komei Avaarom scholieren
vaak ;o Aveinig begrijpen van
actuaiteitenrubrieken'.
Om ei luistervaardigheid (wat
je knt omschrijven met net
venogen om te begrijpen wat
je ïoort) van middelbare
schoieren te meten, werden
achtien zorgvuldig geselec-
teerie stukjes uitzending van
één van de vier radio-actuali-
teitnrubrieken (AVRO's ra-
dioournaal, KRO-Echo, NCRV-
Hi-r en Nu en VARA's Din
go A'an de dag) aan ruim 800
mddelbare scholieren van 15,
1( jaar voorgelegd. Die 18
ifcms waren gekozen uit een
reks A'an 85. Van die 85 had-
din docenten en studenten
A'ii de School voor de Journa-
litiek in Utrecht er al 40 af-
giwezen omdat ze die te moei
lik vonden. Uit de 45 overge-
beven 'begrijpelijke' items
\<erden er toen 18 gekozen, 6
ever politiek, 6 OA'er milieu en
over sociaal-economische on-
terwerpen. Over die items
verden meerkeuzevragen ge
steld. De leerlingen konden
dus uit een antwoord kiezen,
waaruit dan weer afgeleid kon
worden of ze het hele item
wel of niet begrepen hadden.
Er waren twee soorten vragen:
A'ragen die naar de betekenis
A'an een bepaald woord vroe
gen en vragen over achter
grondkennis.
VEEL FOUTEN
De antwoorden (op beide
soorten vragen) vielen niet
mee. De leerlingen van lager
beroepsonderwijs begrepen
éénderde tot de helft van de
vragen: de havo-vwo-leerlin-
gen begrepen ongeveer twee
derde van de vragen en de
leerlingen van de mavo onge
veer de helft. De vragen over
het milieu werden het best
beantwoord, die over politiek
het slechtst, met name door
de lbo-leerlingen.
Om een paar voorbeelden te
noemen: op de vraag wat 'van
secundair belang* betekent,
antAvoordde meer dan de helft
van de lbo-leerlingen: van het
grootste belang, Éénderde van
de mavoërs dacht dat ook en
éénvijfde van de havo-vwo-
leerlingen maakte dezelfde
fout.
Een econoom werd door meer
dan de helft van dc lbo-ers
een deskundige op het gebied
van milieuproblemen ge
noemd; woningbestand bete
kende volgens bijna de helft
van de haA-o-vAvoërs: een bouw-
stop voor woningen. Hij deed
een concessie wil volgens
meer dan de helft van de ma
voërs zeggen: hij maakte een
toespeling. De helft van de
lbo-leerlingen denkt dat -com
mercieel' betekent: gezamen
lijk. De WD verdedigt \'ol-
gens bij de de helft A'an de
lbo-ers de belangen van men
sen die van de sociale voorzie
ningen leven, ruim eenderde
van de mavoërs denkt dat cok
en bijna éénderde van de ha-
vo-vwo-leerlingen deelt deze
misA-atting. Hoog scoorde bij
alle ondervraagde groepen
leerlingen ook het antwoord
dat de WD vooral opkomt
voor de arbeiders.
Indo-China bestaat voor veel
lbo-, tamelijk veel mavo-, en
toch nog (te) veel VAvo-havo-
leerlingen uit Indonesië en
China. En dat terwijl er ja
renlang via krant en televisie
en vast ook in het onderwijs
over Vietnam gepraat is. Ten
slotte de CAO. Het goede ant
woord werd door minder dan
de helft van het lbo, precies
de helft van de havo-vwo, en
ruim de helft van de mavo ge
geven.
Het CITO-onderzoek formu
leerde de volgende onderwijs
doelstelling: Aan het eind van
de leerplichtige leeftijd moet
iedereen in staat zijn om de
uitzendingen \'an radio-aktua-
liteitenrubrieken te begrijpen.
DOELSTELLING
Een doelstelling die kennelijk
niet - met de werkelijkheid
overeenkomt. Leo Prick aan
het eind van zijn onderzoek
verslag: 'Het is duidelijk dat
het onderwijs er niet in slaagt
de leerlingen die kennis en
vaardigheden bij te brengen
die noodzakelijk zijn om dc
informatie OA'er algemene
maatschappelijke vraagstuk
ken te begrijpen'.
Overigens was deze opmerking
niet als venvijt bedoeld aan
het onderwijs, maar veeleer
aan de samenstellers en pre
sentatoren van dit soort pro
gramma's. Of dat terecht is, Ls
een tweede. Niet dat makers
van actualiteitsrubrieken niet
een verwijt mag worden ge
maakt (en iedereen trouwens
die voorlichting geeft met no
deloos moeilijke en ingewik
kelde wc orden en zinnen),
maar het onderwijs mag mis
schien ook best iets verweten
worden. Het ligt er maar aan
welke doelstellingen je je stelt
in het onderwijs. Als een vak
als bv. maatschappijleer echt
goed van de grond zou kun
nen komen en politieke en so
ciaal-economische onderwer
pen heel gewone onderwijson-
derwerpen zouden zijn, zouden
minder leerlingen moeite heb
ben met het begrijpen van ra
dio en televisie-actualiteiten.
Prick: 'Als je voor de demo
cratie bent, moet je ervoor
zorgen dat iedereen iets te
zeggen heeft. Maar iedereen
moet ook kunnen begrijpen
waar het om gaat. In principe
moét ieder lid van die demo
cratie toegang hebben tot wat
er over die democratie gezegd,
en geschreven wordt'.
RADIO EN TV
HEBBEN SCHULD
Radio en televisie hebben wel
degelijk schuld, vindt Prick.
'Ze willen de mensen niet
frustreren met vervelende on
derwerpen als Dennendal en
abortus. Daarom kiezen ze
voor het makkelijke, het amu
sement. Een rubriek als
AVRO's Televizier probeert
ook ingewikkelder onderwer
pen op een manier te bren
gen die veel mensen aan
spreekt. Maar wat voor manier
