Alles pleit voor
meerderjarigheid
met 18 jaar
ONDERWIJSWINKEL
VOORZIET IN BEHOEFTE
ONDERWIJS
WINKEL
Meeste
18-jarigen
bes.issen
zelf over:
vakantie,
kertgang,
roken,
drank
ei sex
illll!
Welke,
vrijheden
gelden er
voor de
scholieren?
iiiiiiiiiiiiiiiiu
Onderwijsproblemen vertalen in politieke acties
ffiOUW/KWARTETT DINSDAG 7_MEI 1974
JONGERENKRANT
TK25
lillillillllilillliililllllllll
"KIN DEEN
MAG JE IEL ZIEN
MA AR NIT HOREN".
Een sprëctvoord waar
ouders ioral vaders
vroeger aarig mee uit de
voeten komnmaar dat
tegenivoordi niet zo goed
meer in d markt ligt.
Autoritaire erhoudingen
in het gezin estaan onge
twijfeld nog el, maar het
inzicht dat geluk en
leven sontploingskansen
voor kindereniet bevor
derd wordei door het
ouderlijk gag alléén,
groeit gelukki
Kinderen mogenegen woordig
wel wat zeggei of er ook
naar ze geluistd wordt, is
een tweede. Ouren hoeven
ook niet te klisten, want de
wetten gaan (alnet om kin
deren gaat) ultm de rech
ten der ouders, n niet van
die van de kinden. Van echt
kinderrecht is t op heden
geen sprake, mee de kinder
rechter S. Slagtein een her
denkingsboekje: 'ijftig jaar
kinderrechter e ondertoe
zichtstelling' (19).
Een belangrijk unt is de
leeftijd waarop jroor de wet
meerderjarig wot. Dat ben
je in Nederland is als je 21
wordt. Maar er a nogal wat
omstandigheden -aarbij een
andere leeftijd a 'volwassen-
heidsgrens' geldt
Een paar voorbelen. Als je
18 bent, mag je jmmen. Een
meisje van 16 ag trouwen
(en een jongen in 18 ook)
zonder speciale .estemming.
Als je 15 jaar beimag je van
school af. Een jgen van 18
'mag' in dienst, m 18-jarige
kan een helebo geldzaken
zelfstandig regele (een eigen,
bankrekening open, hypo
theek opnemen, ïld lenen).
Je kunt als 18-j<ge een be
roep op de Bijstaswet doen.
Er zijn nog veebeer magi
sche leeftijdsgreen: voor
passief kiesrecht Is je in een
gemeenteraad, princiale sta
ten of Tweede Kier gekozen
wilt worden), vo de pensi
oengerechtigde lftijd, voor
als je zonder gelde diploma's
aan de universiti wilt gaan
studeren, voor jtis reizen,
voor het kindsaartje in
de tram en ga zmaar door.
18 jer
Verlaging van ie leeftijd
waarop je meerejarig wordt
tot 18 jaar zou dhuidige cha
otische toest-ndl aanzienlijk
verbeteren. Hoed er al jaren
voor gepleit wdt, is dat er
nog steeds nietioor. De Ne
derlandse Jeu,gemeenschap
(NJG) hield in970 een con
gres over: de zem door de
leeftijdsgrenzer waarop ge
pleit werd vooverlaging van
de meerderjagheidsleeftijd.
Daarvoor had NJG, een jaar
lang actie ge"erd, discussie
stukken gepub:eerd, enquêtes
gehouden' en voorzitter van
dc Engelse naatscommissie
uitgenodigd, e met succes in
zijn land d leeftijdsgrens
voor meerdejarigheid bij 18
jaar had b-feit. Tijdens het
congres vetcde de toenmali
ge ministe \an justitie Polak
dat het Ibinet in principe
voor de lj'airgrens was. Een
mooi sues voor het NJG.
Mevrouw M. Rood-de Boer
stelde in en rede bij het aan
vaarden an haar lectoraat in
het kimdrecht en de kinder-
beschermg in Tilburg een
l eet je liter vast, dat bij dit
soort tsen belangengroepen
en actifroepen sneller succes
hebbenlan officiële juridische
commiies en verenigingen,
die inters ook al jaren voor
de ljarige pleiten. 'Het
groncak, de 'grass roots', de
burge; en de werkers in het
veld ragen op dit moment in
hogenate bij tot de rechts-
vorriig op het gebied van
het jïugdrecht', zei ze. Een
moe succes, jawel. Maar nu,
vier jaar na het congres is die
18 jaar nog niet officieel inge
voerd. En bij dit soort dingen
heb je er nLet veel aan of ie
dereen het met je eens is,
maar de wét niet Op veel ge
bieden zijn de rechten van
minderjarigen overigens wel
vastgelegd (kiesrecht homo-
sexualiteit) en voor andere ge
bieden zijn voorstellen ge
daan.
Kinderbescherming
In 1971 verscheen het rapport
van de commissie-Wiarda die
tot taak had eventuele wets
wijzigingen in het kinderbe-
achermingsrecht voor te stel
len. De conclusie van de com
missie-Wiarda komt kort ge
zegd hier op neer: vanaf het
12de jaar moeten kinderen ge
leidelijk meeF rechten krijgen
met als sluitstuk het 18de jaar
waarop ze volledig meerderja
rig worden. De commissie
vond ook dat in de wet zou
moeten komen te staan dat
een kinder-jeugdrecliter geen
uitspraak doet zonder een
kind dat tenminste 12 jaar is
te hebben gehoord. Kinder
rechter Slagter wil nog wel
wat verder gaan: kinderen van
12 jaar en ouder zouden het
recht moeten hebben naar een
eigen gratis advocaat te stap
pen als een kinderbescher
mingsmaatregel volgens hen
niet juist is. en bovendien de
mogelijkheid moeten hebben
in hoger beroep te gaan van
een beslissing van de kinder
rechter.
Gezondheidszorg
Moet een arts de ouders in
lichten als hun dochter bij
hem is geweest voor de pil?
Of is het maar de vraag of ze
dat mogen? Mogen ouders hun
kind onkundig laten van een
medische ingreep die op het
kind wordt toegepast? Wat
moet er gebeuren als een kind
en één van de ouders een ab
ortus bij het kind willen, en
de andere ouder niet? Om de
ze en andere netelige kwesties
(die overigens steeds vaker
voorkomen) te kunnen opvan
gen, bepleitte mevrouw Rood-
dc Boer kort geleden een
soort statuut voor minderjari
gen in de gezondheidszorg. Op
het ogenblik is het zo dat de
minderjarige niets mag doen
en beslissen zonder toestem
ming van de ouders. Een kind
mag niet op eigen houtje naar
de dokter stappen, ouders heb
ben vergaande beslissingsbe
voegdheid over hun kind.
De bestaande wetgeving, op
het punt van de rechten van
minderjarigen, klopt niet erg
met de maatschappelijke wer
kelijkheid, maar het moet vol
gens mevrouw Rood-de Boer
mogelijk zijn binnen de be
staande wetten iets te doen
voor de minderjarigen. Zo
zouden bijvoorbeeld niet al
leen ouders het recht moeten
hebben op de hoogte gebracht
te worden van de medische
behandeling van hun kind,
ook de minderjarige zelf zou
dat recht moeten hebben. Even
als de ouders zou ook het kind
zelf als het op dat moment er
toe in staat is toestemming
voor de behandeling moeten
geven.
Een arts moet niet verplicht
zijn ouders in te lichten over
wat hun kind hem vertelt. Als
een minderjarige daarom
vraagt en er klemmende rede
nen voor zijn, moet die infor
matie achterwege kunnen blij
ven. Tenslotte: de toestem
ming van een 18-jarig of ou
der kind voor een bepaalde
behandeling moet voldoende
zijn, ook als de ouders toe
stemming weigeren.
Het lijkt eigenlijk erg tegen
strijdig om aan de ene kant
voor meer rechten en grotere
zelfstandigheid voor kinderen
te pleiten en aan de andere
kant over verlenging van de
leerplicht te praten, die kinde
ren immers langer afhankelijk
houdt Daar past eigenlijk al
leen de opmerking van minis
ter Van Kemenade op, die
kort geleden op een vergade
ring voor leraren de vrijheid
voor 16-jarigen om te gaan
werken doorprikte met de op
merking, dat je bij werkende
jongeren toch nauwelijks van
vrijheid kon spreken. Maat
schappelijke situaties leken dé
minister aanzienlijk bepalen-
der voor de keuze om van
school af te gaan dan vrijheid.
'Mooie vrijheid is dat', vond
de minister.
Welke vrijheid hebben scho
lieren? Of liever welke vrijhe
den gelden er voor hen? Ze-
moeten naar school, of van de
wet of van hun ouders. En als
ze de school binnenstappen,
hoe is het dan met hun vrij
heid? Niet roken, geen fietsen
tegen het gebouw zetten, niet
Iliilllllllilllll!
met de fiets naar school ko
men als je dichtbij woont, vijf
minuten voor het begin van
de les in de klas zitten, twee
maal te laat komen dan krijg
je 6traf, op spijbelen staat
straf, op allerlei soorten on
hebbelijk gedrag staat straf,
rommel maken mag niet, etc.
etc. De lijst is eindeloos uit te
breiden, alel scholen hebben
hun eigen geschreven en onge
schreven regels en het zou
heel aardig en nuttig zijn die
regels eens te inventariseren.
Meerderjarigen zouden zich
wezenloos lachen en minderja
rigen zich doodergeren, maar
intussen bestaan die regels en
wordt de scholier verplicht
zich eraan te houden. En afge
zien van de serie noodzakelij
ke maatregelen die van een
groep ongeordende mensen
een overzichtelijke school
moeten maken, zijn er massa's
regels die paternalistisch, of
alleen maar flauwe kul zijn.
Scholieren, bekijk het eens en
stuur ons jullie reglementen
toe.
Het gezin
Uiteindelijk zijn de verhou
dingen binnen het gezin het
belangrijkste voor een minder
jarige, vooral als hij nog thuis
woont. Zijn school, werk, dok
ter, dienst kunnen hem nog zo
volwassen behandelen, als hij
thuis als een snotneus be
schouwd wordt, kan hij toch
een ongelukkig gevoel hebben.
Ook hierover ligt niet veel
vast. Ouders kunnen als ze
niet in staat zijn om hun kin
deren redelijk op te voeden,
uit de ouderlijke macht wor
den ontzet of ervan ontheven
worden. Er zijn echter varian
ten te verzinnen waarbij de
verhouding ouders-kinderen
niet helemaal geslaagd is zon
der dat je de ouders kunt en
mag verwijten dat ze hun op
voedingstaak niet aankunnen.
Toch behoren de ouders in de
trant vain: kinderen mag je
zien maar niet horen, geluk
kig tot een uitstervend ras.
Het gezin is niet meer zo geï
soleerd dat het helemaal onbe
roerd kan blijven door de
maaiichappelijke ontwikkelin
gen waarbij jongeren steeds
meer hun stem mogen laten
horen.
Conclusies
Het NJG intendewde ter gele
genheid van het leeftijdsgren-
zencongres in 1970 een paar
gezinnen en trok uit die ge
sprekken de volgende conclu
sies:
werkende jongeren gaan
van af hun 17de werken, vin
den het bijna allemaal vanzelf
sprekend thuis te blijven wo
nen en kostgeld te betalen
rond het 18de jaar mag
men alleen met vakantie. Wer
kende jongeren doen dat dan
ook, scholieren gaan soms met
hun vader en moeder mee
tussen 15 en 18 hoeft een
kind niet meer mee naar de
kerk
de meeste werkende jon
geren en een minderheid van
de scholieren koopt zijn eigen
kleren en beheert zijn eigen
kleedgeld
jongeren mogen vanaf
hun 16de roken, de drank-
grens ligt tussen 16 en 18
de meeste 18-jarigen moe
ten in de week tussen 10 en
%12 uur thuis zijn, in de week
einden tussen 12 en 2 uur.
rond het 16de jaar begin
nen de verkeringen. 70% van
de jongens en 30% van ds
meisjes heeft één of twee jaar
later sexuele omgang.
Kortom tussen 16 en 18 groeit
geleidelijk dc zelfstandigheid
van jongeren, een uitstekende
reden om wettelijk de 18 jaar
als meerderjarigheidsgrens
vast te leggen. Om ook kinde
ren die het wat moeilijk heb
ben thuis een hart onder de
riem te steken. Om met mr.
Slagter te eindigen: 't peil van
een beschaving is te herken
nen aan de rechten die zij aan
de zwaksten geeft. Het kind
behoort tot die zwaksten, om
dat het bij voortduring afhan
kelijk is van het doen en la
ten van de volwassenen.
AMSTERDAM 'Het lijkt erop of de middelbare scholieren uit hun apathie aan het
ontwaken zijn. Na de golf van 1969 toen er verschillende scholierenorganisaties be
stonden die zich bezighielden met de democratisering van de school, is er een inzinking
van een paar jaar geweest. Het lijkt erop dat dat over is. Scholieren gaan weer met
elkaar praten over het onderwijs, ook buiten schooltijd. Dat is belangrijk'.
Peter van de Linde, student
Nederlands (hoofdrichting
Taalbeheersing) en medewer
ker van de Onderwijswinkel
Amsterdam, kan die opleving
van belangstelling constateren
door het werk in de Onder
wijswinkel. Er komen regel
matig scholieren inlichtingen
vragen en hulp inroepen bij
democratiseringsacties op
scholen. Maar niet alleen scho
lieren hebben de weg gevon
den naar de winkel (die op de
Kloven iersburgwal in het ge
bouw De Hobbit is gevestigd)
gevonden. Minstens zoveel ou
ders en leerkrachten komen
's middags -tussen 4 en 6 uur
de winkel binnen.
In november van het vorige
jaar startte de Amsterdamse
variant van het inmiddels lan
delijk bekend geworden feno
meen Onderwijswinkel. Een
groep kritische leraren plus
studenten andragogie zetten
de winkel op met als doel ou
ders, leerlingen en docenten
(en iedere andere die geïnte
resseerd is In onderwijs) te
informeren, te helpen bij
moeilijkheden die op school
kunnen ontstaan.
FUNDAMENTELE
VRAGEN
Het soort vragen waar men
mee komt, vallen uiteen in
twee groepen: gewone, betrek
kelijk eenvoudige praktische
vragen, om inlichtingen en
kwesties waar structurele on
derwijsproblemen een rol bij
spelen. De 'voorkeur' van de
onderwijswinkeliers gaat ei
genlijk uit naar die wat fun
damentelere vragen. De bedoe
ling is dan die vragen te ver
talen in politieke acties.
'Die structurele klachten zijn
natuurlijk in de eerste plaats
ook individuele klachten,
maar ze zijn te vertalen in
meer algemene problemen. In
deze tijd van het jaar bijvoor
beeld komt het vaak voor dat
leraren die geen vaste aanstel
ling hebben, ontslagen wor
den. Dat is elk jaar een terug
kerend probleem'. Een school
kan een leraar die niet vast
aangesteld is, vrij makkelijk
opzeggen. Vaak overkomt dat
leraren die nog niet zo lang
les geven en bv teveel (vol
gens de school dan) aandacht
besteden aan politiek, sex of
dergelijke dingen. Leerlingen
kunnen het vaak juist erg
goed vinden met dergelijke le
raren en zetten dan acties op
touw om zulke ontslagen on
gedaan te maken. Meestal met
weinig resultaat overigens,
omdat een school niet zoveel
argumenten op tafel hoeft te
leggen om zo'n leraar weg te
sturen.
DEMOCRATIE
OP SCHOOL
'Die ontslagkwesties zijn dan
eigenlijk structurele proble
men en daarvoor willen we
dan als winkel wel actie voe
ren. Net zoals acties voor
meer democratie in de school'.
Amsterdam is nu door het ge
meentebestuur een soort In
spraakbrochure verspreid on
der de middelbare scholieren.
In die brochure staat omschre
ven wat de rechten en de
plichten van scholieren op
school zijn. Dat klinkt wel
leuk, maar de Onderwijswin
keliers vinden dat echte demo
cratisering door die voorstel
len van de wethouder van on
derwijs Van de Velde niet
veel dichterbij komt. Leerlin
gen kunnen nog steeds uit de
les gestuurd worden, als de
plannen van de wethouder
doorgaan, een leerling kan
nog steeds voor rijf dagen van
school gestuurd worden en de
schoolleiding kan regels op
stellen waarin staat waarvoor
je gestraft kunt worden. En
wat die straffen inhouden.
Het is de bedoeling dat de
plannen van de wethouder in
het najaar in de gemeenteraad
ter sprake komen. En de On
derwijswinkel wil, samen met
de kritische leraren, het Socia
listisch Onderwijs Front en de
PSP-onderwijsgroep actie voe
ren voor echte democratie op
school.De leerlingen van de
Amsterdamse middelbare scho
len moeten de kans krijgen
zelf te zeggen wat zij onder
democratie verstaan. Om die
actie op gang te brengen
wordt de middelbare scholie
ren gevraagd om eens een lijst
te maken van de straffen die
op scholen worden gegeven,
om eens uit te zoeken of er
vrijheid van meningsuiting is
op hun school, of ze in de
schoolkrant mogen schrijven
wat ze willen, of alles op het
schoolprikbord mag worden
opgehangen. En de organisato
ren van de democratiseringsac-
tie willen bovendien graag we
ten, waarom zoveel leerlingen
van schooi afgaan en wat ze
dan gaan doen. Door zulke in
formaties te verzamelen, ho
pen de kritische leraren en de
onderwijswinkel met voorstel
len voor de gemeenteraad te
komen, die echt de democratie
op school zullen bervordeTen.
ZELF ACTIE
VOEREN
Voor de Onderwijswinkel
geldt dat de mensen zelf hun
actie moeten voeren. Het gaat
om hun eigen school, en ad
viezen van de onderwijswinkel
moeten ze eventueel zelf op
volgen. 'Technische appara
tuur stellen we wel beschik
baar. Er kwam hier eens een
groep kleuterleidsters die op
school niet een krantje moch
ten stencillen. Dat hebben ze
toen bij ons gedaan. Dat mag
trouwens heel vaak niet, sten
cillen. Het gebeurt hier vaak.
We hebben ook eens een
krantje mee helpen maken
voor een groëp leerlingen die
tegen het ontslag van een le
raar waren'.
Vaak zijn de acties die onder
nomen worden 'zinloos'. Het
terugdraaien van vervelende
beslissingen door een school
bestuur komt zelden voor.
'Maar natuurlijk gaat het ook
wel eens goed. Een leerling,
die van school getrapt was,
hebben we zo kunnen helpen,
dat hij weer mocht terugko
men. na een gesprek met de
rector'.
MEER
GEMOTIVEERD
En het is trouwens de vraag
of een niet gelukte actie mis
lukt is. Het aan de orde stel
len van een bepaald probleem
kan al als resultaat hebben,
dat leerlingen of ouders meer
gemotiveerd raken voor het
onderwijs. En dat is winst.
De Onderwijswinkel loopt wel
goed. De naam blijkt bekend
genoeg voor leerlingen, lera
ren en ouders. In het half
jaar van zijn bestaan zijn er
tientallen vragers gekomen, en
de telefonische verzoeken ora
informatie lopen in de hon
derdtallen. Om beter te kun
nen werken hebben de onder
wijswinkeliers groepjes ge
vormd die zich speciaal op een
bepaald onderwijsgebied ncn-
ten. Er is een kleuter-basison-
dorwijsgroep, een lagere be
roepsonderwijsgroep, een vwo-
havogroep, een werkende jon
gerengroep. Op die manier ho
pen de winkeliers de vragen
stellers zo goed mogelijk te
helpen. Elke week wordt er
een vergadering gehouden
waar alle 'gevallen' de revue
passeren en besloten wordt
waar eventueel actie voor ge
voerd kan worden.
'Op deze manier kunnen we
voorkomen dat we fouten ma
ken. Je kunt natuurlijk niet
helemaal voorkomen dat je
fouten maakt Of liever: dat je
het beter zou kunnen doen.
Maar het blijkt al belangrijk
te zijn dat je er zit. Dat ie
mand kan komen praten over
zijn problemen. Je kunt nu
eenmaal lang niet altijd een
oplossing bieden, maar dan
heeft het al zijn waarde dat je
er bent om tegenaan te pra
ten'.
ZELF ER OP
UIT TREKKEN
In het begin zaten de winke
liers elke dag klaar. Zo van:
kom maar, we zitten er voor.
Er kwamen natuurlijk toen
wel kwesties binnen, maar we
hebben ontdekt dat we er zelf
op uit moeten trekken. De
groep vormingswerk bijvoor
beeld is naar een streekcen-
trum geweest, heeft verteld
waarvoor we er zijn en dat le
verde heel wat reacties op.
Het wordt ons ook wel ge
vraagd om met de jongens die
daar zitten te praten over vak
bonden en zo. Die jongens
hadden nogal wat klachten.
Na een paar weken werden we
weer gevraagd en toen is er
gepraat ovér verandering van
de opleiding, over oontacten
met het bedrijfschap en de
vakbond. Dat was erg leuk'.
De belangrijkste klanten blij
ven toch de middelbare scho
lieren. 'Het komt vaak voor
dat leerlingen van school af
willen, de pest hebben aan
school en dan hier komen pra
ten. We raden ze toch wel aan
om op school te blijven, uit
praktische overwegingen. Maar
je vraagt je wel af of een
schoolleiding niet wat soepe
ler zou kunnen optreden te
gen leerlingen die moeite heb
ben met het schoolsysteem. De
presentieplicht bijvoorbeeld is
voor veel leerlingen een groot
probleem. Er zijn gelukkig
ook wel wat experimenten om
daar wat minder streng in te
zijn. Want het zijn niet zon
der meer de slechtste en de
domste leerlingen die geen zin
hebben in die vaste regelmaat
MASSALITEIT
De massaliteit op scholen is
ook een probleem. Vandaar
dat we als kritische leraren-
Onderwijswinkel ervoor zijn
de scholen, ook de midden
school, niet groter te maken
dan zo'n 200, 300 leerlingen.
Ach, ik weet het zelf nog wel.
De grote school waar ik zelf
op zat, vond ik vreselijk. Ik
kwam door de ramen de klas
binnen, ze zagen je toch niet.
Je kon ook zelf in het klasse-
boek veranderen. Bij zo'n gro
te hoeveelheid leerlingen
merkte niemand iets'.
Opvallend is dat drugproble
men waar een paar jaar ieder
een mee bezig was en zich
verontrust over toonde, nooit
als probleem bij de winkel
binnenkomen. Het drugge
bruik is over zijn hoogtepunt
heen, of wordt niet meer als
een probleem gezien.
SELECTIE
Een probleem voor de onder
wijswinkeliers is wel, dat
maar een bepaalde groep men
sen naar de winkel toekomen.
'De mensen die ons weten te
vinden, zijn eigenlijk al een
selectie. Er moet een grote
groep zijn die van ons bestaan
niet afweet of die er geen
idee van heeft dat bepaalde
dingen op school best kunnen
veranderen als je er moeite
voor doet'.
Ondanks dat vindt de winkel
dat ze in een behoefte voor
ziet. 'Ons uitgangspunt ls dat
het onderwijs in wezen ver
vreemdend is en dat proberen
we in politieke acties te verta
len. Onze functie is dat we
coördineren, dit we de dingen
in een kader zetten. Dat is
nuttig, niet in de laatste
plaats voor onszelf. We krij
gen zo langzamerhand wel een
idee over waar de kernproble
men zitten. En we krijgen ook
wel iets van de grond wat dat
onderwijs kan veranderen'.
