dag, maandag
wie is
dat kind?
Schrijfster Mischa
j de Vreede over:
het jappenkamp, het leven van de schrijverij en haar kinderen:
kopt en klein
Mode in
het klein
X
Overdag in nachtkleren
TROUW KW ARTET MAANDAG 25 MAART 1974
BINNENLAND T6/I
door
hette visser
l'EEN BORDURENDE MOEDER
IIS NATUURLIJK RUSTIGER'
"Nee, ook al ben ik een dominees-dochter: ik heb van mijn
opvoeding geen Wolkers-complex overgehouden. Maar de
bijbel hoort zo verschrikkelijk bij onze beschaving dat
tja ik heb m'n kinderen daarom ook leren bidden.
Mijn dochter had toen ze jong was een vreselijke
hang naar het geloof. Ze wilde er alles over weten en deed
heel vroom. Mijn zoon Tobias niet. Die geloofde het wel.
Ach, een avondgebedje kon er nog wel af. Dan zei hij, met
de ogen half dicht en de handen losjes in elkaar: 'Laat mij
van Uw grote kudde toch een heel klein schaapje zijn."
Maar na drie dagen veranderde hij dat arme schaap in de
meeste vreselijke dieren. Favoriet was: 'Laat mij van Uw
grote kudde toch een heel klein draakje zijn.
Na twee weken belt Mischa de
Vreede op. Hoe het zit met dat
interview, 't Was natuurlijk wel
aardig, een beetje praten, maar
het verhaal is toch niet ge
plaatst? Want ze mocht het
lezen. En ja, ze was nu niet in
een opperbeste stemming. We
bedenken uitvluchten. Familie
omstandigheden enzo. Druk,
druk, druk. De werkelijke re
den is dat we met het gesprek
geen raad weten. Mischa voelt
het aan. Ze zegt: ik heb met
wel meer calvinisten een ge
sprek gehad. En dan werd het
later niks in de krant. Han
Lammcrs is destijds voor het
Algemeen Dagblad ook eens ge
weest Heeft nooit een letter ge
schreven.
Gesterkt door de gedachte dat
zelfs een wethouder die met
cultuur te maken heeft het niet
wist tc verwerken, gaan we
schaamteloos achter de schrijf
machine zitten.
Reden van een bezoek aan
schrijfster Mischa de Vreede is
dat er deze week een nieuw
boek van haar uit komt. Het
heet 'Een hachelijk bestaan', sa
mengesteld uit jeugdherinnerin
gen en ontboezemingen op
latere leeftijd. Het leest lekker
weg. Tussendoor kun je de
melkboer helpen, thee-schenken
voor een vriendin, maar je ver
geet niet dat je er aan bezig
was.
Daarvóór schreef Mischa de best
seller 'Onze eeuwige honger',
die gaat over een vrouw die
verschrikkelijk eenzaam is. Zó
erg, dat ook al was je over
gelukkig getrouwd je toch
haar telefoonnummer zou wil
len weten om haar op te bellen.
Mischa: 'Ze hebben veel gebeld.
En nog. Ze denken dat ik die
vrouw ben. Maar dat is niet zo.
Er zitten natuurlijk wel kleine
dingen van mezelf in'.
'Er belden ook vrouwen die
zeiden: dat mens, dat ben ik. U
heeft mij helemaal beschreven'.
'Ze hebben vlak voor het kerst
feest in Brandpunt ofzo. ook
een vrouw gehad, die het in het
geheel niet meer zag zitten:
keurige flat, leek er aardig uit
te zien. kon goed praten. Maar
ze kende niemand. Geen mens
hield van haar. Ze zat daar
maar: eenzaam en alleen. Ze
bestaan. Die mensen willen er
uit stappen en ik snap best
waarom'.
Oppervlakkig
De hoofdpersoon uit 'Onze eeu
wige honger" gaat op het laatst
met een paar op snoepjes-lijken
de pilletjes in bed liggen en
denkt: 'Hé, lekker.
Mischa: 'Als ik met een weer
loze, zielige vrouw in contact
kom, dan wend ik me af. Omdat
ik weet dat het niet is op te
lossen. Bij mannen kan ik dan
een oppervlakkig gesprekje be
ginnen. Vrouwen verwachten
niets van vrouwen. Als mannen
je hulp inroepen, dan verwach
ten ze een daad. Dat is natuur
lijk ook lastig. Soms. Meestal.
Maar je kunt met mannen
geintjes maken. Ik vind ze soms
zo aandoenlijk. Vooral als ze
met vrienden onder elkaar zijn.
Dan zeggen ze als ze niets
meer weten 'Ken je die van
die twee ijsberen die door de
Sahara lopen?' (zegt de een
tegen de ander: nou, ze hebben
hier ook goed gestrooid! H.V.).
Mischa woont op de Am
sterdamse Ceintuurbaan, vlak
naast de huizen met de groen
bruin geschilderde dwergen van
hout. Haar dochter woont op
kamers en zoon Tobias is nog
thuis. In de voorkamer staat
een kantoorachtig bureau met
een solide schrijfmachine.
Verder veel planten, een ver
zonken kast met kerstballen, er
is een tekkel die belachelijk
hard blaft en een foto van een
boekenbal van jaren geleden
waarop Mischa te zien is met
Gerard Reve, de koningin en
Harry Mulisch. Op dat boeken
bal heeft G.K. het wratje in het
decolleté bij de vorstin ontdekt
waarover hij het in 'De taal der
liefde' heeft. Verder op de
tussendeur, die zelden dicht
gaat, de omslagen van nog uit
te brengen boeken van Mischa.
Als was ze een fabrikant van
confectiekleding die het vol
gend jaar de markt zal vero
veren.
Zeker één boek
Mischa: 'Ik wil schrijfster zijn.
Ik wil een produktie van zeker
een boek per jaar. Als het kan
twee. Daarnaast nog kinderboe
ken en ik schrijf recensies
voor NRC-Handelsblad en heb
wekelijks iets voor de radio. Dit
jaar moet het boek '13' afko
men. daarna het 'Schrijfboek'
en dan '33'.
Ik begrijp wel dat het nodig is:
interviews. Meer nog dan recen
sies. Mensen willen weten wie
je bent. Je hebt een verhouding
met het publiek. Met films is
het ook zo. De mensen zijn
nieuwsgierig naar de filmster,
naar de regisseur. Vroeger zag
je aan een klomp wie 'em had
gemaakt.
Van haar vijfde tot tiende jaar
Mischa de Vreede
heeft Mischa in een
Jappenkamp in het voormalige
Nederlands Indië gezeten. Ze
zegt dat ze er geen fobie of
trauma aan heeft overgehouden.
Wel veel herinneringen. Het
staat allemaal in 'Een hachelijk
bestaan'. 'Tegen dringen kan ik
nog steeds niet. Ook niet tegen
in de rij staan in een winkel',
(ik word razend als er iemand
voor z'n beurt gaat), of bij een
koud buffet staat te wachten.
Dan ben ik al geweest'.
'Wegdrukken'
We praten over het wegdruk
ken van gevoelens. Ze zegt dat
haar vader dat sterk had. Als er
in het gezin later terug in
Holland over het kamp werd
gepraat, dan liep vader De Vree
de de kamer uit.
'Leer me hoe ik leven moet',
staat er in de boeken van Mi
scha. Weet ze het zo langzamer
hand wel? 'Vanaf mijn vierde
jaar wilde ik schrijfster zijn.
Dat ben ik nu. Ik doe geen
concessies. Als ik net zo hard
en precies zou werken als ik nu
met schrijven doe.en eh.
ik zou iets anders doen, dan
was ik rijk.
Nu niet. Ze verwijten me wel
dat ik klaag over het moeilijk
kunnen rondkomen. Maar het is
zo. Aan rechten krijg je drie
duizend gulden per jaar. Daar
bij doe ik nog een paar dingen.
In 'Een hachelijk bestaan' be
schrijf ik de moeilijkheden van
iemand die alleen van schrijven
wil leven. Toen daarvan in
Vrij Nederland passages waren
geplaatst, kreeg ik geld toege
stuurd. Je bloost ervan, je
schaamt je, maar ik heb er
dingen van kunnen doen die ik
anders niet had kunnen doen'.
Als water
Ze zegt dat ze dan wel niet
zakelijk zal zijn. Geld is voor
Mischa de Vreede als water.
Maar ze wil schrijven en anders
niet. Journalistiek? Nee,.'Ik
zou geen vragen aan iemand
durven stellen. Als ik zo maar,
voor de vorm, aan iemand moet
vragen: hoe gaat het?, dan ben
ik al bang.
Zoon Tobias leest gniffelend
haar boeken, vertelt ze. 'Die
jongen weet er niet goed raad
mee: een schrijvende moeder.
Dat is natuurlijk ook heel raar.
Een bordurende moeder is veel
overzichtelijker. Maar ik wil al
les met ze bespreken. Toen ik
klein was, ach, je werd als kind
nooit geprezen. Nooit om iets
wat je was. Hoogstens om iets
wat je deed. Mijn kinderen zijn
erg zelfverzekerd. Overtuigd
van mijn liefde. Het oog van de
moeder.Ik verwen m'n kin
deren. Waarom niet? Ze genie
ten van dingen die lekker en
fijn zijn. Toen ik jong was
werd er nooit gezegd: dat is een
mooie jongen'.
De vrouwen van
Henry Kissinger
'Macht' zegt Henry Alfred Kis
singer, de Amerikaanse minis
ter van buitenlandse zaken, 'is
de liefdesdrank bij uitstek', zo
lezen we in Elseviers Magazine.
Het blad kwam tot de conclusj
dat er drie mooie vrouwen
Henry hangen: de actrices .1
mantha Eggar, Jill St. John
Candice Berger. Het is te snaa
pen dat Dear Henry na uitp
tende uren met Sadat, Days
Breznjew en Tsjoe En-Lai o
een ander soort gezelschap v
hebben. Over zijn aantrekking
kracht zegt Henry: 'Ik ben ni
gek, ik ken het spel. Ik hi
mezelf echt niet voor de ge
Alleen mijn macht trekt
Filmster Candice Berger z
'Hij vertelt altijd verhalen,
komt er nauwelijks tusse
maar dat heeft ook niet. E
diner met hem is meestal e
monoloog, maar wel fascit
rend.'
Voor de hele kleintjes is er
ook een mode. Van het saaie
roze en hemelsblauw zijn we
nu zo langzamerhand wel af.
Een paars pakje staat een
donker kindje uitstekend en
waarom geen knal-rood of hei
oranje? Absorba uit Hilver
sum brengt een collectie
Franse kinderkleding die er
prima uitziet. De stoffen zijn
sterk en kunnen tegen een
stootje. De kleuren zijn voor
de hele kleintjes nog wel wat
pastelachtig, maar worden
naarmate de leeftijd vordert
feller. Op de foto's drie van
de nieuwste modellen (inl.
02150-45144).
Verklaring Frans
In Trouw/Kwartet van 19 december
jl. reageerde ik op een beschouwing
over de betekenis van het Frans zoals
deze door de Vereniging tot bevorde
ring van de stud'c van het Frans
werd voorgedragen. Ik meende dat
deze beschouwing n.-g te vrijblijvend
was en m deze reactie gaf ik een
supplement waarin ,k de noodzakelijk
heid van het onderricht van het
Frans voor de cuduui en de weten
schap aan de hand van enkele naai
voren spiinnende fii»ei> in het licht
poogde te stellen.
Op 11 maart word ia de nieuwsdienst
melding gemaakt van een actie van 77
journalisten, studenten hoogleraren
en anderen die van at regering ver
langden de positie van het Frans in
het middelbaar ondersijs te garande
ren. Deze actie was een oproep tot
adhesiebetucging met een verklaring
die het Frans als leervak op de scho
len in stand wil houden. De verkla
ring spreekt van ven provincialisti
sche opvatting als zou kennis van het
Frans van geen enk-'t betekenis zijn
voor onze wetenschap en cultuur en
dus niet relevant -u zijn voor hen
die een universitaue studie hebben
gekozen.
Deze negatieve insteMng komt tot ui
ting m de -g ha>-uonisatie van de
brugklazen waardoor het onderwijs
in het Frans wordt bemoeilijkt, zo
niet onmogelijk gemaakt. 'Wij zijn
overtuigd, aldus de verklaring, dat
het een Nederlands en een Europees
belang is om naast nzt onderwijs van
het Engels op het v.w.o. het onder
wijs in het Frans en Duits te handha
ven en aan te moedigen. Evenmin als
deAngelsaksische en Duitse taalgebie
den, kan het Franse taalgebied dat
behalve Frankrijk ook delen omvat
van vanouds bevriende of verwante
landen als België, Canada en Zwitser
land, uit het geheel van de westerse
cultuur worden gemist. Kennis van
het Frans vergemakkelijkt nog altijd
de toegang tot de latijr.se wereld, van
Amerika tot lalië. evenals tot het ook
voor Xederland steed- belangrijker
wordende Afrika. Kennis van het
Frans is niet alleen van belang voor
het volgen van literaire en artistieke,
maar zeker ook van 'i« wetenschappe
lijke ontwikkelingen, waaraan de uni
versiteiten hun bijdrage leveren!
Het is zeer vreemd dat de pers op
men schrijft
ons
deze verklaring nauwelijks iets heeft
laten lezen. Des te bevreemdender
omdat zo veel prominente personen
door middel van hun handtekening
zich achter deze verklaring hebben
gesteld. Om enkele namen te noemen:
mr. J. Klaasesz, oud-commissaris van
de Koningin in de provincie Zuid-
Holland; jhr. mr. M. van der Goes
van Naters, oud vice-voorzitter van
het Europese parlement; prof. dr. B.
V. A. Röling, polemoloog te Gronin
gen; prof. mr. Drion. li van de Hoge
Raad; dr. W. J. SChuyt, lid van het
Europese parement; de hoogleraren in
de medische faculteit: dr. N. G. M.
Orie, dr. F. II. L. van O» (groningen).
dr. H. van Danzig, dr. F. Dekking, dr.
L. B. W. Jongkees (Amsterdam); dr.
M. Tausk (Nijmegen), dr. J. H. Plok-
ker (Utrecht); voor de faculteit der
wiskunde dr. J. H. Hemelrijk, E. M.
de Jager, F. Oort (Amsterdam), dr.
H. P. G. Casimir, president Koninklij
ke Academie van Wetenschappen; de
biologen dr. F. Bianchi en dr. D.
Stegwee (Amsterdam); voor de ge
schiedenis dr. A. B. Breebaart, dr. M.
C. Brants, dr. H. L. Wesselijk en dr.
.J. Kamerbeek. De centrale interfacul
teit van Groningen en Leiden hebben
eveneens adhesie betuigd.
Steeds komen er schriftelijke en tele
fonische aanmeldingen binnen van
mensen die opkomen voor het behoud
van het Frans. Een collega van de
psychiatrie deelde mij mee dat hij
niet begreep hoe het ter wereld moge
lijk was dat men zich van de heden
daagse psychiatrische inzichten op de
hoogte kon stellen tonder een grondi-
Annie Af. G. Schmidt
Merel Laseur
Het wekelijkse raadsel: wie is dat kind? U kunt kiezen tussen AT,
KEULEN-DEELSTRA, de schaats-ster die onlangs afscheid nam v
het gladde ijs. Dan MEREL LASEUR bekend van radio en televis
en tot slot de schrijfster ANNIE M. G. SCHMIDT die radio i
televisieseries schreef, musicals en kinderboeken op haar naa
heeft staan. Wie van de drie is de kleuter? Stuur eeu briefkaj
gefrankeerd met dertig cent naar Trouw/Kwartet, Dag Maands
postbus 810 in Amsterdam. Vermeld bij de oplossing ook welk bo
u als prijs zou willen ontvangen: kookboek, tuinboek of knuts
boek.
Het was PIETER VAN VOLLENHOVEN!
Ja, eigenlijk een hele makkelijke: die van vorige week. Ook al he
ben we zoveel mogelijk de oren van Piet weggesneden, toch w
het vrijwel alle inzenders duidelijk dat de kleuter op de kiek Piet
was. De gelukkige winnares is geworden mevrouw Ch. C. van Vlii
Romcijn, C'. v. Nieveltstraat 23 in Rotterdam. Zij krijgt het tui
boek deze week toegestuurd.
Is dit nu voor de dag of voor de nacht? Je weet het niet
Is ook niet belangrijk. Triumph-Wala brengt deze
ponnen-zomerjurkjes op de markt. Zó uit bed het bos in
Moet je natuurlijk niet drie-hoog achter wonen met een
zonder zon. Maar goed, mooi is het wel, deze nachtkleding,
de klassieke nachthemden zijn er nu ook speelse modellen in
en batist, met kruissteekjes of kantgarnering. Het materiaal van
modellen op de foto is polyester met katoen. (Inl: 020-
ge kennisname van de Franse li
tuur op dit gebied. Zo zou men p
nen doorgaan.
Deze verklring heeft niets met befcj
de subjectieve voorkeuren te
zoals wel gesuggereerfj is. Afgjfc
van alles wat men tegen het
kan inbrengen vlg. het provocij
de, satirische artikeltje in Folia ji«
tatis van 16 maart jl. het
objectief feit dat kennis van de
se taal voor de beoefening der
schappen en de uitbreiding
inzicht in de hedendaagse cultuijo?
tronen van onmiskenbare beteken
Bedum
Prof. dr. R.
Atje Keulen-Deelstra
