Oen Uyl: winst maakt
hervormingen mogelijk
Dntzuiling wat tot stilstand
CPN Groningen verliest
meer dan elders in het land
Utrechtse lijsttrekker ARP
ziet grote standvastigheid
Christen-democraten in provincie
Noord-Holland niet ontevreden
Van beloften kan nu meer worden waargemaakt
ropagandisten
oor de PvdA
i moeilijkheden
Niet PvdA maar PSP won op
studentencentrum 'Uilenstede'
Verkiezingsuitslag Uilenstede
'PR erg 'vloeiend', VVD en DS'70 wisselen stuivertje
Jongeren kiezen
minder uitersten
Eerste uitslagen
uit Zuid-Holland
'Zetelverdeling
Tweede Kamer'
Computer vergist zich wel eens
JOUW/KW
vWARiTET DONDERDAG 28 MAART 1974
BINNENLAND
T7/K9
AMSTERDAM 'We kunnen er verheugd over zijn, dat het verlies van het C.D.A. in de hoofd
stad zich slechts heeft beperkt tot ongeveer anderhalf procent. Die indruk is er althans. In het al
gemeen en dat mag zeker voor de provincie Noord-Holand worden gesteld hebben de christen
democraten zich redelijk gehandhaafd'.
djn onze parlementsredactie
►HOVEN De verkiezings
van de Partij van de Arbeid
het mogelijk maken de her-
„ming zoals het progressieve
3>k die voorstaat, inderdaad door
i voeren. Het kabinet is sterk
aai de bus gekomen en dat bete-
zei gisteravond premier Den
'M in Eindhoven, dat van de be
ften die aan de kiezers zijn ge-
nu meer zal kunnen wor-
p waar gemaakt.
I komst van premier Den Uyl vorm-
gisteravond het hoogtepunt van do
delijke bijeenkomst die Partij van
Arbeid, PPR, PSP en D'66 gistera-
ld in het Eindhovense centrum
it Karregat' belegden. Tegen half
vertelde de premier gisteren, voor-
igedacht te hebben aan de Staten-
fkiezingen van maart 1966. Ook
in was elf maanden tevoren een
luw kabinet opgetreden, het kabi-
trCals. De PvdA verloor echter bij
statenverkiezingen in 1966 bijna
procent.
j{ angst waarmee hij de uitslag tege-
jet had gezien, viel gisteravond al
Deg weg. En niet alleen bij premier
In Uyl. Zo stak in Het Karregat in
ndhoven al om half negen defensie-
jiister Vredeling de hand uit naar
uister Duisenberg van financiën,
t 'Gefeliciteerd!' was toen al duide-
J; op zijn plaats. Uitbundigheid was
èrigens geen troef in Eindhoven,
,jar het echter wel, naarmate de
,pnd vorderde, opmerkelijk druk
Ie uitbundigheid deelde niet ieder-
D'66, geconfronteerd met een
rlies dat van de partij een splinter
het politieke gebeuren lijkt te
iken, verdween langzamerhand ge
el van het toneel. Tussen de vele
Sches waren tegen middernacht die
a de Democraten'66 geheel uit het
e verdwenen. Zelfs van gedeelde
art (die de pijn toch moet halve-
l) was derhalve geen sprake.
miber
56-voorzitter Ter Brink zag, na aan
t begin van een somber beeld te
bben gesproken, dat beeld gaande-
ig bevestigd. Een bewijs, zei hij, dat
verkiezingen teveel in de landelij-
I sfeer zijn getrokken en dat de
ovinciale Staten zelf, inzet van deze
rkiezingen, inderdaad bij de kiezers
de achtergrond zijn geraakt,
irdween D'66 langzamerhand op de
nifestatie in Eindhoven, ook voor
1 andere kleine progressieve partij
s maar weinig aandacht. Geen
1st voor de PSP, maar toch tevre-
ïheid bij Bram van der Lek. mede
iwege de stemmenwinst die de
flA behaalde.
St de PPR, in Eindhoven vertegen-
prdigd met onder anderen de mi
jters Trip (wetenschap), met PPR-
n een onzer verslaggevers
IX HAAG De PvdA-propagandis-
i van het laatste uur hebben het
teren op twee plaatsen van ons
»d moeilijk gehad.
Amsterdam-Noord maakte de poli
proces-verbaal op tegen twee
dA-supporters, die doende waren
!t het ophangen van verkiezingsfol-
:s van de PvdA, aan de deurknop-
n. In de Amsterdamse politie-veror-
ning is een bepaling opgenomen die
rbiedt pamfletten te plakken 'of op
dere wijze te bevestigen' aan eigen-
mmen van de gemeente en particu-
ren en volgens de politemannen
ren deurknoppen onder die particu-
re eigendommen. De rechter mag
t uitzoeken, want de twee Amster-
(nmers weigerden een schikking.
Doetinchem kreeg een geluidswa-
h van de PvdA geen toestemming
rond te rijden. Op de dag van de
rkiezingen wilde het gemeentebe-
lur het rustig houden. Het beriep
f daarbij op een zeer oude Doetin-
mse gewoonte: 'geen reclame op de
rkiezingsdag.' De PvdA wil dat
kks allemaal nog eens uitpraten in
1 gemeenteraad.
Dit zei de lijstaanvoerder van het
CDA in Noord Holland, Theo Laan
(KVP) gisteravond in Krasnapolsky,
dat als vanouds weer het centrum
vormde, waarin de politieke partijen
bijeen waren. Laan voegde aan zijn
voorlopige commentaar, met betrek
king tot de achteruitgang van D'66 in
Noord Holland, nog het volgende toe.
'De PvdA zal het nu toch wel duide
lijk zijn geworden, dat ze luizen in
haar pels heeft.
De drukte in de zalen van Kras was
minder groot dan bij gemeenteraads
verkiezingen het geval was. De grote
zaal van Kras bezet door de glorië-
rende VVD werd soms beheerst
door de stentorstem van Vonhoff. Er
waren nogal wat snierende commenta
ren aan het adres van de christende
mocraten.
In het kamp van het CDA was men
voorts van oordeel, dat het CDA voor
de eerste keer een aanvaardbaar fl-
In de Tiendschuur le Tilburg was gisteravond de C DA bijeen om de verkiezingsuitslagen te volgen. Van
links naar rechts: A.R.-voorzitter De Koning, staatssecretairs Van Rooijen en staatssecretaris Hendriks
en echtgenote.
sticker op het colbert, en Van Doorn
(erm), zonder dat zelfklevende pa
piertje op de borst. De PPR was blij
met de winst, maar had op meer
gerekend. Dat laatste kwam vooral
door de opiniepeilingen die meer
stemmenwinst voor de radikalen voor
spelden. De PPR boekte per saldo de
vooruitgang die de partij, vóór zich te
laten misleiden door de peilingen,
had verwacht.
Ongeslagen
De indruk van minister Westerterp
(KVP) van verkeer en waterstaat was,
dat het kabinet den-Uyl ongeslagen
uit de strijd is gekomen.
KVP-voorzitter ir. De Zeeuw zei tij
dens de CDA-bijeenkomst in Tilburg,
dat er een einde is gekomen aan de
fabrokkeling van zijn partij. Boven
dien achtte hij het een knappe presta
tie dat de christen-democratie zich in
het geweld tussen PvdA en WD
heeft weten te handhaven.
Oud-minister Schemlzer meende, dat
het 'midden' in ons land weer in
opbouw is. De winst van de PvdA
verklaarde hij uit de gematigde poli
tiek van het kabinet door de inbreng
van de confessionelen. 'Zo hebben de
linkse drie niet het linkse programma
'Keerpunt' kunnen uitvoeren', zei hij.
Volgens staatssecretaris Van Dam
(PvdA) loopt de PPR op de rand van
de afgrond. Hetzelfde is naar zijn
mening ook het geval met D'66 en
DS'70. Op grond van de uitslagen trok
hij de conclusie dat de PPR een
'buitengewoon ontrouwe aanhang
heeft.'
Naar liet oordeel van GPV-fractievoor-
zitter Jongeling zijn de verschuivin
gen niet bijzonder groot. Wat zijn
eigen partij betreft zei hij nu het
GPV zich wist te handhaven dat
zijn partij bij de volgende Tweede
Kamerverkiezingen ongetwijfeld zetel
winst zal boeken.
Koekoek toonde zich blij met -de
winst van de rechtse partijen in het
algemeen, en met de vooruitgang van
zijn partij in het bijzonder.
Van een medewerker
AMSTELVEEN Het beeld van de
stemming op het studentencentrum
Uilenstede in Amstelveen wijkt in
zoverre af van het landelijke beeld
dat hier niet de PvdA winnaar is aan
de linkerzijde, maar de PSP.
Het studentencentrum Uilenstede
wordt bewoond door ongeveer twee
duizend studenten van de Vrije Uni
versiteit, ongeveer achthonderd van
de Universiteit van Amsterdam en
door ruim driehonderd leerling-ver
pleegkundigen van de school voor
Verpleegkundigen van de Vrije Uni
versiteit.
Een nadere analyse van de uitslagen
leert dat de winst voor de PSP vooral
afkomstig is van VU-studenten. Bij de
VU-studenten alleen ging de PSP in
vergelijking met de kamerverkiezin
gen van 1972 zelfs 8,3 procent vooruit.
De opkomst bij deze verkiezingen was
iets lager dan bij de Tweede Kamer
verkiezingen (nu 79,3 procent tegen
86,7 procent in 1972).
De laatste cijferreeks in de tabel
heeft betrekking op het stemgedrag in
1972 van 6.683 studenten, te weten de
studentencentra in Amstelveen.
Utrecht en Drienerlo (Enschede). In
die drie studentencentra woont onge
veer acht procent van het totaal aan
tal Nederlandse studenten.
PvdA
PPR
D'66
CDA
VVD
DS'70
PSP
CPN
Staten 1974
Uilenstede
19.3
31.0
3.2
10.8
9.6
1.1
15.2
6.2
Kamer 1972
Uilenstede
20,1
31,7
6,2
10,0
9,1
3.1
12,7
6,0
Kamer 1971
Uilenstede
17,9
20,5
9.4
18,3
10,9
3.5
15,2
1,2
Kamer 1972
Ned. stud.
19,7
27,7
7.5
8.9
14,4
5.0
11,1
4.1
GPV en SGP: zowel op Uilenstede als landelijk precentage onder'de
één procent.
Herrekend
1972
1972*)
1974
PvdA
43
40
44
D'66
6
6
1
PPR
7
7
7
PKU
3
3
56
56
55
KVP
27
11
11
ARP
14
8
6
CHU
7
5
7
CDA
24
23
48
48
47
VVD
22
22
30
DS'70
6
6
2
CPN
7
7
5
PSP
2
2
2
SGP
3
3
3
GPV
2
2
2
BP
3
3
4
RKPN
1
1
0
150
150
150
1Herrekend
i.v.m.
deelnemen
PKU
en CDA in 1974.
in een onzer verslaggevers
USTELVEEN Twee traditionele stromingen in de politieke
■twikkeling van de laatste tien jaar schijnen een zekere vertra
ag te ondergaan: de ontzuiling van het Nederlandse politieke
fen komt enigszins tot stilstand en de jongere kiezers (zij die
•or het eerste ter stembus mogen) hebben minder de neiging om
lor de uitersten onder de partijen te kiezen.
t blijkt uit het verkiezingsonder-
ik, dat gisteren in een aantal stem-
reaus in ons land is uitgevoerd
ïr het bureau Intromart in samen-
fking met een aantal politicologen
Nederlandse universiteiten. De
iultaten van het onderzoek werden
teren razendsnel verwerkt en gea-
f'seerd in de computer van Honey-
1 in Amstelveen.
n ander, frappant resultaat van dit
flerzoek: de PPR ging wel vooruit,
lar het kiezersbestand van deze par-
i is zeer vloeiend. Van alle kiezers,
I nu op de PPR stemden, deden
slechts 45 dat ook in 1972. Er is dus
meer dan de helft van de oude PPR
aanhang verdwenen en de helft nieuw
bijgekomen.
Van de 'nieuwe kiezers' dat wil zeg
gen: de achttien- en negentienjarigen,
die dit keer voor het eerst mochten
meedoen, sprak dertig procent zijn
voorkeur uit voor de PvdA. De CDA
kreeg 21 procent aanhang bij deze
groep, de PPR 18 procent, de WD 15
procent en de PSP vijf procent, een
resultaat dat toch niet zo schrikba
rend van het landelijke beeld afwijkt.
Alleen PPR en PSP profiteerden van
de voorkeur van de jongeren en de
WD was iets in het nadeel-
Religie
Wat betreft de religie: uit het onder
zoek van gisteren bleek dat 45 pro
cent van de rooms-katholieken en 56
procent van de gereformeerden (ande
re onderscheidingen werden, helaas
niet gehanteerd) op het CDA (of een
losse confessionele partij in de gewes
ten zonder CDA-lijst) stemden.
Van de aanhang van de ARP was 85
procent ook de vorige keer AR-kiezer.
Drie procent van de aanhang van nu
was afkomstig van de CHU, drie pro
cent van de nieuwe kiezers, twee
procent van de oude WD-kiezers, één
procent van de oude PPÈ-kiezers, één
procent van de oude PvdA-kiezers en
vijf procent overige partijen.
CHU
De aanhang van de CHU bleek giste
ren voor 75 procent stabiel te zijn.
Zeven procent van de stemmen van
gisteren, had de vorige keer voorkeur
voor de AR, drie procent voor de
PvdA en eveneens drie voor de WD.
Het is dus onjuist te concluderen dat
de AR en de CHU winst en verlies
met elkaar hebben gewisseld. De poli
tieke werkelijkheid achter de cijfers
blijkt veel gecompliceerder.
Wèl mag tot op zekere hoogte worden
geconcludeerd dat WD en DS'70 stui
vertje gewisseld hebben. Van het ver
lies van DS'70 ging 42 procent over
naar de VVD (en twintig procent
naar de PvdA) D'66 verloor vooral
(39 procent) aan de PvdA; twintig
procent van het verlies ging naar de
PPR en achttien procent naar de
WD.
guur heeft geslagen, al moet er meê
rekening worden gehouden, dat het
totale aantal van 23 zetels in de
staten (ARP, KVP en CHU tesamen)
niet kan worden gehandhaafd.
Dam opgeworpen
Drs. Jan van Dis, nummer twee op de
CDA-statenlijst was van oordeel, dat
het CDA een dam heeft opgeworpen,
dat er duidelijk sprake is van een
consolidatie, die kan leiden tot verde
re uitbouw. Algemeen werd het ver
lies van de CPN, vooral in Amster
dam. besproken en werd gespeculeerd
op de raadsverkiezingen in mei. De
lijstaanvoerder van het CDA voor die
verkiezingen, wethouder Ton van der
Eyden (KVP), vond, dat de grote
politieke blokken zich hebben ver
sterkt en dat de splinterpartijen op
de terugweg zijn. Hij vond dit
politiek gezien een gezonde ont
wikkeling.
Het CDA heeft toch beslist vertrou
wen gekregen in Noord Holland', al
dus deze KVP'er, die meent, dat de
combinatie van de drie christen-demo
cratische partijen in dit gewest heeft
aangeslagen.
De grote duikeling, die D'66 in de
staten ondergaat van negen zetels
naar vermoedelijk twee zetels,
werd als bijzonder opmerkelijk gekwa
lificeerd. Het CDA achtte de winst
van de VVD in Noord Holland begrij
pelijk. De liberalen zullen vermoede
lijk van 13 naar 17-18 zetels gaan en
de PvdA zal er in de Haarlemse
vergaderzaal met twee afgevaardigden
méér wellicht 23 weerkeren. De
CPN zal in de staten minstens twee
zetels moeten prijsgeven, zo was de
indruk halverwege de roezige avond
in Kras, waar men ook de voetbalwed
strijd in Rotterdam volgde.
GRONINGEN Het beeld van de verkiezingen in de provincie Groningen wijkt in zoverre van de
landelijke trend af, dat de CPN er nog sterker is achteruitgegaan dan naar zich gisteren halver
wege de avond liet aanzien in de rest van het land het geval was.
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM De eerste vérklc-
zingsuitslag kwam gisteravond uit
Zuid-Holland: om tien over zeven wa
ren in Asperen (bij Gorinchem) de
1351 stemmen geteld. Uitslag: flinke
wiiTst voor VVD en CHU, verlies voor
KVP en ARP, winst daarentegen weer
voor de PvdA.
Ook de tweede uitslag kwam uit Zuid-
Holland: ongeveer kwart over zeven
werden in Klaaswaal de (181)1) stem
men bekeken. Ook daar winst voor
VVD en CHU, verlies voor de ARP. In
beide plaatsen verloren DS'70 en D'66
veel terrein, maar dat was na de
tussentijdse verkiezingen in Zaandam
en Amersfoort minder verrassend.
Toe'n deze uitslagen bekend werden
had de NOS-televisie (op grond van
een onderzoek dat het bureau Into-
mart instelde bij 35 geselecteerde
stembureaus in het land), al 'een zeer
gering verlies voor de vijf partijen
die het kabinet-Den Uyl steunen'
voorspeld.
zoals deze zou worden, wanneer de voor
de verkiezing van de Provinciale Sta
ten uitgebrachte stemmen zouden zijn
uitgebracht voor de verkiezing van de
Tweede Kamer.
Opvallend is, dat de ex-wethouder
Wim Hendriks van de stad Groningen
bij deze statenverkiezingen een grote
aanhang kreeg. Zoals bekend, werd
hij door de stedelijke afdeling van de
kandidatenlijst voor de komende ge
meenteraadsverkiezingen (in mei) ge
weerd.
Op de groslijst voor de provinciale
staten wist hij echter nog een onver
kiesbare plaats te veroveren. Veel kie
zers hebben deze gelegenheid aange
grepen om hun voorkeur uit te spre
ken voor de door zijn partijgenoten
in de stad verguisde wethouder, die
zich gisteravond zeer verheugd toon
de. Het is zo goed als zeker, dat hij,
dankzij de stedelijke voorkeurstem
men en mogelijk ook nog een aantal
in de provincie, ondanks zijn lage
plaats op de groslijst, toch een staten-
zetel zal veroveren.
Zijn rivaal wethouder drs. Max van
den Berg, heeft hem gisteren publie
kelijk gefeliciteerd en erkend dat
Hendriks in de stad zeker een grote
aanhang heeft. Dat hij desondanks
niet terugkeert in de politieke arena
van de stad, is de wil van de partij,
niet van de kiezers, zoals gisteren
overduidelijk is gebleken. In hoeverre
het afwijzen van Hendriks in de stad
de PvdA eventueel stemmen zal kos
ten bij de gemeenteraadsverkiezingen
(dan kon hij immers niet meer aan
bod komen) is op dit moment nog
niet te zeggen.
Zeker is in ieder geval wel, dat de
PvdA gisteren bij de statenverkiezin
gen in Groningen de grote winnaar is
geworden, ook in de stad' Groningen.
Hoewel nog niet uitslagen van alle
gemeenten beschikbaar waren, liepen
de winstpercentages voor de PvdA in
een aantal Groningse gemeenten zelfs
op tot boven de tien procent. De
verliezen voor de CDA schommelden
in veel gemeenten om de vijf procent.
De CPN verloor sterk, met in Finster-
wölde zelfs een uitschieter van twaalf
procent verlies. De teruggang van de
CPN na de grote winst van een
zestiger jaren, zet zich dus voort. Het
zag er gisteren naar uit dat de P.v.d.
A wel een aantal zetels zou winnen,
terwijl ook de WD vooruit ging. De
PSP zal zich wel weten te handhaven,
DS-70 leek niet sterk te staan.
De PPR bleek daarentegen, net als in
de rest van het land, sterk opgekomen
te zijn. Bovenstaande cijfers zijn in
vergelijking met de vorige statenver
kiezingen in 1970. De verschillen met
de Kamerverkiezingen in 1972 waren
minder groot, omdat de tendens die
er nu is, ook toen al tot uiting was
gekomen.
Hoewel er veel onzekere factoren zijn
(de kwestie Hendriks b.v.) is het
verleidelijk de cijfers in de stad Gro
ningen uit te leggen alsof er gemeen
teraadsverkiezingen waren geweest.
Dan blijkt dat de PvdA van dertien
naar zestien raadszetels zou gaan, het
CDA zou van tien naar zeven kelde
ren en de PPR zou er van nul naar
drie gaan. De WD fractie zou van
vijf naar zes stijgen. Of de PSP terug
komt is twijfelachtig. DS'70 staat in
de stad even zwak als in de provincie,
gratis.
De vijfjarige Claudia Zijderhand uit Schiedam is gister
morgen met haar vader en moeder mee naar het stem
bureau geweest. Ze had een stembiljet gekregen.
Ze overhandigt hier haar stembiljet aan dc voorzitter
van het stembureau, burgemeester H. Roelfsema.
Deze legde het lachend naast zich neer en merkte op dat
computers zich wel eens meer vergissen.
Claudia heeft al eens eerder last gehad met de 'bureau
cratie'. Ze kree gtoen een aanvraagformulier toegestuurd
voor een bejaardenpas. 'Ook u komt voor dit pasje In
aanmerking', zo stond op het formulier te lezen.
UTRECHT 'Ik ben niet al tc ontevreden. Ook al is er bij de ARP een kleine achteruitgang te
zien, over liet algemeen kan toch gesteld worden dat onze partij een grote standvastigheid te zien
geeft.
Uiteraard had ik graag gezien dat wij
met betere resultaten uit de bus wa
ren gekomen, maar de resultaten die
nu op tafel ligger, zijn voor de ARP
beter dan alle prognoses die door
diverse bureaus zijn gemaakt. Tot de
ze conclusie kwam mr. W. R. van der
Sluis, Utrechts ARP-gedeputeerde en
lijsttrekker van deze partij bij de
Statenverkiezingen gisteravond. De
uitslag van de verkiezingen stond
toen vrijwel vast
'Een gunstige ontwikkeling', vindt
mr. Van der Sluis het dat de CHU is
teruggekomen uit het dal waarin deze
partij de laatstet ijd verkeerde en dat
de KVP winst heeft gemaakt in ge
meenten waar het vroeger ook mono
polieposities innam.
'Dat is een compliment waard', aldus
mr. Van der Sluis. Uiteraard had de
CHU het voordeel dat zij oppositie
partij is. Dat heeft ook de WD in de
kaart gespeeld al vindt mr. Van der
Sluis de winst die de WD heeft
geboekt wel opmerkelijk.
Mr. Van der Sluis heeft de indruk
gekregen dat het verlies van ARP-
stemmers de CHU ten goéde is geko
men. 'Die kiezers zijn dus dicht bij
huis gebleven. Daarbij heeft kennelijk
een rol gespeeld dat er ARP-ers zijn
die niet zo gelukkig zijn met de
huidige regeringsformatie. Ook het
feit dat Biesheuvel helemaal van het
toneel is verdwenen, zit sommigen
duidelijk dwars, is mijn indruk'.
De algehele tendens die naar voren is
gekomen uit de Statenverkiezingen is
volgens mr. Van der Sluis dat de
CDA (ook in Utrecht gaan KVP, CHU
en ARP in één fractie samenwerken,
hoewel zij met verschillende lijsten
uitkwamen) geen doodgeboren kind
is, maar iets dat duidelijk leeft bij de
mensen.
Mevrouw mr. Haars, lijsttrekster van
de CHU, en gedeputeerde in de
Utrechtse staten toonde zich gistera
vond duidelijk gelukkig- met de voor
uitgang van haar partij, al voegt zij
er meteen aan toe de teruggang van
ARP en KVP te betreuren.
De uitslag van de verkiezingen ver
wondert haar niet. Zelf was zij onge
veer tot eenzelfde conclusie gekomen
wat haar partij betreft. 'Wij zijn dui
delijk over het dieptepunt heen',
vindt zij.
Of de uitslag van de verkiezingen tot
problemen zal gaan leiden bij de
samenstelling van het nieuwe college
is voor mevrouw Haars een grote
vraag. 'Daar is op dit ogenblik geen
zinnig woord over te zeggen. Wel
staat voor mij vast dat wij in Utrecht
de komende vier jaar geen program
ma-college zullen krijgen, aldus me
vrouw Haars.
De Utrechtse Statenzaal was gistera
vond het centrale punt waar iedereen,
iedereen kon ontmoeten. Het provin
ciaal bestuur van Utrecht heeft met
het vorige week genomen initiatief,
Utrecht een ouderwetse verkiezingsa
vond te bezorgen duidelijk in de roos
geschoten. Het was een gezellige
drukte in het provinciehuis, niet al
leen in de Statenzaal, maar ook in de
wandelgangen, waar provincieboden
voor versnaperingen zorgden in een
marktkraam.
Mr. Verdam, de commissaris van de
Koningin in Utrecht toonde zich gis
teravond tevreden over de goede op
komst van de kiezers.