LEZEN: EEN KUNST
I
m
Godfried Bomans
kersstaking
Bijeenkomst van
Europese radikalen
Indonesië
IN DE BAN
VAN DE
WAANZIN
CREDO
VUURBAAK-JEUGDBOEKEN
SIJTHOFF-POSTBUS 26-LEIDEN
De vrouw in
het maanlicht
Het verre geluk
SIJTHOFF-LEIDEIM
TROUW/KWiAiRTET DONDERDAG 21 MAlAWT 1974
VOORJAAR
XV
ill
Een jaar of tien geleden was er
een clubje die elke zaterdag
avond bijeenkwam om zetfouten
in Trouw op te zoeken. De eeT-
ste die honderd fouten kon vin
den, was winnaar van de avond.
Toen op een bepaald moment de
correctie van de krant zo goed
werd, dat er geen honderd zet
fouten meer opgespoord konden
worden, diende de club (die zich
de Club van Trouw-trekkers
noemde) een klacht in, met het
verzoek het aantal fouten weer
op te voeren. Een lijst met
slechts 88 fouten uit een zater
dagkrant werd als bewijsstuk
bijgeleverd.
Sindsdien doet de krant weer alles
wat ze kan om meer dan 100 fouten
te maken. Het is nu wel duidelijk,
waarom we dat doen: een zaak van
service aan de lezer.
Er zijn overigens ook een paar ande
re oorzaken (of redenen) voor die
zetfouten op te noemen. Technische
redenen, waardoor niet elk woord zo
in de krant komt als de lezer dat
wel zou willen.
Een stuk copy, dat getikt wordt
doorgegeven aan de zetterij, wordt
eerst door een teletypiste overgetikt
op een ponsband. Tijdens dat over
tikken, dat vrij blindelings gebeurt,
ontstaan de eerste fouten. Vervol
gens gaan de banden in een compu
ter. Die computer kan veel, maar is
niet in staat woorden goed af te
korten als er middenin dat woord
meer dan twee medeklinkers staan.
Een woord als 'angstig' bijvoorbeeld,
kan dan zo worden afgebroken: an
gstig.
OPVOUWEN
Als de computer zijn werk gedaan
heeft, staan er lange of tamelijk lan
ge lappen zetsel klaar om in de pa
gina te worden gezet Die lange lap
pen moeten dan verdeeld worden
over twee of meer kolommen: op
vouwen heet dat En bij dat opvou
wen kan het gebeuren, dat niet elke
regel in de kolom terecht komt
waar hij thuishoort Onderaan een
stukje blijkt dan ineens een zin te
ontbreken, die met een beetje speur
werk onderaan een volgende kolom
gevonden wordt.
Stukken die uit de computer komen,
worden gecorrigeerd. Er staat bij
voorbeeld: je bent zo voorzichtig
mogelijk, moorDat laatste woord
moet maarzijn, en de cor
rector verbetert dat dan ook. Maar
door één of ander toeval staat drie
regels onder de regel die hij aan het
verbeteren is, ook een zin, die
metje bent zo begint. Ver
warring bij de zetter wiens ogen
duizelen, zodat hij eerst de zin je
bent zo voorzichtig mogelijk,
moorzet, en vervolgensje
bent zo voorzichtig mogelijk,
maar... De zin die ook met... je
bent zobegon, maar helemaal
niet met zo voorzichtig moge
lijk, maareindigde, sneuvelt tij
dens dit proces.
Dan kan het aan de machines lig
gen, die soms voor zetfouten zorgen.
Er kunnen letters afgesleten zijn
zodat consequent de 't' bijvoorbeeld
wegvalt. Of een oude machine 'ver
geet' aldoor een bepaald letterteken
of leesteken. En dat kan ook mooie
resultaten opleveren.
ONGECORRIGEERD
En dan zijn er nog wat persoonlijke
factoren die de zetfouten kunnen be
vorderen. De copy bijvoorbeeld ziet
sstuur van de Britse mijnen begon
ljnwerkersbond woensdag met een
nier Harold Wilson.
door de conservatieve regering gestel-
maakt over de terugtrekking van de
Israëlische troepen uit onze Golan-
hoogten', aldus Assad.
Gromiko heeft de leider van de Pales-
tijnen. Jasser Arafat, uitgenodigd
poging om deze 'verschrikkelijke
daad' te voorkomen, deden Sachi
en zijn vrienden een beroep op
Westen om zo te vermijden dat
kowskiy naar de strengste gevan,1
van de Sowjet-Unic wordt ov
plaatst In een andere brief v:
Boekowtfki's moeder om hulp uit
Westen om te helpen haar zoon t(
hoeden voor de 'physieke uitroe
die hem in de beruchte gevang
staat te wachten.
er zo slordig uit, dat een zetter, of
teletypiste er geen touw aan kan
vastknopen. Of de correcties komen
zo laat binnen dat er gekozen moet
worden tussen een ongecorrigeerd
bericht of géén bericht En zo'n on
gecorrigeerd bericht wint het dan.
Er kunnen nog persoonlijker aspec
ten meespelen: een zetter ziet een
stukje copy waar volgens hem taal-,
stijl-, of denkfouten in voorkomen.
Verbeteren, denkt hij, en op die ma
nier komen er ook nogal eens fou
ten in de krant En dan tenslotte de
meest simpele fout: een stukje ein
digt ergens middenin een zin. De
technische verklaring zou kunnen
zijn, dat dat stukje te lang was voor
de plaats die ervoor was ingeruimd
in de krant. Maar technische verkla
ringen we kunnen het niet ge
noeg benadrukken laten we maar
één kant van de zaak zien.
Die technische omstandigheden zou
den we best kunnen verbeteren.
Waarom doen we het dan niet?
Denk aan de Club van Trouw-trek
kers. We willen het niet. Met opzet
strooien we zetfouten door de krant,
geholpen door kapotte machines,
domme computers, vermoeide cor
rectoren.
RAADSELS
We willen de lezers een diénst be
wijzen. Wat is er fijner om 's mor
gens de krant open te slaan en opge
ruimd te beginnen aan een stuk met
de kop: 'Bejaarde bezetters verwij
ten bestuur autoriteir optreden'. Na
drie regels al wordt het de lezer
duidelijk dat het niet om bejaarde
bezetters gaat, maar om de invoer
van cacao die jammerlijk aan het te
ruglopen is. Dat is een ervaring die
de lezer nog kan verwerken. Oké,
hij leest ook wel graag lets over ca
cao. Maar nog drie regels verder
wordt hij voor nog grotere raadsels
gesteld: gespel mmar dal deze mma
aatorie
tai teewrkgaaat, dnn nochh bes
teed hhj ale anndachh ann etc etc.
CREATIVITEIT
Wat staat daar nou? Wat moet een
lezer daarmee? En dat is nou net
het aardige: de lezer zelf mag uitma
ken wat er staat Waarom moeten
we ervan uitgaan, dat een krant
leesbare stukken moet produceren
die maar voor één uitleg vatbaar
zijn? Dat is eigenlijk een vooronder
stelling, een vooroordeel waar juist
een massamedium als een krant iets
tegen moet doen. Voor de lezer be
tekent dat, dat er ongekende werel
den voor hem opengaan, hij hoeft
niet langer als een slaaf te lezen
maar mag zelf kiezen, zelf herschep
pen. Vooral zo'n beroep op zijn crea
tiviteit 's morgens zal hem de rest
var de dag goed van pas komen.
Voor de krant betekent zo'n nieuwe
koers beslist enige problemen. Ook
wij zijn geconditioneerd, ook wij
denken in vaste regels, in goedlo
pende zinnen zonder taalfout. Maar
we hebben er veel voor over om sa
men met de lezers een nieuw pad te
kiezen, de autoritaire verhouding
journalist-lezer achter ons te laten
en mee te helpen een krant van en
voor iedereen te maken. Kortom:
'334, ddats mennee, jahvorst
234 cic en ree, dat is het beste
voor iedereen.
het onderwijsbeleid. Ouders en politici
ïulleo beseffen dat het onverstandig is
de leraren daarbij tegen zich in het
harnas te jagen. Want ook dat is
^aar zonder de enthousiaste mede
werking van de leraren valt er niets te
beginnen.
vxnae: omdat het aanleren van ver
keerde voedingsgewoonten al dadelijk
na de geboorte begint Vele moeders
strooien overvloedig suiker over het
voedsel van de baby. En suiker is nu
juist een van de slechtste dingen voor
het gebit We gebruiken veel te veel
suiker. In 1950 at de Nederlander ge
middeld nog 35.4 kilo suiker, in 1970
tó-7 küo en nu ls het al rond
de vijftig kilo. We «ten, segt hij, te
root Waarom? Omdat het lekker la
enz.) zijn eveneens verwerpelijk.
Tropenrooster
Het tropenrooster op middelbare sc
len heeft ln dit opzicht al veel ge'
ten van nauwelijks ontloken mei
en jongens naar de filistijnen ge
pen. In afwachting van de gew<
maaltijd stillen vele scholleren 1
opkomende hongerige gevoel met v<
IHIIIIUIIIl
1IIIIIIIII
iliilllilill
opkomst en ondergang
van hitiers derde rijk
IN DE BAN
VAN DE
WAANZIN
H. S. Hegner
Een documentaire over details
en achtergronden van Hitiers
politieke beslissingen. Een bijna
ongelooflijk verhaal van een der
donkerste tijdvakken uit de
jongste geschiedenis.
Paperback. 482 pagina's. Meer
dan 100 foto's.
In elke bpekhandel. 17,50
Een uitgave van
U.-M. WEST-FRIESLAND
Hoorn
maandblad voor evangelie en cultuur
THEMA VAN HET TWEEDE NUMMER:
Dc koers in de gercf. kerk in Nederland.
Dit themanummer bevat o.m. de volgende artikelen:
Geen integratie, wel samenwerk met de N.H. kerk.
Het éénparig geloofsgetuigenis.
Kontakten in de Geref. Gezindte.
Wat is de taak van de dominee in deze tijd?
Vrijzinnigheid in de geref. kerken?
De kritiek op het éénparig getuigenis.
Op welke partij gaat U stemmen?
Vraag proefnummer aan bij de heer A. C. Ledegang,
van Galenstraat 60, Zandvoort, telefoon 02507 - 5552.
niet zwart wit
De onvergetelijke
tou
opnieuw op
wel op de man af
De wraak van de blauwe wolf/Niek van Noort
Een boek over de strijd tussen het oude, taaie geestengeloof van de Eskimo's en het
evangelie. Een recensie: „We zien, ook al is het nog maar heel in het begin, de macht
gloren van het evangelie."
Ingenaaid, 147 blz., prijs 5,50.
Flitsende Pijl/S. M. van der Galiën
Het spannende verhaal van een jeugdige indiaan, die met z'n paard vele avonturen be
leeft. Een recensie: „Een boek dat aan alle kanten verantwoord genoemd kan worden."
Gebonden, 186 blz., prijs 8,90.
Snuf-serie/Piet Prins
Deze Snuf-boeken vormen geen doorlopend verhaal, ze kunnen dus zeer goed afzonder
lijk gelezen worden. Ze tekenen ons de herdershond Snuf als de onafscheidelijke mak
ker van de vrienden Tom Manders, Karei van Doorn en Bertus Verhoef. Uit het Geref.
Weekblad: „De boeken uit de Snuf-serie zijn bijzonder geliefd bij de jeugd en daar
zijn we erg blij mee, want het zijn goede jeugdboeken, waar we graag uw aandacht
op vestigen."
Snuf de hond, 10e druk, 200 blz.
Snuf en het spookslot, 5e druk, 164 blz.
Snuf en de jacht op Vliegende Volckert, 5e druk, 157 blz.
Snuf en de verborgen schat, 5e druk, 152 blz.
Snuf en de Ijsvogel, 5e druk, 157 blz.
Gebonden, prijs per deel 8,90, serie-prijs 40,
Sheltie-serie/Piet Prins
De hond Sheltie speelt in deze serie een grote rol. Samen met zijn baas beleeft hij tal
rijke avonturen. De naam Piet Prins staat garant voor spannende en verantwoorde boe
ken, die onze kinderen in één adem uitlezen.
Jack en Sheltie, 3e druk, 192 blz.
Speurtoch naar Sheltie, 2e druk, 164 blz.
Sheltie en de smokkelaars, 164 blz.
Gebonden, prijs per deel 8,90, serie-prijs 25,
Vier vrienden-serie/Piet Prins
De vier vrienden gaan in de vakanties samen op stap. Door hun avontuurlijke aard
raken ze verzeild in allerlei hachelijke situaties.
Vier vrienden op een vigilante, 200 blz.
Vier vrienden op Overlaar, 176 blz.
Vier vrienden op de Kloosterhoeve, 182 blz.
Vier vrienden op het speurderspad, 182 blz.
Gebonden, prijs per deel ƒ8,90, serieprijs ƒ32,50.
BINNENKORT VERSCHIJNT:
Jeroen en Joost-serie/Piet Prins
Deze geheel nieuwe serie speelt zich af in het verleden en wel tijdens de 80-jarige
oorlog. Jeroen en Joost maken een aantal reizen mee naar de West, meestal op een
kaprsschip. Spanning en avontuur, bladzijde na bladzijde!
Jeroen en Joost op avontuur, 176 blz.
Jeroen en Joost als boekaniers, 176 blz.
Jeroen en Joost als zeeverkenners, 176 blz.
Jeroen en Joost als kapers op de wilde kust, 176 blz.
Gebonden, prijs per deel 8,90, serieprijs 32,50.
Verkrijgbaar bij boekhandel
UITGEVERIJ DE VUURBAAK, postbus 189, Groningen, telefoon 050-712341
Verkrijgbaar in de boekhandel
Herinnert u het zich nog? Het was
23 november 1970 en 3 miljoen
Nederlanders zaten gefascineerd en
ontroerd aan hun televisietoestel.
Godfried Bomans sprak met zijn broer
Arnold en zijn zuster Wally, die beiden in
een klooster leven.
De NCRV herhaalt de 3 uitzendingen, die
onder de meester-regie van Jan van Hillo
het ongekend hoge waarderingscijfer van
84 kregen.
Rome: 11 maart 1974
Israël: 25 maart 1974
Bomans in triplo: 8 april 1974
Het rijk-geïllustreerde boek
vormt een blijvende herinnering
aan deze producties
-VAN DICHTBIJ GEZIEN'.
H. P. de Boer
"Ik durf zonder meer te beweren, dat
Herman Pieter de Boer van nu af aan
niet meer uit de Nederlandse literatuur
is weg te denken."
Hopper Volkskrant
En heel verrassend is vaak het einde
van het verhaal: Sommige vondsten
kun je onder het hoofd "Meesterlijke
vondsten" rangschikken
Het Vrije Volk
Constance Heaven
De ongerepte schoonheid van het wijde
Rusland in de wisseling der seizoenen
vormt de schilderachtige achtergrond
voor het jaar, waarin uit het avontuurlijke
meisje een rijpe vrouw groeit. Een
fascinerend boek om in één adem uit
Meppeler Courant
Anton Quintana Padjelanta
Ik aarzel niet "Padjelanta" to
kwalificeren als een voortreffelijk
jeugdboek, dat inderdaad gelezen kan
worden door mensen van*12 tot 80 jaar.
Nieuwe Linie
Quintana is er in geslaagd een glashard
beeld te scheppen. Daarom gaat dit
boek uit boven jongensboek of
volwassen roman en is het gewoon oen
lekker boek voor ieder die van een
boeiend verteld, sfeervol natuurverhaal
houdt
Leeuwarder Courant
Verkrijgbaar ln de boekhandel
