\iet (kostbare) techniek
tan veel meer olie uit
ron gehaald worden
Nu nog gintere
winsten
met de 6 NMB-
Spaarwinst-
biljetten.
Subliem clownsspel
bij Haagse Comedie
Rente van 7lA% tot 9%
Personalia
Vlaardingen begint kort
geding om stofoverlast
door kunstmestfabriek
Kolonel-tandarts krij gt
geen gelijk in bezwaar
tegen zijn pensionering
Vu olieprijzen stijgen loont het de moeite
00000
loorwegen gaan
etsen verhuren
PvdA zou beloften
niet nakomen door
KVP en ARP
De Brauw (DS'70):
VVD polariseert
onophoudelijk
Provinciehuis in Zwolle
tweemiljoen goedkoper
Voorproefje op Schiphol
rr?
Veerman krijgt
morgen petitie
over wiskunde
Bremer Freiheit
voor jongeren
OOV'/KAYARTLT DONDERDAG 14 MAART 1974
BINNENLAM)/KIJiNST
T9/K11
onze redacteur wetenschappen
,FT Bij de gebruikelijke winning van aardolie blijft ongeveer tweederde van de hoeveelheid
de grond zitten. Er zijn technieken bekend om tegen extra kosten aanzienlijk meer olie uit
zelfde bron te halen. Naarmate de olieprijzen stijgen, nemen dus de winbare voorraden aanzienlijk
nog afgezien van nieuwe vondsten.
was de centrale boodschap van ir.
N. Dietz, die gisteren zijn intreere-
hield als buitengewoon hoogleraar
de petroleumwinning aan de TH
lft, onder de titel 'Meer olie'.
■A|der primaire reserve, legde prof.
;tz uit, verstaalt men de olie die
natuurlijke druk ondergrond
ar de put wordt gedreven. Die druk
ilt tijdens de produktie, zij het
fgzaam, en onvermijdelijk komt het
unent dat de financiële opbrengst
bedrijfskosten niet meer kan dek-
j. Men is dan genoopt, de put te
iten. De produktiesnelheid waarbij
het geval is, bedraagt ruwweg een
kubieke meter per dag ('voor ver
pleegsters: dat is een eetlepel per se
conde')'.
Als de primaire produktie ten einde
dreigt te lopen, kan men moeder na
tuur een handje helpen, aldus prof.
Dietz. Door het inbrengen van extra
water of gas via speciale injectieput-
ten, kan men de stuwing kunstmatig
voortzetten. Maar ook die secundaire
winning is begrensd door een econo
mische limiet. Er zijn namelijk tegen
werkende krachten, v die toenemen
naar mate de hoeveelheid ondergrond
se olie afneemt.
Dat zijn er twee: de visceuze krachten
(ADVERTENTIE)
Een andere manier van sparen, met een leuke
spaarwinst na 2, 4Vfc of 6 jaar. De NMB Spaarwinstblljeiten
zijn aan toonder en verkrijgbaar aan de kas van elk
NMB kantoor.
U hebt keuze uit 6 mogelijkheden:
U stort
Looptijd
Rente U ontvangt
865,33
2 jaar
V/2%
1.000,-
4.326,66
2 jaar
V/2%
5.000,-
699,96
41/2 jaar
8'/4
ƒ1.000,-
3.499,81
4'/2 jaar
874
5.000,-
596,27
6 jaar
9
ƒ1.000,-
ƒ2.981,34
6 jaar
9
5.000,-
Vraag eens Inlfchlingen over deze spaar-
mogelijkheden.
NEDERLANDSCHE MIDDENSTANDSBANK
een onzer verslaggevers
HECHT Vanaf 1 mei zullen op
i tachtig NS-stations ruim 3000
ufietsen ter beschikking staan van
nreizigers. Deze fietsen zullen voor
gulden worden verhuurd, zo
eft de NS bekend gemaakt. Houders
i treinkaartjes en abonnementen
nnen voor dat geld aan het loket
i kaart krijgen, tegen inlevering
arvan ze bij de stationsstalling een
e dag over een dergelijk vervoer-
ddel kunnen beschikken.
aan het getal van 3000 huurfiet-
te komen hebben de exploitanten
de stationsstallingen dit in sa-
nwerking met Servex, een dochte-
iderneming van de NS een con-
ct afgesloten met Unikap voor dc
ering van ruim 1500 fietsen. Met
fietsen, waarover de NS al de be-
dkking heeft, hoopt men dan aan
vraag naar huurfietsen te kunnen
doen.
als bekend geeft de NS zelf de
•rkeur aan het verhuur van fietsen
de stationsrijwielstalling boven
vervoer van de eigen fiets door de
ziger per trein, dat steeds meer
'Kit bemoeilijkt en waarbij de reizi-
r. bovendien zelf de fiets op de
!ln moet zetten en de reis in de
ichtwagon moet voortzetten.
('overeenkomend met die welke zich
verzetten tegen het snel leeglopen van
een pot stroop') en do capillaire,
overeenkomend met die welke een
hoeveelheid vloeistof vasthouden in
spons en vloeipapier.
Techniek rijp
Het ging prof. Dietz om de zogenaam
de tertiaire winningsmethoden, die
gericht zijn op de bestrijding van de
ze tegenwerkende krachten. De visceu
ze krachten kan men te lijf gaan met
warmte, dde de olie dunner vloeibaar
maakt. Daarvoor moet niet alleen de
olie zelf, maar de geweldige massa
oliehoudend gesteente worden ver
warmd, met heet water, stoom of ge
deeltelijke verbranding van de olie
zelf.
Dat is niet goedkoop, maar de extra
hoeveelheid winbare olie is zó groot
dat de kosten meevallen: onder ge
schikte omstandigheden enkele centen
per liter olie. De techniek is in de ja
ren zestig tot rijpheid gekomen, maar
nog weinig toegepast omdat toen net
de marktprijs van ruwe olie vier tot
acht cent per liter daalde.
Verdubbeling
Overleden Dr. Salomon van Zwa
nenberg, oprichter van de NV. Orga-
non, is op 84-jarige leeftijd in Apel
doorn overleden. Dr. Van Zwanen
berg, die in Nederland bekend werd
door zijn steun aan de medische we
tenschap, was ook stichter van het
Zwanenberg-Organon concern. Vanuit
dit concern lopen directe lijnen naar
het huidige internationale concern
Akzo. Tot kort voor zijn overlijden
was de heer van Zwanenberg nog ac
tief als persoonlijk adviseur van de
onderneming.
Academische raad Dr. H. H. Jans
sen, voorzitter van de academische
raad, heeft om gezondheidsredenen
voor de eerstkomende maanden zijn
functie neergelegd. Zijn ambtstermijn
eindigt dit jaar. Hij heeft de dagelijkse
raad gesuggereerd zijn opvolging zo
spoedig mogelijk voor te bereiden.
Dr. Janssen is 64 jaar. Hij volgde ir.
A. G. Maris in 1967 op als voorzitter
van de academische raad. Hij was
vóór die tijd onder meer hoogleraar
latijn aan en rector magnificus van de
katholieke universiteit in Nijmegen,
cn staatssecretaris van onderwijs, kun
sten en wetenschappen.
Van een verslaggever
ROTTERDAM De gemeente Vlaardingen gaat via een kort geding
voor de president van de rechtbank in Rotterdam proberen de kunst
mestfabriek Windmill te dwingen maatregelen te nemen tegen de
stofoverlast, die volgens de gemeente wordt veroorzaakt door de fa
briek.
Vlaardingen vraagt de president een
verbod uit te spreken voor de emissie
van stof die schadelijk of hinderlijk is
voor de omgeving, op straffe van een
dwangsom van een miljoen gulden
per dag. Het kort geding vindt op 18
maart plaats.
Vlaardingen wil dat Windmill via een
uitpraak van de rechter wordt ge
dwongen tot het nemen van een aan
tal piaatregelen, die moeten leiden tot
het verdwijnen van de stofoverlast die
de Vlaardingers op gezette tijden van
Windmill ondervinden. Zo vindt de
gemeente dat de kunstmestfabriek
poedervormige stoffen alleen maar in
speciale ruimten mag opslaan en dat
het bedrijf bij het laden en lossen
speciale mors-arme grijpers gebruikt
Vlaardingen eist voorts dat Windmill
het lossen en laden onmiddellijk op
eigen initiatief stopt zodra zich stof
buiten de fabriek verspreidt op een
voor de omgeving hinderlijke of scha
delijke wijze. De fabriek moet verder,
vraagt de gemeente in het kort ge
ding, een zelfregisterende windrich
ting en windsnelheidsmeter op het
terrein installeren en het personeel
duidelijk instrueren bij welke wind
richting en windsnelheid het laden
en lossen moet worden gestaakt
CAR
Toen enige weken geleden bekend
werd dat de gemeente Vlaardingen
van plan was Windmill via een kort
geding aan te pakken heeft het Cen
traal Aktiecomité Rijnmond dartegen
geprotesteerd. Het CAR verwijt de ge
meentelijke bestuurders dat zij. nu de
verkiezingen voor de deur staan, op
het laatste moment nog een daad wil
len verrichten die hun milieubeleid
moet rechtvaardigen. Ilet CAR meent
dat dit beleid in het verleden onvol
doende is gewekt. 'Een straffer mi
lieubeleid is beter dan een kort ge
ding, dat toch maar een lapmiddel is',
aldus het CAR.
Voor de bestrijding van de capillaire
krachten 'wende men zich niet tot de
stomerij, maar late met het reservoir
chemisch reinigen', zei prof. Dietz.
Dat kan met behulp van een oplos
middel of een verzepingsmiddel. 'Ook
hier legt de ekonomie ernstige beper
kingen op: het is niet zinvol olie on
dergronds te vervangen door een gelijk
volume van een duurdere stof.' De
hulpstoffen moeten dus worden terug
gewonnen. Deze techniek staat nog in
de kinderschoenen, maar 'je kan er
niet vroeg genoeg mee beginnen, al
dus de nieuwe hoogleraar. Verdubbe
ling van de oliereserves zal in veel
gevallen tot de mogelijkheden beho
ren.
VEENDAM Kan de PvdA haar be
lofte dat uiterlijk 1976 vijfentwintig
woningwetwoningen extra gebouwd
zullen worden met een maximum
maandhuur van 150,- niet gestand
doen omdat ook de KVP en ARP in
de regering zitten? Deze vraag heeft
de Veendammer wethouder C. Hoog
straten (CHU), tevens statenlid in de
provincie Groningen, in een brief aan
minister-president Den Uyl voorgeleg-
d.
Regeringsdeelneming van KVP en
ARP zou er volgens de heer L. Chr.
Boer, gewestelijk voorzitter van de
PvdA in Groningen, namelijk de oor
zaak van zijn dat de PvdA deze ver
kiezingsbelofte niet na kan komen.
Hij heeft dit op een forum-bijeen
komst gezegd.
Van onze parlementsredactie
ENSCHEDE De heer De Brauw,
Tweede-Kamerlid voor DS'70, heeft
gisteravond in Enschede de WD ver
weten onophoudelijk te polariseren.
Ook bij de behandeling van de onder
wijsbegroting voerde de WD weer
een 'oppositie om der wille van de op-
postiie', zonder dat ze duidelijke alter
natieven bood op de voorstellen van
minister van Kemenade. 'Zo werkt de
ze partij ook mee aan de verarming
van de politiek'.
Het bleek, dat de heer De Brauw in
het algemeen slecht te spreken was
over het politiek bedrijf. Voor de ver
kiezingscampagne had hij weinig
waardering: 'Als het niet zo droevig
was, zou men om het peil waarop de
politieke discussie zich nu is gaan be
wegen, hartelijk moeten lachen. Het
is beangstigend te constateren, waar
mee sommige politieke partijen probe
ren weg te komen ja zelfs succes be
halen. Zijn toorn trof dan de PPR,
die een broertje dood zou hebben aan
vergaderingen bestemd voor de poli
tieke voorlichting aan kiezers. De
PPR vindt dat het uitbrengen van
een spelletje de kiezers genoeg kan
overtuigen van de bestaande kwaliteit
van het PPR-programma. Tegen de
PvdA bleek de heer De Brauw het be
zwaar te hebben, dat ze in Rotterdam
'grappen gaat uithalen met 3.000 te
registreren kiezers, die bij de stembus
onder morele druk worden geplaatst,
dat hieruit praktisch stemdwang
voortvloeit'.
De bedoeling van de actie van de
PvdA in Rotterdam is aan mogelijke
potentiële stemmers op de partij, die
nog niet in het stemlokaal zijn ver
schenen een snel bezoekje te brengen
en te vragen alsnog hun stem uit te
brengen.
Van een correspondent
ZWOLLE De bouw van het nieuwe
provinciehuis in Zwolle zal twee mil
joen gulden minder kosten dan aan
vankelijk was geraamd. De totale
stichtingskosten komen nu uit op
ruim 45 miljoen gulden. Dit blijkt uit
een overzicht dat Gedeputeerde Staten
aan de statencommissies hebben ge
stuurd.
Op de luchthaven Schiphol gaf de beroemde gitarist Manitas de Plata
in de schijnwerpers van een lentezonnelje vast een klein voor
proefje weg van wat de bezoekers van een door hem te geven con
cert in het Concertgebouw in Amsterdam te wachten staat.
door DAMMIS DE GEUS
DEN HAAG Het Hot was dinsdagavond omgetoverd tot een kleu-,
rige circustent voor de première van het stuk 'August, August,
August' va nde Tsjech Pavel Kohout. De Haagse Comedie maakte van
deze 'circusvoorstelling', die in 1967 in wereldpremière ging in Praag,
een machtig, verrassend, uiterst boeiend en ontroerend stuk theater.
In de piste speelt zich de strijd af
tussen een autoritaire circusdirecteur
en de clown August. August is de eni
ge van de artiesten, die tegen de be
staande orde rebelleert. Dolgraag zou
hij wat anders willen dan elke avond
maar grappen aan het hooggeachte
publiek te verkopen. De directeur be
sluit August's droom het dresseren
van zijn trotse Lippizaners te ex
ploiteren en zegt dat hij aan drie
voorwaarden moet voldoen. August
gaat er zijn domme argeloosheid op
in, zonder te weten dat hij ook nu
weer een commercieel objekt is, dat
het publiek naar het circus moet lok
ken.
August slaagt er inderdaad in om aan
de voorwaarden te voldoen. Maar dan
zegt de directeur dat het beter is dat
hij zijn droom houdt. August kan de
prachtige paarden echter niet uit zijn
hoofd zetten, waarna de directeur die
zijn statussymbolen niet in de handen
van een onbelangrijke, simpele clown
wil geven, August door de leeuwen
laat verscheuren. In de zgn. Praagse
Lente werd Kohouts clownstrategie
als een politiek protest tegen de ge
vestigde machtsstructuren gezien. In
de voorstelling van de Haagse Come
die klonk een protest tegen het gezag
en het gemanipuleer met mensen
scherp door. Een oplossing geeft de
schrijver niet. Wat dat betreft is 'Au
gust, August, August' te bitter ge
stemd.
In de regie van Zdenek Kraus, landge
noot van de schrijver, maakte het
stuk diepe indruk. Zijn enscenering
resulteerde in verrukkelijke taferelen,
maar ook uiteindelijk in momenten
vol verstilling en melancholie.
Jules Royaards was subliem als de re
bellerende, buitelende clown temid
den van het overige circusvolk dat
naar de pijpen van 'mijnheer de di
recteur' danst. Om dit te accentueren
liet de schrijver de kunstjes in de pis
te uitvoeren door poppen. Kees Coo-
len was de met zichzelf ingenomen di
recteur, die er behagen in schept zijn
mensen te vernederen. Hij wil ook
dat het publiek slachtoffer wordt van
zijn gemanipuleer. Met een applaus
machine tracht hij steeds het geklap
op de tribunes op gang te brengen.
Op den duur echter klinkt er geen ap
plaus meer. De machine moet het al
leen doen.
Manfred de Graaf was de houterige
stalmeester, die de directeur almaar
complimentjes geeft, uit zelfbehoud
natuurlijk. Rick Nicolet vertolkte het
meisje Lulu, waar August zo dol op
is, heel fijn ontroerend. Wim van
den Heuvel was een oudere filosofe
rende clown en Roelof den Ambtman
een kostelijke baby-clown. Herman
Frank bediende het drumstel als ka
pelmeester en Bob van Tol was de
tentmeester. Het verbluffend knappe
toneelbeeld en de fraaie costuums wa
ren van Lisette van Meeteren. Jurri-
aan Andriessen was verantwoordelijk
voor de mechanische klanken in dit
wereldje vol marionetten. Uit leerlin
gen van de Haagse Academie voor Po
diumvorming waren de circusknech
ten gerecruteerd.
Jules Rooyaards, Roelof den Ambtman, Rick Nicolet en Wim van den
Heuvel (v.l.n.r.j in 'August, August, August' van Pavel Kohaut dat
dinsdagavond in Den Haag in première ging.
Beschuldiging over knoeierijen staat «r los van
Van een verslaggever
UTRECHT Er is niets onregelmatigs aan de hand geweest toen
de heer F. A. Dam uit Den Haag een paar jaar geleden met pen
sioen werd gestuurd als kolonel-tandarts. Weliswaar is er een voor
schrift dat men langer kan dienen na de 58-jarige leeftijd, maar
dan moet dat 'in het belang van de organisatie' zijn. In het geval
van de heer Dam was daarvan géén sprake.
Dit heeft de centrale raad van beroep
in Utrecht beslist naar aanleiding
vanhet door de heer Dam aangeteken
de beroep tegen zijn pensionering op
58-jarige leeftijd. De ex-kolonel-tand
arts meende dat hij de laan was uit
gestuurd, omdat hij een aantal 'knoei
erijen' bij de militair tandheelkundi
ge dienst had gesignaleerd. Hij zei dat
in strijd met de voorschriften deze
dienst tien jaar lang vele hooggeplaat
ste officieren, familieleden en zelfs
een staatssecretaris gratis of tegen
een 'zacht prijsje' tandheelkundige be
handelingen heeft gegeven. Het ging
daarbij met name om goudvullingen
en prothesen.
Minister Vredeling zei onlangs dat hij
overweegt een onafhankelijke (kleine)
commissie een onderzoek te laten in
stellen naar de beweerde onregelma
tigheden.
De centrale raad van beroep achtte
geen termen aanwezig de uitvoering
van het plan van de miister af te
wachten. Al is het waar wat de heer
Dam stelt, dan nog resteren factoren
die een voldoende basis vormden voor
ontslag. De heer Dam was beperkt in
zetbaar doordat hij jarenlang geen
tandheelkundige praktijk had uitgeoe
fend. Weliswaar stond hij bekend als
een goed tot zeer goed officier, maar
de regel is nu eenmaal pensionering
op 58-jarige leeftijd. Slechts in hoge
uitzondering wordt van deze regel af
geweken.
De centrale raad stelde bij het onge
grond verklaren van het beroep van
de heer Dam wel vast, dat indien de
beschuldigingen over de knoeierijen
juist mochten zijn, dat nimmer bij
het geven van ontslag had mogen
meespelen.
Leerlingen athenea en
gymn. naar Den Haag
DEN HAAG Leerlingen van
gymnasia en athenea uit het hele land
zullen morgen staatssecretaris Veer
man een petitie aanbieden. Zij zullen
eisen dat dr. Veerman binnen een
maand een oplossing geeft voor het
probleem van het examen in wiskun
de als toelatingsvoorwaarde tot een
studie ln de sociale wetenschappen.
Dr. Veerman onderhoudt de laatste
maanden een levendig schriftelijk en
mondeling contact met scholieren
dankzij de protesten tegen de zwaarte
van het vak-wiskunde op het eindexa
men. Op 5 februari bijvoorbeeld ont
ving hij al een deputatie van Haar
lemse scholieren.
Sindsdien hebben deze Haarlemmers
medeleerlingen op 250 andere scholen
gemobiliseerd. Morgen zullen verte
genwoordigers van die scholen een de
monstratieve optocht door Den Haag
houden en daarna dr. Veerman de pe
titie overhandigen.
De leerlingen willen in de eerste
plaats dat wiskunde als toelatingseis
voor de sociale faculteit wordt ge
schrapt uit academisch statuut In
plaats hiervan willen dat de universitei
ten zelf eensluidende eisen stellen
voor die onderdelen van wiskunde die
werkelijk nodig zijn voor verdere stu
die in de sociale wetenschappen.
Zoals we eerder berichtten heeft een
commissie van de academische raad
reeds geadviseerd om het wiskunde-
programma aan te passen. De scholie
ren die nu examen doen schieten daar
nog weinig mee op, en eisen daarom
dat examenleerlingen die dit jaar in
moeilijkheden komen met hui. wis
kunde door de inspectie geholpen
worden bij het vinden van een oplos
sing.
door Ber Huising
DEN HAAG In het Congresge
bouw heeft het Grenzland Thea
ter uit Aken dinsdagavond de tie
ners lastig en giechelbereid
publiek wel aandachtig kun
nen houden met Bremer Freiheit,
een 'burgerlijk treurspel' van Rai-
ner Werner Fassbinder.
Die merkwaardige auteur, nog geen
28, maakte al vele films, soms vijf in
een jaar, schreef acht stukken en nog
acht bewerkingen, plus hoor- en tv-
spelen, en doet dat soms nog bijzon
der goed ook.
Voor Bremer Freiheit koos hij de ge
schiedenis van Gesche Gottfried, die
in 1831 werd onthoofd omdat zij twee
echtgenoten, vader, moeder, broer,
drie kinderen en nog zes bekenden
vermoordde met arsenicum. Omdat zij
haar in de weg stonden, als het om
liefde, geld en eigen-baas-zijn ging. Of
omdat zij zomaar vond, dat zij beter
niet meer korden leven. Fassbinder
maakte van haar een wel zeer dolle
mina, die met geweld voor haar vrou
welijke zelfstandigheid en vrijheid
vocht. Dat is heel simpel bedacht,
maar hij heeft de vlug opeenvolgende
taferelen ook simpel geschreven, als
raak zwart-wit geschetste prenten, zo
als zij vroeger over misdaden versche
nen. Het Grenzland Theater heeft ze,
geregisseerd door Dr. Ernst A. Klu-
sen, boeiend verbeeld in een geëi
gende vorm, kort en krachtig niet te
naturalistisch en wel theatraal. Voor
een simpel decor met Franse Marian
ne (van Delacroix) als vrijheidssym
bool. Het gevaar dat er na elk kop
koffie met arsenicum lacherig wordt
gedacht: 'Daar gaat er weer een', is
door het strakke spelen vermeden.
Het gaat niet zozeer om de moorden
als wel om wat zo'n vrouw bedrukte.
De mannen zijn dus brute baasjes, de
vrouwen laffe slavinnen. Hun klein
burgerlijke achtergrond, toch van be
lang, komt nauwelijks uit Alles is ge
richt op die ene Gesche. Viola Weiss-
ner speelt haar sterk, onderdanig in
haar gehele houding, fel in haar pro
testen, af en toe gelukkig in haar
vrije ogenblikken, en telkens geheim
zinnig gedreven als er weer een opge
ruimd moet worden. En dan zingt zij,
religieus was zij ook, een lied over de
hemel. De mannen worden even sterk
persoonlijk neergezet in hun heerseri-
ge eigenwaan, de vrouwen, behalve
Gesche, dan, zijn onderdanige figuur
tjes. Het heeft geen zin om elke rol
apart te vermelden. Het geheel was
goed.
Han de Vries weg bij
Nederlands Kamerorkest
AMSTERDAM Han de Vries, eer
ste solo-hoboïst bij het Nederlands
Kamerorkest gaat met ingang van 1
september dit ensemble verlaten. Hij
gaat zich dan geheel wijden aan zijn
solistische carrière. Hij wordt opge
volgd door Thomas Indermtlhhle (23)
uit Bern die de laatste drie jaar bij
Heini ■Holliger in Freiburg studeerde.
